تعريفی ديگر از در بررسی تعاريف مختلفی که برای وجود داره به تعريفی جامع و خوبی برخورد کردم .اين تعريف از مرجع زير هست . تعريف به اين صورت هست: ‘'An Enterprise Resource Planning (ERP) software application package is a suite of pre-engineered, ready-to-implement, integrated application modules, catering to all the business functions of an enterprise and possessing the flexibility for configuring and customizing dynamically the delivered functionality of the package to suite the specific requirements of the enterprise. ERP enables an enterprise to operate as an integrated, enterprisewide, process-oriented, information-driven, and real-time "enterprise. "بسته نرم افزاری کاربردی ERPيک مجموعه از ماژولهای يکپارچه آماده راه اندازی از پيش طراحی شده و از پيش مهندسی شده ای است که تمام فرايندهای تجاری سازمان را پوشش می دهد .دست يابي به حداكثر كارايی در پياده سازی اين نرم افزار با هماهنگ سازی آن با نيازهای سازماني ،بسيار پيچيده است ERP.به سازمان براي فعاليت در محيطی يکپارچه از نظر اطلعاتی و فرايند گرا و اطلعات محور و بصورت Real-timeكمك بسيار زيادی می كند".
تارخچه ERP
سير تکاملي نرم افزار ERPاز يك سو به شدت متاثر از سير تكاملي سخت افزارها و نرم افزارهاي کامپيوتري و از سوي ديگر متاثر از تحولت صورت گرفته در زمينه مديريت سازمانها و محيط رقابتي حاكم بر آنهاست ERP .به منظور غلبه بر مشكلت سيستمهاي عملياتي موجود در سازمانها كه از اوايل دهه 1960ميلدي توسعه پيدا نموده بودند بوجود آمد. قبل از سال 1960ميلدی :دراين مدت نرم افزارهايي به نام BOM Processors توسعه پيدا کرده بودند که هدف عمده آنها استخراج مواد لزم براي توليد تعدادي محصول بود .اين نرم افزارها توجه چنداني به اندازه و حجم توليد و يا به تعبيري ديگر Lot Sizingنداشته و از سوي ديگر زمان تحويل اين اقلم را مد نظر قرار نمي دادند .ضمنا اين نرم افزارها ،موجودي خطوط مختلف توليد و انبارها را مد نظر قرار نمي دادند و به همين جهت با استفاده از آنها حجم موجودي در جريان ،افزايش پيدا مي کرد .بين سالهای 1960و 1970ميلدی :در اوايل اين دهه تمرکز نرم افزاري بيشتر بر روي سيستمهاي کنترل موجودي بود .در اين مدت همچنان بيشتر از مفاهيم سنتي کنترل موجودي براي توسعه نرم افزار هاي مرتبط استفاده مي شد .اما در اواخر اين دهه مفهوم MRPو يا برنامه ريزي مواد مورد نياز معرفي و نرم افزار MRPIتوسط IBMشركت توسعه پيدا کرد .مهمترين مشکل اين نرم افزار و نرم افزارهاي مشابه ،اجراي آن بر روي main frameهاي گران قيمت مستقر در مراکز دانشگاهي و يا نظامي و ...بود و همين امر فاصله زماني بين دو برنامه ريزي را افزايش مي داد .اين سيستم بصورت برگشتي ،زمان تحويل اقلم مورد نياز براي ساخت يك محصول خاص را از زمان تحويل به مشتري تا زمانيكه مورد نياز براي مونتاژ شدن روي خطوط مونتاژ بود ،برنامه ريزي مي كردند .سازمانها در اجراي مشكلت زيادي داشتند .اين مشكلت بيشتر مشكلتي سيستمي و ناشي از كاربران بودند تا مشكلتي تكنولوژيك .از طرف ديگر اين سيستم ارتباط بين توليد و استراتژي هاي رقابتي سازمان را چندان مد نظر قرار نمي داد .ضمنا ظرفيتهاي توليدي سازمان
چندان در اين سيستم لحاظ نمي شدند .بين سالهای 1970و 1980ميلدی :تمرکز بر MRPIبا توجه به برنامه كلن توليد يا MPSو توسعه MRPحلقه بسته .در اين سيستمها امکان بروز نارسايي در زنجيره توليد به حداقل رسيد اما همچنان اين سيستمها فقط برنامه ريزي توليد را انجام داده و حمايت چنداني از ساير منابع توليد نداشتند .بين سالهای 1980و 1990ميلدی :گسترش MRPIبه کف کارگاه و توسعه MRPIIکه برنامه ريزي بخش زيادي ازمنابع توليدي را انجام مي داد .در اوايل همين دهه سيستمهاي DRPيا سيستمهاي برنامه ريزي توزيع که مستقل از MRPII عمل مي کردند وارد اين سيستم شده و عمل مشکل عدم ارتباط اين دو سيستم با يکديگر مرتفع گرديد .بين سالهای 1990و 2000ميلدی و پس از آن :گسترش MRPIIبه ساير حوزه ها و اضافه نمودن سيستمهاي پشتيبان تصميم به MRPII توسعه يافته که در تمام عرصه هاي توليدي ،خدماتي ،تجاري ،توزيع و ...کارايي داشت و ظهور .ERPمشکل عمده سيستمهاي MRPIIو توسعه يافته هاي آن اين بود که تنها سيستم توليدي ساخت به منظور انبار يا MTSرا پشتيباني مي کرد و ساير سيستمهاي توليدي را چندان پوشش نمی داد .اما با ظهور ERPدر حوزه توليد، تمامي سيستمهاي توليدي تحت پوشش قرار گرفتند .بخشها ،فرايندها و وظايف مختلفي از جمله كنترل كيفيت ،نگهداري و تعميرات ،حسابداري و مالي و ...به سيستمهاي توليدي متصل شده و ERPبه عنوان حد فاصل سيستمهاي SCMو CRM مطرح گرديد .اين سيستم بيش از آنكه عنوان جديدي براي MRPIIباشد ،به عنوان سطح بعدي در سطوح تكاملي سيستمهاي كامپيوتري طراحي شده براي پشتيباني از عمليات سازمان مطرح است. در سال ، 1995مقوله اينترنت وارد ERPشد و در سال هاي - 1998 EDI ، 2000و ERPبا يکديگر پيوند خوردند .در سال 2000اينترنت به عنوان جزيي تفکيک ناپذير از ERPمحسوب و سيستمهاي ERPتحت وب توسعه يافتند که فناوري چند ليه اي در معماري سيستم اطلعاتي را پشتيباني مي کنند .امروزه هم سيستمهاي جديدي با عنوان ERP IIدر حال توسعه هستند که اساس آنها وب بوده و تمرکز بسيار زيادي بر حمايت از ماژول SCMدارند و عمل در تعريف امروز ،ERPآن را کامل مرتبط و جدايي ناپذير از SCMتعريف مي نمايند .قابل ذکر است که در سال 1998بيش از 20.000سازمان درسراسر جهان مبلغي افزون بر 17ميليارد دلر در زمينه ERPسرمايه گذاري نموده اند که اين رقم در سالهاي بعد بين 30تا 50 درصد رشد داشته و در سال 2003به رقمي نزديک به 100ميليارد دلر رسيده است. هزينه نگهداري و به روز رساني سيستمهاي پياده سازي شده در سال 2000به رقمي حدود 21.5ميليارد دلر بالغ شده که نرخ رشدي برابر %13.1نسبت به سال 1999داشته است [ .]Broatch, 2001ضمنا طبق بررسي هاي صورت گرفته در حال حاضر بيش از %70از 1000شرکت طراز اول جهان از ديد مجله ،Fortune سيستمهاي ERPرا با موفقيت پياده نموده و يا در حال پياده سازي آن هستند [Kraft, .]2001
دليل و مزاياي پياده سازي در سازمانها پياده سازي سيستم ERPمزاياي بي شماري را براي سازمانها به ارمغان مي آورد اما بايد توجه داشت که اين مزايا و بهبود فرايندهاي تجاري سازمان به راحتي قابل دست يابي نيست .پياده سازي موفق يک سيستم ERPبستگي بسيار زيادي به انتخاب سيستم مناسب ،تامين کننده مناسب ،نحوه بومي سازي نرم افزار در سازمان با توجه به استراتژي ،فرهنگ و ساختار سازمان ،تعهد و حمايت مديريت سازمان از پياده سازي نرم افزار ،شايستگي مشاوران در پياده سازي نرم افزار ،كنترل پروژه مناسب در طول فرايند پياده سازي و اتمام پروزه در زمان مشخص و بودجه پيش بيني شده و ...دارد كه در آينده بطور كامل به آن خواهم پرداخت.
از اين عوامل كه بگذريم ،پياده سازي ERPدر سازمان مزاياي بسيار زيادي را به همراه خواهد داشت كه بصورت خلصه مي توان به موارد زير اشاره كرد: · ايجاد يكپارچگي سازماني از بعد اطلعاتي و افزايش سازگاري در اطلعات موجود در سازمان. · استاندارد سازي فرايندهاي سازماني بر اساس بهترين تجربياتي كه شركت هاي عرضه كننده نرم افزار از سازمانهاي مختلف به دست آورده اند. · مهندسي مجدد فرايندهاي سازماني و کاهش زمان انجام آنها. · تبديل فرايندهاي سازماني از حالت ضمني به حالت صريح به علت مهندسي مجددي که در فرايندهاي سازمان صورت مي پذيرد. · امكان نصب و راه اندازي سريعتر سيستمهاي مرتبط با ERPدر سازمان از جمله ماژولهاي مختلف اين نرم افزار و يا ساير نرم افزارهاي كاربردي كه از طرف عرضه كنندگان ERPارائه نشده و مخصوص آن سازمان هستند. · امکان و يا تسهيل توسعه سيستمها و تکنولوژيهاي جديداز جمله JIT، ABCو . ... · امکان ايجاد همکاري هاي تجاري ،سرمايه گذاريهاي مشترک ،ادغام و ..براي سازمانها با هزينه کمتر و بازدهي بيشتر و نتيجه بهتر. · تغيير تمرکز از برنامه نويسي كامپيوتري در سازمان به بهبود فرايندها · فراهم شدن زير ساخت لزم به منظور پرداختن به SCMو CRMكه همانگونه كه بعدا اشاره خواهد شد ،اين دو مبحث در حال حاضر تبديل به دو جزء جدايي ناپذير ERP2شده اند.
· توسعه زير ساخت لزم به منظور وارد شدن به بحث .e-Business لزم است در اين قسمت اشاره شود که از ERPبه عنوان کاتاليزور و يا Enablerو يا تسهيل كننده در BPRو يا مهندسي مجدد فرايندهاي سازماني نام برده شده است. اما در مورد اينکه ERPو BPRکدام يک مقدم بر ديگري هستند ،بحثهاي زيادي مطرح است و مقالت مختلفي درباره آن وجود دارد .برخي ERPو BPRرا دو فرايند لزم و ملزوم يکديگر دانسته اند و بسيار تاكيد بر اجراي كامل BPRهمزمان با پياده سازي ERPو يا قبل از آن دارند در حاليكه برخي ديگر بسيار تاكيد بر عدم اجراي BPRسنگين در فرايندهاي سازمان به منظور افزايش احتمال موفقيت پروژه پياده سازي ERPدر سازمان دارند .تاكيد گروه دوم بيشتر بر افزايش دقت در انتخاب ERP مناسب براي سازمان كه داراي بيشترين انطباق با فرايندهاي سازماني است مي باشد. اما به هر حال بايد اشاره كرد كه در برخي موارد نرم افزار ERPخريداري شده و منطبق با آن BPRصورت مي گيرد که به آن Package Enabled BPRمي گويند و در نوع ديگر BPRاستاندارد اعمال و پس از آن ERPمنطبق بر BPRاستاندارد اعمال شده انتخاب مي شود.هركدام از اين روشهامزايا و معايبي دارند. نکته مهمي که در اين جا بايد به آن اشاره شود اين است که پياده سازي يک سيستم ERPبصورت موفق در يک سازمان بسيار مشکل است بگونه اي که بر اساس مطالعاتي كه صورت گرفته ،تا كنون در %50موارد ،پياده سازي اين سيستم با شکست مواجه شده و در %90سيستمهاي پياده شده موفق ،فراتر از زمان و بودجه مصوب اوليه عمل شده است! بنابراين با وجود مزاياي بي شماري كه پياده سازي ERPبراي سازمان دارد ،تا زماني كه توجيه لزم براي انجام اين كار وجود ندارد ،هيچ سازماني نبايد خود را درگير آن نمايد .تصميم به خريد و پياده سازي نرم افزار ERP در يك سازمان به منزله قماري است كه كل سازمان در آن شرط بندي مي شود. درصورت عدم موفقيت پروژه پياده سازي ،ERPادامه حيات سازمان بسيار مشكل خواهد بود. اما اينكه سازمانها چه توجيهات و يا دليلي براي پياده سازي ERPداشته اند ،و يا اينكه ERPچه مشكلتي از آنها را برطرف نموده است ،بحثي است كه در دو نمودار ادامه به آنها پرداخته شده است.
تعريف :
رشد غير قابل پيش بيني فناوري اطلعات و ارتباطات در دهه هاي گذشته که با تکيه
بر توسعه صنايع مختلفي ازجمله الکترونيک ،کامپيوتر ،مخابرات و ...صورت گرفته بر جنبه هاي مختلف عملکرد سازمانها تاثيرات شگرفي داشته است .همزمان با اين تغييرات ،محيط فعاليت سازمانهاي مختلف پيچيده تر شده و به همين جهت نياز به سيستمهاي مختلفي که بتواند ارتباط بهتري بين اجزاي مختلف سازماني برقرار کرده و جريان اطلعات را در بين آنها تسهيل کند ،افزايش چشمگيري يافته است .اين
سيستمها كه در مجموع به سيستمهاي سازماني (Enterprise Systems (ES معروف هستند ،زمينه اي را فراهم آورده اند که مديران بتوانند در تصميم گيري هاي مختلف خود از اطلعات مناسب در هر جا و در زمان مناسب استفاده نمايند .از اوايل دهه 1990ميلدي ،ظهور نرم افزارهاي يکپارچه اي تحت عنوان Enterprise (Resource Planning (ERPبا هدف قراردادن سازمانهاي بزرگ ،توسعه بسيار زيادي پيدا کردند .اين نرم افزارهاي بسيار قدرتمند ،پيچيده و گران قيمت ،سيستمهاي از پيش طراحي شده اي هستند که پس از اندك تغييراتي در آنها توسط مشاوران پياده ساز و مشاوران تحليل فرايندهاي سازماني ،پياده سازي و اجرا مي شوند .در بسياري از موارد سازمانها به دليل اجبار در تبعيت از منطق حاکم بر اين نرم افزارها، مجبور به اصلح و بازبيني مجدد فرايندهاي خود هستند .اين نرم افزارها بر خلف نرم افزارهاي قديمي که در سازمانها و از طريق واحدهاي مختلف سازماني توسعه پيدا مي کردند ،مجموعه اي يکپارچه هستند که داراي ماژولهاي مختلف بوده و هرزمان که نياز به اضافه کردن ماژول ديگري به آنها باشد ،اين کار به راحتي صورت مي پذيرد. تامين کنندگان نرم افزار هاي ERPامروزه با چالش جديدي به نام اينترنت در طراحي نرم افزارهاي خود مواجه بوده و مجبور به طراحی بسته هاي نرم افزاري خود بگونه اي هستند كه امكان اجراي آنها بر روي شبكه جهاني اينترنت وجود داشته باشد. همين امر موقعيتي را فراهم آورده که ERPکه در حال حاضر بصورت يک نرم افزار داخلي در سازمان مطرح است ،با سيستمهاي ديگري همچون CRMو SCMارتباطي تنگاتنگ پيدا نموده و به عنوان ستون فقرات e-Businessمطرح شود.
ERPچيست ؟ ERPرا مي توان به عنوان نرم افزار يکپارچه اي تعريف نمود که داراي اجزا و يا ماژولهايي براي برنامه ريزي ،توليد ،فروش ،بازاريابي ،توزيع ،حسابداري ،مديريت منابع انساني ،مديريت پروژه ،مديريت موجودي ،مديريت خدمات و نگهداري و تعميرات ،مديريت حمل و نقل و بازرگاني الکترونيک است .معماري و ساختار ERP بگونه اي است که يکپارچگي و جامعيت اطلعات سطح سازمان را فراهم نموده و جريان روان اطلعات بين بخشهاي مختلف سازمان را فراهم مي آورد. انجمن کنترل توليد و موجودي آمريکا ERPرا به صورت زير تعريف مي نمايد: • "روشي براي برنامه ريزي و کنترل موثر تمامي منابع مورد نياز براي دريافت ،توليد، ارسال و پاسخگويي به نيازهاي مشتريان ،در شرکتهاي توليدي ،توزيعي و خدماتي". تعاريف بسيار زياد ديگري براي ERPارائه شده است از جمله:
• " ERPيک بسته نرم افزاري تجاري است که هدف آن يکپارچگي اطلعات و جريان اطلعات بين تمامي بخشهاي سازمان از جمله مالي ،حسابداري ،منابع انساني، زنجيره عرضه و مديريت مشتريان است(Davenport, 1998( ". • "سيستمهاي ERPسيستمهاي اطلعاتي قابل تغيير و تنظيمي هستند که اطلعات و فرايندهاي مبتني بر اطلعات در سازمان را در درون واحدهاي سازماني و بين آنها يکپارچه مي نمايد(Kumar & Hilsgersberg, 2000( ". • " ERPيک پايگاه داده ،يک برنامه کاربردي و يک واسط يکپارچه در تمامي سازمان است(Tadjer, 1998( ". • " ERPسيستمهايي مبتني بر کامپيوتر هستند که براي پردازش تراکنشهاي سازمان طراحي شده اند و هدف آنها تسهيل برنامه ريزي ،توليد و پاسخگويي به موقع به مشتريان در محيطي يکپارچه است(O’Leary, 2001( ". • ERPيک بسته نرم افزاري استاندارد مشتمل بر چندين ماژول مرتبط و يکپارچه است که کليه فرآيندهاي تجاري يک سازمان را اعم از توليد ،منابع انساني ،مالي ، بازاريابي و فروش و ...پشتيباني مي نمايد و منجر به يکپارچگي وظايف ( ( Functionsدر سازمان مي شود. • يک راه حل سيستمي مبتني بر فناوري اطلعات است که منابع سازمان را توسط يک سيستم به هم پيوسته ،به سرعت و با دقت و کيفيت بال در کنترل مديران سطوح مختلف سازمان قرار مي دهد تا به طور مناسب فرايند برنامه ريزي و عمليات سازمان را مديريت نمايد. • ERPبه مثابه ستون فقرات اطلعاتي يک سازمان از لحاظ بانک هاي اطلعاتي و فرآيندهاي سازماني محسوب شده و به منزله نرم افزاري براي پشتيباني فرآيندهاي داخلي سازمان است. آنچه در همه اين تعاريف مهم است ،توجه و تمرکز بيشتر بر روي عبارت Enterprise در اختصار ERPاست تا توجه به عبارات ديگر اختصار از جمله Planningو .Resourceچراکه اين سيستم فراتر از برنامه ريزي عمل کرده و با وجود تمرکز بر روي منابع سازمان ،عناصري فراتر ازآن را پوشش مي دهد.آنچه که در اين تعاريف بيش از همه نمود دارد ،يکپارچگي و استاندارد بودن سيستم ERPاست و همين دو جنبه مهم از ERPآنرا از ساير سيستمهاي اطلعاتي يکپارچه متمايز مي سازد. آنچه مهم است در اين بخش به آن اشاره شود اين است که سيستم ERPبصورت کامل در هر دو بخش آن (Core Application , Business Analysis (Applicationسطوح مختلف سيستمي سازمان را پوشش مي دهد به اين صورت که هسته مرکزي پوشش دهنده سطوح TPSو MISمي باشد و ابزار هاي تحليل و
تجزيه تجاري پوشش دهنده سطوح DSSو EISدر سازمان هستند .البته لزم به ذکر است که اين تقسيم بندي چندان شفاف نبوده و مرز مشخصي بين اين سطوح و دو بخش اصلي ERPقابل ترسيم نيست و همپوشانيهايي در اين بين وجود دارد .در مورد اين بخش در آينده توضيحاتی بيشتر خواهم آورد.
CMSچيست ؟ سامانه (سیستم( اطلعاتی ماحاصل عملکرد فن آوری اطلعات بوده که توسط آن داده ها جمع آوری و طبقه بندی می شوند تا مجددا ً مورد بهره برداری قرار گیرند . انواع سامانه های اطلعاتی عبارتند از : •سامانه (سیستم( مدیریت محتوا _( •سامانه (سیستم( اطلعات اجرایی _ ( •سامانه (سیستم( مدیریت اطلعات _ ( •سامانه (سیستم( اطلعات استراتژیک _ ( •سامانه (سیستم( پشتیبانی تصمیم گیری _ ( •سامانه (سیستم( مدیریت مستندات _( •سامانه (سیستم( پشتیبانی مدیریت _ ( که خود ترکیبی از DSSو EIS می باشدکه در این پایگاه اطلع رسانی (وب سایت( سعی نموده ایم تا مردم عزیز کشورمان را با سامانه (سیستم( مدیریت محتوا (( بیشتر آشنا کنیم.
CMSچيست ؟
CMSیا به عبارتی "سيستم مدیریت محتوا _"Content Management System یک ابزار نرم افزاری است که از آن به منظور تولید و مدیریت محتوای پایگاه داده ها استفاده می شود
CMSچگونه عمل مي كند ؟ • عملکرد کلی را می توان در بخشهای ذیل خلصه نمود : •جمع آوری کلی و جزیی داده ها از سطوح مختلف کاربری بدون نیاز به تخصص و دانش فنی •مرتب سازي و تنظیم خودکار داده ها •سهولت در بازیابی و مدیریت داده ها •انتشار و به اشتراك گذاشتن داده ها در سریعترین زمان
CMSاز چه اجزایی تشکیل شده است ؟
اجزای متشكل از یک بانک اطلعاتی بسیار حجیم و فایلهایی به منظور برقراری ارتباط با این بانک اطلعاتی می باشد.
CMSچه امکاناتی را در اختیار ما می گذارد ؟
با تفکیک نمودن امکانات خود به صورت سرویسهای گوناگون شما را قادر خواهد ساخت تا بدون نیاز به دانش فنی و تخصص با استفاده از این سرویس اطلعات را توسط کاربران مختلف در شبکه (یا خودتان( وارد بانك اطلعاتی نموده (منظور این نیست که تنها اطلعات به صورت یکسری متون وارد بانک اطلعاتی شوند بلکه این اطلعات شامل گونه های مختلف گرافیکی ،صوتی ،تصویری و غیره خواهد بود( تا بدین ترتیب يِک پایگاه اطلع رسانی پیچیده و بزرگ و در عین حال منظم و تحت وب را با ابزار هايی ساده (همچون مرورگر های وب( در اختیار کاربران قرار دهید .
سامانه اطلعاتي چيست؟ سامانه اطلعاتي ،يکي از نتايج حاصل از به کارگيري فنآوري اطلعات است که به کمک آن اطلعات مختلف رده بندي و طبقه بندي ميشوند تا دوباره به کار گرفته شوند. انواع سامانههای (سيستمهاي( اطلعاتی به شرح ذيل ميباشند: • سامانه مدیریت محتوا (Content Management System (CMS • سامانه مدیریت مستندات (Document Management System (DMS • سامانه مدیریت اطلعات (Management Information System (MIS • سامانه پشتیبانی تصمیمگیری (Decision Support System (DSS • سامانه اطلعات اجرایی (Executive Information System (EIS • سامانه پشتیبانی مدیریت Management Support System (MSS( >> DSS + EIS • سامانه اطلعات استراتژيک (Strategic Information System (SIS بر اساس کارکرهاي مختلف فنآوري اطلعات ،و ترکيب قابليتهاي آن ،سامانه هاي اطلعاتي شکل ميگيرند .بدين لحاظ براي فهم نقش فنآوري در سازمان، بايد ابتدا کارکردهاي پايه آن را شناخت: کارکردهای پایه فن آوری اطلعات Basic Functions of IT هر جا که فنآوري اطلعات به کار گرفته ميشود ،حداقل يکي از عمليات زير (و معمول ترکيبي از آنها( اتفاق ميافتد: .۱تبدیل اطلعات ((Conversion يعني اطلعات از يک شکل به شکل ديگر تبديل ميشوند (مثل پخش صداي شما از يک بلندگو ،يا اسکن کردن متن يک قرارداد و تبديل آن به قالب الکترونيک( .۲ذخیره سازی اطلعات ((Storage مثل ذخيره صداي شما بر روي ديسک يا نوار يا ذخيره کردن اطلعات .۳پردازش اطلعات ((Processing مثل محاسبه معدل دانشاموزان به وسيله کامپيوتر يا تراز حساب مالي در يک نرم افزار حسابداري .۴تبادل اطلعات ((Communication
مثل مبادله اطلعات از يک کامپيوتر به يک کامپيوتر ديگر .۵تحليل و همگرایی اطلعات مثل نرم افزارهاي هوشمند طراحي صنعتي و الکترونيک