Crisis Of Democratic Federalism

‫        א‬ ‫   ‬ ‫) (‬

‫   ‬

‫‪1‬‬

‫‪2‬‬

'/ 


        19

QD( ‫ش‬S4 ‫ د‬FE‫ ر‬ ‫ د‬TE D 5(  DE T2‫ر‬4 ‫د‬# 5(  D3,/ ‫ش‬S4 $ 5(   UD  D U WX DY D 7' ‫د‬E‫ د‬V * 5 UDZ 1ML[ D \[  \E # \ 5 ‫ر‬/ ]^ D \  5_ 7' `a Q

S b DY D ‫د‬+‫ د‬D,#^  D  U ‫ر‬MJ .\E ‫ذ‬d ‫'د‬ #$% &  0

‫    
      ت  ر‬     ‫"! س‬ : #$% &  : )"  (" : !"# /2009 ‫*ر‬+ :$  ‫س‬# "  " :%‫)" ('د‬

/ *+. :*+,*2 3 ) : 0 1 7'2  6, 54 

-‫  א    א‬-‫ א‬،    ‫ א‬ -./' -!"#$% ،&' () +, -!"#$% ،&' () * ،&' () 3‫א‬# -!"#$% ،  -.*2 -!"#$% ،-.*/01 * - !‫ !א‬،&' () $ - # 1#*6 ،&' () 3' - 45 ،&' () 8‫ &א‬- 7 ،&' () # ،7 ،&' () .=.‫ א‬،>/   ،9:# 1 ،&' () ;< - 9:# 1

All Rights Reserved Book Title:

Crisis of Democratic Federalism and National Autonomy in Pakistan Subject: Sindh Case Series-1 Authored by: Jami Chandio Year: October 2009 Published by: CPCS

.  7/ D( ") DEF G ‫ر 'ر‬IJK 5LM,N/ D ‫س‬E D D/ D 4

3

     ‫]   رز‬ “Crisis of Federalism & Prospects for Provincial Autonomy in Pakistan” % %      !"  #$%  % % , & *+ !&$ ) !& !& '( [.-. /    01 &2 3

7:;@ <= 5> &7$ ?- 5‫ =ر‬% *‫ر‬9678  52( H/  G% , AB  ‫ت‬% D E-   F > 52( .-. < ;  EM  /‫ د‬.-. <  01 I‫< ر‬-2/ ‫س‬K <= , L . L < ‫ر‬O F/ PQ* ‫ت‬RS <=  ‫ت‬% ‫ < (ر‬T ‫ ت‬U ‫ت‬% &7$ !-.  ( ‫ر‬Y I @ Z  F‫ر‬V-F R-‫<  ذ‬-XX( EM -B <7[ < I[ !-. \[ ‫< > =   ر‬7% 

 ‫ ( د‬T :$7$( F/= I‫ ر‬b‫*`“  ر‬F” ] %/ ^%  L < 6B ) 7% L < TB &7$ ‫ت‬% > 5F‫ر‬V-F ‫ز‬- <-Bd ‫ج‬$( d Z  & % ‫ر‬%  -. - P +  52M= .(-  @ <= F % F ‫  (ر‬7A <  Y , :7% L < T; “‫”) ر‬ !5 i- j= !k:U  -  &7$B   #$% .&-. < gh ‫) ت‬1 , 5‫  =ر‬5 & .&:- ‫د‬$ L < ‫ر‬-O , 5 l1 oU  6p  5> Dq 8m/‫ = ر‬, ‫ر=ت‬n .-. - < ‫د‬U <=  9  EM  DO‫ =د‬, 5‫  =ر‬M:= .-.  / 2> 6

،            ،       ‫ "!א‬#     .$ ‫א‬, %  &"  '  () ،   * +     * (/ 01)

5

1

“It is considered view of this session of the All-India Muslim League that no constitutional plan would be workable in this country or acceptable to the Muslims unless, it is designed on the following basic principles, viz, that geographically contiguous units are demarcated into regions which should be so constituted, with such territorial readjustments as may be necessary, that the areas in which Muslims are in majority as in North-western and eastern zones of India, should be so grouped to constitute “Independent states” in which the constituent units shall be autonomous and sovereign.”

% }-  ] &-  l  32M  P.” & T2  (5%‫د‬$-) EM &- < -. P  ‰:^% < ; 6R) 01 &^M2  ‫د‬. ="$ $ T. <=   <   &+ F $= & Š - - & T2  !-. :< ‹M{ !-. / & T Œ$; 5% p - 5> g T *‫ر‬8 ŽŽ :- /‫!   ‡ر‬5%  ‫  ر‬T T]q i- ŽŽ   ‫ ))د‬- &p  !-. p/ p ‫د‬$=‫د‬U  &{ 5i- .&‫‰ر‬8 6p- (‫ر‬ &p  !&-.  ‫رت‬S 5^M2  ! T]q - !< \8 01 D )  &% Fm. !"U / ‫ر‬r/ , <7/ 6>B  X F , Fm. 5 T E‫‰ر&! &  ‚ر‬8 I‫ر‬ “.5‫د‬-

P% $ ‫‘ر * ( س‬$ % !`2008 !“ &= :$7$ #$%” ! 3 -‫ ^د =ر‬1 .197 h+ !F=.‫ د‬U ‘T%%

8

s‫د‬$%/d  5 , &=+ .-. \[ 7/ ‫ر‬Zrd 5B8  M^q > $-/  &M %/  ‫! (? ر! )د‬t    ! XF  &)  (   U !   Dq  &) ‫ د‬U , u/  5  XF T=+ /) , %F1=  v$  ( , ‫ت‬7^ .&-.  ( ‫ر‬R I ,  @   @ ]Q  5‫ =ر‬% & $% , *‫ر‬9678 d d &7$ !P + x% - 5 T < , L  ‫ر‬O ‫  رد‬U  < <  5 !L r@   ‫ر‬O y; , 8‫ د‬:$% !‫د‬$=L <=  ‫{ح‬% % ,  U 01 , ‫ر‬r@  EM x% 5% ‫? ز‬- P  -Z ‫ ر‬5 . L 5Fh F| s ‫ز‬T , &T * EM }- < -.  - y- 5/s( ?- 5 EM &- , -.   :y= ‫ رض‬k]q1 E- , <-i;  .‫د‬- R‫*ر‬F B/ 6> ‫ "€  )ع‬, M‫د‬R ‫ر‬7= &7$  ^  ?- <= -@ ! -A EM }- 2 &7$ ‫  (ر‬7A < 5p ‫د‬$ T. ‫ ر‬% , / ‫! ) =ر=ر‬7^ !‫ر‬7=  52( , P  &‚/ ƒ%  EM <= ‫د‬- 5 .L  ‫ر‬O  5 &^% &-\  < L & ‫ر‬O oh  <7; 5 !7? ‫دش‬/F <=  6M- , 6- )=  EM F/=  & 8‫ ( … د‬, & % &p ‫ < (ر‬T=+ ^% , 7MA -@ < L 7% L & ^ †+ EM ,  XF ) ^   &) X s‫د‬$%/  &=+  &7$ !-. T /‫د‬-Q ^% 5p E-  b/ &) o  ‫ر‬7A  `1940 .:- P#Y  “}‫ر‬7A / -1  `1940” *F $= :< - /    ‫‡ح‬/  *

Dr. Riaz Ahmed, “All India Muslim League and the creation of Pakistan” (A Chronology), p. 95

7

/‫ ر‬R )/  &MQ % % ‫‹  < (ر‬-‫  ذ‬b/ ‫ رس‬, l   F $= &7$ l  3M2  `1928 . L < ‫ ž=ت‬F‘   ! L T=+ ‫ رכ‬, ‹R% F $=  5 !  F > “Ÿ( /‫ر‬7” 3M2  `1930 ‫ر‬R^%t 29 * ‫  (ر‬7A <  Y .- P%   XF 3M2  P. /‫ ر‬r 5‫ر‬7( PR) <]q ‫د‬+ )/ -\  l  52M= , ‫د‬U‫ر‬% !:$( !#$% &-\  ] & 7   l  5^M2 <7/ ‫  @ ر‬5%‫د‬$- !‫ ر‬E- !T\8 > & T]q  5  :- ‫ ت د‬-V$7‚ ‫ =ر‬-@ - 0() ‫ت‬% ‫ر‬S   < PR) &^M2  $> Œ$ -@ < - B "  (‫ر‬-Y 5> 5@ > 5 &7?  !-  y= ‫  =< ر‬l  3M2 - ‫د‬$/ .‫`  رز‬1927 . 7:^% L "  :$( ‫ر‘ر‬8 <=  m  “&V ^ &^T%” *‫ر‬9Ed Z , ‫ ر‬s 5*‫ر ر‬% ‫ (Ÿ“  ر‬/‫ر‬7”  ‫`  رس‬1928 ,  T” ‫ ر‬5( ‫ ت‬U ‫`  =ر‬1929 !0 > ‫ ت‬S U ‫ (ر‬- < Mp2 R-‫‹ =<  ذ‬R%    “‫رس‬h R ' ›h  D‫د‬q  1*  &^‡ $ T. ‫  ==ت‬XF T=+ - < B “v   €. v$ ^8” 5‫& رز‬-\  `1935 .E- <=  5 < I[ !  < PR) 5% PF &^M2  5%‫د‬$&-\ !- / B "  ›*/ / ‫  رزت‬5  , ¡R| $Q .p- T/ B  XF F/‫ت د‬7 > &=+  5 < <= ‹R% F $=  ‫ ت‬S U ‫  ر‬v  &  `1935 ¢‫ر‬q F $=  l  3M2  &7$ !- $ T. ‫ < (ر‬R-‫ ذ‬  & T.  `1935 < &-\ .- ‫  ==ت‬XF T=+ F/‫د‬ *

Dr. Riaz Ahmed, “All India Muslim League and the creation of Pakistan” (A Chronology), p. 38-39

10

‡ 5  I; ’ ’ ’ 5*‫ ت ر‬U ’ ’ ’ “F /m T/ s 6( ‘ ^  5#% $ T. E-  ?;  =  `1973 o={ “‫ت  'ر‬7^” < L H/     !-.   & ‘ ^ &i- & T ” < E- .‫د‬$ ‫ز‬: #%  & T. @ d  M^q v$   ‘ ^ &- < &p   Y , -.   < i>  &U “F -@ <= < ‫ ر‬3 &-\  -@  !-. F/‫ د‬/‫ر‬ , ‫כ‬/‫ ر‬E- .‫د‬$7% < Œ U F‘   5‫ =ر‬% &s‫& رد‬- ‫ ( ج‬-Z  &^ ‫ ر‬/‫ &  ز‬T.  `1973 L ‫خ‬2 ./‫د‬- < E—/ 5> “ v%‫‡ ”*ر‬q &7$ 01 DO % % /) , F| ) !5‫ =ر‬% q^:  52( <  .57/ ‫ر‬O E-  P%   XF T=+

:

S b D( 40  e 2   F'f g'

F , m !‡/‫ر‬h ‫ط‬Mn y78 D^ ‫™ ==ت‬-/  $> Œ$   D]% 52( < -. }- ‫ ت‬ @ d  &7$ !&-. /   ‫( ش‬ o MX  52( F .-. i=@  5 ‫ ت‬U < &-\ !-  7A  < p- 7A  š  `1906 &-\ !l  3M2 ‫ت‬q^ ‫د‬qF  8‫ د‬Mq ‫ (ر‬p- < ‫ت‬%‫ رز (ر‬, ‫ت‬%‫  *ر) (ر‬b% :$7$( -@ —/  —/ , ›*/ F/‫  د‬5%‫د‬$- \8 l  3M2 .p- < ‫د‬$2( ‫ رس‬F  5‫ رز‬.  L R{   XF T=+ 5 ?\8 <=   l  3M2 & T `1947 5> `1906 5%

+ .- < ‫   œر‬D]%  &7 <  > R{ :$7$(  5  T=+ , ›*/ 7^ / 5  F/‫  د‬5%‫د‬$- \8 Mp2 D]% €] ^%  l  3M2 , ‫ رس‬.-   XF  & T]q /&=+ <7/ 9‫ @ ر‬, ‫ر‬r/9‫ت  < (ر @ ر‬/‫د‬$-  3M2 <=  v ( $  `1916 .p-  P%   XF 9

‫  رزت‬5  , ‡/‫ر‬h s  (Nation Theory  XF > &=+ !y> ¤- 5 2 ( , b%  ›*/ / Two Nation ) “‫ر‬O ) &^M2 01 ™-/  5%‫د‬$-. - ‫ ت‬U $Q .- pL < & ^ ™-/  5%‫د‬$-  :  !- % % ‫ < (ر‬R-‫  ذ‬F $= F| F ¥ 5> ™-/ < !5‫¦ (ر رز‬- P%   XF ‫ رכ‬+  &7$ P^Q%  ‫ز‬T > ‹-‫ —& ذ‬7$' l  3M2 , ‫رس‬ < —/ F| R-‫^&  ذ‬M2 , 5‫د‬$- < L  - 5‫ رز‬.  .&7% ‫ < ر‬F F‫ ر‬% % &^‚F k‫ر‬% \8  - &p  ‫ رس‬./—/ F $=  5 !‫™ ر‬-/  P$= 5‫`  رز‬1905 , #8   -@ ‫ (ر‬p- ‫د‬qF  6:- ‫ ر‬% < ‫ر‬-O= 57% 5% F‫"‹ ر‬Q E-  M^q 0( 5> /‫ر‬7 Q   l  3M2 .T/ L ‫د‬R  '( “‫د‬$T^   R = /‫د‬$- , T.

(Separate Electorates) X < ‫< ر‬8‫  د‬l  3M2 3 M2 > D )  &=+ <7: ‫^ ت‬% #$% , R{ ‫ت‬%‫ *ر)< (ر‬ . y= ‫ ر‬- ‹R%  XF T=+ F/‫ (ر د‬- /   <=

:$ #W ‫    (ز‬i2‫ذ‬

!- U  ‫¡ رز‬R| & T ‫ر‬. ,   L < 3 M2 EM Dq  & T]q ‫ر‬S 5^M2   , & M) R-‫ & ذ‬Y &7$  ‫ رس‬$Q .  ‫ ( د‬L 2U  ]% D‫د‬q  3M2 ‫ ر‬i- .- } U  ” D ‹M{ M^q  D‫ ز‬% ‫ز‬T :$7$( /  XF T=+ —/  —/ , ‫ رز‬F/‫ د‬l 

5 ‫ رس‬, ‫ ر€ رز‬E-  < -. -Z ‫ ت‬U  @ !5 - ‫ = د ر‬01 &^M2   , & M) 5 2 ( F $= &y78 & Y   XF T=+ 0% <= <7:$ &^M2 F D )  ‫ت‬% 5^M2 £ &7$ T < , - < ›h  oMQ &MQ E ?  .- F ›h  ‫ ع ر‬%/ 01 5  R{ ‫‡ح‬/    ] / ‫ ر‬:$7$( 01 52( l  3M2  `1938 `1940 < -. -Z ‫ ت‬U X ‫ (ر‬p-   ‫ ر‬R{ ‫‡ح‬/ }‫ر‬7A X E-  ] / -1 :$7$( l  3M2 &-\   & M^ Fm. ,  XF 01 &Z )*/  &7$ !  P= 5 & T]q ‫ر‬S 5^M2 ‫^ ت‬% #$% T &-\ !p-  <7; !p ‫^ت‬U  ‫  ‚^ ت‬52( M- ; &=+ <7: > & ‫د‬U/ ) )*/ ‫  < (ر‬XF T=+ ;  5@ < I[

 ‫ œر‬K .- /   ‫ ر‬RQ 5% & M^  XF , Fm.  `1946 < L 7% L F /i7  Y E—/ H  oU  F <7;   XF T=+ ^   5]( “&V v$ R ” &-\ L  01 6y> ¤- 5 R{  52( l  3M2 < T/ p

\8 <= ¥ 5> ™-/ < L :7% p ‫ ر‬5 .p- T/ ‫ < (ر‬R-‫  ر ; ذ‬5‫! =ر‬Mp2 F $= , +  5%‫د‬$> & M) !‫*) ت‬/ / ‫  رزت‬5   &7$ !- % % One ) “‫ر‬O ) E-” ‫& رس‬-\  $Q .p- < PR)

12

11

% % ‫ز‬T  5 ‫  (ر رس‬0 :$7$( b% ‫ت‬%‫ *ر)< (ر‬  PS .p ‫  ‚ش‬6B l R-‫ ر ذ‬6T$ <= > &R{ ‫ت‬X%  R{  8‫د‬Mq 5> pR^=  #$% ‫رس‬ * ž9678 d d , )96d78 > 5%‫د‬$- ‫; ر‬% .p L ‫ت‬hX

!p < ‫ =< ‚ش‬i- &- ‫ (ر‬L  7% ‫د ر‬R Qœ )  EM <  - /‫د‬$ 5/‫ رر‬P% x% i=@  5 < M= .-. < ‫ش‬T:$8 <=  ‫ ت‬T=+  EM , ‫د‬- /F ‫ * ط‬Y s‫د‬$ /‫د‬q/  6B F  &%  XF , Fm. > &) $Q ‫ ت‬R"q > ‫ ت‬T=+ ; ‫  (ر‬7A <  XF T=+ 7MA ?‘ 2  ‘T  `1948 5 15  PS . - /‫د‬$ A 5> P/‫‘ر‬$ ‫ ”=ر‬:<    ‫‡ح‬/ &-  ? . B 5( ƒ$L d ƒ% -Z  Fm.   ,  XF T=+ 01 6- gh < ?- ‫ (ر‬.& L iR$ & T ” 7?  > &7$ !p- / $= ‫ ر‬5 !-.  = M=  !-. ‫ ت‬U ‫ رز‬:$7$(  I( iR$ > 57% /‫! ^ز‬6%  &U]{+ ‫ط‬Mn , &?‫(ر‬ > Fh  œ ,   s ‫ ت‬R"q T=+ < - F .-. ‫=ر=ر‬ 31 ‹U+ $[1] “!VF -. I‫ ‚ش ر‬01 I‫ ر‬+U < -. Dm1 01 5-/” :<    ‫‡ح‬/  š  `1948 b < 5 7; 5 “‫ ر‬n/ IŠ( , M= !=:$( !#$% !$= 5-/ . -. <2=/ 5% ‫ ت‬M^ T E- ,  -. D) E- ‫ & * ط‬-/ .‫ر‬  #$% < !-.  $= < , -.  =:$( < ‫ ت‬M^  `1948 5 15 ‫ ر‬i-[2] “.-.  M= < , -. < 5 -. M= < & %” :  &-    $% % ‫ر‬7‚  ‘ T  5% .5 -.  - =:$(  < , $= < , 5 -. #$% < !IŠ( v28. & -11 ‫د‬$/ [3]“.&‫ر‬78 6p- 2( ƒ% ^q , 2U :$7$( &- €‫ ر‬E-   [4]‫ رر‬7V £ :$7$( / `1947 T  @ !p <7; ‫ر‬7= E- ‫ ر‬F > ‫ر‬O )
14

$* i7 “‫ر‬O ) §) 5‫ ^ر‬U  &^M2 &7$ !  ‫†  ( ش‬+ ‫ت‬%‫ *ر) (ر‬, m= F| ‫ت‬%‫ *ر) (ر‬s‫د‬$‘>@ < i- E- > Dq ‫ (ر‬B /‫د‬T* < >  R y- 5sK- 5% & T ” 01 I‫  ر‬5 &7$ !  ‘Z  6Y—  .5 -.  -

: '4  \ I /  ‫ت‬kJ ' D  T,I  5%‫د‬$- \8 l  3M2 &7$ < -. -  ^  ‫ خ‬ /‫ر‬7  ‫ رس‬, p ‫د‬7/‫¡ رز  ]€ د‬R|  F $=  ‫¡ رز‬R| > v  &  `1935 s Ÿ( T=+ €‫ ر‬E- !0 > D )  52( 5 !  F  5  , p `/‫ ‚ر‬I‫ ر‬h T  "   XF > v   `1935 ‫ ر‬,  F / ‫رزت‬ / -1  `1940 .  PR)  & T. Rq  52(  &%  XF , Fm. > &Z s‫د‬$ L ‚  ›*/  }‫ر‬7A :$7$( ¡‫ ‚ر‬67A 52( l  3M2 ‫ (ر‬p <7;  6B F &7$ $Q .p ‫د‬n S , &‫ =د ر‬5% 5‫د‬q/ , ‫د‬7/‫د‬ T > 5 !  R{  ™-/  5%‫د‬$- 5 €]  v  !}‫ر‬7A / -1  `1940 , B F  & T. Rq  52(  ‫  خ‬M^q > !/ \% }‫ر‬7A  52(  ‫د‬Q= > &7$ ‫  = ^د‬EM < -. <= -  ^  ‫ خ‬.\[ T][@  F T=+ , & U % %  & M)  5%‫د‬$- \8   $ Mq `1947 <= 5 !  F > ›*/ / ‫  رزت‬5  01 6> ‫ر} ت‬7A  `1940 F $=  52( & T i78 I‫ر‬ ‫  > س‬P‫ر‬$ ‫ر‬8  EM .p < ‫ د“ ‚ش‬:$% <= &^ ‫ & > ر‬T. Rq ^% , ‫د‬$2( ‫ رزت‬- < p-   13

  F T ¥ 5*‫ ر‬l  3M2 ‹R% ‫  رزت‬5    ‫ر‬8  52( !‫“ ت‬v   Fm.  `1947” .- / > & T. Rq - < p- +U   > ($ Mq ‫ )^د‬P‫ر‬$ ‫ر‬/ !  < &p &- ‫ (ر‬L  7% ‫د ر‬R Qœ &^ ‫ ر‬ .B /m  ‡/‫ر‬h mR >/F , ‹‫*ر‬F !‫ط‬Mn  “‫ ) ت‬2(” M2 , 3Oq‫ر‬m/ &‫ر‬7(  EM  `1949 b 7 (2)  52( <= &p- &7$ !5 Mq ‫  )ت‬F‫ر‬R^Mq  ‹"Q (Objective Resolution) “‫د‬+  FF‫ > ! ”)ر‬F $=  -R  EM  `1949 b 12  ‫د‬Q= > &7$ !  ‫  ( ش‬ “‫د‬+  FF‫ ”)ر‬./ ‫ ر‬O$ 5 MR^ % m% & T. &‫ر‬7(

+F !L H/   F $=  ‫ر‬O  52( /—% ” > &7$ -V (. , (Theocratic) -‚ ]@ E- > 52( < L :7% p .\[ ‫د ر‬R  ‫ت‬% (Autocratic) €]  /  }‫ر‬7A  `1940 €‫ ر‬E- +F ‫د‬+  FF‫)ر‬ !-   ‫ر‬O , F $=  52( i- E- - €‫ ر‬pY < †  & R , &) DMO  EM 5> &-B &7[ ‫ذ‬8 &7$ .-.  % p( &) &^%  EM /m > Y /F T  `1949 (3) &7$  EM   /F ./  -i  “Y )” F7 D 5K <7[ <=  52( =‫ر‬ª ; -@ , p- < Y X  D) <= F| * ž B/ E-  EM !p- Y  F=. ‫ ر‬-$( /i % * ž  &) DMO  52( .y= ‹R%  ‫ ر‬, &7$ ! > $ Mq ‫  = ^د‬EM F <= F $=  P"% < L :7% p .B /m  6-i  Y ) > /F = =  EM > /F &-\ ! ( &7$B 5 F $=  ™-/  P$= /F  & T.  `1956 E ?  ./  -i  Y ) M 

  !B /m  " mR >/F , ‫ط‬Mn  ‫ ) ت‬2( &l  3M2 ‫ ر‬5 .- €] ‫ر‬%‫ر‬%  /  }‫ر‬7A  `1940 €] ‫  رزت‬5  ‫ < (ر‬5% $ , PR) !‫ د‬% ‫ر‬% ‫د‬n + ^%  b/ &) s‫د‬$ L ‚  52( , }‫ر‬7A  `1940 !‫د‬7/‫د‬ 5% “& %Z &'>”  &7$ !p 5% &) DMO    , ‫د‬-Q L < €Q ‫ز‬8‫ر‬- <= > F‫  ر‬$ Mq ‫  = ^د‬EM F \8  F‫د ر‬$2( ‫ رزت‬, < *$  ‫ رس‬.:7% ‫ر‬ ) F‫د ر‬$%   ‫^ت‬U‫ز‬ >  XF T=+ 0 > D )  52( , V  “‫ر‬O E-”  A ¤- ,  ‡/‫ر‬h , 6-i  Y ) > “/F” !I‫ ر‬F !:7% ‫ ر‬L < €Q <=  &7$ ‫  > س‬6B /m  “‫ر‬O ) > &- .5 -.  - ;r  ) ” 5% :  &‫  =د ر‬5 < I[    D) 2(  ‡/‫ر‬h , F7 D < p- ‫د‬$ > 6p- ‫ر‬R -@ &) DMO  EM &- Fh 2 ‫ ر‬-$(9=:$( ,  %Z '> ‫د‬$% 9678 }- <=    EM ” ©‫د‬$ ‫ر‬VU /i7 M- ; 5% Dq , .-. T - F $= 3- E-  5 !-. 5‫ =ر‬% *‫ر‬

16

15

:$  Q

S b D( 40 /DY  ‫خ‬E

[ D \ I / 52( < /‫د‬$7% < ‫ < =<   ر‬5> ‫ ت‬U 5 “‫د‬$T^  &=+ , &) &^% , 7^ E-  M^q <= &-\  M^q  ‫  خ‬M   XF T=+ , -.  - < ›*/ < -. - ‫ ت‬U < &-\ .-.  - < <= " ; ‫ < [ (ر‬F/ <= 5‫ ^ر‬U ‫ ر‬-$(9=:$( ‫ د‬EM &- !‫^ خ‬%  52( <-2/ &‫ =د ر‬5% & R , &) DMO , v‫š! ر‬B !‘- E-   R .L &:7% TB PS 5 Š - 01 =ž  5 .-. ‫   خ‬78 (PCO) / % ( 6(   v   Fm.  `1947 (1) ! L 3T)  F $=  v  & 5  `1935 ! L ;1 ‫ ت‬

5­F & M% 5 €‫ ر‬pY < m >  R 5‫ ^ر‬U s‫د‬$ T7; /F & T‫ر‬% , &M= !&#$%    , &) DMO  v r   52( .-.  %@ p( † @ d * ž , ^% !‚Q !% %   ) &-\ <= &p- < > &) DMO s‫د‬$%/d  5 , &=+ 5Œ$ <  5­F ‫ر‬. ‫ (ر‬-. L < ‹ "  XF T=+  U  52( ‫ ر‬5 .-.  - < " <= 2p(  '   &7 ?- .p- ­F  U ‫د‬$2( ‫­ =د ر& رزت‬F ‫ر‬. ^% &-\  ‫&  خ‬% v-Y  EM < L :7% ‫ " ر‬ &7@ , &=+  5­F &7 0( < :-  - ” ‫ر‬. /#% P% <7 ‘ '

& T2 ‫ (ر‬/ B F  Y ) <= > Y $= \8 5% P$= PU‫ر‬7= .-   TH/ F $= :$7$( 52(  & F  P$=  52( “F ‫ (ر‬/ L Fm. 0 > & =‫& )ر‬B/  `1971 «  < .-. ‫ & =ر)ر‬T ” ‘- E- * ž  /F T\8 /m > &=+ $p  52( <7/  `1955 (4) ‫ر‬r/ .p- Fh , ‫<  "د‬Y  ‫‡ح‬/  &7$ !/  -A “v 5/” 5 !- /B/ 5> 52( <7/ 5> g  F=. < &p  52(  52( ‫ر‬r/ $Q P$= !“Fh 2 ‫ ر‬-$( 9=:$(” ‫ر‬ d '‫ '  ( ر‬, ‫ر‬78 L I‫‹ ر‬M+ > oU 7^ ‫ر‬S .- - ‹R% F $= E-  D )  v 5/  F $=  (Parity) , & T‫ر‬% !&M= !&#$% ' / , ‫ت‬%‫ (ر‬Fh ;% 5 <  Y P^T( ‫  ^ ر‬6( > & U % % , ‚Q !X  &V( 5/ .- - ‫  =د ت  "د‬Y  D )  v 5/ , ‫ر‬78 L I‫ر‬ !‫د‬$ h  ‫ ت‬S U ‫ر‬S  P$= €‫ ر‬E- Qœ v 5 €‫ ر‬pY < p h  oU 7^  ‫ ^ر‬U 5‫د‬$% > &M %/  & T‫ر‬% , &V( !&M= !&#$%  +‫ر‬q x% ‫  =د ر& žر‬v 5/ .‫ @ر‬,  ‘@ 5% F‫ = د‬7:^% “‫ ^ت‬$n P Z ” !&M %/ !? !?( !5‫ر‬7‚ !&$ m 5‫د‬$%  ! (  &#$% , #$% !/  $- -  -@ -@  & U X ,  5m  *‫ر‬8^t Z , m  &7$ .7% < L <= &-\ ‫? ‚د‬- =‫د‬%  & !&-.   ¬ ]‚  & T2 -  52( (5)  ‫  خ‬M $Q .-. K 5> &% <7 ‘ ' ­F  U  @ ‫رت‬. s78@ , #%  EM < P% <7 ‘ ' 5 ‫&  خ‬% «-Y 25 5> `1958 ‫‘=ر‬. 8 ­F ‫ر‬.  5  P‫ر‬$ .-. -  ®  P‫ر‬$ ! M- & T (&7$B ' $ 7 ‫ج‬$( !P% <-B) `1969 b

18

17

2)  M- & T `1971 ‫ر‬R^%t 19 5> `1969 b 25 ­F  5 01 5 ­F ‫ر‬.  o } ‡ P‫ر‬$ !(&7$B <7[ , $ 7 9 !P% 11 , $ 7 E- P% 11)  M- & T `1988 v28. 16 5> `1977 5> `1999 ‫‘=ر‬. 12 ­F ‫ر‬.  €‫ر‬V ‫ز‬/‫ (ر‬P‫ر‬$ , (&7$B . M- & T (P% 9) `2008 !5F 7^ !‫ت‬7^ & U ‫ر‬.  EM < &p% %  Dq !Fm.    !D‫ر‬U , ‫ ^ر‬U  5)  ^  > <-2/  Dq  ‫ت‬% , ‫…ر‬M % % !Fm. ‫ر‬-  EM <= ” :   &7$ !\[ < ‫ر‬2 <=  I‫< ر‬-R  EM < -. -Z ‫ ت‬U €‫ ر‬pY ‫! (ر‬L &:7% :%B  ‫{ح‬% !&#$%   , &) DMO E—/ 5> $¯%  5­F ‫ر‬. , v$ ^VMR ‘%  EM < &p  .-.  ;r & T‫ر‬% , &M= 5 !-. 5% :$( oMQ  ‫رت‬S   R ‫ت  )=ض‬%  :$( v$ ^VMR ‘% €‫ ر‬E- <=  5­F ‫ر‬. ‫ر‬ ‫כ‬/i7 &-/‫ر‬8  7%  5Fh ‫ز‬T ‫د‬$% ,  R 5‫ ^ر‬U

Z , % %  R 2 ‫ ر‬%  EM , o  ‫د‬+  FF‫)ر‬ ‫‘=ر‬. & -% F !5 Mq ‫  )ت‬3Oq‫ر‬m/ )  ‫ر‬O &7$B pY &‫ د‬3° <  0 ‫د‬$% , / L )  `1951 Z 5‫^د‬M)  ®^Oq †m/  EM  ‫‘=ر‬. & -‫ر‬% $Q ‹ ‫ ر‬5‚h% $ T. 5:$7$( ‘ ^ &-\  `1954 ! ¯$% ‫ ^د‬, -   L /i rZ ‫ر‬78 d d <= &‫ د‬3° < & T2 !5 B  &‚h% - & 2  ‫! (ر‬-  / ¯$% 5‫^د‬M) -Z “‫ر‬8= Mq ‫‘=ر‬. 24 & 2 !pL ‫  ( ش‬MR^ % 01 O$ v*t T > MR^ % ‫ ^د‬D]n P‫ر‬$ ‫ر‬8  EM  `1954 F $=  ‫ (  خ‬7^ ‫ ر‬n  52( !‫^س ر‬%t #$% > M" * 5 &‫د  ^ زد‬+  MR^ % .\[ 7/ ‫ ت‬U ‫  س >‘  (ر‬- «  ,   ‫ج‬$ Mp  Ÿ §  ‫‘س‬2 §  ,   ` 5% Ÿ )*/  ^qF  5 /  &7$ !B M" * <m D‫ =د‬, 7V £ :$7$( ‫ ر‬$ ‫^د‬  < ‫د‬q  52( ‫ (ر‬- ‫   ^ زد& <  س‬:  !5) ‫^ ت‬- F $=  &7$ ! ( F $=  F‫" ر‬X , & p 0<‫ر‬O” .p- > “†/‫ ‡ر‬0<‫ر‬O” ‫& > < (ر‬+@ 7^ , & T. , €" !5) !& T. !‫ت‬7^  EM &- < ‫د‬q D]n  “†/‫‡ر‬ /i7 > & U  &) DMO s‫د‬$%/  &7 , &=+  ›*/ 7^ .-. m M>@ E-  52( ‫ ت‬U -@ !- 7% TB ‫ظ‬h  &7$ ! M & T. 5‫ر‬7( :$7$( «  > 52(  `1956 B ‫“ )ر‬52( <7^ ]%”  $ T. > EM €‫ ر‬E ( (Unicameral) 02> v $ %  EM €‫ ر‬pY < / , `1962 < -. ‫ ت‬U - ./ ‫€ ر‬Q > DO 7^ E—/ &R2  & T.  `1956  v r  &$ T.  `1973

, [ ‫ر‬VU   XF T=+ , )  &) DMO s‫د‬$%/d  ‫ت‬%F1= B/ > &‫ر‬. 5­F ‫ر‬. < -. <7; Y -@ .-. M  M , ‫^ت‬U‫ز‬ > &=+ 5Œ$ , &) DMO < &p   & U % %   Dq  &) DMO ?- ‫ ر‬5 !-.  ( < & U % % ‫رت‬S !5 U & M%  &:- 5‫ر‬.  EM < I[ !H/ !…š F $=  ‫ت‬% ‫ر (ر‬7  &:‫ =د‬5 '(  &  U  M , ‫ ^ر‬U  5) !E7 =  5  !5m  ‫)ت‬ <=  ‘- E-  5Fh 2 ‫ ر‬-$( 9=:$(  $-/ ­F  €‫ر‬V ‫ز‬/‫ < (ر‬L :7% %B ‫ ر‬5 . L < /‫  ر‬F $= EK? < 01    &M %/  ‫ (?  )د‬52M= , #$%  ‡ 01 ‫ت‬7^ F7 D ‫ ر‬r &- ‫ (ر‬p ‫^ت‬U‫ ز‬, ‫د‬7/‫د‬ . -s/ < /‫ ر‬-@  v r 

20

19

:

S b D( 40 /DY  5(K  \ I / DMO , Dq  EM &- F ‫ خ‬$ T.  52( &7$B &7$  `1949 b 12 .-. ›‫ & ذ‬$% E- 5% &) Z ( > “‫د‬+  FF‫)ر‬ ” 5 MR^ % m% & T. &‫ر‬7(  EM F $=” E- ^V  5‫ر‬R^  &7/ &7$B p;% 5 !/ ‫ر‬ < - ‫&   "د‬7$ !/ /‫د‬.  ^q D )  “‘ ^ / &+@ Z ‹ ‫ ر‬5‚h% 01 & T.  EM  F $=  “‫د‬+  FF‫)ر‬ ” -@ Z &% &7[ 5  - - 3q  8‫ د‬:$%  ‘ ^ 5 .‫د‬$B  b/ 5 , 5 B ‹ ‫ ر‬5‚h% 5:$7$(  `1954 !H/ 0 >

5/  52( <7/ < &p  ‫ (ر‬p- T/ B  XF T=+ , 52M= !#$% !P$=  XF T=+ -@ ‫ ر‬5 !- v .T. 3 T  :$(  M^q 0:= ‫د‬U‫ر‬%   !/ B 5*‫ ر‬MR^ % m% & T. Y  EM & T. - ‫ ت‬1955 !12 ‫ر‬R^ t.  P‫ر‬$ ‫ر‬8  `1955 p & 7/A “m‫ز‬q” <=  œh  v 5/ > MR^ % T 5 .p- T.  F/ , - 3Oq‫ر‬m/  EM ‫)ت‬/ 5 Mq ‫ — ^د‬.-. +U !/   ‫`  ( ش‬1956 $ 9 v*t  &7$ !& T.  `1956 & 7 ' , / ‫ ( ر‬5 MR^ %  `1956 /‫ر‬R * 29 -@

s‫د‬$%/  5 s &=+ , ›*/ 7^  EM & T. 5 < L :7% p “‫    ر ”دت‬XF , & U X  &) !‫د‬5‫ر‬7( ‫ر*ت‬Q v$  ( 7^  > 52( > ‘r@ Mq  h/œ ‫ د‬7‚ Ÿ‫&  ر‬7$ ! M  `1973 & T. [ < -. P% ‫ (ر‬.-. <= ‫ ت‬U E-   !-. /‫د‬$/ B !)  &) &^%  EM <= ²( ²% & T.  `1973 s‫د‬$B  XF > &=+ !‫د‬%(  & U 7^ , X @ E[ <  Y .< Q{) < -.  ©- & T. 7^ , P+= > MR^ % / :- 5 !0 > 8‫د‬Mq  52( ‫ر‬r/ < I[ ©-A & T. 5p -@ < -   )] , $ T. <= - 5> g 5 .-. /‫د‬-  MR^ % m% & T. <   - k‫ ز‬F $= :$7$( & T.  `1973 .-. $ T. ‫ ر‬n F T & T.  F/  &) !s‫د‬$ ‫ د‬T , o ž  ‫د‬+  FF‫ )ر‬ "  ‫ ) ت‬2( s‫د‬$ <-‫^ر‬8 , ‹‫ *ر‬F !  DO  (  &7$ !- & T. /i- E- F‫ر‬R^Mq  ‫ د‬$ T.  , &=+ ‫ (ر‬- /   ‫ > < ( د‬v $ %   = E- Qœ % % , * ž !‚Q !X  &) X s‫د‬$%/  &7  `1973 < L :7% p .- /   < g <=  & U  &U ‫  =د‬v  & ‫ر‬%  `1935 +F & T. v78  v r  `1935 <  & T.  `1973 ‫! (ر‬- 2M2 E52( < -. <= - <7;   ^ .p- T/ B  XF Mq  h/œ ‫ د‬7‚ I; q ‫ر ز‬% /B/  B/  ‫ خ‬ E- ‫ < (ر‬U   XF  &) , &=+  F $= ‘r@  & T.  `1973 .- I; % % ‫د‬$2( ‫ت رزت‬X%

:$7$( ›h  -  ‫ خ‬./   ;1 & T. - 5> `1956 b  ‫‘ (כ‬$  -1 &-\ !- &7$B  ;% -Z < -. F  0 > &7$ !- / ‫ ر‬P= }‫ر‬7A X 5*‫ ر‬l  3M2  `1940 .L H/   6( F $=  52( 5% T (  E d d  ‫رت‬. =   ! M & T.  Y > EM  `1962  `1958 ‫‘=ر‬. 27 &7$ 5  .- ­F -V (. &‫=د ر‬  `1960 /‫ر‬R * & -‫ر‬% ! ¯$% ‫د  )د‬+ pY  EM E- / ‫&   "د‬7$ !/‫د‬.  ^q D )  &V ^ $ T. E<= > 5  ‫ر‬/ ‫ر‬. ‫ر‬- .- 6B ‹ ‫ ر‬5‚h% 01 & T. & p K- > “‫ت‬7^ F $=” &- , p- y; B/  “‫ت‬7^” ‫د‬$% «  .‫ر‬78 L 6B …š $ T. 5p E- > EM 01 6B !B Ÿ( :$7$(  `1961 ‫ (ر‬29 &V ^ $ T. s 5*‫ر ر‬. &‫ر‬7(  EM  `1962 b 1  F $=  &7$ > 52(  & T.  `1962 . M & T.  Y > 52( - < L :7% p -  := , / B DO  U  ‫د‬+ ‫ ر " ر‬5 .- & T.  ‫ر‬. , 01 ‫ر‬. !5( ‫ر‬. E-

22

21

‫رت‬S Q{) <= ”  2‫ر‬/ = P%  52( .-. !5F )*/ F7 D  EM .-.  5s‫د‬$ T7; /F , =:$( .&-. < <= ‫ =ر=ر‬I  '  T‫ر‬% , bM= !#$%  ‫س‬$V( P% , ‫‘ر‬M  EM & T ‫د‬U E- 8‫د‬$T^  &V( <R &p  5> g  5F .-. - F 5> `/‫  ‚ر‬2‫ر‬/ = & R 5‫ ^ر‬U s‫د‬$ T7; /F , =:$( |R)  M^q  ›*/ < M^q ‫*) رز‬/ ‫ (ر‬:- ‫ ت‬U <=  ‫ ر رز‬5 !-.  , ‫د‬%(  5Fh ‫ز‬T  & R / , <* ‫ت‬q‫ ر‬T &7  5*‫ ر‬5VF v2T‚  :$( ‫ر‬S .L - /‫د‬$ ‫ت‬°hU ‫ ر‬n E- <= €‫ر‬V , p- IŠ( 5 ® , 5  < -. /‫د‬$/   5 .- ‫^ ر‬V E- o } ‡ , - s‫د‬$ T7; /F $Q =:$(   - /  ©H/ B L [ > :$( <-/B  ‫ر‬R % ‫ر‬  52( ‫ر‬r/  †+  ’ ’ ’ #$% < -. /‫د‬$/ E-  :$( <= 0( , &-.  -  ‫ )د‬2M2 0 > 8‫د‬Mq P% + < -. -Z ‫ ت‬U < &-\ .L H/  7F €] ‘<  ‫ ) ت‬, =+ ! 2 !Y  5F‫ *ر‬s‫د‬$7/  ‫د‬$2  ‫)د‬ ‫‘ر…ر‬% /( , 5m  ‫  )ت‬5 !…š  ‫ت‬% ‫ (ر‬-. <=   ‫ د‬DO , …š % “F  EM &- .-.  Š(@ > 5Fh /   R 5‫ ^ر‬U  :$( -@ !/‫د‬$  ‫)د‬  ‫رت‬.  ­F -V (. 7^ ‫ ر‬n  52( ./‫د‬$7% < TB ‫ز‬/‫  (ر‬:- o } ‡ !5  ®   :- 5  Š/  ‫د‬$2   !&-. ‫د‬$T^  v$ ^VMR ‘% ‫ < (ر‬F‫ ;  *ر‬-@ !€‫ر‬V 5‫ ^ر‬U s‫د‬$ T7; /F  ) &L% Mœ  5 , :$(

 €‫ ر‬pY .&-. s‫د‬$ ‫ظ‬h T  5Fh  ( R :$( -@ !:- 5‫ ^ر‬U & M% <=  <= y>  & U 24

‘r@ Mq  h/œ ‫ د‬7‚ o ‫د‬$% F <= mn.  6 L ‫خ‬2 ‫ر‬7 €‫ر‬V ‫ز‬/‫ (ر‬P‫ر‬$ , §‫ ‚ر‬m 5> o } ‡ < 0( ,  L 5> .\[ < ‫ر‬2  <= &7$  I‫خ ر‬2 E—/ /‫ر‬7  5 & T 5> &^ ‫ ر‬$ T. ‫ ر‬n , 7^ ‫ ر‬n 2M2  & T.  `1973 & T.  `1973  &U ‫  =د‬EM ?- <= &p- ‫ر‬O ‫){ع‬ I‫ ر‬U > 5‫ =ر‬% “F   !-.   L ‫כ‬/‫ر‬ .7% ‫ ر‬L < F F‫ ر‬T‫ =< žر‬

:nZI  Q

S b D( 40 /DY  \‫ر‬4  ‫ت‬Y J +#  ‫^ خ‬%  52( < -. /   ‫ œر‬K &p   &7$ !-.  - < F/ <=  ›*/ 7^  U <= &-\ b/ &=+ 5Œ$ , :$( $Q =+ ‫ت‬%F1= B/ , &=+ , ›*/  :  /‫ ر‬R  & !&-.  - F ‫ ر‬, F|  &MQ F $= & T‫د‬%  &p  5‫ =ر‬- /—% ” .-. /   <  F $=  €" <= &-\ :&-. - m‚Z F $= <7:  &MQ ‫ر‬R I 5i- .-. F &p  :D a 4  Dr2t 2 D  3'/ D[ s J (p)  &) +F ›*/  &‚‫ر‬% %9678 d d   F d d  )9678 /‫د‬-   ‫د‬-Q  › / 5Fh \8 E-  b/ &% $Q =+ ‫ت‬%F1= E-  ^   ›*/  52( ‫ (ر‬-.  P$= < P/ 5> ƒ% .-. |R) , ‘- E-  :$( F ‫  (ر‬7A <  Y > :$(  52( 0( 5> 8‫د‬Mq  `1973 > v $ % .-. +U ‫رت‬S F‫د‬q <=  v$  ( M^q  v $ %   = 5 ‫ (ر‬/ /‫د‬. <  F/ ‫ & ت‬T. * 7$'  EM .-. < E—/ 5> ‹M % % E- ‫ ت‬S U  & =:$( , :$( ‫رت‬S Q{) ‫( د‬T- , ‫ )=ر! =ر‬5F 23

l  &#$% 5 &‘ % &7/Y 5 #$%  v $ %  ‫)ت‬/ “F 5‫ ^ر‬U p;% <= oMQ  2‫ر‬/ = P%Z (.-. ‫ت‬% ‫* ط‬

 <7;   XF T=+ 7MA  `1940 .-. 5% '   ›h   <7;   XF ) , % < M= p- < < -. - <= ‹M{  5 < L H/   =+ &-\ <  Y , - / s‫د‬$s > 52( ‫ < (ر‬v O 7MA ; =+ < &p  s‫د‬$%/  &=+ ‹M{  5 ‫ ر‬5 !&-. &/ X  &)  &)  EM &7$ ‫ (ر‬-.  XF )  &) X  $ T. ‫= < (ر‬m ; T 5> & U , ‫ ت‬S U X 5‫د‬$% !F/ & U 5‫د‬$%  )  U i7  @ !:- /‫د‬$/     <= ‫   @ د ر‬XF T=+  U  ) ‫د‬%(  ©L :7%

  ‫ < < )د‬02> T(  5Fh ‫ت‬%F1= , ‫ز‬T  EM  :  .L &7% 7/  ‫د‬$2  ‫ ^ر‬U < , L &7% “‫د‬$T^ :$7$( > ›*/  52( <= &-\ !&) DMO  P$= $Q 52( ‫ر‬r/ < -. -Z ‫ ت‬U .-.  7:^% < ›*/ !-. < T 52( -@ 52( “F 0( 5> 8‫د‬Mq  #$% !‫ د‬% 3  & T%  `1943 b & '  ‫^ت‬U  &7$ 8‫د‬Mq  P$=  M^q .- ‫ ر‬P= }‫ر‬7A 5 MR^ % <7  `1930 PR) <]q   &7$ !-. EM -@ }- 0 > > &7$ , -   ‫ & ]  ( ش‬7   l  3M2  F=.  M^q  5 < - /   F 5*‫^& ر‬M2 F  F $= 5 ./‫د‬- “:$( ‫ر‘ر‬8” ‹M{

x DY (w) :7'  ‫ت‬#   Z ,  XF ) !D) <=  ­F ‫ دد‬³ oU .7% ‫ ر‬L < )‫ ت  ر‬S U Fm. , —/ ; 02> ‫^ ت‬U  EM &)  !-. EM )*/ F7 D -   F 52(  …; ) :$7$( ›  ]n s‫د‬$‘>@ < E- < 6³ !L ‚ ) ! EM &-    F/ X  &) .\[ 7/ Z ! XF .L H/  7:^% †/ª= <= " <  ‫^ ت‬U oU 6T‫ر‬G F/ ) :$7$( & T H 5) F/= I‫ذ‬8 -B <7[ ‫ (ر‬y78 H #$(   XF ) < &-\ !&-.  ‫د‬7/‫ د‬ 52( #$% !5% U  /‫ ر‬5>  XF ) .-. ‫ > *ح‬#$% 5‫`  رز‬1843 .-.  ;r E—/ 5> $¯% ‫ ‚د‬  ¬ , 78t .\[ ‫  ‚ ر‬2‫ (رز‬pR^= 0 > I‫ر‬

T 5m  ‫  )ت‬5 , ‚‫ر‬% !…š %  52( , )*/” F7 D “F > &) DMO  EM  &7$ !-. /i- I[ !L < T 7% M  XF ) ‫“ š… د‬7^   R 5‫ ^ر‬U , v$ ^VMR ‘% ‫ت  )=ض‬% €‫ ر‬E- <  EM €‫ ر‬pY < -. 5% Fh 2‫ ر‬-$( 9 =:$( oMQ  v $ % .-. ‫رت‬S F‫د‬q Q{)  :$( <= ‫ د‬v$  ( 5 - < E- ‫ (ر‬-. 8‫د‬$T^ ‫=&  =ر=ر‬+ ‫ر‬-O= E ?  & T]q s‫د‬$M- « - DO  ›*/  5 <  Y !-.   =  &K-  v$ ^VMR ‘%  M^q <= 5‘ % 5 “‫ ر‬n/ '* ‫כ‬/i7 ‫ر‬O < 8‫د‬$T^ Token ‫ر‬-O=  &=+  v $ % < 5 ' , &-. & T‫ر‬% !&#$% ‫כ‬/i7 &) & M+ s‫د‬$%/  5 ‫ (ر‬L   PS) .-. - < T‫& =< žر‬-\ 8‫د‬$T^  &M= ,

26

25

:\![  ‫ت‬Y _  uv  ‫ ت‬E ()

d d 5‘ % !E- > & -( , 5‘ % ' > 5‫ر‬R^  ( !5‘ % µ !3-‫ر‬8 Ÿ1 2$  ‫ر‬% ‫ر‬8 ‫ رز‬-\  #$% ‫ (ر‬5 M D]n ‫ر‬% 7: ; , m  ‫ر‬% ‫ رز‬5‫ر (' =د‬S d ‫Ÿ * ط‬/ &7$ !B µ  6-A †m/  #$% > ´ ‫دت‬- & 2U `1946 – 47 ‫د‬$/ .-. PS E- ‫ < * ط‬- *.5 - 5‘ %  /‫ ز‬#$%   U , - - P +  & U  #$% & T < )  M^q <= &7$B E-  &% &-B &7@   XF .7% ? < <=  XF T=+ 7MA ‫  (ر‬7A i- > ­F  ‫ ت‬U <= &7$ < 0( 5> D )  52( ‫  (ر‬7A < ) > #$%  &7$ !:7% \% L < ­F /i-  ‫ ت‬U O  #$% ” .:- M <=  XF T=+ ^% 7MA ;  ‫{ح‬%  U , ‫ر=ت‬n !‫ت‬+ !3 MQ !‫‘ر…ر‬%‫ر‬h !‫ ت‬M- ) 2M2  #$% !‹R% F $=  5 !-. 5‫  =ر‬F^q   Z ,  XF  ‫ خ‬.-. 6- D/‫ ر‬, ‫ (ر‬5> ‫^ ت‬U oU  ‫ ^ر‬U /i- <= > ­F  5‫  ر‬¥ 5> 5‫ < رز‬-. -Z  ^  XF )  U > #$%  &7$ !:7% \% L < ­F < <  6T]- ‫ ت‬U ) > &RU+ ‫ <  ر‬I[ .p- +U .p- †‫ =" ر‬% % , ‫ ت‬M- O i- &7:$ < , - =‫ر‬:  ‫^ ت‬U oZU   XF )  52( “F < E- < I[ !-. DMO E—/ 5> $¯% D) #$% 5% U #$%  †+ <= &7$  R 5‫ ^ر‬U  :$( , v$ ^VMR ‘%  =+ <= &7$ pY <  Y , -. <  01 6B  XF ) >   ‫ < ( د‬$* v2‚* F‫ر‬V-F , ‫ت‬%‫ (ر‬2 /i7 3   3 P% $ ‫‘ر * ( س‬$ % !`2008 !“ &= :$7$ #$%” ! 3 -‫* ^د =ر‬ .9 h+ !F=.‫ د‬U ‘T%%

28

:$7$( ‫ ت‬v  &  `1935 «  #$% 0 > ‫د‬7/‫د‬ ‫د‬$2( ‫`  رزت‬1935 E ?  .p +U ‫ ت‬S U T=+ 947 5> `1936937 > #$% PU‫ر‬7= ‫ (ر‬7% T ‫ ت‬v  & ‫  (ر خ‬M P% <-B   XF T=+ F/‫ & د‬T `1946 d d &:$( , 5 &'  -B E- 5 < -. -  ^  & m/ 9B/  M^q > #$% ‹R% I [ % % /‫ د‬, 6 L ‫د‬R  P% <-B - . 7% M < Q)  6?  XF <= &7$B E!- I [ % % i7 $^‚F ‫)ت‬/ x% ‫ د‬MR^ %  #$% ‫دت‬- & 2U D]n) ‫ر‬7 , ‹"$ !5 - 5‫د‬$-t , 5‫د‬$7A 5 m/  M^q > #$% ‫  (ر‬- R‫ &( =د‬T ‫ر‬% ‫ش‬X= ´ ‫ د‬7‚ 5> ´ !Fm. ‫ ت‬U  5  !L < ‹ " <=  XF /‫ز‬ D‫ )د‬F $=  01 Dq  5 , #$% 5%  œ ,  XF  #$% <=  m 5@ < -. - ›h  ‹ :q  ‫ خ‬.- 7% y> ‫د‬$/ p ‫  ‚ش‬I‫; ر‬1 *  ;%  ‫ ^ر‬U !> /‫ ر‬%( > &— % % ‫ت‬%/F &/ , ‫ر‬S &p  < p5‫ر‬R^   M) % % 7: ;  ‫ رس‬, l  3M2 !5‫رز‬ &‫ر‬7(  PS .&H/ 5 B 5;/ 5 ‫^ ت‬U  #$% >  ‫ر‬%   :   5 ‫`  ر‬1937 /‫ر‬R * #$% / -‫ر=ر‬%  ‫ د‬% 3  & T% o={ &7$ !/   ‫ر‬-° #$%  #$% ‫ د‬:^‫د‬Rq ‫! ‚ خ‬5‘ % <7/Y > '(  ‘ T 3M2 #$%”  ´ ‫دت‬- & 2U D]n ‫ر‬% !5‘ % ' > '( Fm.   MR^ %  ‫د‬Q=  &7$) ¯% /‫د‬$- #$% !5‘ %  > “'(

$V ‫! ‘ر‬5‘ % &7 > (/  > “'( v$ ( /‫د‬$-” T1‫=د‬ d d > ‫رس‬ > (&^M2 &7[ , 5‫د‬$- &Y) 5‫ر‬R^  Fm. !5‘ % µ 27

‫د‬.  ^q ‫ ت‬1* T 5 ­F  U  3 U D]n = ,‫ر‬7  <-‚ Mq 3T)  `1988 < -. -  ^ < ?- ‫ (ر‬/ < \[ ‫‡ح ر‬/  M^q - <= ‫ ر‬r &- ’ ’ !5  ‫ ت‬U 3  #$% ‫& (ر‬B v‫د‬$  , Ÿ// ‫ر‬S Q{) & > #$% < r <= i- 01 #$% ‫ ر‬5 ./‫د‬$/  -i  PU ‫ر‬- > 3   &/ #$%  &7$ !‫د‬- ‫ ز‬. & - , ®$Q =  XF T=+ Z D) #$% E  :- ¬ 5% F , D/‫ ر‬5> ‫^ ت‬U oU ) , 3   3 Ps 5‫د‬$% !v$ ^VMR ‘% ‫^ ت‬U + , .:-  5‫ر‬B/ #$% 7: ; 5‫د‬$% 7:/ 5> †‫ ر‬n Z T ¥ D) #$% < E- €‫ ر‬pY - D/‫ ر‬5> ‫^ ت‬U oU 6( DO  & U  F7 D ‫ر€  =د ت‬V <  Y , -. D/‫ =< ر‬5>  XF /‫ ز‬, 7> - > &#$%  M^q  & U QM‡ ‫ر€  ( د 

=د ت‬V .-. \[ ‫ر‬ / 3U  5F‫ر‬V-F  ^  > 5‫ر‬7‚  #$% €‫ ر‬E- !DO €‫ ر‬pY < -. \[ TB  %F1= % % s O , D‫ر‬ 5‫ر‬B/ 7: ;  ‫ر‬% +    > &QM‡ 5^%  #$% ‫ ر‬5 .-. \[ ‫د ر‬R  & ‘  , 5‫ ر‬8 % %  M+ > F=.‫ د‬U !‫ ر‬3 > DO ‫& =د ت‬- & T2  L < -/  &QM‡ &7[  &:$( > ‫ ر‬, ‫ ر‬P=  ‚ .-. ®$Q = <7;   XF T=+ & T2 !H/  ­F ‫ دد‬³ ‫ (ر‬- ]{+  ‫ظ‬h  ;  XF &7$ !-. oU 7^  &) s 5F‫ *ر‬, P+@ F $= /i- E= -@ & T2 !- M ‫ ‡^ت‬, ‫ظ‬h $ T. & T2  > …š % -V (. , ‫د‬$2( ‫  رزت‬52( .-. ®$Q

 2U  &% &7/ ‫ذ‬8 ; .-. F < , -. /  3   3 ‫  )د‬U  M^q  #$%  ­F ‫ر‬- < : Is &7$ &p> — <= ‫^ ت‬% ’ ’ ’  -. P: , -. /‫د‬3  ­F  <-‚ ´‫د‬Rq .7% ‫ت ر‬T‫  ر‬28   <= ‹R%  5 ! L &V‫(ر‬. )/ , ‡q   €] 3   & > 5*‫ ر‬v$ ^VMR ‘% ‫^ ت < (ر‬U   XF  5% -  < ]q I 6³ < ?- .- I % oR% )/ 01 ‫ت‬q 5‫د‬$% ‫! (ر‬:- <= i7 , :- <=  &7$ ‫ ت‬U < -. / L p ‫‡ح‬/ <7; E- ‫ ر‬5 ./‫د‬-  3   3 ” +  #$% < ‹M{ <=  M^q   XF T=+ < ‫ر‬78 6pZ  &) X , +  XF -@ &-\  !/‫د‬oU L < $   M^q > 5 , ‫ ر‬L < 3 M2 > ‫^ ت‬U &/ X  &) =+ < L :7% p  &Oh & Y $Q .Ty= )  U  ‫ر‬- :$7$( &-\   XF T=+ , &-. ‫د‬$ 0:= &) & M+  XF  5 , -. <  XF .-. < <= <7:  Y 02> >/F E- - 0( < ‫د‬- > &-/‫ر‬8 . > ‫ =ر)ر‬52( 0(   ! -A 5‫= < رز‬+ <= &p> 5% .p-  <7;  &%  XF , Fm. <  `1040 .& %p- &/ , D) E- ‫= < (ر‬+ & % <   ‫ *ح‬5‫& رز‬-\ , -. &/ ) X ‫= < (ر‬+ 7MA  &#$% #$% ‫ ر‬5 .-. ®$Q =  XF T=+ 02>  XF ) > 1* E- v$ ^VMR ‘% A/ 5> ­F  ›F+ D³  #$% F7 D / Ÿ// E- <= &7$ ‫ر   ر‬m/ /B/  #$% < /‫د‬. 5 ;   U  3   3 ‫ )د‬+ , H/   > #$% ‫ ^د‬Mq !<-‚ Mq un !T ‫
30

29

:

S b D'(K D 5Y

-@ < -. /‫د‬-  &=+ /&%  &) › % -  &% ] %/ ‫  ر‬01 6T]- DO :$7$( > ›*/ ‫ر‬. < & p \8   ‚‫ر‬% O , ‫د‬-Q E- < ›*/ < I[ ©&H/ B

^V  &=+ /&%  &) 5Z 5 5 < &-\ !-. =@  !-. ›*/ F7 D ‫د‬U/ /i-   F 52( ‫ (ر‬5 L &:…š )*/  52( F/= I‫ذ‬8 -B <7[ .L -/ $8 ‫  رزت‬5  F $=  &7$ !-.  m‫=ر = Š  ر‬ .-.  - // 5Fh ‫ز‬T "X , , ‫ ر‬5> `/‫  ‚ر‬52( t &V ^    ) 5% 52( ‫ر‬r/ &-\ .-.  - /‫د‬$7A ‫ ت‬5Fh  :$( [ < &=+ 5^% 5% 2U  ‹%$  F=. - , - \8 5%  t % § & < -  Ty78 <= 5> 52( <7/ x% ‫(ر‬ Inverse Population ) i ( $ m ,  $/ ‫ < (ر‬F=. F $=  EM T  †+ 5 ; :$( < I[ .p- (Density !0 > 8‫ د‬Mq  P$= ‫! (ر‬L  7% ‫ ر‬v‫&  @ر‬M %/ Ty78 5> &=+ 5^% )= 5> g  F=. :$( &-\  b/ &=+ !‫ ت‬t % § &  `1974 < .  ‫ ت‬S U  F=. ‫ر‬% M  0:= & m ,  $/ 5  ¥ F $=  ¶/    )*/ &7:$(   F &p- .-. 3T) & T ”   !/ y= >     b/ &=+  &7$ !-. < ‚‫ر‬% )*/ <= /i-  &% ‫ ت‬t “F .:- F=. ‫ر‬% M  ;  Q , F $=  ¶/ &7$ !H/  $> ‫ ت رز‬#% "U /i % 55 < P/ 5> ƒ% 45 - )= , -. /‫د‬$/   Vertical Distribution > 23.71 > #$% !/i % 57.36 > :$( / 5 "U /i % 13.82 > <-XX( , /i % 5.11 > 52M= !/i %

– `1956 – `1962 – `1973) & T. ^%  5 ‫ د‬$ T.  DO ,  k‫ر‬% ‫&!   =ر‬-. (v   Fm. `1947 !&-. 2M2  ‫ر ت‬% §X  XF , ‫د‬$2( ‫رزت‬ .5 -. . ‫ ر‬T ¥ 5% ‫"ر œر‬X  & 5m/ !‹M{ <= & 2   XF T=+  52( 3 M2 > F/ X  XF  &) & 2  !- ‫^ ت‬-  ‫ ‡^ت‬$ T. > 5 !Ty= "U  & T.  ^  > 5 !‫ر‬  &7? “‫ د‬:$% &y78  EM T ‫ ر‬5 .H/ B L <

 /‫ر‬: = = , L ‫خ‬2  `1973 < -.  - R{ &7$ !- ‫د‬$2( ‫ رزت‬T 5> mn. :$7$( <= &p-   !& T. )  > &) DMO  EM 5% &^ ‫ ر‬/‫ ز‬ &) T F $=  5 < I[ !-. & ^ - !M  XF

U ‫ر‬7= ‫ ر‬5 .-.  ‫د‬$2( ‫ رزت‬,   5> F/  , H/ /‫د‬.  ^q D )  MR^ % m% & T. & p E- < /‫د‬$ L -Z F $=  &7$ !H/ ‫ & ( ر‬T. /i- E- 5 MR^ % 5 0( & p  b/ &) +F & T.   !:-  FF‫`  )ر‬1940 .:- /‫د‬$> ‫ ت‬S U  ‫د‬-Q ^%

32

31

:

S b DX W z‫{ر‬- DX W D 540 \g' /5Y ],y  5L# D[   DY  @ !&-. DO )*/ %9678  )9678 <=    F  &M %/     b/ &=+ /&%  &) s‫د‬$- \8  ›*/ ‚Q > &7$ !-. ‫د‬- +U ‫^ ت‬- F $= > ‫ت‬%-/ Fiscal ) ‫ رزت‬D‫د‬q ‚Q  (Fiscal Federalism) ‫*) ت‬/ )*/ 7^ &i- .-. /‫د‬$/   6( (Decentralization

Horizental $Q ‫ت‬%-/  b/ &=+ ‫ ر‬5 !-. .H/   < ‚  t % § & > Distribution ^q ‫ < (ر‬5% 0 ›h  ‫ت‬%-/  ?  b/ &=+ • p ‫ ت‬0 ‫ر‬S , &/ 7^ ‫د‬$2( €" !&+@ M^q   !-. /( ‘/ ‹M{  0 ›h  < I[ !H/ <7% &]" * > ‘- E-  D) /=+ ‫ت‬%F1= E-   /‫ ر‬R <=  P + “‫ ( … د‬i-  5Fh F| .L VX= .L :7% ‫ ر‬T 5% 0 ‫رت‬S  7^ M" * 1* @ 678 5‫ =د‬F=. ‫ت‬%-/  ?  b/ &=+ • .H/ B > ‫ر=ت‬n ,  $/ ‫^ ت‬- F $=  &7$ !H/ p ‫ ت‬   ,   &=+  ^  > ‫ز ' س‬M % P‫ر‬$ • .L ‫دت ر‬- i- <= 142 '.  & T. .H/ B   t    )*/ > ‫& =< ' س‬7$  &=+ • .H/   < ‚  TORs 5% t     +@  k‫ر‬% v$ ^ /t ‫س‬p8 • &2 ' &7 ; > ‫د‬+ .‫ر‬78 6p- < , -. < oMQ <=  b/ &=+ , ‫!   رز‬-.    I‫> ‚ ر‬  (GDS) ‫ س‬t   ‫ ت‬U < &-\ .L &H/ -/  ^  - ‫ ر‬5 .-. *  32) E- ‫' س < (ر‬

‚  t    > 5 /m , ‫ر‬78 6p- MQ T=+ $ T. ‫ ر‬n ; < -@ !-. - L ‫    ‚ش‬I‫ر‬ .-. €] T  /   XF T=+ ‫ (ر‬-.  % § & 6( > 't  ‫ ت‬U )*/ “F • 5 o={ & T. < &-\ !-. - ‫  ‚ش ر‬6Ty= "U 34

  F .-. /‫د‬$/   P( ; ¶/ > &7$ !L H/ B /i %  ¶/ ‫ز‬T i-  &M %/ ‫ ت‬DO )*/ <= &7$ <= K EM ‫ ت‬1* 5 5> &*‫ ر‬7$Y $Q .-. < F PS  :$( "U /B/  &M %/     †+  t     £r £ #$%  ‫د‬.    q^:  EM < &-\ .H/  $> & Q  t % § & &-\  , L TB "U /i % 70 H/ "U  :$( < H/    F $=  /‫   ( د‬$/ ./‫د‬$M "U /i % 69.02 > #$% , /‫د‬$7 = /i % 23.04 &=+ , ‫< رز‬V ^-  52( ¶/  &M %/     :  .-. - ‹R%  ‫ ر‬2  b/ &=+ & Y , :$( s 02> ^q  & 7; & Š - 5% U  t % § &  Y 02> >/F E- ‫^ ت‬-  P%   XF T=+ .‫د‬- < <7: > t &-  ‫ت‬%-/  ‫د‬. , &M %/  ¥ 5> ƒ% • I[ !H/ \% “t    )*/” 5‫ =د‬t    ) .-. ›*/ /›  &) & y78 ‫ < (ر‬D) E- 52( < &7$ , L pL ‫ت‬%-/  ?    b/ &=+ , ›*/ • 5> `1997  5 !L H/ \% Vertical Distribution > <7/ d > ‫& ‹ رز‬7$ !H/   P= ‹%$ // ¥ “F < &-\ !- /‫د‬$/ B /i % %d > &=+ , /i % &-\ !L y> /i % <-::$( ‫ت ‹ رز‬%-/  ‫)ت‬/ ‫ر‬%‫ر‬%   !L H/ B "U /i % <7  :$( > &=+ < .-. -V (. F") , v‫‚ @ر‬Q > ‫ =< رز‬o={ (t) 160 '.  & T. “F • ?‫ت < ر‬M‫ت  =< د‬%-/  ? , &M %/  b/ &=+ 33

:

S b D( 40  z‫{ر‬- U ‫د‬/ D 5, D[ ‫د‬Y  &MU‫ ر‬, &T  ‫&  *{ر‬% &s/‫ ]  & ر‬%/  ‫)د‬ s‫د‬$%/  @ > &7@ !L 5‫  ر‬-@ <=    F , L 5i@ 0 > I‫ذ‬8 ‫ (ر دد‬-. /‫د‬$/  7:^% ‫]ت‬q  ‫ت‬X= , ¥r d d 01 &7? , &) !¥r d d 01 Dq , &) u/  &M %/  ‫ )د‬-@  DO  Š =  52( .&-. / :y= ‫]ت‬q  V @ 2 ‚Q , v‫@ر‬  v‫‚ @ر‬Q &‫‹ =د ر‬R% &M %/  ‫& )د‬:$7$( bM= , #$% &7$ !-.  5> &-B &7[ ‫ذ‬8 v‫ @ر‬-@ , &-.  L  ‚ Z  5 ‫ (ر‬-.  - L < *‡ &7$B 57$B  ‫د=  (ر (ر‬% q^:  52( #$%  PS . L < ‫ر‬O 5   & T 52M= < &-\ !L ‫ ( د ر‬/i % 71  /‫س  ( د‬p8  5  :$( .-. /i % 22 ‫" د‬U  /‫س  ( د‬p8   /‫

 ( د‬.-. /i % 2  <-XX( , /i % 5 "U 18 =+ <-XX( < &-\ !-. /i % 56 ‫" د‬U  #$% <= .L & ‫

( د‬/i % 1 52M= , /i % 25 :$( !/i % ‫س‬p8 ! !/i % 41 "U  #$% <=  /‫  ( د‬MT  EM E—/ 5> &=+ 5^% "U  #$% <=  /m  MT ,

!-. /i % 58 "U  #$%  /m  ‫س‬p8  PS .-. 88.7 "U  #$%  5‫  œ ر‬MT , /i % 40  5‫ œ ر‬ 5‫ ^ر‬U  :$( +F   ›*/ < &-\ .-. /i %  ‫ )د‬% !-. F‫ر‬R^Mq  5Fh ‚Q , % % ‫ز‬T   R , H/  $> , ‫ @ر‬5K T 5K /i % 88.5  ‘MT  &M %/ , -‚  <=   !L M "U /i % 12.5 ‫=& > * ط‬+ , ‫س‬p8 ! 5 5 , H/  -i /  &V(‫ &  ر‬U 52M= , #$%    , &=+ , &QM‡ s‫د‬$ ‫ ( د‬MT d d <= <7: > &‫ =د‬PS ‫‡ح‬/ E- ;  5 .pL L < +U iK 5> $¯%  /‫ 

 ( د‬EM QM‡   !-. QM‡ 36

& €. 2T” €‫ر‬+    I‫ ر‬M" * <= ‫==ت‬ <= /i- > ‫ ت‬U )*/ ‫ ر‬5 .-. > “v2‫‘ر‬ .H/ y= < "U  t > 't  , -. <   ‡/Q  I‫\ ر‬8  &2 ' 5^% ‫ ت‬U )*/ • b‫ ر‬O  5 < &-\ !L ‫ ‘  ر‬/i % 5  6( /i % 4 /—/ ‫ ر‬5 .-. v78 <= 5> /i % 1  M^q .H/   U  &=+

:1 Ÿ   |  D 5, } ~ 540  ‫رز‬ /i % 45 =+

/i % 55 ‫رز‬

    } ~ 540 D € E D[   DY a

J 1 ‫ز‬E3[   /& m

 $/

, ‫ر=ت‬n

T *‫ر‬8 i (

&V M

8‫^د‬2(

4.32 /i % 7.18 /i % 82.0 /i %

23.04 /i % 69.02 /i %

20.6 /i % 22.5 /i % 24.9 /i % 32.0 /i %

/i % 6.5

/i % 2.40 /i % 5.54

F=.

=+

57.36 /i % 23.71 /i % 5.11 /i % 13.82 /i %

:$( #$% 52M= <-XX( (‫د‬U‫ر‬%)

Source: Jami Chandio, “Crisis of Federalism and Prospects for Provincial Autonomy in Pakistan”, 2009, Chapter 3.

35

:3 Ÿ & M) MT (&'d 4.87

n  ‫س‬Zd  1[  7' & M) & M) ‫س‬p8 (P‫= ر‬ (CFT 23.93 1,400,026

2.01

13.30

982،035

41

56

70

 M /‫( د‬  #$% /‫( د‬ "U  #$% (/i % *)

Pakistan Energy Year Book – 2006

:4 Ÿ (5( [ 2006 \ 30) ‫ر‬b‚   5, D[ ‫د‬Y & M) MT & M) (TCF) ‫س‬p8 (&'d (P‫= ر‬ 185,173 324.473 33.11 ‫  œ ر‬M 184,623 127.36 19.33 ‫  œ ر‬#$% 99.7 40 58 "U  #$% (/i % *) Pakistan Energy Year Book - 2006

)‫ ر‬2  ( t &  .-. &‫ت =د ر‬U   )‫  ر‬5 !-. 109 ?-  52() 91  52(  Ÿ(  `2003 ‫==ت‬ RQ‚  &M %/  ‫ )د‬.- 5-60 ‫ر‬R^  &‫ =د‬5 &QM‡ (&-. QM‡ ‫ =ر=ر‬I  ' l  &M= , &#$% <=  & $ ^ s‫د‬$ 3  E=   9.99 , P‫ = ر‬67140 m/ =+   $Q .-. "U  /‫   ( د‬$/  EM  &7$ , L ‫س ( د ر‬p8 v* /i % 37  5  -. - ‫ت‬U ‚Q  5 !:- /i % 70 70  5 !-. - ‫ذ‬8 8‫د‬m « - 5> ‫ر=ت   ر‬n F=. .&-. - & m = 7? ?A; /i % , {  T‫ر‬%  :$( !52M= ‫ت‬U ;% £r £ &M %/  ‫ )د‬E   !-.  & T]q ‫ر‬S  <-XX( F $=  8‫د‬m ,  ! ‫ ! @ر‬i B 7? M+ <= ‫د‬& 2  P + 5 .&-. D/‫ ر‬5> &Qœ  (  , &7% , &=+   ^   &M %/  ‫ & )د‬2  !-. < & ^ /‫ ر‬ .H/ B L < > &7? &M+  X  5

:2 Ÿ 

G  QDr,(    D 5, D[ ‫د‬Y } , *) /‫

 ( د‬ *) /‫س ( د‬p8 =+ (/i % (/i % 56 71 #$% 25 5 :$( 18 2 <-XX( 0.1 22 52M= •

•

Each province receives 12.5% of the total revenue it contributes to the national pool from resource exploitation. The Federal center keeps the other 88.5 % of the royalty.

Source: Pakistan Energy Yearbook 2008, Ministry of Petroleum and Natural Resources, Government of Pakistan.

38

37

:7 Ÿ

:5 Ÿ

2006ˆ07 $ #W  ‫د‬/ ‫س‬Zd D   D 540 V ‫س‬p8 s‫د‬$ L P^Q% /‫س ( د‬p8  =+ @ P^Q%) (MMCF) (MMCF) <M= ^= * /‫( د‬ (/i % 15.91

459,369

1,000,415

#

%$930

638,008

68,608

:$(

161

42,480

26,370

‫د‬U‫ر‬%

25.81

82,138

318,188

52M=

2006ˆ07 

G  ‫د‬/ 1[ D 540 } \ I / /i % (P‫ & = ر‬M) /‫

( د‬ =+ 56.36 13.87 #$% 31.91

7.85

:$(

11.619

2.8

‫د‬U‫ر‬%

0.1

0.024

52M=

/i % 100

24.61

52(

Source: Pakistan Energy Year Book – 2007, Ministry of Petroleum and Natural Resources GOP

:6 Ÿ

Source: Pakistan Energy Year Book – 2007

D 52 5,0 D 540 \g'  DIE‫ ر‬4 DY J :Dd‫ ('د‬#  & U  s ‫ر‬. <= &-\  52( &p  ›*/ “‫د‬$T^  &) X s‫د‬$%/  &7 , &=+ 5^%  5­F > F ‫& =< رز‬7$  52( &p !-.  - < F &7$ 2‫ر‬/ = .:7% L < A /F )*/  ®$Q ‫ ح‬+  ‫‘ر…ر! )ت‬% /( !…š %  EM 5  EM <= ‫ د‬$ T.  5Fh  & ) ‫ت  )=ض‬%  q^: , 5m ‫ت‬% ‫  د‬F x% > 2‫ر‬/ = T ‫ ر‬5 !-. ‫د‬<= 2‫ر‬/ =  52( .-. /‫د‬$/  A  K- O  - <=   ‫ ر‬5 !-. "U  v$ ^VMR ‘%  q^: < &p  40

2006ˆ07 

G  ‫د‬/ ‫س‬Zd D   D 540 /i %

  ‘ p %2 5 =+ @ (MMCF) ‫س‬p8  ‘ p %2 (MMCF) (MMCF) ‫س‬p8 70.77

1,000,415

21,217

979,198

#

%$4.58

68,608

16,127

52,481

:$(

1.86

26,370

3,552

22,818

‫د‬U‫ر‬%

22.50

318,188

0

318,188

52M=

100 /i %

1413,581

40,896

1372,685

52(

Source: Pakistan Energy Year Book – 2007

39

, /i % 2.6 '* !/i % 30.1 s‫د‬$ T7; /F !/i % 3.1 #$% ,  ­F  ‹U+ ‘r@ < &-\ !p- /i % 1.8 ‫^ ر‬V 5^³ Fm. 54.9 =:$( :- ‫& ت‬- ‹%$  & T `1983 0( 5> 5 ‫د‬$/ s‫د‬$ T7; /F !/i % 5.4 #$% !/i % 13.4 5V( !/i % ./i % 1.9 ‫^ ر‬V 5^³ Fm. , /i % 3.6 '* !/i % 17.4 :$( $Q !- &p - <7: ‹%$ - & T `1986 ‫ ت‬i- /F !/i % 7.2 #$% !/i % 12.6 5V( !/i % 55.3 1.7 ‫^ ر‬V 5^³ Fm. , /i % 1.4 '* !/i % 18.2 s‫د‬$ T7; 0:= 6 M‫د‬R ‫ر‬7=   P + 5 <= 0 > `1986 .p- /i %

‫ذ‬8  €‫ر‬V    .-. T/ ‫د‬$ L ‫ =دج ر‬P +  EM , / ¬ 5% F  ^  > &M= , &#$% P% 9 y= E   [  EM > Fh 2 ‫ ر‬-$(9=:$( - < §MX y78  P + <=  2‫ر‬/ = T=+ ./ §   #$% 5> &-B &7[ ‫ذ‬8 < :%B - ;  PS .-.  - #$% ‫ ر‬r y78 ‫  ( س‬0. , ‫ ر‘ر‬% D- !‫ ر‘ر‬% P%Z , ‫‘ر‬M E   [  52( &-\  ©-. 0:= & ?—  — &M+ <=  &=+ , !‫د‬$- 2‫ر‬/ = T=+ 0( < ‫د‬- ‫ر  — )=ض‬$ V O , 2‫ر‬/ = i7  Y  1/F , >/F E- 5% &) DMO 0%  XF ©L > ®$Q

T &p-   !-.  - /U ' ‫ ر‬-$( 9=:$( T 2‫ر‬/ = P% , ‫‘ر‬M  52( .-. /U  v$ ^VMR ‘%  ‫ر‬R^ pY  &7$ !-. - ‫رت‬S Q{)  & =:$( , :$(  )= .&-.  - Ps 5‫د‬$% IŠ(  ‫ر‬R^ & p' , ‫ ر‬-$( s‫د‬$ T7; /F  2‫ر‬/ =  EM  q^:  &M= , & T‫ر‬% !&#$% .-.  - <  <=  7L '/ s‫د‬$ T7; /F , =:$( ‫  )=ض‬EM F )*/  EM PS .&-.  - §X , ‫ د‬$ T.  5Fh ‫ز‬T   R 5‫ ^ر‬U &=+ $p  EM !F  k* T|* , ‫  =ر! =ر‬EM  o={ m‫ ¡ د‬E- .&-. < ‫د‬$T^  &) & M+ 5‫د‬$% , 68 "U  (& =:$() :$(  ‫{ح‬% & Š -  k*  52( 52( ‫ر‬r/ E ?  .-. /i % 79  ‫{ح‬% & K , /i % 5 ‫! (ر‬- "U /i % 56  F=. q^:  EM P$= $Q ‫! (ر‬/   m‫رد‬O > ‫ص‬XV ) , Y 5‫د‬$% ; < F/= < <= ‫ ر‬B ‫ * ط‬8‫د‬$T^  5F )*/ 5^% ‫^ ت‬% k* & > ! L — 5> EM I( P$= ‫ر‬r/  < -. ‫ط‬Mn ‫ر‬%‫ر‬% - .T/ B — 5> EM —Z /m  M^q < 6³ & > < -. - ‫ ت‬U $Q 52( ‫ر‬r/ ‹R% F=. ‫ر‬S < I[ !/  

y= /‫ {ر‬2 E- 01  Fh 2 ‫ ر‬-$( 9=:$( P$= (10 , 9 Ÿ %B) .‫ر‬O  8‫د‬$T^  &)  2‫ ر‬/ = )*/  EM* )*/  EM & T `1973 $Q .H/  A/ ‹:q < R7/ !/i % 10.5 5V( !p- /i % 49.3=:$(  2‫ر‬/ = *

Jami Chandio, “Crisis of Federalism and Prospects for Provincial Autonomy in Pakistan”, 2009, p.186

42

41

:10 Ÿ ( 2Œ \E‫ر‬+/) 1955 UD2 X ‫ر‬IJK D  ,^ } zE‫ر‬rE‫ر‬M ‫رز‬ 52( <7/ ‫ر‬r/ /52( ‫ر‬r/ P$= 19 0 ‫ ر‘ر‬% 38 3 ‫ ر‘ر‬% v$T 123 10 ‫ ر‘ر‬% ‘(t 510 38 ‫ ر‘ر‬%  Source: Pakistan Constituent Assembly Debates, vol. 1, 7 January 1956, Cited in Minazar Rehman, ‘The Emergence of Bangladesh as a Sovereign State,’ p. 68.

:

S b D( 40 /DY  ‫ر‬M[ DŽ /

:8 Ÿ i '[  QDd‫ ('د‬# D 52‫ر‬d D,I  5Y } QD2 X    DY J 1986 1983 1973 /i /i /i /i /i /i

% 55.3

% 12.6

% 7.2

% 18.2

% 1.4

% 1.7

/i /i /i /i /i /i

% 54.9

% 13.14

% 5.4

% 17.4

% 3.6

% 1.9

/i /i /i /i /i /i

% 49.3

% 10.5

% 3.1

% 30.1

% 2.6

% 1.8

=:$( 5V( #$% s‫د‬$ T7; /F '* ‫^ ر‬V Fm.

Source: Charles H. Kennedy, “Managing Ethnic Conflict: The Case of Pakistan”, Regional Politics and Policy (Spring 1993): p. 138.

:9 Ÿ

, #$%    , &=+ ‫ د‬EM &- ‫ت‬%-/  ?( :y= ‫ رכ‬, ‹R%  ‫ ر‬s‫د‬$‘>@ < , B/ E-  b/ :$( T¬  }F <= > m , F/ 7> -  ›*/ &7$ !-.   ” ‫ت  ر‬%-/  ?(  :$( , #$%  ‫ ت‬U .-. \[ 5 ,  /‫د‬$M- 5> `1859 $Q ” ‫  رز‬$> Œ$ - !-  ” ‫  =ر‬5%‫د‬$- !:$( -/ I &-\ ! L &-\ mn.  ="$ ‫‚  ر‬ =. , 3t  <-F /#$%   ‫ز‬T 5/F /B/ E-   F ^% ‫ت‬%-/  ?( <= &p- .  `/‫ ‚ر‬Is ‫ت‬7  ^q 6( 5)  5 ‫ ر‬5 !-.  - MQ 2U  &-F < !-. P+@ ^q G -   F .&-. ‫د‬- ‫ت‬X% 5/ iº( , -. /‫د‬-  5/ iº( oU T]" * , ‫ر‬.  ‫د‬$‡ s †m ) , ‡‫(  ر‬Lower Riparian) <=  6y> ?( !I#Yd ‫د‬$=  <-F > ‫" د‬U & K 02> ‫د‬-Q

Source: Dawn, 9 January 1956, Cited in Mizanar Rehman, ‘The Emergence of Bangladesh as a Sovereign State,’ Ph.D thesis, Institute of Commonwealth Studies, 1975, p. 67.

44

43

( 2Œ \E‫ر‬+/) 1955 – D2 X ‫ر‬IJK DJ } D I / 52( <7/ P$= ‫ر‬r/ /52( ‫ر‬r/ 3 0 P‫ر‬$ v$$ ‘h  20 0 P‫ر‬$ ‫ر‬:  34 1 ‫ر‬p 8‫=ر‬ 49 1

‫ر‬ 198 2

‫ ر‬v$$ ‘h  590 10 ‫ر‬:  593 7 ‫ر‬2 *.   640 40 ‫ر‬2 *. * ‫ر‬p

:$( &-\ .L 7% ‫^ ر ر‬Q P$p  ‫د‬$= <=   &-F ‫ رز‬/ /‫ ر‬r E-  `1935 < L < ‫د‬$= T/m <-@ - 5*‫ر‬ -  :$(  &7$ !T/ s “‘ ^ &%$” 5*‫ر ر‬%   <=  6-A k‫ر‬p= ‫ر‬% > #$% < /   ‚ 6( ¢‫ر‬q 5 ‫ (ر‬p  Ÿ( :$7$(  `1935 b 30 ‘ ^ .-. < `1937 b & 7 ' Ÿ( ^U 5( ‫ ت‬U  F $=  Ÿ( < ‫ =< =س‬01 &7$B E- :$( ./ #Y@ ]" * , T/ p    M2M%  Is ="$  ‚ =. ‫ز‬T :$7$( 5 , p ‫ ت‬U  k‫ر‬% ‫  رز‬v r  &‫ ^ر‬U  52( . >  ‫ ت‬S U <* ‫ت‬q‫  ر‬:$( &7$ !p- ‫د‬$2( €" R2 ¼ > :$( , B /m  ‫ت‬%-/ ‫د‬$2( €"  ?( i Gr  5 &7$ !/    Ÿ/ ‫ر‬% ‫`  رز‬1939 / /‫ ر‬r E- #$% < I[ !- / /F  6T ?(  #$% :$(    3t ‫ < =ر‬p &7F F  ^  > §) 5  :$(  ‫‡ح‬/ &V ^ 0 .L >  #$% $Q — / iº(  ?( \8 > :$(  <   0 .-.    Is ="$ <=   ‚ =. 02> ‡‫ر‬  9#$%  `1945  :   M" * , &‚h%  &V ^ 5 + &   :$( , #$%  &7$ !.  ^q /‫د‬-Q ?(  ?( ?; :$7$( <= 0 > 5 :$( < -. -  ^ ‫ (ر‬5  > v‫ @ر‬, B- !«-d :$7$( :$( ,  / < > ½/  v‫@ر‬ . >   †+  &="$ §MX

‫ رز‬:$( ‫¦ (ر‬-. /‫د‬- <    Is ="$  &V ‫ر‬  - /‫د‬$ i Gr ‫ر‬%‫ر‬%  P+@ ^q G 5 A/ 5> ”  k‫ر‬% ‫ رز‬:$( < -. <= -Z ‫ ت‬U E-  ‫ خ‬.-. Z B »%  5‫< رز‬V ^- :$( < I[ !- y= =+ ‫ر‬O O$

¬ 5% F , L m‫رد‬O E-  M=   5 #$% < &-\ !5‫ز‬/t E- ; T] 5% ‫ر‬% pR^= 5‫& > رز‬7$ !-  T]q  v r  52( ³ F/= 5 ‫ (ر‬- \[ ‫ ر‬F/‫ & د‬T  #$% ,  - /‫د‬$M "U ‫ز‬T  ?( <= /  ” ‫ > رز‬#$% ! ?(  ‫ج‬M% , ¢ = !/ !$ !3M7 !/#$% $Q &-F &2 = &   :$( ‫ (ر‬.p- ‫" د‬U  ‫ ت‬S U  — / iº( &2 =  !‫د‬$A/ /‫د‬T*  ‫ ت‬S U <* ‫ت‬q‫ ر‬:$7$(  ” ‫=ر‬ !\[ ‫` ر‬/‫ ‚ر‬M2M%  6-A P$p , 3t  ‫ز‬T  &-F ‫د‬$-‫ر‬%  ‫^ ر‬Q  b/  `1901 5> `1855 †Rž  &7$ ‫; ر‬% .&-. P$p 3M7 ‫ر‬T , P$p $ ‫ر‬T !P$p !/   ‫^ ر‬Q P$p †% ‫`  (ر‬1917 , P$p (s7(  `1908 &   :$(  `1915 .p- ) ‫ ر‬n , ‫ز‬T ‫ر‬%‫ر‬%   !P$p 3M7  ‫ز‬T ‫& ت‬7$ !  `/‫"= ‚ر‬$ $p9<' :$( &-\ ‫ (ر‬/   ‫^ ر‬Q P$p = ‫ر‬T , P$p $ !‫د‬$s 5/‫د‬U 5^% 5 D‫ر‬U  & U \8  ?( 5*‫ر‬ `/‫^ ر ‚ر‬Q ) ‫ ر‬n  ="$ M/ ‫ج‬M% &-\  `1919 !p- ‚ ="$  ‚ =.  Y  , P$p &7  & !T/ p &7F - &p ,  / ‫  ' س‬5 6( ‫ ت‬U ‫ =ر‬H/ &-\ “&V ^ &'” 5*‫ر ر‬% ‫ رز‬, T/ &7B ‫ر‬% ‫رز‬ <   F > M" * 5  :$( ‘ ^ 5 , .  ^q D )  &2 =  02> ‡‫  ر‬#$% $Q — / iº( :$( 

46

45

‫د (ر‬$ F F‫  ر‬I‫ ر‬U > ‫ ر‬Ty= $  > < ‹ &T‡  €" ¶/  ?( ; < i=@  5  &K-  ‫ ت‬U :$( <= - 5  (/ ‫ (ر‬7% ‫ر‬ “.L - ‫ > \د‬%‫ =د‬, - ‫> \د‬   ^q  ‫د‬-Q ?(  `1991 < L H/   <7M ³ :!< -. -Z ‫ ت‬U .H/ ‫ ر‬n  ›F+ D³ <= /‫د‬-Q ?(  `1991 F” 2 #$% .- /  -i /m  #$% ‫ر*ت‬Q ‫ ت‬U ‫د‬$T^ 5   ‫)ت‬/ 5 & '( % % s Dq , 5‫ر‬-  <= ” t /^%  5 !p- p ‫ت‬hX ‫ت‬X%  <=  5 ›*/ s ‫ ت‬U :$( ?- ‫ (ر‬-. F ?(  `1991  PS .-. <  01 I‫^ ر‬q  I\[ ?( « - 5> i' & T2  ‹ ‫د‬-Q <2=/ 5% ¶/  ?( & 2 !pL K p MQ F/=  5 ‫ (ر‬:7% K -A   <="$ <= 5> i' ‹ ‫د‬-Q A/ 5> `1991 €‫ ر‬ET < , -. T/ T‫‘ < ر‬% <= ‫ ==ت‬I\[ « ) <=  &7$ !-. / \[ ?( L p / I\[ < ?( « - 5> i'  :  .-. < ‫ ت‬S U ‘A , &‫ =د‬QM‡ i' ‫ (ر‬- ; < .-. T/ :y= ‹R%  I‫( د ر‬ i  j <7 ?/  #$% ‹R% I\[ < ?( « - 5>

” 5% †r 5( 52( &-\ 0 > 67A 52( 5> #$% , - v 5/  EM ‫)ت‬/ 5 <   /‫د‬-Q  “‘‫& 'ر‬2 = F7 D 5 > #$% , p- T/ 2> <= ‫ ت‬S U T=+ ‫) < [ (ر‬

\8 :$( , /   < ‚  &MQ , &MU‫ ر‬5^%  ‫د‬-Q #$% A/ 5> ­F ‫ [\! &  رز‬y/ > †r <-F ' / ?( #$% ; < ,  L T - <= ‫ ر‬r 3t ]$ , ] =‫ ر‬.- G oU )  ^ )  ‫ت! ^ر‬qm  #$% ‫  (ر‬M < <= &-\ "U =‫ر‬78 5 5 > .¬ ‫ > ( —כ‬8‫د‬m ^%  … , &M Y  , ?‫ (ر‬D^  b/ :$( , #$% ‫”(?  ر‬1 U 5 & T ‫)ت‬/ &- < -. }- PS /F%  5 !-.

U ‫ ر‬- & !&-.   i@ &V ^ <7[ 5% 0 :$7$( ‫ (ر ر‬5 B ‹ ‫ ر‬5‚h% 01 I‫ر‬ 57$B ‫ (ر‬-. F &p  &p  ; < & T ”  &%$”  `1935 .-.  - L ‫ ز‬, —/ &7$B “&V ^ T ”  `1941 !T/ s “&V ^ !T/ -A “&V ^ & 2U ‫`  ”ر‬1968 !i !T/ B ‹ ‫&“ ر‬V ^ ‫ر‬R |*”  `1970 !.  ^q D )  “&V ^ o”  `1981 &=+  52( ‫! (ر‬7A “&V ^ 5^ MU”  `1983 < U ‫  (?  ر‬b/ :$( , #$%    , /Z   :   ‫د‬-Q ?(  `1991 . L /‫د‬.  ^q ‫ ر‬5 <= D )  “%” $Q 'L 3‘2% ¶/ ‫ ح‬+  ?( ‹ <-A  ?( 'L - < - /

* ‫‘ر‬$ % ! ‫ ر‬$ :i 7% !“/‫د‬$ T.  #$% , ‫  رכ‬M‫د‬R !  2 (1079 109 :2007 !F=.‫ د‬U ‘T%% P% $ ‫( س‬

* ‫‘ر‬$ % ! ‫ ر‬$ :i 7% !“/‫د‬$ T.  #$% , ‫  رכ‬M‫د‬R !  1 (1069 107 : !2007 !F=.‫ د‬U ‘T%% P% $ ‫( س‬

48

47

& T i  j E- < L H/   ?-   !- M Y D^ <7M@ ‚Q ,   U  M Y &- .-.  …= H/ ‫ر‬%‫ ر‬- < 6³  M( , &$ 7 !º  !-. y78 &A@    Dq  6>B  #$% 02> 5 .-.  IY 01  &7?  5  , -. 6( <-8‫ ر‬/B/  &7? j <7/ &R‫   ر‬T]q ( &- .-. Qœ /B/ !µ !º  ?( Š , % ‫ر‬h% ‫ذ‬8  ] %/ <7M ƒ% - ?- !-.  IY , P T( “.&-.  - L <-R ‹R% Ÿ>  ?( , 8‫د‬m 01 #$% , /‫ {ر‬2 01 ›*/  EM ‫(? ر‬ ‫ د‬7‚  :- ‫ ت‬U  5   EM .-. Mp2  † :-  €‫ر‬V ‫ز‬/‫ ‚ر§ ! (ر‬m  :-  o } ‡ ! ‘r@  ?( & T H  EM ‫ ت‬U <= ‫ ’ ’ ’ ! (ر‬ 7% ‫  < ر‬F $=  €" , &) ^q /‫ ر‬R  ‫ت‬%-/ 7% ‫  ر‬5m  ‫ )ت‬, …š % “F / < , -. v$ ^VMR ‘% ,  R 5‫ ^ر‬U ?—   +  EM  !L P$p L ‫ر‘ر‬8 s‫د‬$ L ‫^ ر‬Q  ‫ز‬T <= ” .L &> oMQ 5% :$( ‹ `2025 5m/  (/ , -. s‫د‬$M- † &7$B †/B  L -R% 01 & Y , &-. s‫د‬$M- 5TL 5^% -@ 5 ‚ =.   ‫ ر‬F #$%  ‫ ت‬S U  — / iº( > & !&-.  - > #$%   XF T=+ F7 D &7$ < -. P% .-.  ?( 5*‫ ر‬:$( , 7% M < "U ‫ز‬T  ?( :$7$( D -@ 0( < 7% < /  <= 0 > I‫ذ‬8 ‫د‬+ ŒB > 5s— ©‫د‬-  3  &7$ , i7  XF F7   > #$%  &7$ !:-  XF ) -@ > #$% :$( ‫ (ر‬7% A/ "U ‫ز‬T  ?( :$7$( ; < -@ < :.7% TB :$Y 6( > ½/ / s‫د‬$M- 5> ‫د‬+ ŒB 

 F .-.  - L <-R … ^V  & m

2M2 ‫ =ر ر‬- !&-. ] Y  ‫‘    ^ر‬Mt ‫ر‬R^ 57[   F - < L H/   .&-.  - L <-R .&-. ^V  5i  650!000   !&-. ] Y B/ Ÿ( E- ‫  ر‬r  B 5 6( IUCN  `1991  #$% I—/ , 6…=  ‘Mt  < p- p #(

‫ذ‬8 .-. /‫ = د ‡ر‬01 )‫ ر‬, ‫ت‬V Q !† U - ‹R% 6H/ < ?( « - 5> i' 5> &% &-B &p %‫ =د‬P + , &-.  - L <-R 2M2 ] Y 3‫ )د‬/B/ ‫ر‬R^ 57[ -   F ‫& د‬% <7: < - ¥ "U /B/  &7$ !/‫د‬$/ L <-R  ^  ‘Mt Š &7B $^% , <-s  $^% !Ÿ>  ?( T /#$% .-.   L <-R ‹R% 6 L ‫د‬$= ‫د‬%  ?( i  j <7 ?/ ‫ر‬%‫ر‬%  … %( 7$Y  <-F

^V  &M Y &'78 i  j <7[ 5 &7$ !-. & m  &-8‫ ر‬, &$ m ‫ ز‬m D^ "U )= , -. - &7B -R 5% ‫? ز‬- 6(   !-.  - $R 8‫د‬m  &-8‫ ر‬, &M Y !&$ m &7 .-.  - —/ ?( /‫  ر‬.-.  -  &=] %  /#$% "  $Q $ 7 '  P%  T]q - T /‫ ر‬/‫د‬$ v78 > &7 !&-. ‫د‬- « - ?( ‫ر‬R^‘  % , v28. !01 6> F <= - .‫د‬$ L < ‫ر‬2  ‫ )ت‬, ^  ‫ )د‬- U  P T( , µ !& F !& ³r < ‫ر‬78 £r £ , L &> <7% ‚Q B/ D^ ‫"ر‬$q - <= 5% ; .&-. 6( Qœ  ‫ر‬h% ‫ذ‬8  &7? j &7‫ ر‬ !L ‫ ر‬s[  $^% =‫ر‬q  ?( -  /#$% M ‫ ^ر‬% '78  5i  ‫ز‬- <-:$( j <7[  

50

49

P% ) ,  XF T=+ /) !›*/  52( < -. }- ‫ ت‬ @ d  ‫ر‬O 0<{  ^% P‫د‬. « - ‫ =ث‬K &-   5Fh , 5m  ‫ š…! )ت‬F $=  52( & T2  7MA > &) X s‫د‬$%/  &=+ !?. M‫د‬R  ‘ ( H E-  b/ &) o  EM TB  XF ) ‫ < (ر‬T=+  ›*/ 7^  U i- E-  F $=  ‫د‬-Q ^% & p !:-  }‫ر‬7A  `1940 F $=  &7$ !H/  > L < F $= 5/ }B ‫  ==ت‬XF T=+ 5^% 5 Y & T2 ‫ر‬/ > 5‫ =ر‬% *‫ر‬9678  EM 5V‚  ' /‫ ر‬R F‘ , ‫ر‬r €"   5@ ‫ (ر‬5 L &7% ‫ & < ر‬$% .&7% ‫ ر‬5 K

52

:

S b DJ k &Qœ ‚Q , % % ; )‫ ر‬, ‫†! ­žر‬/B )  &) .-. ‫د‬$ L 6( 5% &Qœ , <7% * ž ‫د‬$2( )‫ < (ر ر‬5% 5‫ ^ر‬U  :$(  &MQ ‚Q , % % &p   52( /F ‫ط‬M2 * ž  52( &p !-. - ‘- E-   R 678 E- 52( .-.  -  ‫…ر‬M ) F7 D  5@ , Y  &) X  !-. EM 2 678 , M2 678 !* ž ‫ر‬q‚ , F !‫! ž *ت‬Y !‫ ت‬S U $/ !Ê?G% :$7$( :$7$( A/ 5> D )  52( .&-. 5 - 5/ F‫ر‬h$ , §MX 5 * ž ‫(ر‬/ , <* ‫ت‬q‫ ر‬E-  &) &^%  EM & T ” > ‫…ر‬M %‫د‬$- , Y  F=. s‫د‬$ T7; /F $Q ‫ ت‬M) ‫  ‚ش‬Ir@  ‫]ت‬q  †‫د‬U/ * ž , ‫…ر‬M 2( !‫ت‬% %  EM šB , R/ = * ž 5 .-. T/ p( p ‫ ž *ت > =< = د ر‬5  &RQ‚ & Y  ‫ت‬% , ‫ت‬V Q ‫ر‬%­  E‫  ر‬8‫د‬Mq  52( ‫ر‬r/ .-. \[ Ty= ‫ ž *   ر‬i7 P$=  - ‚ <= - ‹R% E-  5F $=  .p- < PR) <=  &7$ ‘- E- * ž  /F > D) X , 5 & T ” A/ 5> ­F  v 5/ 6( &#$% “/]q 5> P$=  & T ”   !-. p p( ‫^ت‬U‫ ز‬2M2  šB * ž & U ‡/‫ر‬Q  ‫ =< خ‬0( 5> 6TH/ EM — ‫ت‬% ‫! (ر‬-. T=+  52( .-  01 6% oR% <= 57:$  XF  &=+  ®$Q ‫ ح‬+  †+ 5@ ‫  * ط‬XF > &* ž , & Y  &) X s‫د‬$%/   &-\ ‫د‬$/   ./‫د‬$/   3-‫ظ *ر‬h $ T. > 5@ , /‫د‬$/ B F ) 5 2 ( ^ MQ s 2 , * ž !) 5:$7$( =+ & T2  F7 D ‫} ر‬B ‫ & * ط‬T2 ‫د‬- < Fm. ,  XF 01 6-A & $% E—/ E- 5% &) DMO  EM  XF T=+ .‫د‬- < U  ‫ ت‬S U <= &7$ 0% 5> ›‫ذ‬ 51



 
  

‫ر‬/ &% )*/ §MX   F 5‫ =د‬ ® Mq ‫ر‬m/  &=+ • ” ‫  =ر‬$> Œ$ F < I[ !&H/  > ‫د‬7q  3Oq‫ر‬m/ .p- ‫د‬- ‹"$  3Oq‫ر‬m/ 5‫® =د‬Mq‫ر‬m/  &=+ 6( ‫د‬  6> $7 — :$7$( > =+ ‫ر‬- “/]q 5> $7 )*/ •   F ‫^ ت‬% $‫ ر‬,  ‫ر‬. &p  !H/ B   $ T. .-. ‫ت‬/ k/‫ ر‬E- -  & M )*/ T 5‫ ر‬  ‫*› > * ط‬/ !‫ ر‬3 > v2 v‫ ر‬$ 5 & T. Rq • B †]+ T=" & = , 2‫*`! ر‬F !2 ( 7B‫ (ر‬$Q  >  > , ‫ ' س‬T=+ ^% )= ‫^ ت‬% ‫ز ' س‬M % < &-\ .&H/ .&H/ ' ‫(س‬/ > &=+ 01 ‫ظ‬h  ‫ &  د‬T. & p o={ `1940  ‫{ح‬% )*/ • ‫ر‬/ & M )*/ &y78 & Y ,  M‫‘ر‬%. !$‫ ! ر‬$  ! ‫ر‬. ‫ظ‬h  & T. œ  &7$ !H/ p 3T) Ÿ $ T. Es 5  , &(;1 7^ ^-=  b/ &=+ /&) ‫^ ت‬% .:- ‚ <= 6>  5m > ¶/  &M %/ > ‫ ت‬S U ‫ر‬S ^TF  &) X s‫د‬$%/ ‫=& د‬+ • Z 2  &/ X :$7$(  5 ‫ ر‬3 M2 ‫^ ت‬U oU B ‫ ‡^ت‬$ T. > 5 01 ‫ظ‬h 2  5 , H/   3 M2 .H/ &) , & %- &M+ (;1 < M= < v O ; =+ • $ T. , )] <= > ‫ت‬% ‫ ر‬5 !&-. &/ X  X 5‫د‬$% , ‡‫ —  —? &  ر‬+ - < 7    EM ‫د ر‬R 5/‫د‬U T *‫ر‬8 5 &=+ €]  & U  ™-/  #$% Dq #$% .‫< ر‬7;  D )  &=+ &y78 < , /‫د‬$ PR) < < ‫ ت‬m ,  <= &7$ > ½m% <= &7$ ./‫د‬$B 6 L    ‫& =< ) ^ت‬7$ > 5

Z Z ¢‫ر‬Q < 52( // 0 ›h  , ‫د‬-Q  `1940 E ?  •  P$= $Q 52(‫ر‬r/  `1971 ‫ ¦ (ر‬7% <  T  F/ Š/ TH/ › % :$7$( 52( “F !0( 5> 8‫د‬Mq !-. 52( -@  M^q 52(  0 > `1971 .-. &7$ , !-   ‫  ( ش‬F=. <7  `1930 PR) <]q "  &7$ &7$ !-. ‫د‬$=( 01 6-  52( 5@ ‫ * ط‬#$% .- /   F >  oU  52(  `1943 b 2 , ‫ر‬7A  `1940 F $=  5 †/‫ ر ‡ر‬5 .:-  ‫ر‬7A  ( 5( MR^ % #$% 5p E-  b/  &) /&  )*/  52( < -.  <7; 7^ , }‫ر‬7A  `1940 F $=  &7$ !H/   /‫د‬-Q ^% .:-  &T‡ ^q ‫*›  دد‬/ <7^ q” ‫د ر‬R  ‫ ر‬% ‫ ر‬n  52( • .H/  > “52( !k‫ ر ز‬% ‫ ر‬n !  5> F/  &) & T.  `1973 • s &^ ‫ & ر‬7K 5> & T. , ‫ت‬M‫ د‬7^ ‫ ر‬n 2M2 TH/  ^  ‫ت‬F* , ‫^ ت‬- :$7$( ‹R% ‫د‬$2( ‫رزت‬ , % % & $% F  EM & T. “F ‫ ر‬5 .-.   `1973 ‫ ر‬5 .-.  - < -  I‫ ر‬U > &‫‚ =ر‬Q ‫ > * ط‬5 !‫ ر‬3 5^ ‫ ر‬7^ ‫ ر‬n 5^% 5 & T.  E- ‫ر*ت‬Q MR^ % m% & T. & p E- !TB ‫ ت‬S U  & T. Rq > }‫ر‬7A / -1  `1940 F $=  &7$ !H/ s & T. 5p s‫د‬$%/  &7 , &=+ $p  52( & T. 5p - .H/ y= 7% TB 3  “‫د‬-Q ^%” & p E-  b/ &) & M+ !‚Q !% % X 5‫د‬$% , ‫ ت‬S U X  &)  &7$ !L .H/   3 M2  ^  > & U ) & Y , * ž

54

53

=+ ‫ر‬- < -. m1 01 5 ‫! (ر‬H/   PR) > ‫ ت‬S U ‫ ر‬  =+ ‫رت‬S 2/3 v78  v78 01 8‫د‬$T^  v $ % 5 .:- 57:$ & %- &M+ ,   !v := - < &‫ر‬78 6p-   - > v $ % “‫د‬$T^  &) • \8/\8 .7% ‫‘ ر‬/  ( > &M= ‫  ‘ر‬, &‫ ر‬q*F s    5‫د‬-Q  h% , ‚Q s‫د‬$ L 5% & M &‫ر‬-Y .‫ر‬78 6 L 5'/ v $ % 6( O$ ^U 6 L 5> v $ % ‫ ع‬%  &‫^&  ر‬% s‫د‬$ L  ‫{ح‬% )*/ • &V  §  !5RU+ ‫ Ÿ  ج‬3‫ر‬ %  &7$ .‫ر‬78 5F  XF !‫ ر‬h% !‫ر‬R^   &V ^ /‫ر‬% EMR( P * !‫ر‬$V^ .L &H/  <-‫ر=ر‬%  &* ‫د‬$= K- , ‫ر‬8 !<-‫ر=ر‬%  ‫ز‬$V‫(ر‬. ,  & T $ T. )*/ $p v2‫€ & ‘ر‬. 2T •  &%]  5F $= 2   !‫ر‬78 6p- “‫د‬$T^  U

U  5‫ ر‬, =  &{= 7^  b/ &=+  †+ .- ‫د‬$ F F‫ ر‬// A/ ‫(س‬/ &p> & m ^% B > 2‫ر‬/ = , .  #$% • .H/ B > &- & m = 5> ‫د‬U , s‫د‬$ 7/ >  XF T=+ DO QM‡ “F • > DO QM‡ “F ‫ ر‬5 .-. // ‫د‬$2( ‫ رزت‬E—/

+ > DO  2  M+ :$7$(  &=+ !‫ ر‬3 .H/   PQ* , P= 5% &^ ‫ ر‬7^ E—/ <7:  / .&H/ ‘78   $ T.  5  H/   3 /‫د‬7q  ‫ر‬8 • (  // I‫ ر‬3 > & MR^ %  ‫ ت‬U T=+   ) 3 >  $/ €. t= )*/ > 3T) >  $/ €. t= T=+ • .H/   ‫†   ر‬+  ‫ ر‬j@  52( ‫• (? ر‬  5 ‫ ر‬5 , -.  iº(  <-F /#$% #$% .-.  

‫ ت رد‬M  #$% , Ÿ// 5> &— . 0 > `1954  #$% • j <7 ‘:$( s‫د‬$-  ) ‫ ر‬n  #$% , H/  2> oU  I‫ر‬ .H/   ‫ت‬2=/‫د‬$=  6?@ &7B & M 5‫د‬$% ‫(س‬/ > & 7B‫(ر‬ ‫ ر‬n 5^% s‫د‬$-  #$% & T 2(/ &7B & M &:$7$( 5‫د‬$% <=  & > , H/ p &V‫‘ر‬2 ^   & 7B‫) (ر‬ .&H/ B < oU $ T. , % % !&-. < ‫ د‬U  6T\% )*/ <=  &7$ F )*/  52( • 5 .-. - ‘- E-  ' 2 E- , :$(  &7 < I[  &7 , &=+ 5^%  2‫ر‬/ = P% , 5F )*/ 5^% ‫ر‬ .H/ B 8‫د‬$T^ ‫  =ر=ر‬F $=  Ÿ‫ >  ر‬Dq  &) X s‫د‬$%/ .‫ر‬78 6p- < F‫  =< ر‬k*  ‫ت‬% % s &MQ q •  ®$Q  U > k*  52( !?. T‘78  F‫د‬Q  k* > &) X s‫د‬$%/  &7 , &=+ 5^% 01 6Ty= k* )*/ .H/ B 8‫د‬$T^ ‫=ر=ر‬ < , L pL p 5%  ‫€ ر‬h‚ < < v := q*F  52( • s & pŠ -  v$  ( v := -  m1 ‫ ر‬5 .b‫ر‬ & MR^ % T=+ $p , ‫ر‬78 6 L ‫ ( ش‬01 ‫  =ث‬T- & pK .H/   ( > v := q*F T 0 > O$ \8   ‫ (ر‬-.  - < <= &-\ ›*/ 7^  U  52( • ‫ت‬X% ›*/ 2( 0 > 8‫د‬Mq  52( ‫ر‬r/    v$  ( > =+ ‫ت‬%F1= E- .-.  -  ‚  5m D‫د‬q =+ - , -. +U ‫ =ر ر‬% % , F‫د‬q  &=+ 7$' )= , ‘- E- :$7$(  &MQ % 5^% —.  ‫رت‬S i-  52( ‫ رزت‬i-  5  .-. E  ‡‫ر‬ 5^% < -. m1 01 5 .-. F $= +  5‫ ) ر‬, T=+ E- 5‫د‬$% , H/ B 8‫د‬$T^ ‫  ر‬E-  v $ % > &=+

56

55

s & T.  52( .-. ‫" د‬U , ‫ د‬U B/  B/  ?( oU ‫ر‬. , & /  <-F  5/ iº( ‹ &) 5‫د‬T) ^q  3t !k‫ر‬p= &7$ E—/  <-F /#$% > #$% .-. L 3 M2  #$% -  ‫ ت‬S U  — / iº( , &-. < O$ “‫ ر‬n/ P$p ) ‫ ر‬n  P$p L ‫ر‘ر‬8 ‫ ر‬5 .-. oU X , $ T. K 5> #$%  <-F /#$% , H/ /  * ‫^ ر‬Q s‫د‬$M5*‫ر€ ر‬V .H/   < 3T) k‫ر‬p=  P$p !3t /B/ <=  <-F /#$% Vision 2025 F7 D  (/ s ‫=د  ت‬ .H/   3 01  M:= , ?( ‫ ر‬3 > (/ • .&H/ 5  U &=+  #$%  `1945 > ¶/ ?h"$  ?(  &=+ 5^% • .H/ /‫د‬. « - ^q ‫د ت‬-Q &H/   U &=+  ^    ^%  &M %/  ‫• )د‬ 25 ‫  * ط‬5 ‫د †  ر‬Q Y  MT , ‫س‬p8 ! <= 5 , 5 /i % 50 , QM‡ (;1 /i % 25 !›*/ ‘MT /i % =+ 5    ‫   ز‬5 ‫ =<

 ر‬5 .H/ B > =+ .&‫ر‬78 6p- T > !M= !V( !#$% !=:$( & Y & M+ &^%  52( • , /F .H/ B F  & Y ) > & Y , ‫د‬$- ! T‫ر‬% .‫ر‬78 6p- // & Y &/ {=  b/ &=+ F  ‫رز‬ ‫ ==ت‬3 MQ , Y :$7$( - < ‫ر‬78 6p-   - > &=+ • .&7% -A 5 2 ( ‹ ‫ ž * ر ح‬, ^% !) !X :$7$( 5‫د‬-Q )*/ > &) X s‫د‬$%/  5 , &=+ 5   $  • <‡  8‫د‬Mq 5> ›*/  †+  i Gr  .H/ B oU 7^ 57