Building Material Bmr

‫‪1‬‬

‫مقدّمه‬

‫حدود اتربرگ چيست؟‬

‫حد‬

‫اتربرگ خاك شناس سوئدي براي بيان‬ ‫پلستيسيته و حدود چسبندگي خاك و‬ ‫تغييرات آن بر حسب مقدار آب و همچنين‬ ‫بررسي خواص و رفتار مهندسي رس ها و‬ ‫تعيين ميزان رطوبت پلستيسيته خاك و‬ ‫آبگيري خاك حدودي را مطرح نموده است‬ ‫‪ .‬حدود اتربرگ شامل دو حد است ‪:‬‬ ‫(‪‌Liquid Limit‬‬

‫‪1‬‬

‫– حد رواني‬

‫‪2‬‬

‫– حد خميري (‬

‫روان ي ‪ :‬مرز بين حالت خميري و حالت‬

‫)‬

‫‪Plastic Limit‬‬

‫مايع است و درصد رطوبتي است كه خاك‬ ‫)‬

‫در آن مقاومت برشي كمي دارد‬

‫آزمايشات تعيين حد ّ خميري و رواني جزو‬

‫به عبارت ديگر در آن درصد رطوبت ‪،‬‬

‫نخستين مراحل آزمايشات مكانيك خاك‬

‫نمونه در آستانه روان شدن است ‪ ،‬حدّ‬

‫بوده و به عنوان مطالعات اولي ّه در مح ّ‬ ‫ل‬

‫رواني انتهاي محدوده خميري و شكل‬

‫احداث سازه صورت مي گيرد ‪.‬‬

‫پذيري است ‪.‬‬

‫موقعيت نسبي حدود اتربرگ ‪ :‬اين حدود‬

‫حد خميري ‪ ‌:‬درصد رطوبتي است كه‬

‫تعيين مي كند كه خاك ريزدانه بر حسب‬

‫در آن درصد رطوبت ‪ ،‬نمونه در آستانه‬

‫درصد رطوبت مي تواند در يكي از حالت‬

‫خميري شدن يا شكل پذيري است ‪ ،‬به‬

‫هاي جامد ‪ ،‬نيمه جامد ‪ ،‬خميري و مايع‬ ‫باشد‬

‫عبارت ديگر حد ّ واسط بين حالت خميري و‬

‫كه البته حدّفاصل اين حالت ها‬

‫نيمه جامد است ‪.‬‬

‫مطابق شكل مي باشد ‪ ،‬يعني خاك ريز دانه‬ ‫(‌ خاك هايي كه بيش از‬ ‫آن از الك شماره‬

‫‪200‬‬

‫‪50‬‬

‫درصد وزن ذّرات‬

‫عبور كند جزء خاك‬

‫هاي ريزدانه محسوب مي شود‬

‫يا‬

‫–‬

‫در‬

‫همين گزارش در مورد انواع الك ها توضيح‬ ‫داده مي شود ) بر حسب رطوبتي كه دارد‬ ‫مي تواند اين حالت ها را بگيرد ‪:‬‬

‫‪1‬‬

‫البته حد ديگري نيز وجود دارد كه كمتر‬ ‫مورد‬

‫‪2‬‬

‫‪ -‬دستگاه كاساگرانده ‪ :‬فردي به نام‬

‫استفاده‬

‫كاساگرانده براي تعيين حد رواني دستگاهي‬

‫قرار مي گيرد و آن حد انقباض است ‪ ،‬حد‬

‫به نام خودش اختراع كرد (‌نكته جانبي ‪:‬‬

‫انقباض عبارت است از درصد رطوبتي كه‬

‫‪Casa Grande‬‬

‫به زبان ايتاليايي يعني «‬

‫در صورت كاهش رطوبت پس از ان حد ‪،‬‬

‫بزرگترين‬

‫نمونه كاهش حجم نخواهد داشت ‪ .‬در‬

‫خانه =‬

‫شكل صفحه بعد هر سه حد به خوبي نشان‬

‫دستگاه شامل سه قسمت عمده است ‪:‬‬

‫داده شده اند ‪.‬‬

‫– كاسه برنجي كه نمونه خاك در آن قرار‬

‫‪Casa‬‬

‫»‬

‫خانه‬

‫‪،‬‬

‫و بزرگترين= ‪ ،)Grande‬اين‬ ‫‪1‬‬

‫مي گيرد ‪ - 2 .‬دستگيره براي بالكشيدن و‬ ‫رها كردن(‌ضربه زدن ) به كاسه برنجي و‬ ‫در نتيجه نمونه خاك ‪.‬‬

‫تعداد ضربات را مي شمارد ‪ .‬در اين دو‬

‫نكته ‪ ‌:‬از مسئول آزمايشگاه مكانيك خاك‬ ‫نكته اي جالب در مورد انديس خميري يا‬

‫‪3‬‬

‫– شماره انداز كه‬

‫‪PI‬‬

‫شنيدم كه بد ندانستم آن را در اين نوشته‬ ‫ياد آوري كنم ‪‌ ،‬‬ ‫خاك‬

‫‪PI‬‬

‫معياري براي طبقه بندي‬ ‫كه‬

‫است‬

‫از رابطه زير به دست مي آيد ‪:‬‬ ‫‪PI=LL-PL‬‬

‫شكل مي توانيد نماي كاساگرانده را از بال‬

‫د رواني‬ ‫آزمايش ح ّ‬

‫‪2‬‬

‫و كنار ببينيد ‪.‬‬

‫‪‌:‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪-‬‬

‫‪1‬‬

‫وسايل لزم ‪‌:‬‬

‫‪ - 1‬شيار زن ‪ :‬در شكل زير نماي جانبي و‬ ‫روبروي آن به خوبي مشخص است ‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫ابتدايي ترين چيزي كه بايد در مورد الك ها‬ ‫با چرخش دستگيره بر خلف عقربه ساعت‬

‫بدانيم چشمه الك است ‪ ،‬اگر شبكه توري‬

‫كاسه برنجي به اندازه يك سانتي متر بال‬

‫هاي فولدي الك ها را به صورت مجموعه‬

‫برده مي شود و سپس در يك حركت‬

‫اي از مرب ّع ها در نظر بگيريم كوچكترين‬

‫سقوط آزاد رها مي شود كه به وسيله‬

‫مرب ّع ‪ ،‬چشمه الك است ‪ ،‬به عبارت ديگر‬

‫شمارشگر تعداد اين رفت و برگشت ها‬

‫مدول و سلول اوليه يك الك چشمه آن الك‬

‫ثبت مي شود ‪ .‬در واقع كاساگرانده كيفيّت‬

‫است ‪ .‬الك ها بر اساس اندازه چشمه شان‬

‫مي ّت تبديل مي كند ‪ .‬يعني از‬ ‫خاك را به ك ّ‬ ‫خص مي كند‬ ‫ظاهر خاك چگونگي آن را مش ّ‬

‫تقسيم بندي مي شوند ‪ ( :‬علمت ’’نشان‬

‫‪.‬‬

‫دهنده اينچ است )‬

‫‪3‬‬

‫– كاردك‬

‫‪4‬‬

‫– ظروف مقاوم در برابر حرارت‬

‫‪5‬‬

‫– الك نمره‬

‫‪6‬‬

‫‪-’’3‬‬

‫‪’’3/8‬‬

‫‪40‬‬

‫سري اول الك ها شامل‬

‫– آون (‌گرمخانه )‌ ‪ .‬شكل آون را مي‬

‫الك ‪ 3‬اينچ شروع و با الك‬

‫توانيد همراه با ظروف چيني درون آن‬

‫اينچ‬

‫ببينيد‪:‬‬ ‫بي شك به نظر ما مي رسد كه الك‬

‫‪2‬‬

‫½’’ ‪– ’’½ - ’’¾ -’’1 - ’’½ 1 -’’2 -‬‬

‫‪،‬‬

‫ابعاد‬

‫چشمه‬

‫‪8‬‬

‫الك است و با‬

‫‪8/3‬‬

‫تمام مي شود‪.‬‬ ‫هاست‬

‫به عنوان مثال وقتي مي گوييم الك‬

‫‪.‬‬ ‫‪’’1‬‬

‫‪40‬‬

‫چيست و چه نوع خاكي و با چه دانه بندي‬ ‫اي را بايد مورد آزمايش قرار دهيم ‪ ،‬اصل‬ ‫الك ها با چه معياري طبقه بندي مي شوند؟‬ ‫به همين منظور نياز به آن داريم كه با انواع‬ ‫الك ها آشنا شويم ‪.‬‬ ‫انواع الك ها ‪ ‌،‬تقسيم بندي و اصطلحات‬ ‫مربوط ‪:‬‬

‫يعني هر چشمه آن مربّعي به ابعاد يك اينچ‬ ‫در يك اينچ است ‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫اما پس از الك‬ ‫قدري‬

‫‪8/3‬‬

‫‪ ،‬اندازه چشمه ها به‬

‫خوب است بدانيم كه از الك ‪ ’’3‬تا الك ‪’’3/8‬‬

‫كوچك‬

‫براي خاك درشت دانه يعني شن است ‪،‬‬

‫مي شود كه اگر بخواهيم آنها را به صورت‬

‫الك ‪ 4#‬الك بسيار مهمي است چون مرز‬

‫كسري بيان كنيم صورت جالبي ندارد ‪ ،‬به‬

‫بين شن (‌درشت دانه ) و ماسه (‌ريزدانه )‬

‫صي به عنوان عدد‬ ‫همين دليل از عدد خا ّ‬

‫است ‪ ،‬يعني اگر نمونه خاك از الك نمره‬

‫مش استفاده مي كنيم كه براي بهتر نام‬

‫رد شود ‪ ،‬ماسه رس و لي است(‌ريزدانه )‬

‫گذاري كردن الك ها به ما كمك مي كند ‪.‬‬

‫و اگر روي آن بماند شن است ‪ .‬براي يافتن‬

‫عدد مش ‪ :‬تعداد تقسيم بندي در يك اينچ‬

‫ماسه از الك هاي نمره‬

‫طول شبكه فولدي الك را عدد مش گويند ‪.‬‬

‫استفاده كرد ‪ ،‬ضمنا الك‬

‫به عنوان مثال در شكل زير الك ما نمره‬ ‫است يا به عبارت ديگر ‪#‬‬

‫‪4‬‬

‫‪4‬‬

‫تا‬

‫‪200‬‬

‫‪200#‬‬

‫‪4‬‬

‫مي توان‬ ‫نيز الك‬

‫بسيار مهمي است ‪ ،‬هر نمونه خاكي كه از‬

‫‪4‬‬

‫است ‪.‬‬

‫شماره‬

‫الك‬

‫‪200‬‬

‫بر اساس همين عدد مش ‪ ،‬بقيه الك ها نيز‬ ‫طبقه‬

‫بندي‬

‫مي شوند ‪ ،‬آنها عبارتند از ‪‌:‬‬ ‫‪#4,#8,#10,#16,#20,#30,#40,#50,#60,#80,#100,#200‬‬

‫رد شود رس و لي است ‪ ،‬نام ديگر الك‬ ‫نمره‬

‫‪200‬‬

‫هاي آن‬ ‫‪2‬‬

‫–‬

‫الك‬

‫‪75‬‬

‫‪2‬‬

‫‪μ75‬‬

‫است يعني ابعاد چشمه‬

‫هزارم ميلي متر است ‪.‬‬

‫روش انجام آزمايش‬

‫حدييييييي يييييييروانيييييييييييييي‬ ‫بر روي نمونه خاك‬ ‫‪:‬‬ ‫آزمايش حد رواني خود به چند روش انجام‬ ‫مي شود‪:‬‬

‫‪4‬‬

‫‪ -1‬روش خشك به تر ‪ -2‬روش تر به خشك‬

‫ما در آزمايش خود از روش خشك به تر‬

‫به علوه سه راه براي به دست آوردن حد‬

‫استفاده كرديم ‪ ،‬يعني نمونه ما از حد‬

‫رواني وجود دارد كه عبارتند از ‪‌:‬‬

‫رواني به حد خميري رسيد و در هر مرحله ‪،‬‬

‫‪ -1‬روش اول ‪ :‬يك بار انجام آزمايش ‪+‬‬

‫ما‬

‫فرمول‬

‫با ورز دادن نمونه ‪ ،‬آب آن را مي گرفتيم ‪.‬‬ ‫ما در آزمايش خود از روش دوم استفاده‬

‫كه در آن‬ ‫‪ω‬‬

‫‪LL‬‬

‫حد رواني ‪‌ ،‬‬

‫‪N‬‬

‫تعداد ضربات و‬

‫كرديم ‪ ،‬يعني سه بار آزمايش را انجام‬

‫درصد رطوبت نمونه خاك درون كاسه‬

‫داديم و سپس با رسم نمودار و به دست‬

‫است ‪ .‬اين روش ارزان ترين روش و‬

‫آوردن معادله خط برازش (‌ نحوه رسم‬

‫در عين حال بي دقت ترين روش است ‪ .‬به‬

‫نمودار در همين نوشته توضيح داده خواهد‬

‫علوه اين روش ‪ ،‬روشي است كه سازمان‬

‫شد ) ‪ ،‬حد رواني را بدست آورديم ‪ .‬به‬

‫برنامه بودجه ايران براي فهرست بها ‪ ،‬آن‬

‫همين دليل ما سه عدد ظرف چيني براي‬

‫را مبنا قرار داده است ‪.‬‬

‫سه نمونه خاك مرطوب جهت حد رواني و‬

‫– روش دوم ‪ :‬سه بار انجام آزمايش ‪+‬‬

‫‪2‬‬

‫البته يك ظرف چيني ديگر در انتها براي به‬

‫نمودار ‪ ،‬اين روش گرانتر از روش قبلي‬

‫دست آوردن حد خميري نياز داريم ‪،‬‬

‫است اما دقت آن به مراتب بيشتر است ‪.‬‬

‫پيش از انجام ازمايش تك تك ظروف را‬

‫– روش سوم ‪ :‬پنج بار انجام آزمايش ‪+‬‬

‫‪3‬‬

‫وزن مي كنيم ‪.‬‬

‫نمودار ‪ ،‬اين روش كمي گرانتر از روش‬ ‫قبلي است اما دقتش بيشتر است ‪.‬‬ ‫پس از آشنايي مقدماتي با الك ها و انواع‬ ‫روش هاي انجام آزمايش باز مي گرديم به‬ ‫خود آزمايش ‪ ،‬اولين كاري كه بايد‬ ‫انجام دهيم اين است كه مقداري خاك بر‬ ‫داريم و از الك نمره‬

‫‪40‬‬

‫رد كنيم ‪ ،‬انقدر الك‬

‫مي كنيم تا مقدار رد شده از الك‬ ‫به‬

‫‪250‬‬

‫گرم برسد ‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫گرم خاك الك شده را در يك‬

‫بايد سعي كنيم كه خاك درون كاسه‬

‫خوب‬

‫ظرف فلزي مي ريزيم و خوب روي سطح‬

‫پخش‬

‫‪250‬‬

‫يكنواخت‬

‫آن پراكنده مي كنيم ‪ ،‬به وسيله آب پاش‬

‫شده باشد و تو رفتگي و بيرون آمدگي‬

‫روي سطح خاك انقدر آب مي ريزيم تا‬

‫نداشته باشد ‪ .‬حال نوبت آن مي رسد كه از‬

‫تمام سطح آن براق شود‪ ،‬سپس با كاردك‬

‫شيار زن استفاده كنيم ‪ ،‬از قسمت ذوزنقه‬

‫شروع به ورز دادن خاك درون ظرف‬

‫ميلي متر پهنا‬

‫اي شكل شيارزن كه حدود‬

‫‪2‬‬

‫مي كنيم ‪ ،‬آنقدر ورز مي دهيم تا رطوبت‬

‫دارد از بال به پايين و از وسط بر روي‬

‫به صورت يكنواخت در تمام قسمت هاي‬

‫نمونه خاك درون كاسه برنجي شيار مي‬

‫نمونه خاك پخش شود ‪ .‬حال نمونه آماده‬ ‫است‬

‫تا‬

‫درون‬

‫كاسه‬

‫برنجي‬

‫زنيم‬

‫دستگاه‬

‫‪،‬‬

‫در مرحله بعد شروع مي كنيم با سرعت‬

‫كاساگرانده قرار گيرد ‪ ،‬بايد در نظر داشته‬

‫دوراني‬

‫باشيم كه فاصله زيادي نبايد بين ورز دادن‬

‫در جهت مخالف عقربه‬

‫خاك مرطوب و ريختن آن درون كاسه‬

‫دستگيره را مي چرخانيم ‌خواهيم ديد كه‬

‫برنجي به وجود بيايد ‪.‬‬

‫كاسه مرتبا بال و پايين مي رود و به تدريج‬

‫پس از ورز دادن ‪ ،‬نمونه خاك كاساگرانده‬

‫شيار به وجود آمده بر اثر شيارزن از بين‬

‫‪10‬‬

‫دو‬

‫را برمي داريم و با كاردك به اندازه‬

‫مي‬

‫دور‬

‫‪2‬‬

‫و‬

‫رود‬

‫ثانيه‬

‫در‬

‫هاي ساعت‬

‫بين‬

‫فاصله‬

‫ميليمتر مانند شكل زير از نمونه خاك‬

‫سطح جدا شده ‪ ،‬كم مي شود و در نهايت‬

‫مرطوب ‪ ،‬درون كاسه پر مي كنيم ‪ .‬به‬

‫در قسمت هايي از كاسه دو سطح به هم‬

‫عبارت ديگر لزم نيست كاسه برنجي كامل‬

‫مي پيوندند ‪ ،‬هر گاه طول سطح مشترك‬

‫پر شود ‪ ،‬بايد به گونه اي نمونه خاك ‪ ،‬درون‬

‫دو قسمت شيار خورده به نيم اينچ رسيد‬

‫آن ريخته شود كه عمق عميق ترين نقطه‬ ‫‪10‬‬

‫چرخاندن‬

‫ميلي متر باشد ‪ .‬اين نمونه خاك ‪ ،‬اولين‬

‫را‬

‫متوقف‬

‫مي كنيم ‪ ،‬شكلي كه مي بينيد به خوبي اين‬

‫نمونه خاك آزمايش است و يكي از سه‬

‫سه‬

‫نمونه اي است كه ما قصد داريم حد رواني‬

‫نشان مي دهد ‪.‬‬

‫آن را حساب كنيم ‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫مرحله‬

‫را‬

‫براي راحتي بيشتر در قسمت انتهايي‬ ‫شيارزن مكعب مستطيلي قرار داده شده‬ ‫است كه طول آن نيم اينچ است ‪ ،‬ضمنا‬ ‫حركت شيار زن رفتي يا برگشتي است‬ ‫يعن ي يا رفت ي است يا برگشتي و رفت و‬ ‫برگشتي نيست ‪ .‬نكات ديگري كه هنگام‬ ‫شيار زدن بايد در نظر داشته باشيم اين‬ ‫است كه اگر پس از شيار زدن كف كاسه‬ ‫برنجي ديده نشد دوباره خاك را يكنواخت‬ ‫مي كنيم و دوباره شيار مي زنيم ‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫حال بازمي گرديم به آزمايش خودمان ‪،‬‬

‫باقي مانده‬

‫حال كه سطح مشترك بين دو خاك نيم اينچ‬

‫ورز ميدهيم و همانند مرحله قبل درون‬

‫شد ‪ ،‬تعداد ضربات را يادداشت مي كنيم و‬

‫كاسه برنجي ريخته و شيار مي زنيم و‬

‫نمونه خاك مرطوب درون كاسه را برداشته‬

‫سپس دستگيره را چرخانده تا سطح‬

‫و درون ظرف چيني مي گذاريم ‪ ،‬همانطور‬

‫مشترك بين دو سطح شيار خورده به نيم‬

‫كه قبل نيز ذكر شد وزن قوطي خالي‬

‫اينچ برسد ‪ ،‬در اين لحظه تعداد ضربات را‬

‫يادداشت شده است ‪ ،‬حال وزن قوطي ‪+‬‬

‫يادداشت‬

‫نمونه خاك مرطوب را نيز يادداشت مي‬

‫مي كنيم ‪ ،‬نام قوطي اي كه براي دومين‬

‫كنيم ‪ ،‬شماره قوطي اول را نيز ياداشت‬

‫نمونه آزمايش در نظر گرفته شده است را‬

‫مي كنيم تا در انتهاي آزمايش بتوانيم آنها را‬

‫يادداشت مي كنيم و وزن قوطي ‪ +‬نمونه‬

‫در جدول مربوط به آزمايش نمايش دهيم ‪،‬‬

‫مرطوب را نيز يادداشت مي كنيم و سپس‬

‫‪250‬‬

‫گرم خاك اوليه را دوباره‬

‫اين ارقام و اطلعات براي به دست آوردن‬

‫همانند‬

‫حد رواني و درصد رطوبت بسيار مهم است‬

‫آن را درون آون قرار مي دهيم ‪.‬‬

‫‪ .‬بعد از اينكه اولين نمونه خاك را درون‬

‫براي سومين بار آزمايش حد رواني را‬

‫ظرف چيني گذاشتيم آن را درون آون‬

‫انجام مي دهيم ‪ ،‬باقيمانده همان نمونه‬

‫مي گذاريم تا حدود‬ ‫حرارت‬

‫‪105‬‬

‫درجه‬

‫‪20‬‬

‫ساعت در درجه‬

‫سانتيگراد‬

‫بماند‬

‫خاك‬

‫تا‬

‫قبل‬

‫مرحله‬

‫گرمي اوليه كه دو بار از آن‬

‫‪250‬‬

‫مقاديري برداشته شده را دوباره ورز مي‬ ‫دهيم‬

‫رطوبتش را كامل از دست بدهد ‪.‬‬

‫دوباره‬

‫و‬

‫همانطور‬

‫كه‬

‫پيش از اين ذكر شد آن را درون كاسه‬ ‫برنجي مي ريزيم و‬

‫شيار مي زنيم و‬

‫دستگيره را مي چرخانيم تا سطح مشترك‬ ‫به نيم اينچ برسد و آن را درون ظرف چيني‬ ‫سوم مي ريزيم ‪ ،‬باز هم نام قوطي سوم ‪،‬‬ ‫تعداد ضربات ‪ ،‬وزن قوطي خالي ‪ +‬نمونه‬ ‫خاك مرطوب سوم را يادداشت مي كنيم و‬ ‫سپس‬

‫آن‬

‫قرار مي دهيم ‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫را‬

‫درون‬

‫آون‬

‫بايد توجه داشته باشيم كه تمام اين مراحل‬

‫حال پس از اين سه مرحله آزمايش حد‬

‫بايد پشت سر هم انجام شود و هيچگونه‬

‫رواني ‪ ،‬مقدار ي خاك براي ما مانده است‬

‫وقفه عمده اي نبايد در بين اين سه مرحله‬

‫‪ ،‬براي به دست آوردن حد خميري مقداري‬

‫و مراحل جزيي تر درون آنها صورت بگيرد ‪‌،‬‬

‫از اين خاك باقيمانده به اندازه يك دانه‬

‫چون در اين صورت جواب دلخواه را از‬

‫فندق‬

‫آزمايش به دست نخواهيم آورد ‪.‬‬

‫بر روي يك شيشه شروع به فتيله كردن‬

‫نكاتي را نيز بايد در نظر داشته باشيم ‪:‬‬

‫مي كنيم ‪ ،‬هنگامي كه مدتي از فيتيله كردن‬

‫‪1‬‬

‫‪ -‬ضربات قابل قبول حدود‬

‫و حتي گاهي‬

‫‪40‬‬

‫‪15‬‬

‫تا‬

‫‪35‬‬

‫ضربه است ‪ ،‬يعني‬

‫را‬

‫ضربه‬

‫آن گذشت ‪ ‌،‬با كاردك به اندازه كف دست‬

‫‪41‬‬

‫از آن برمي داريم و مابقي دو طرف را در‬

‫‪5‬‬

‫يا‬

‫ضربه معتبر نيستند ‪.‬‬ ‫‪-2‬‬

‫برداشته‬

‫و‬

‫گوشه‬

‫اي‬

‫شيشه‬

‫از‬

‫شرط دوم اين است كه فاصله بين‬

‫مي گذاريم ‪ .‬مقداري كه به اندازه كف‬

‫ضربات متوالي در سه آزمايش بايد حداقل‬

‫دست بريده بوديم را دوباره فتيله مي كنيم‬

‫‪10‬‬

‫ضربه باشد ‪ ،‬يعني اگر اولي با‬

‫‪16‬‬

‫و دومرتبه به اندازه كف دست از آن‬

‫ضربه‬

‫به نيم اينچ رسيد دومين نمونه بايد حداقل با‬ ‫‪26‬‬

‫مي بريم و مابقي را در گوشه شيشه مي‬ ‫گذاريم و اين كار را آنقدر ادامه مي دهيم تا‬

‫ضربه به نيم اينچ برسد ‪.‬‬

‫قطر فتيله به ‪.2‬‬

‫‪3‬‬

‫ميلي متر (‌ به اندازه‬

‫مغزي بيك ) برسد و در آن ضخامت ترك‬ ‫بخورد ‪ .‬اگر ترك خورد كه همين درصد‬ ‫رطوبت حد خميري نمونه است و با‬ ‫به دست آوردن درصد رطوبت نمونه طبق‬ ‫رابطه اي كه گفته خواهد شد حد خميري‬ ‫آن بدست مي آيد ‪ .‬اگر هم با رسيدن به‬ ‫اين قطر ترك در آن ايجاد نشد تكه هايي كه‬ ‫قبل كنار گذاشته بوديم را به علوه اين‬ ‫قسمت آخري مي كنيم و دوباره همه را با‬ ‫هم ورز داده و عمل بريدن به اندازه كف‬ ‫دست و كنار گذاشتن را آنقدر ادامه مي‬ ‫دهيم تا در ضخامت‬

‫‪2‬‬

‫‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ميلي متر دچار‬

‫ترك هاي مويين شود ‪ .‬وقتي دچار ترك‬

‫‪9‬‬

‫مويين شد ‪ ‌ ،‬آخرين تكه خاكي كه دچار ترك‬

‫بدين ترتيب به مرحله‬

‫شده را درون قوطي چهارم مي گذاريم و‬

‫رسيم ‪ ،‬با داشتن تعداد ضربات سه مرحله‬

‫آن را به همراه سه قوطي ديگر درون آون‬

‫آزمايش حد رواني و در صد رطوبت مربوط‬

‫ساعت آنها را حدود‬

‫به هر مرحله طبق رابطه مذكور ‪ ،‬شروع به‬

‫حرارت‬

‫رسم نموداري نيمه لگاريتمي مي كنيم ‪،‬‬

‫مي گذاريم ‪،‬‬ ‫‪105‬‬

‫الي‬

‫‪16‬‬

‫‪110‬‬

‫الي‬

‫‪20‬‬

‫درجه‬

‫سانتيگراد‬

‫مي دهيم و پس از خشك شدن ‪ ،‬آنها را از‬

‫كه‬

‫نموداري‬

‫در‬

‫آن‬

‫رسم نمودار مي‬

‫تعداد‬

‫ضربات‬

‫آون بيرون مي آوريم و وزن قوطي ‪+‬‬

‫به صورت لگاريتمي است ‪ .‬محور افقي‬

‫نمونه خشك را براي هر يك از چهار قوطي‬

‫تعداد ضربات و محور عمودي آن درصد‬

‫حساب مي كنيم ‪ .‬رابطه زير به ما نشان‬

‫رطوبت را نشان مي دهد ‪.‬‬

‫مي دهد كه چگونه درصد رطوبت كه مهم‬

‫سه نقطه رسم مي شود ‪ ،‬حال خطي رسم‬

‫ترين شاخص در آزمايش حدود اتربرگ‬

‫مي كنيم كه بيشترين شباهت را به منحني‬

‫است را براي هر نمونه محاسبه كنيم ‪:‬‬

‫اي دارد كه از اين سه نقطه مي گذرد ‪‌،‬اين‬ ‫‪‌،‬خط‬

‫خط‬

‫برازش‬

‫نام دارد ‪ .‬معادله اين‬ ‫را‬

‫خط‬

‫نيز‬

‫به دست مي آوريم ‪.‬‬ ‫حال به جاي تعداد‬ ‫ضربه‬ ‫عدد‬

‫‪25‬‬

‫در‬

‫معادله‪،‬‬

‫را مي گذاريم و درصد رطوبتي كه‬

‫به دست مي آيد همان درصد رطوبت‬ ‫مطلوب ما يعني حد رواني نمونه خاك‬ ‫است ‪.‬‬ ‫اين درصد رطوبت كه از‬

‫‪25‬‬

‫ضربه به دست‬

‫مي آيد و حد رواني نام دارد در پروژه هاي‬ ‫مهندسي و طراحي فنداسيون ها كاربرد‬ ‫فراوان دارد ‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫براي به دست آوردن حد خميري كافي‬ ‫است درصد رطوبت را براي نمونه خاك‬ ‫قوطي چهارم به دست آوريم ‪ ،‬آن درصد‬ ‫رطوبت حد خميري نمونه است ‪ ،‬ضمنا‬ ‫هنگامي كه در آزمايش حد رواني تعداد‬ ‫ضربات به حدود‬

‫‪35‬‬

‫ضربه رسيد آخر حد‬

‫رواني و ابتداي حد خميري است ‪.‬‬ ‫حال هر آنچه كه گفته شد به صورت آمار ‪،‬‬ ‫ارقام و نمودار براي نمونه آزمايشي كه‬ ‫بنده‬

‫به‬

‫همراه‬

‫دوستانم‬

‫انجام‬

‫دادم‬

‫ارائه مي شود ‪:‬‬

‫‪11‬‬