Basta

grad cinjenice Bajina Ba�ta, grad u zapadnoj Srbiji, na desnoj obali reke Drine. Nalazise na 43.57' severne geografske �irine i 19.33' istocne geografske du�ine. Povrsina op�tine iznosi 673 km2. Na prostoru op�tine po popisu iz 1991. godine �ivelo je 29.747 stanovnika; grad broji 8555 stanovnika. Naselje je nastalo na pro�irenju-naplavini reke Drine ispod planinskih obronaka planine Tare, na nadmorskoj visini od 257 metara. Klima je umereno kontinentalna, sa povecanom vla�nosti vazduha posle izgradnje ve�tackih jezera u Perucu i u Zaovinama. Prosecna godi�nja kolicina padavina je 700-800 mm. Hidrografsku sliku kraja cini recni tok reke Drine sa pritokama, recicama : Pilicom, Racom, Rogacickom rekom. Na reci Drini sagradena je vestacka akumulacija, najveca na celokupnom recnom toku,jezero Perucac, koje zahvata 12,4 km2, du�ine oko 50 km, dubine 70 m. Jezero se nalazi 290 m nadmorske visine. Biljni i �ivotinjski svet je karakteristican za prostore umerene klimatske zone. U nacionalnom parku Tara na povr�ini od 19000 hektara zastupljene su razlicite vrste listopadnih �uma (bukva,hrast,bagrem,grab), a na vecim visinama zimzelene �ume (jela, bor, smrca). Na prostoru nacionalnog parka nalazi se i Pan�i�eva omorika (otkrio i istra�io na planini Tari poznati srpski geograf Josif Pan�i�) kao i mnogobrojne livadske zajednice(jeremicak). �ivotinjska vrsta je zastupljena kroz sitnu i visoku divljac (zec,lisica, medved, divokoze, divlje svinje) kao i pernatu divljac (jastreb,orao,kobac). U vodama Drine i jezera Perucac ima u izobilju raznih vrsta recnih riba medju kojima je najpoznatija, nadaleko cuvena Drinska mladica, �aran, pastrmka, som. Op�tina i grad su vezani asfaltnim putevima (regionalnog znacaja) preko prevoja Debelo Brdo (1090 m) sa Valjevom i dalje do Beograda, dolinom Drine prema Ljuboviji, �abcu, a preko prevoja Kadinjaca (880 m) prema U�icu. Dobro je razvijena (uglavnom asfaltirana) mre�a lokalnih seoskih puteva. U Bajinoj Ba�ti ve�e skole su Gimnazija, Tehnicka skola, Osnovna skola "Sveti Sava" i Osnovna skola "Rajak Pavicevic". Privredu Bajine Ba�te,danas, predstavlja "Hidroelektrana" Bajina Ba�ta, GP "Razvoj", metalna industrija IKL, elektroindustrija "Sloboda", "Elektroizgradnja", fabrika konfekcije "Tarateks", fabrika trikota�e "Kadinjaca", kartona�e "Laminat", "Crni Vrh" kao i desetak privatnih mini pogona drvne industrije. Okolina Bajine Ba�te je okrenuta proizvodnji duvana (vrsta berlej, vird�inija o cijem se otkupu brine preduzece "Bajinovac"), maline (Zemljoradnicka zadruga BB) kao i raznih sorti voca (�ljiva, kru�ka, jabuka) povrca(krompir,pasulj,kupus, kukuruz). Izuzetna lepota planine Tare, jezero Perucac, recni tok Drine, kulturno istorijski spomenici (manastir Raca, srednjovekovne ru�evine grada Solotnika, crkva brvnara u Dubu, neolitski tragovi coveka) cine grad Bajinu Ba�tu da okolinom turisticki atraktivnim prostorom. Turisticku ponudu upotpunjuje sem hotela visoke kategorije: "Ineks-Drina" u gradu, hotel "Jezero"-Perucac,"Omorika","Beli bor" i "Javor" na Tari, kao i decje odmarali�te na Mitrovcu. Stanovni�tvo je najvecim delom doseljeno, po oslobodenju ovih prostora od Turaka 30 godina XIX veka, i vodi poreklo iz Hercegovine, severozapadnih delova Crne Gore, Sand�aka, Osata (Bosna) i Dalmacije (Pepelj) i Kremana. Danas, je osetna depopulacija - opadanje broja stanovnika �to je posledica ekonomskih migracija prema regionalnim centrima Srbije (U�ice, Valjevo, Beograd, Cacak). Gradsko naselje je sacuvalo arhitekturu s kraja XIX i prve polovine XX veka koja se dobro uklopila sa modernim gradskim objektima. Seoska naselja su uglavnom zbijenog tipa. Od seoskih naselja posebno se izdvajaju nekada�nje sedi�te

Racanskog sreza Rogacica, Kostojevici, Pilica.

istorija Varo� 1910.godine Malo je sacuvanih narativnih izvora stare Bajine Ba�te. U prijatnom susretu sa varo�icom na Drini, austrijski putopisac Feliks Kanic iznosi svoje impresivno videnje, krajem 19. veka: "Ime je dobila (Bajina Ba�ta) prema spahiji Bajinu, a le�i, okru�ena kultirama kukuruza, duvana i voca, u suncanom Bu�inskom polju na visini 250 metara i naoko deluje vrlo prijatno. Tu uspeva najbolji duvan u Srbiji. Sa crkvom Sv. Ilije, osvecenom 1893. godine dobila je lep centar sa svojih 118 kuca, kod kojih crvena opeka potiskuje drvo. One se grupi�u oko velikog trga, zasadenog hrastovima i jabukama, na koji izlaze cetri glavne ulice. Na tom trgu je mala mesna �kola; simpaticna zgrada sreske uprave i karantinska stanica nalazi se u ulici koja vodi prema Drini..." Bajina Ba�ta kroz istoriju Na mestu dana�njeg grada u tursko vreme postojalo je selo Pljeskovo. U oslobodenoj Srbiji kneza Milo�a Obrenovica, a prema hati�erifu od 1833. godine, iseljava se muslimansko stanovni�tvo iz krajeva oko Drine i odlazi u Bosnu. Predlogom ministarstva unutra�njih dela, Dr�avni savet 1858. godine donosi odluku da administrativni centar sreza racanskog bude u Bajinoj Ba�ti, umesto u Rogacici. Prolazeci kroz ovo mesto 1862. godine Milan �. Milicevic je zapisao: 'Mesto je ovo osobito lepo. Ovde je odobreno da se zida varo�. Tu je sreska kancelarija i nekoliko meana i ducana. No, dok se ne bi prolaz otvorio na racanskoj karauli, gde je nekad i bio izmedu Srbije i Bosne i kuda je najkraci put izmedju U�ica i Sarajeva, te�ko da ce se ovo mesto podici' Privredni i dru�tveni razvoj varo�ice usporen je 60-ih godina XIX veka, posebno posle ukaza kneza Mihajla od 16. juna 1866, po kojem se Bajinoj Ba�ti oduzima status varo�ice, cemu se protivi mesno stanovni�tvo. Knez Milan Obrenovic je 15. septembra 1872, ukazom, ponovo uvrstio Bajinu Ba�tu u red varo�ice kne�evine Srbije. Otvara se prva po�ta i telegraf (1881.) pocinje sa radom carinarnica, grad se podi�e i razvija po urbanistickom planu, �to skupa dovodi do veceg priliva stanovni�tva. Broj stanovnika od 1864. do 1910. povecao se sa 374 na 1306. Racani daju znacajan doprinos u oslobodilackoj borbi 1876. - 1878. Kada je Srbija stekla nezavisnost na Berlinskom kongresu. I naredni ratovi, Balkanski i I svetski (1912-1918) uzeli su sa ovog prostora 302 �ivota, pala za nezavisnost i slobodu Srbije. Formiranje kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca - Jugoslavije, Bajina Ba�ta nastavlja sa razvojem. Elektrifikacija 1928, bolnica 1930, eksploatacija �uma, duvana, izgradnja osnovnih �kola na teritoriji op�tine, podi�e se �ivotni standard i obrazovni nivo stanovni�tva. Pred II svetski rat grad dobija vodovod i pokaldrmisane ulice. Dogadaji koji su obele�ili svetsku istoriju u periodu 1939. Do 1945, odrazili su se i na ovaj prostor dobijajui formu gradanskog rata i oslobodilacke borbe protiv okupacionih vlasti. Pocetkom oru�anog otpora protiv okupatora, na ovom prostoru od formira se Racanska ceta koja je od 3. do 23. Avgusta 1941. Godine narasla na vojnu formaciju od 62 borca. Prva slobodna teritorija u porobljenoj Evropi "Uzicka republika" donela je, prvo, oslobodenje Bajine Ba�te, mada privremeno. Na ovom prostoru formiraju se prvi NOO. Tokom rata okupatorski teror, posebno 1943. od strane Bugara odneo je stotine �rtava medu civilnim stanovni�tvom. U sklopu

zavr�nih operacija oslobodenje zemlje septembra 1944. godine, NOVJ oslobada ovaj prostor. Nova etapa u istoriji Bajine Ba�te zapocinje posle oslobodenja 1945. Godine kada grad privredno jaca dobijajuci moderan izgled. Brojni spomenici materijalne I duhovne kulture svedoce o istoriji ovog kraja, dugo je 5000 godina. Do danas su sacuvano tragovi iz praistorijskog perioda, ostaci anticke kulture, kao I znacajan srednjevekovni kulturno-istorijski spomenik - Manastir Raca. Autor: Andjelic Lazar,prof.

-------------------------------------------------------------------------------Dogadaji iz istorije Bajina Ba�te Evo nekih zanimljivih prica iz pro�lih vremena: o mostu na Drini, o kafanama, o duvanu, o prvom autu, o videlu iz Peru�ca i o humanoj zeni iz �kotske. Slike iz po�losti Bajina Ba�te Ovde mozete naci neke slike stare Bajine Ba�te: slike stare Bajine Ba�te

turizam

Bajina Basta - biser zapadne Srbije

Prirodne vrednosti kao i kulturno-istorijske osobenosti koje poseduje uza i sira okolina Bajine Baste omogucavaju izgradnju snaznije turisticke destinacije prepoznatljive na ovom prostoru Republke Srbije. Najizrazitije vrednosti ovog kraja u turistickom smislu su: planina Tara sa nacionalnim parkom, reka Drina sa kanjonom prema Visegradu i akumulacionim jezerima Perucac i Zaovine, kulturnoistorijski spomenici: Manastir Raca (XIII vek), crkva brvnara u Dubu (XVIII vek), Solotuski grad (srednji vek), praistorijski lokaliteti i savremena spomen obelezja sa bogatom turistickom infrastrukturom- hotelskim kompleksima u gradu i na Tari uz dobru saobracajnu povezanost cine kompletnu turisticku sliku Bajine Baste. Sadasnji razvoj turizma pokazuje da je inostrani turizam malo zastupljen na racun domaceg. Inostrani gosti boravak na ovom podrucju vezuju u okviru tranzitnog kretanja sa drugim turistickim centrima o cemu svedoci duzina boravka stranih turista 80. godina XX veka od 1,1 dan za razliku od domaceg turiste koji ostvari duzinu od 6,8 dana. Raznovrsnost ponude kojom raspolaze Bajina Basta pruzaju mogucnosti da se turisticki kapaciteti koriste preko cele godine uz kombinaciju sezonskog,

izletnickog, poslovno-kongresnog i sportskog turizma. Planina Tara sa bogatom florom i faunom i znacajnim smestajnim kapacitetima (hoteli "Omorika", "Beli Bor","Javor","Sljivovica", decje odmaraliste Mitrovac) pruza izuzetne mogucnosti za zimski turizam (ski liftovi, predivni tereni) ali i pripreme sportskih ekipa (sportski tereni, staze, teretane, bezeni) kao i poslovno kongresni turizam (hotelski kapaciteti), rekreaciju, izlete i slicno. Ovde treba napomenuti da planinarenje kao i lovni turizam pruzaju kompletnu sliku mogucnosti ove planinske lepotice. Reka Drina sa bogatim prirodnim ambijentom (kanjon prema Visegradu, jezera, vrela i izvori), kao i kupalisnim turizmom, ribolovom predstavlja znacajnu turisticku atrakciju koju je moguce upotpuniti i sportskim turizmom (veslanje, kajak,plivanje). Kulturno-istorijski objekti od praistorijskih lokaliteta ("Kremenilo-Visesava"), preko srednjevekovnih Manastir Raca i Solotnik do novostvorenih zdanja,crkvi i spomenika kulture kao i arhitekture grada sklopu sa prethodnim turistickim objektima spadaju u znacajnu stavku u turistickoj ponudi kraja. Seoski turizam sa etnografijom prostora, poznatim gostoprimstvom ljudi, kao i robom poljoprivrednog porekla, mlecnim proizvodima, sljivovicom i kulinarskim specijalitetima bili bi u sluzbi turistickih aktivnosti i iskoriscena turisticke ponude preko cele godine. Bajina Basta je grad udaljen od Beograda 158 km, od Uzica 40 km, nalazi se u Zapadnoj Srbiji. Organizovani turizam posle II svetskog rata ovde pocinje sa osnivanjem turistickog drustva "Tara" 1952. godine. Grad raspolaze sa modernim hotelom Inex-Drina visoke B kategorije; u blizini su hotel "Jezero"-Perucac, hoteli na Tari "Omorika","Beli bor", "Javor", "Sljivovica", decje odmaraliste Mitrovac. Prema podacima iz 1947 ostvareno je 119000 nocenja a grad je posetilo 22300 domacih i stranih turista. Sportsko Turisti�ki Centar Bajina Ba�ta danas brine o turistickoj ponudi Bajine Ba�te uz ugostiteljske radnike i poslovne ljude kojima su turisti�ke vrednosti

reka

Reka Drina - Zelena lepotica Reka Drina nastaje nestajanjem reka Tare i Pive i traje 346 km, uglavnom predomisljajuci se na koju ce stranu ili mozda pokusavajuci da izbegne susret sa rekom Savom na severu. Kao i covek u mladosti snazna i brza kroz kanjone i klisure, a u starosti mirna i spora u nizinama kao da joj se vise ne zuri tamo gde stici mora. Drina, modra i brza reka, kao vreme sto prolazi, nagledana ljudskog dobra i zla sigurno je najlepse opisana recju u delima naseg nobelovca Ive Andrica. Mi cemo vam ovde po dati osnovne podatke o nasoj prelepoj zelenookoj reci koja na cast bajinobastana tece pored naseg grada.

Drina reka - Drinos

Drina je jedna od nasih najlepsih reka. U stara vremena imala je ime Drinos, a narod joj je dao ime Zelenika ili Zelenka, po boji recne vode. Ona vijuga kroz zivopisne planinske i ravnicarske predele Bosne i Srbije. Oko njenih obala prostiru se kotlinska prosirenja sa obradivim i naseljenim poljima, ali i strme obale klisurastog i kanjonskog tipa, obrasle vrbama, topolama i niskim zbunjem. Najlepsi i najveci kanjon na svom recnom toku Drina je usekla od Zepe do Klotijevca u duzini 24 km. Duzina recnog toka, od Scepan polja gde Drina nastaje od Pive i Tare do usca u Savu, iznosi 340 km. Razlika u nadmorskoj visini izmedju izvorista i usca je oko 358 m. Sirina recnog toka varira od 100-200m kod Perucca i Zvornika do 15 m na mestu zvano Tijesno. Proticaj vode kod Bajine Baste iznosi od 54,4 do 698 m3/s, uz vodostaj od 34-356 cm. Temperatura vode je od 8,7-16,3 (C. Boja recne vode je mahom zelena i pripada II klasi boniteta. Najvaznije pritoke reke Drine na prostoru Bajine Baste su Pilica, Rogacica, Raca, a u nju se uliva niz vrela i izvora, koji se javljaju na prostoru skriljaca i krecnjaka na obodnim delovima planine Tare. Najvece je Perucacko vrelo. Ono predstavlja pravu reku i nalazi se na nadmorskoj visini 265 m, a prosecna jacina vode iznosi 300 l/s. Od vrela voda tece nekoliko stotina metara preko najnize drinske terase, a zatim se stropostava u Drinu. Danas je nenadmasna divlja -prirodna sloga Drine ukrocena branama i jezerima (Visegradsko, Perucac, Zvornicko jezero) cime je narusena ali ne i unistena lepota Drinskih kanjona. Reka je izgubila sezonsku (jesenju i prolecnu) plahovitost kada su stradala oranicna polja i naselja duz toka, a dobila je mogucnosti plovidbe, turizma i privredni znacaj (proizvodnja el. Energije). Najznacajniji hidrografski objekti na prostoru Bajine Baste vezani su za Drinu i osim njenog toka kome Bajina Basta gravitira 92%, pritoka, vrela i izvora su i dva akumulaciona jezera, od kojih je jedno nastalo pregradjivanjem Drinskog toka (u Peruccu 13 km od Bajine Baste) branom visokom 93 m. Povrsina jezera je 28 km2, dubina 88 m, a duzina 50 km. Drugo jezero je izgradjeno na zapadnom delu planine Tare u dolini reke Beli Rzav, u ciju se vestacku akumulaciju sistemom pumpi u vreme visokog vodostaja prebacuje voda iz Drine. Vracanjem vode sa Tarske akumulacije u Perucac zaokruzuje se tehnoloski proces proizvodnje elektricne energije u sistemu HE"Bajina Basta". Neke zanimljivosti vezane za Drinu: reka Drina bila je granicni prostor izmedju Zapadnog i Istocnog Rimskog carstva, kroz istoriju razdvajala je katolicki od pravoslavnog prostora Duz Drine-granice Austro-Ugarske i Srbije- 1914-15 vodjene su velike ratne operacije Zabelezeno je da je 27.3.1896. godine Drina dostigla vodostaj 14 m veci od normalnog i poplavila cupriju kod Visegrada, odnela varosicu Ljuboviju Voda reke se ledila 2 puta 1929 i 1942,. godine kod Bajine Baste (Perucac, Krivi vir) Ovom rekom godisnje protice 12,5 milijardi kubnih vode, sto znaci da je moguce podici 60 manjih hidroelektrana Voda reke je u prvoj polovini ovog veka koriscena za rad poznatih drinskih vodenica (samo 1931. godine od B.Baste do Savske Race bilo ih je 53) Poznato je cuveno splavarennje Drinom (prvi splavovi "dascare" i "gredare" krenuli su iz Dervente i Perucca 1856 godine). Splavovima se odvlacila gradja nizvodno za

prodaju sa obronaka Tare i Zvijezde, a korisceni su i u turisticke svrhe U donjem toku Drine (krajem XIX veka) rekom su krstarili austro-ugarski parobrodi i dolazili do Zvornika Danas je Drina poznata po svojim atraktivnim kanjonskim predelima, vestackim jezerima, bogatstvom recne ribe (mladica, pastrmka, saran, klen...). Njen vijugavi recni tok od davnina do danas u narodnom predanju zabelezen je recima "ko ce krivu da ispravi Drinu). Narodna izreka je vezana za beskoristan posao, nalik na grckuanticku mitolosku pricu o Sizifu. Stoga je Drina mitska, istorijska i stvarna slika covekovog trajanja na ovim prostorima. Autor:

U predivnom ambijentu Informa ti vnog centra Nacionalnog pa rka, na Mitrovcu, dogodila se ne davno prva samostalna izlo`ba Mi lomira Dagovi}a, do sada poznatog pesnika dve zapa`ene zbirke poezije, a sada slikara retkih ikona u neobi~noj staroj tehnici. Wegove ikone su po mnogo ~emu posebne, retko vi|ene, kao da su ra|ene pre nekoliko stotina godina, kao da je i davno pro{lo vreme na wima naslikano. Izlo`bu je otvo rio mr Milovan Dagovi}, profesor vajarstva iz Ume tni~ke {kole u U`i cu, ina~e ro|e ni brat ikonopisca. - Autor nas je iznenadio sa ovom izlo `bom. Za rela tivno kratko vreme je sasvim dobro savladao dosta ko mplikovanu staru tehniku, a ovde nam se predstavqa kao zreo slikar, tako da }e mnogi te{ko poverovati da mu je ovo prva izlo`ba. Ono {to posebno treba ista}i jeste da je svaka od ovih ikona zapravo unikat, jer mogu}e je uraditi vi{e istih ikona, ali }e sve biti u ne~emu razli~ite� - istakao je profesor Dagovi}. Zanimqivo je da je Milomir Dago vi} po~eo da slika pre pet-{est go dina. Dugo vremena je proveo u Rusiji, ra dio je u preduze}u �Putevi� iz U`i ca, koje je bilo dosta anga`ovano i na adaptaciji starih ruskih manastira. Tamo je upoznao monahe koji su radili stare ikone i to ga je podstaklo da i sam po~ne da u~i staru, retku tehniku ikonopisawa. - Dosta vremena sam utro{io dok sam savladao tehniku, ali sam bio upo -

ran i uspeo sam do proniknem u mnoge tajne - ka`e Milomir Dagovi} - Naj vi{e sam nau~io u manastiru Boro vski u Obninsku. Tehnika je stara nekoliko vekova, koriste se oksidne boje, borova smola i glina, a drvo se priprema kuvawem u maslinovom uqu. Do sada sam uradio ~etrdesetak ikona, najvi{e po naruxbini. Ina~e, i ova izlo`ba je prodajnog karaktera. Dagovi} isti~e da ve} uveliko spre ma jo{ jednu izlo`bu u U`icu. Nara vno, povremeno se vra}a i svojoj prvoj qubavi, poeziji, tako da se uskoro mo `e o~ekivati i nova pesni~ka zbirka.