Adiga Proverbs Book

‫ﺑﺪﻋﻢ ﻣﻦ اﻟﻨﺎدي اﻟﺸﺮﻛﺴﻲ اﻟﻌﺎﻟﻤﻲ‬ ‫‪www.adiga.org‬‬

‫أﻣﺜــــﺎل ﺷﺮﻛﺴــــﯿﺔ‬ ‫‪Адыгэ Гушыlэжъыхэр‬‬

‫ﻓﻲ روﺣﮫ ﺗﺤﯿﺎ اﻷﺑﺪﯾﺔ ‪...‬‬ ‫و ﺑﯿﻦ أﺿﻠﻌﮫ ﻧﺴ ٌﺮ ﻻ ﯾﻤﻮت ‪...‬‬

‫‪i‬‬

‫وراء اﻷﻓﻖ ﺗﺨﻔﻖ روﺣﻲ‪ ,‬ھﻨﺎك ﺣﯿﺚ ُوﻟِﺪتْ و ﺣﯿﺚ ﺳﺘﻤﻮتْ‬ ‫ﻓﮭﻨﺎك أرى اﻟﻔﺠﺮ ﻗﺒﻞ ﻏﯿﺮي‬ ‫و ﯾﻌﺒﺮ آﺧﺮ ﺧﯿﻂٍ ﻣﻦ أﺷﻌﺔ اﻟﺸﻤﺲ ‪ ..‬ﻟﯿﻠﻮّن ﺿﻔﺎﺋﺮ ﺳﺘﻨﺎي‬ ‫و ﯾﻐﻨّﻲ اﻟﺠﺒﻠﻲﱡ ﻟﯿﺮﻗﺺ ﻗﻠﺒﻲ ‪ ..‬ﻓﺄﻧﺴﻰ ﻣﻦ أﻧﺎ‬ ‫ھﻨﺎك ﻻ ﯾﺒﻘﻰ ﻣﻦ اﻟﻔﺼﻮل إﻻ اﻟﺸﺘﺎء‬ ‫ﯾﺨﺒّﺊُ ﺗﺤﺖ ﺛﻠﺠﮫ أﺳﺎﻃﯿﺮَ اﻟﻨﺴﻮر‬ ‫ﻋﻠﻰ ﻗﻤﻢٍ ﺗﻄﻮل و ﺗﻄﻮل ‪ ..‬ﻟﻜﻨﮭﺎ ﺗﺒﻘﻰ أﻗﺼﺮ ﻣﻦ ﻗﺎﻣﺔ ﺳﺎوﺳﺮوﻗﺔ‬ ‫ﻛﻠﻤﺎت ﺗﺮﻓﺮف ﻓﻲ اﻟﺒﺎل‪ ,‬ﺗﺤﻤﻞ ذاﻛﺮة اﻷﺟﺪاد و ﺗﺤﻂ‪ ‬ﻓﻲ ﺿﻠﻮﻋﻲ ‪...‬‬ ‫رﻏﻢ ذﻟﻚ أﺧﺸﻰ ﻋﻠﯿﮭﺎ‪ ,‬ﻓﻜﯿﻒ ﯾُﺤﺒَﺲ اﻟﻘﻤﺮ ﻓﻲ ﻗﺎرورة ؟!‬ ‫أﯾﮭﺎ اﻟﻔﺠﺮ ﻻ ﺗﻨﻈﺮ إﻟﻲّ ھﻜﺬا !!‬ ‫ﻓﺄﻧﺎ ﻻ أﺑﺤﺚ ﻋﻦ ﻣﻜﺎن أﺣﯿﺎ ﻓﯿﮫ‬ ‫و إﻧﻤﺎ أرﯾﺪ ﻗﻠﺒﻘﺎً أُدﻓﻦ ﻓﯿﮫ ‪...‬‬ ‫إﯾﻨﺎس ﺑﺎغ‬ ‫‪2008-6-30‬‬

‫‪ii‬‬

‫ﺷﻜﺮ و ﺗﻘﺪﯾﺮ‪:‬‬ ‫اﻟﺸﻜﺮ اﻟﺠﺰﯾﻞ ﻟﻠﻨﺎدي اﻟﺸﺮﻛﺴﻲ اﻟﻌﺎﻟﻤﻲ‪ ,‬و ﻟﻜﻞ ﻣﻦ ﺳﺎھﻢ ﻓﯿﮫ ﺑﻜﺘﺎﺑﺔ اﻷﻣﺜﺎل‬ ‫و ﺟﻤﻌﮭﺎ‪.‬‬ ‫و ﻛﻞ اﻟﺸﻜﺮ و اﻟﺘﻘﺪﯾﺮ ﻟﻠﺴﯿﺪ "ﻋﺎﺻﻢ ﯾﻮﺳﻒ ﻟﺒﺎي" ﻟﺪﻋﻤﮫ و ﺗﺪﻗﯿﻘﮫ اﻟﻠﻐﻮي‬ ‫ﻟﻠﻜﺘﺎب‪ ,‬ﺟﺰاه اﷲ ﻛﻞ ﺧﯿﺮ‪.‬‬

‫‪iii‬‬

‫‪Адыгэ Гушыlэжъыхэр‬‬

‫أﻣﺜـــــــــﺎل ﺷــــــﺮﻛﺴـــــﯿﺔ‬

‫‪1- Акъылым уасэ иIэп, гъэсэныгъэм гъунэ иIэп‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻌﻘﻞ ﻻ ﯾﻘﺪر ﺑﺜﻤﻦ‪ ,‬و اﻟﻤﻌﺮﻓﺔ ﻟﯿﺲ ﻟﮭﺎ ﺣﺪود‬ ‫ﻏﻨَﮫ ﯾﺌﺐْ‬ ‫ﺴ ِﻨﻐَﻢ ُ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬أﻗْﻠِ ْﻢ واﺳﮫ ﯾﺌﺐْ‪ ,‬ﻏَ َ‬

‫‪2- Акъылым янэр гупшыс‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﺘﻔﻜﯿﺮ أم اﻟﻌﻘﻞ‬ ‫ﺸﺲْ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬أﻗْﻠِ ْﻢ ﯾَﺎﻧَﺮْ ﻏُﻮﺑْ ِ‬ ‫‪3- Анэхь тхьамыкIэр арымэ цIыфыгъэ къыпфызиIэр шIу‬‬ ‫‪лъэгъу‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻟﻮ ﻛﺎن ﻣﻦ أﻓﻘﺮ اﻟﻨﺎس‪ ,‬وﯾﻌﺎﻣﻠﻚ ﺑﺎﻹﻧﺴﺎﻧﯿﺔ واﻷﺧﻼق اﻟﺤﻤﯿﺪة إﺗﺨﺬه ﺣﺒﯿﺒﺎً ﻟﻚ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬أﻧﺢ ﺗﺤﺎﻣِﺸَﺮ أرِﻣَﮫ ﺗﺴﺌﻔِﻐَﮫ ﻗِﺒﻔِﺰﯾﺌَﺮْ ﺷﺆُ ﻟَﻐُﻮ‬

‫‪4- Аубырэр бысым шIы‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻣﻦ ﺗﻨﺎل ﻣﻨﮫ اﺗﺨﺬه ﻣﻀﯿﻔﺎً‬ ‫ﺷﺌِﮫ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬أوﺑﺮر ﺑِﺴِﻢْ ْ‬

‫‪5- Бжьэ зэмыцэкъагъэм шъоум ыуасэ ышIэрэп‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻣﻦ ﻟﻢ ﯾﺬق ﻟﺴﻊ اﻟﻨﺤﻞ ﻻ ﯾﻌﺮف ﺳﻌﺮ اﻟﻌﺴﻞ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺑْﺠَﮫ زِﻣﺘﺴَﻘﺎﻏَﻢْ ﺷُﻮُﱡمْ ﯾِﻮَاﺳَﮫ ﯾِﺸْﺌَﺮَبْ‬

‫‪6- Бзыури инабгъо щылlыблан‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﺣﺘﻰ اﻟﻌﺼﻔﻮر ﯾﺮى ﻧﻔﺴﮫ ﺑﻄﻼً داﺧﻞ ﻋﺸﮫ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺑﺰوري ﯾﻨﺎﺑﻐﻮ ﺷِﻠﺌِِﺒﻼن‬

‫‪1‬‬

‫‪Адыгэ Гушыlэжъыхэр‬‬

‫أﻣﺜـــــــــﺎل ﺷــــــﺮﻛﺴـــــﯿﺔ‬

‫‪7- Бзэгур сэ ихыгъ‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻠﺴﺎن ﺳﯿﻒ ﻣﺴﻠﻮل‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺑْﺰَﻏُﻮ ْر ﺳَﮫ ﯾِﺨِﻎْ‬

‫‪8- Бзэр кlудымэ, лъэпкъэр мэкlуды‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬إذا ﺿﺎﻋﺖ اﻟﻠﻐﺔ‪ ,‬ﺿﺎع اﻷﺻﻞ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺑْﺰَر ﻛﻮ ِدﻣَﮫ‪ ,‬ﻟﺒﻘِﺮ ﻣَﻜﻮدِه‬

‫‪9- Бланэм илъэгъуи иубыти зыхъурэп‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬رؤﯾﮫ اﻟﻐﺰال وﺻﯿﺪه ﻟﯿﺴﺎ ﻧﻔﺲ اﻟﺸﻲء‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺑﻼﻧَﻢ ﯾﻠﻐﻮي ﯾﻮﺑﺘﻲ زَﺧﻮرب‬

‫‪10- Блэ заурэ, кlапсэм щэщынэ‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻣﻦ ﻟﺴﻌﺘﮫ أﻓﻌﻰ‪ ,‬ﯾﺨﺎف ﻣـﻦ اﻟﺤﺒﻞ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺑﻠﮫ زاوره‪ ,‬ﺷﺎﺑﺴَﻢ ﺷﺸِﻨَﮫ‬

‫‪11- Бысым нэгу ихыгъ‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻤﻀﯿﻒ وﺟﮭﮫ ﻧﻀﺮ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺑِﺴِﻢْ ﻧﻐﻮ ﯾﺨِﻎ‬

‫‪12- Бысымыр гъуаз, хьакIэр гъозадж‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻤﻀﯿﻒ دﻟﯿﻞٌ و ﻣﺮﺷﺪ‪ ,‬ﯾﻌﺮف ﻣﺎ ﯾﺠﺮي ﻓﻲ ﻣﻨﻄﻘﺘﮫ‪ ,‬أﻣﺎ اﻟﻀﯿﻒ ﻓﮭﻮ ﻏﺮﯾﺐ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺑِﺴِﻤِﺮْ ﻏﻮاز ﺣﺎﺷَﺮْ ﻏﻮزادْج‬

‫‪2‬‬

‫‪Адыгэ Гушыlэжъыхэр‬‬

‫أﻣﺜـــــــــﺎل ﺷــــــﺮﻛﺴـــــﯿﺔ‬

‫‪13- Бысымыр хьакIэм иIофтабг‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻤﻀﯿﻒ ﻗﻮّام ﻟﻠﻀﯿﻒ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺑِﺴِﻤِﺮْ ﺣﺎﺷَﻢ ﯾﺄوﻓﺘﺎﺑﻎ‬

‫‪14- Бэ зыгъэшIагъэ нахьи, бэ зылъэгъугъ‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﺬي رأى ﻛﺜﯿﺮاً أﻓﻀﻞ ﻣﻦ اﻟﺬي ﻋﺎش ﻛﺜﯿﺮاً‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺑﮫ زِﻏَﺸْﺌﺎﻏﮫ ﻧَﺤﻲ‪ ,‬ﺑَﮫ زِﻟﻐُﻮغ‬

‫‪15- Гугъэр гъашIэм ыкъош‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻷﻣﻞ ﺗﻮأم اﻟﺤﯿﺎة‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻏُﻮﻏَﺮ ﻏﺎﺷﺌَ ْﻢ ﯾﻘﻮش‬

‫‪16- Гум илъыр, жэм къеIо‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﯾﻨﻄﻖ اﻟﻠﺴﺎن ﺑﻤﺎ ﯾﺠﻮل ﻓﻲ اﻟﻘﻠﺐ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻏُﻮ ْم ﯾِﻠِﺮْ‪ ,‬ﺟَ ْﻢ ﻗﯿﺌﻮ‬

‫‪17- Гупшыси псалъэ зыплъэхьи тIыс‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻓﻜﺮ ﻗﺒﻞ أن ﺗﺘﻜﻠﻢ‪ ,‬و اﻧﻈﺮ ﻗﺒﻞ أن ﺗﺠﻠﺲ‬ ‫ﻃﺲْ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻏُﻮﺑْﺸِﺴﻲ ﺑْﺴﺎﻟَﮫ‪ِ ,‬زﺑْﻠَﺤِﻲ ِ‬

‫‪18- Гур кIодымэ, лъэр кIэкIырэп‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬إذا ﺿﺎع اﻷﻣﻞ‪ٌ ,‬ﻓﻘِﺪ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻏُﻮر ﻛﻮ ِدﻣَﮫ‪ ,‬ﻟَ ْﺮ ﺷﺌﺸﺌ َﺮبْ‬

‫‪3‬‬

‫‪Адыгэ Гушыlэжъыхэр‬‬

‫أﻣﺜـــــــــﺎل ﺷــــــﺮﻛﺴـــــﯿﺔ‬

‫‪19- Гур кlодмэ, шыр чъэжьырэп‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬إذا ﺿﺎع اﻷﻣﻞ‪ ,‬ﻻ ﯾﺠﺮي اﻟﺤﺼﺎن‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻏُﻮر ﻛﻮ ِدﻣَﮫ‪ ,‬ﺷِﺮ ﺗﺸَﺠِﺮَب‬

‫‪20- Гущыlэ дахэм Блэр гъуанэм къырещы‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻜﻼم اﻟﺠﻤﯿﻞ ﯾﺨﺮج اﻷﻓﻌﻰ ﻣﻦ ﺟﺤﺮھﺎ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻏﻮﺷﺌﮫ داﺧﻢ ﺑﻠﺮ ﻏﻮاﻧﻢ ﻗﺮﯾﺸﮫ‬

‫‪21- ГущыIэ дахэм гъучIыр къегъэщы‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻜﻼم اﻟﺠﻤﯿﻞ ﯾﺬﯾﺐ اﻟﺤﺪﯾﺪ‬ ‫ﺸﺌِﺮْ ِﻗﯿْﻐَﺶﱢ‬ ‫ﺷﺌَﮫ داﺧَ ْﻢ ﻏُﻮﺗ ْ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻏُﻮ ْ‬

‫‪22- Гущыlэ дахэм цыгъоэр ныбгъэм къырещы‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻜﻼم اﻟﺠﻤﯿﻞ ﯾﺨﺮج اﻟﻔﺄرة ﻣﻦ ﺟﺤﺮھﺎ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻏﻮﺷﺌﮫ داﺧﻢ ﺗﺴﻐﻮر ﻧﺒﻐﻢ ﻗﺮﯾﺸﮫ‬

‫‪23- Гъатхэр шIумэ, гъэри шIу‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬إذا ﻛﺎن اﻟﺮﺑﯿﻊ ﺟﯿﺪاً‪ ,‬ﻛﺎن اﻟﻤﻮﺳﻢ ﺟﯿﺪ‬ ‫ﺷﺌُﻮ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻏﺎﺗْﺨﺮ ﺷﺌُﻮﻣَﮫ‪ ,‬ﻏَﺮي ْ‬

‫‪24- Гъунэгъур къошым фэд‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﺠﺎر ﻛﺎﻷخ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻏﻮﻧَﻐﻮر ﻗﻮﺷﻢ ﻓﺪ‬

‫‪4‬‬

‫‪Адыгэ Гушыlэжъыхэр‬‬

‫أﻣﺜـــــــــﺎل ﺷــــــﺮﻛﺴـــــﯿﺔ‬

‫‪25- ГъукIэм и Iашэр, Iадэрэ уатэрэ‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﺳﻼح اﻟﺤﺪاد‪ ,‬اﻟﻤﻠﻘﻂ و اﻟﻤﻄﺮﻗﺔ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻏﻮﺷﺌَﻢ ي آﺷَﺮْ‪ ,‬آدَرَه وَا َﺗﺮَه‬

‫‪26- Дунаир зыгъэнэфырэр тыгъэ, дунаир зэзыгъафэрэр‬‬ ‫‪шIэныгъ‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﺸﻤﺲ ﺗﻨﯿﺮ اﻟﺪﻧﯿﺎ و اﻟﻤﻌﺮﻓﺔ ﺗﻨﻈﻤﮭﺎ‬ ‫ﻏﻨَﻔﺮَر ِﺗﻐَﮫ‪ ,‬دوﻧﺎﯾﺮ زه زِﻏﺎﻓﺮر ﺷ َﺌﻨِﻎْ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬دوﻧﺎﯾﺮ ز َ‬

‫‪27- Дунаир къэкIохьи, уиунэ ихьэжь‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﺗﺠﻮل ﻓﻲ اﻟﺪﻧﯿﺎ‪ ,‬و ﻟﻜﻦ ﻋﺪ إﻟﻰ ﺑﯿﺘﻚ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬دوﻧﺎﯾﺮ ﻗﺎﻛﻮﺣﯿﮫ‪ ,‬وي وﻧﮫ ﯾﺤﺞ‬

‫‪28- Дыджэр зымышIэрэм, IэшIур ышIэрэп‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻣﻦ ﻟﻢ ﯾﻌﺮف اﻟﻤﺮ‪ ,‬ﻟﻦ ﯾﻌﺮف اﻟﺤﻠﻮ‬ ‫ﺸﺌَ َﺮبْ‬ ‫ﺷﺆُ ْر ﯾِ ْ‬ ‫ﺸﺌَﺮَمْ‪ ,‬أَ ْ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬دِﺟّ ْﺮ ِزﻣِ ْ‬

‫‪29- Зы хьакIэр зы хьакIэм иджагъу, хьакIитIур бысымым‬‬ ‫‪иджагъу‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻀﯿﻒ ﯾﺒﻐﺾ اﻟﻀﯿﻒ اﻵﺧﺮ‪ ،‬واﻟﻤﻀﯿﻒ ﯾﺒﻐﺾ اﻟﻀﯿﻔﯿﻦ ﻣﻌﺎً‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬زي ﺣﺎﺷَﺮ زي ﺣﺎﺷَﻢ ﯾﺪْﺟﺎﻏﻮ‪ ،‬ﺣﺎﺷﯿﺘﺆر ﺑِﺴِﻤِﻢْ ﯾﺪْﺟﺎﻏﻮ‬

‫‪30- ЗыIорэр арэп зышIэрэр ары нахь‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻷﻓﻀﻞ ﻟﯿﺲ ﻣﻦ ﯾﺘﻜﻠﻢ‪ ,‬و إﻧﻤﺎ ﻣﻦ ﯾﻔﻌﻞ‬ ‫ﺷﺌِﺮَرْ آ ْر ﻧﺎحْ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ِ :‬زؤُرَ ْر آ َربْ‪ ,‬زِ ْ‬ ‫‪5‬‬

‫‪Адыгэ Гушыlэжъыхэр‬‬

‫أﻣﺜـــــــــﺎل ﺷــــــﺮﻛﺴـــــﯿﺔ‬

‫‪31- ЗэгъунэгъуитIу ячэмщыкIэ зэп‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻃﺮﯾﻘﮫ ﺣﻠﺐ اﻟﺒﻘﺮة ﻋﻨﺪ ﺟﺎرﯾﻦ ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬زﻏﻮﻧﺎﻏﯿﺘﺆ ﯾﺎﺗﺸﻤﺸﺌﮫ زَه بْ‬

‫‪32- ЗэдеIэрэмэ бгыр агъэкощы‬‬ ‫ﻞ ﻣﻦ ﻣﻜﺎﻧﮫ‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﺑﺎﻟﺘﻌﺎون ﯾﻤﻜﻦ إزاﺣﺔ ﺟﺒ ٍ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬زدﯾﺌَﺮَﻣﮫ ﺑﻐِ ْﺮ أﻏﺎﻛﻮﺷﮫ‬

‫‪33- Зэупlкlыжьынгъэр шъхьэфытынгэм щыщ‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﺸﻮرى ﻣﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻹﻧﺴﺎن اﻟﺤﺮ‬ ‫ﺷﺶْ‬ ‫ﺠ ْﻨﻐَﺮ ﺷْﺤَ ِﻔﺘِ ْﻨﻐَﻢْ ِ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪َ :‬زوُﺑﺌﺸﺌِ ِ‬

‫‪34- Ихъяр макIэ игумэкIэ бэ‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﺧﯿﺮه ﻗﻠﯿﻞ و ھﻤﮫ ﻛﺜﯿﺮ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﯾﺨﯿﺮ ﻣﺎﺷﮫ ﯾﻐﻮﻣﺎﺷﮫ ﺑَﮫْ‬

‫‪35- КъакIо псори благъэшъ‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ ‪ :‬ﻛﻞ ﻣﻦ ﯾﺠﯿﺊ اﺳﺘﻘﺒﻠﮫ ﺑﺎﻟﺤﻔﺎوة‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ ‪ :‬ﻗﺎﻛﻮ ﺑْﺴﻮري ﺑﻼﻏَﺶ‬

‫‪36- КъакIорэм иIахь хэмыIу‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﺣﺼﱠﺔ اﻟﻀﯿﻒ ﻻ ُﺗﻌَﺪْ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻗﺎﻛﻮرم ﯾﺄح ﺧَﺎﻣﻮء‬

‫‪6‬‬

‫‪Адыгэ Гушыlэжъыхэр‬‬

‫أﻣﺜـــــــــﺎل ﺷــــــﺮﻛﺴـــــﯿﺔ‬

‫‪37- Къеблагъэр тIу мэхъу‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻛﺮر ﻛﻠﻤﺔ اﻟﺘﺮﺣﯿﺐ ﻣﺮﺗﯿﻦ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻗﯿﺒﻼﻏﺮ ﻃﻮ ﻣَﺨﻮ‬

‫‪38- Къор къупшъхьэм фэд, къорылъфыр куцIым фэд‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻻﺑﻦ ﻛﺎﻟﻌﻈﻢ‪ ,‬أﻣﺎ اﻟﺤﻔﯿﺪ ﻓﮭﻮ ﻛﻤﺦ اﻟﻌﻈﻢ‬ ‫ﺴﺌِﻢ ﻓَﺪْ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻗﻮر ﻗﻮﺑﺸﺤَ ْﻢ ﻓﺪْ‪ ,‬ﻗﻮرﯾﻠﻔِ ْﺮ ﻛﻮﺗ ْ‬

‫‪39- ЛIы фэдэр бэдад, ЛIы дэдэр зырыз‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬أﺷﺒﺎه اﻟﺮﺟﺎل ﻛﺜﺮ‪ ,‬أﻣﺎ اﻟﺮﺟﺎل ﺣﻘًﺎ ﻗﻠﺔ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻟﺌِﮫ ﻓَﺪَ ْر ﺑَ َﺪدْ‪ ,‬ﻟﺌِﮫ دَدَ ْر زِ ِرزْ‬

‫‪40- ЛIыхъужъыр малIэ, къэрабгъэр малIэжъы‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﺸﺠﺎع ﯾﻤﻮت‪ ,‬و ﻟﻜﻦ اﻟﺠﺒﺎن ﯾﻨﺪﺛﺮ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻟﺌِﺨﻮﺟﺮ ﻣﺎﻟﺌَﮫ‪ ,‬ﻗﺮَا ْﺑﻐَ ْﺮ ﻣﺎﻟﺌﺠِﮫ‬

‫‪41- МакIэу Iо, бэу шIэ‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻋﻤﻞ ﻛﺜﯿﺮاً و ﺗﻜﻠﻢ ﻗﻠﯿﻼُ‬ ‫ﺷﺌَﮫ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻣﺎﺷْﺌﮫ أو‪ ,‬ﺑَﮫ ْ‬

‫‪42- Насыпшlур шlэнгъэрэ шэны дахэрэ, зыlэр ары‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻤﺤﻈﻮظ ﻣﻦ ﯾﺘﺤﻠﻰ ﺑﺎﻟﻌﻠﻢ واﻟﺨﻠﻖ اﻟﺤﺴﻦ‬ ‫ﺷﻨِﮫ داﺧَﺮه‪ِ ,‬زﺋَ ْﺮ آره‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻧﺎﺳﺒﺸﺌُﺮ ﺷ َﺌ ْﻨﻐَﺮه َ‬

‫‪7‬‬

‫‪Адыгэ Гушыlэжъыхэр‬‬

‫أﻣﺜـــــــــﺎل ﺷــــــﺮﻛﺴـــــﯿﺔ‬

‫‪43- Неп зыIорэр мэунэ неущ зыIорэр мэунэхъу‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻣﻦ ﯾﻘﻮل اﻟﯿﻮم ﯾﻐﺘﻨﻲ‪ ,‬و ﻣﻦ ﯾﻘﻮل ﻏﺪًا ﯾﺨﺴﺮ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ِ :‬ﻧ ْﯿﺐْ ِزؤُرَ ْر َﻣ ْﻮﻧَﮫ‪ِ ,‬ﻧ ْﯿﻮِشْ ِزؤُرَ ْر َﻣﻮْﻧﺎﺧُﻮ‬

‫‪44- Ны иIэмэ сабыир ибэп‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻻ ﯾﻜﻮن اﻟﻄﻔﻞ ﯾﺘﯿﻤﺎً‪ ,‬إذا ﻛﺎن ﻟﮫ أم‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻧِﮫ ﯾِﺌﻤﮫ‪ ,‬ﺳﺎﺑﯿﺮ ِﯾﺒَﺐْ‬

‫‪45- Ным игукlэгъу шъуом фэд‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﺣﻨﺎن اﻷم ﻛﻄﻌﻢ اﻟﻌﺴﻞ‬ ‫ﺷﻮّمْ ﻓَﺪْ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻧِﻢ ِﯾﻐُﻮﺷ َﺌﻐٌﻮ ُ‬

‫‪46- Нэбгыр пlэшlэм гулъытэ иl, ныбжьыкlэм Iулъхьэ иl‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻣﻦ اﻟﻜﺒﯿﺮ اﻟﺤﻜﻤﺔ‪ ,‬و ﻣﻦ اﻟﺼﻐﯿﺮ اﻟﻠﻘﻤﺔ‬ ‫ﺸﺌَﻢ ﻏُﻮﻟِﺘﮫ ﯾِﺊ‪ِ ,‬ﻧﺒْﺠِﺸﺌَﻢْ أوﻟْﺤَﮫ ﯾﺊ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻧَﺒﻐِﺮ ﺑﺌَ ْ‬

‫‪47- Онэхь лъэщым бнакlу одымыхь‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬إذا ﻟﻢ ﺗﻜﻦ ﻗﻮﯾًﺎ ﻓﻼ ﺗﺠﺎﺑﮫ اﻷﻗﻮى ﻣﻨﻚ‬ ‫ﺸﻢْ ﺑﻨﺎﺷﺌﻮ وِدﯾﻤِﺢْ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ِ :‬وﻧَﺢْ ﻟَ ِ‬

‫‪48- Остыгъэм хэмыгъанэу, нэфынэ ыдзыщтэп‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬إذا ﻟﻢ ﺗﺸﻌﻞ اﻟﻤﺼﺒﺎح‪ ,‬ﻟﻦ ﯾﻨﺘﺸﺮ ﺿﻮؤه‬ ‫ﺷﺘَﺐْ‬ ‫ﺳ ِﺘﻐَﻢْ ﺧَﻤِﻐﺎﻧُﻮ‪َ ,‬ﻧ ِﻔﻨَ ْﮫ ﯾِﺪْزِ ْ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬وَ ْ‬

‫‪8‬‬

‫‪Адыгэ Гушыlэжъыхэр‬‬

‫أﻣﺜـــــــــﺎل ﺷــــــﺮﻛﺴـــــﯿﺔ‬

‫‪49- Пыижъ умыгъэблагъи, уи ятэ и благъэжъ умыбгынэ‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻻ ﺗﺪﻋﻮ ﻋﺪوك اﻟﻘﺪﯾﻢ‪ ،‬وﻻ ﺗﮭﺠﺮ ﺻﺪﯾﻖ أﺑﺎك‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺑﯿﯿﺞ وﻣﻐﺎﺑﻼغ‪ ،‬وﯾﺎﺗﮫ ﯾﺒﻼﻏﺞ وﻣِﺒْﻐِﻦ‬ ‫‪50- Псыпэр зыдакIорэм, псыкIэр макIо‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻧﮭﺎﯾﺔ اﻟﺴﺎﻗﯿﺔ ﺗﺘﺒﻊ ﺑﺪاﯾﺘﮭﺎ‬ ‫ﺴﺒَﺮ زِداﻛﻮرَم‪ ,‬ﺑﺴِﺸﺌَﺮ ﻣَﺎﻛﻮ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺑْ ِ‬

‫‪51- псэ зыlэм лlэнгъэ иl‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻟﻜﻞ ذي روح أﺟﻞ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺑْﺴَﮫ ِز ْﯾﺌَﻢ ﻟ َﺌ ْﻨﻐَﻢ ﯾِﺊ‬ ‫‪52- Пчэдыжь хьакIэр хьакIэ хъурэп‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻀﯿﻒ اﻟﻤﺒﻜﺮ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﺤﺐ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺑﺘﺸﺪﯾﺞ ﺣﺎﺷﺮ ﺣﺎﺷﮫ ﺧﻮرَبْ‬

‫‪53- Сыд еры уыфагъэми шlэнгъэм опыщагъэ зы щыт‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻃﻠﺐ اﻟﻌﻠﻢ أﯾﻨﻤﺎ ﻛﺎن‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺳﯿﺪر وﯾﻔﺎﻏﻤﻲ ﺷﺌﻨﻐﻢ وﺑﺸﺎﻏﮫ زﺷﺖ‬ ‫‪54- Рэмупчlэжьрэ Бзаджэ‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻹﻧﺴﺎن اﻟﺬي ﻻ ﯾﺴﺘﺸﯿﺮ ﻧﺎ ﻗﺺ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬رﻣﻮﺑﺸﺌﺠـﺮه ﺑﺰاﺟﮫ‬

‫‪9‬‬

‫‪Адыгэ Гушыlэжъыхэр‬‬

‫أﻣﺜـــــــــﺎل ﺷــــــﺮﻛﺴـــــﯿﺔ‬

‫‪55- Тхылъэр шlэнгъэм еlункlыбз‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻜﺘﺎب ﻣﻔﺘﺎح اﻟﻤﻌﺮﻓﺔ‬ ‫ﺸﺒْﺰْ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺗﺨِﻠﺮ ﺷ َﺌ ْﻨﻐَﻢ ِﯾﺌُﻮﻧْ ِ‬ ‫‪56- Тыгъужъэр зыдамхьэрэ къуладжэм, лэр диз шlошlу‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻮادي اﻟﺬي ﻟﻢ ﯾﺪﺧﻠﮫ اﻟﺬﺋﺐ‪ ,‬ﯾﻈﻨﮫ ﻣﻠﯿﺌﺎ ﺑﺎﻟﻠﺤﻢ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺗﻐﻮﺟﺮ زداﻣﺤﺮه ﻗﻮﻻﺟﻢ‪ ,‬ﻟﺮ دﯾﺰ ﺷﺌﺸﺆ‬ ‫‪57- Тэдрэз ублапlум уцужьпlэ иl‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻟﻜﻞ ﺑﺪاﯾﺔ ﻧﮭﺎﯾﺔ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺗﺪْرَز وﺑْﻼﺑﺌﻢ وﺗﺴﺠﺒﺌﮫ ﯾﺊ‬ ‫‪58- ТIо улIэн нахьи, зэ зыгъалI‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻤﻮت ﻣﺮة أﻓﻀﻞ ﻣﻦ اﻟﻤﻮت ﻣﺮﺗﯿﻦ‬ ‫ﻦ ﻧَﺤِﻲ‪ ,‬زَه زﯾْﻐﺎﻟﺊ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﻃﻮ ﯾﻠﺌَ ْ‬ ‫‪59- Узщагъэтэджыжыт ирым умтlыс‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻻ ﺗﺠﻠﺲ ﺑﻤﻜﺎن ﺳﯿﻄﻠﺐ ﻣﻨﻚ اﺧﻼؤه‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬وزﺷﺎﻏﺘﺪﺟﯿﺠﺖ ﯾﺮم وﻣﻄﺲ‬ ‫‪60- Узэупчlын умгъутмэ, уыпаlо гъэтlысы иэупчl‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬إذا ﻟﻢ ﺗﺠﺪ ﻣﻦ ﺗﺴﺄﻟﮫ او ﺗﺴﺘﺸﯿﺮه‪ ,‬ﻓﻀﻊ ﻗﺒﻌﺘﻚ واﺳﺄﻟﮭﺎ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬وزوﺑﺸﺌﻦ وﻣﻐﺘﻤﮫ‪ ,‬وﺑﺎؤه ﻏﻄﺴﻲ ﯾﻮﺑﺸﺊ‬

‫‪10‬‬

‫‪Адыгэ Гушыlэжъыхэр‬‬

‫أﻣﺜـــــــــﺎل ﺷــــــﺮﻛﺴـــــﯿﺔ‬

‫‪61- Узыгъэблагъэрэр гъэблэгъэжь, узыгъэпыирэр‬‬ ‫‪гъэпыижь‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻣﻦ ﺻﺎدﻗﻚ إﺗﺨﺬه ﺻﺪﯾﻘﺎً‪ ،‬وﻣﻦ ﻋﺎداك ﻓﻌﺎدﯾﮫ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬وزﯾﻐﺒﻼﻏﺮر ﻏﺒﻼﻏﺞ‪ ،‬وزﯾﻐﺒﯿﺮر ﻏﺒﯿﯿﺞ‬ ‫‪62- Уикъамэ тIо къимых, уигушыIэ тIо къимыIу‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻻ ﺗﺴﺘﻞ اﻟﻘﺎﻣﺔ ﻣﺮﺗﯿﻦ‪ ,‬و ﻻ ﺗﻌﺪ ﻧﻔﺲ اﻟﻮﻋﺪ ﻣﺮﺗﯿﻦ‬ ‫ﺷﺌَﮫ ﻃﻮ ﻗﯿﻤﺆ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬وﯾﻘﺎﻣﮫ ﻃﻮ ﻗﯿﻤِﺦْ‪ ,‬وﯾﻐﻮ ِ‬

‫‪63- Уитехъон иплъи, улъакъо уфы‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻣﺪ ﻗﺪﻣﯿﻚ ﺣﺴﺐ ﻏﻄﺎﺋﻚ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬وﯾﺘﯿﺨﻮن ﯾﺒﻠﻲ‪ ,‬وﻻﻗﻮ وف‬

‫‪64- УихьакIэ гъашIо, пкъош шIу лъэгъу‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﺣﺘﺮم اﻟﻀﯿﻒ‪ ،‬وأﺣﺐ أﺧﺎك‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬وﯾﺤﺎﺷﮫ ﻏﺎﺷﺆه‪ ،‬ﺑﻘﻮش ﺷﺆوﻻﻏﻮ‬

‫‪65- Улажьэмэ лыжъ пшхын умылажьэмэ лажьэ плъэгъун‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻣﻦ ﯾﻌﻤﻞ ﯾﺄﻛﻞ اﻟﻠﺤﻢ‪ ,‬و ﻣﻦ ﻻ ﯾﻌﻤﻞ ﯾﺮى اﻟﺒﻼء‬ ‫ﺟﻤَ ْﮫ ﻻجْ ﺑَﻠﻐُﻮن‬ ‫ﺞ ﺑِﺸْﺨِﻦْ‪ ,‬وﻣْﻼ َ‬ ‫ﺟﻤَﮫْ ِﻟ ْ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬وُﻻ َ‬

‫‪66- Унэ зыпшэфырэм, гъунэгъу дэшэф‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻣﻦ ﯾﺸﺘﺮي ﺑﯿﺖ‪ ,‬ﻟﯿﺸﺘﺮي ﻣﻌﮫ اﻟﺠﺎر ﺑﻤﻌﻨﻰ‪" :‬اﺳﺄل ﻋﻦ اﻟﺠﺎر ﻗﺒﻞ اﻟﺪار"‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬وﻧﮫ زﯾﺒﺸﻔﺮم‪ ,‬ﻏﻮﻧﺎﻏﻮ دﺷﻒ‬

‫‪11‬‬

‫‪Адыгэ Гушыlэжъыхэр‬‬

‫أﻣﺜـــــــــﺎل ﺷــــــﺮﻛﺴـــــﯿﺔ‬

‫‪67- УнэгъуакIэр хьэкIэфэшIу‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻌﺎﺋﻠﺔ اﻟﺠﺪﯾﺪة ﻋﺎﻣﻠﮭﺎ ﺑﺎﻟﺮﻓﻖ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬وﻧﺎﻏﻮاﺷﺌﺮ ﺣﺎﺷﺎﻓﺸﺆ‬

‫‪68- Унэкъощ хьакIэр гъэшIогъуай‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻣﻦ اﻟﺼﻌﺐ إﺣﺘﺮام اﻟﻘﺮﯾﺐ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬وﻧﮫ ﻗﻮش ﺣﺎﺷﺮ ﻏﺎﺷﺆﻏﻮاي‬

‫‪69- УцIыфыныр Iофышху, умыцIыфыныр псынкIагъо‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﺘﺤﻠﻲ ﺑﺎﻹﻧﺴﺎﻧﯿﺔ ﻟﯿﺲ ﺑﺎﻷﻣﺮ اﻟﮭﯿﻦ‪ ,‬و ﻋﺪم اﻹﻧﺴﺎﻧﯿﺔ أﻣﺮ ﺳﮭﻞ‬ ‫ﺴﻨْﺸَﺎﻏُﻮ‬ ‫ﺴ ِﺌﻔِﻨِ ْﺮ ﺑ ِ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬وﺗْﺴ ِﺌ ِﻔﻨِﺮْ أوﻓِﺸْﺨُﻮ‪ ,‬وﻣِﺘ ْ‬

‫‪70- Уымlэр птын пlуо уимыжь‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻻ ﺗﻌﺪ ﺑﻤﺎ ﻻ ﺗﻤﻠﻚ‬ ‫ﻦ ﺑﺌُﻮ ِو ْﯾﻤِﺞْ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬وﯾ ْﻤﺌَ ْﺮ ﺑﺘِ ْ‬

‫‪71- Уышlэнгъэ хахъумэ уигулъытэ хигъахъо‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻛﻠﻤﺎ ازددت ﻋﻠﻤًﺎ ازددت ﺣﻜﻤﺔ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬وِﺷ َﺌ ْﻨﻐَﮫ ﺧﺎﺧﻮﻣَﮫ وﯾﻐُﻠﺘَﮫ ﺧِﯿﻐَﺎﺧُﻮه‬

‫‪72- Уыlэ имлъым уыкъэщэн шымгъэгугъ, Уыгъусэмэ‬‬ ‫‪уашыгугъуо мышъэм уимбэн‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻻ ﺗﻮﻋﺪ اﻟﻌﺮوس ﺑﻤﺎ ﻟﯿﺲ ﻟﺪﯾﻚ‪ ,‬وﻻ ﺗﻌﺘﻤﺪ ﻋﻠﻰ أﺻﺤﺎﺑﻚ وﺗﺼﺎرع اﻟﺪب‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬وﯾﺌﮫ ﯾﻤﻠﺜﻢ وﯾﻘﺸﻦ ﺷﻤﻐﻜﻮغ‪ ,‬وﻏُﻮﺳَﻢَ واﺷﻜﻮﻏﻮ ﻣﺸّﻢ وﯾﻤﺒﻦ‬

‫‪12‬‬

‫‪Адыгэ Гушыlэжъыхэр‬‬

‫أﻣﺜـــــــــﺎل ﺷــــــﺮﻛﺴـــــﯿﺔ‬

‫‪73- Хатэм хэмылъхьэрэ къыхэпхыжьырэп‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻟﻦ ﺗﺄﺧﺬ ﻣﻦ اﻟﺒﺴﺘﺎن ﻣﺎ ﻟﻢ ﺗﻀﻊ ﻓﯿﮫ‬ ‫ﺨﺒْﺨِﺠِ َﺮبْ‬ ‫ﺧﻤِﻠْﺤَﺮَه‪ِ ,‬ﻗﯿْ َ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺧَﺎﺗَﻢْ َ‬

‫‪74- ХьакIакIо укIо пшIоигъомэ, хьакIэу къыпфакIорэр‬‬ ‫‪гъашIо‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬إذا أردت أن ﺗﻨﺰل ﺿﯿﻔﺎً‪ ،‬أﻛﺮم ﺿﯿﻮﻓﻚ أوﻻً‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺣﺎﺷﺎﻛﻮ وﻛﻮ ﺑﺸﻮﯾﻐﻮﻣﮫ‪ ،‬ﺣﺎﺷﻮ ﻗﺒﻔﺎﻛﻮرر ﻏﺎﺷﺆه‬ ‫‪75- ХьэкIэ гъунэгъу нахьи хьэкIэ чыжьэр нахь лъапI‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻀﯿﻒ اﻟﺒﻌﯿﺪ أﻓﻀﻞ ﻣﻦ اﻟﻀﯿﻒ اﻟﻘﺮﯾﺐ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺣﺎﺷﮫ ﻏﻮﻧَﻐﻮ ﻧﺎﺣﻲ‪ ,‬ﺣﺎﺷﮫ ﺷِﺠِﺮ ﻧﺎح ﻻب‬

‫‪76- ХьакIэ къэкIощт Iори гъэтIылъ, бэрэ щылъыгъ пIоу‬‬ ‫‪умышхыжь‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬أﺣﺼﻦ وادﺧﺮ ﻟﻤﺠﻲء اﻟﻀﯿﻒ‪ ،‬وﻻ ﺗﺄﻛﻠﮫ ﺑﻘﻮﻟﻚ ﻃﺎل اﻷﻣﺪ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺣﺎﺷﮫ ﻗﻜﻮﺷﺖ أوري ﻏﻄِﻞ‪ ،‬ﺑﺮه ﺷﻠِﻎ ﺑﺄوو وﻣﺸﺨِﺞ‬ ‫‪77- ХьакIэм ишырэ имашIорэ‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻟﻠﻀﯿﻒ ﻓﺮﺳﮫ وﻧﺎره‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺣﺎﺷﻢ ﯾﺸِﺮه ﯾﻤﺎﺷﻮره‬ ‫‪78- ХьакIэм къэкIоныр ежь иIоф, кIожьыныр бысымым‬‬ ‫‪иIоф‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻣﺠﯿﺊ اﻟﻀﯿﻒ وﻓﻘﺎً ﻟﺮﻏﺒﺘﮫ‪ ،‬أﻣﺎ ﻣﻐﺎدرﺗﮫ ﻓﮭﻲ ﺑﯿﺪ اﻟﻤﻀﯿﻒ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺣﺎﺷﻢ ﻗﻘﻜﻮﻧﺮ ﯾﺞ ﯾﺄوف‪ ،‬ﻛﻮﺟِﻨﺮ ﺑﺴﻤﻢ ﯾﺄوف‬

‫‪13‬‬

‫‪Адыгэ Гушыlэжъыхэр‬‬

‫أﻣﺜـــــــــﺎل ﺷــــــﺮﻛﺴـــــﯿﺔ‬

‫‪79- ХьакIэм рызыкъыр къыдэкIо‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﺮزق ﯾﺄﺗﻲ ﻣﻊ اﻟﻀﯿﻒ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺣﺎﺷﻢ رزﻗﺮ ﻗِﺪاﻛﻮ‬ ‫‪80- ХьакIэр бысымым игъэр‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻀﯿﻒ أﺳﯿﺮاﻟﻤﻀﯿﻒ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺣﺎﺷﺮ ﺑﺴﻤﻢ ﯾﻐﺎر‬ ‫‪81- ХьакIэр гъашIо, цIыфышIур лъытэ‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬إﺣﺘﺮم اﻟﻀﯿﻒ واﻋﺘﺒﺮ اﻟﺮﺟﻞ اﻟﺼﺎﻟﺢ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺣﺎﺷﺮ ﻏﺎﺷﻮه‪ ،‬ﺳﻔﺸﺆر ﻟِﺘﮫ‬

‫‪82- ХьакIэр чэщищ хъумэ, бысымым щыщ мэхъужьы‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻣﻜﻮث اﻟﻀﯿﻒ ﺛﻼﺛﺔ أﯾﺎم‪ ،‬ﯾﺠﻌﻠﮫ ﻣﻦ أھﻞ اﻟﻤﻀﯿﻒ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺣﺎﺷﺮ ﺗﺸَﺸﯿﺶ ﺧﻮﻣﮫ‪ ،‬ﺑﺴﻢ ﺷِﺶْ ﻣﺨﻮﺟﮫ‬

‫‪83- ХьэкIэшIу ибысымыпчъэ зэIухыгъ‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻀﯿﻒ اﻟﻄﯿﺐ ﺑﺎب ﻣﻀﺎﻓﺘﮫ ﻣﻔﺘﻮح‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺣﺎﺷَﺸْﺆو ﯾﺒﺴﻤﺒﺘﺸﮫ زأوﺧﻎ‬ ‫‪84- ЦIыф лъэпкъым ыпсэр ыбзэгу‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬روح اﻟﺒﺸﺮﯾﺔ ﻟﻐﺘﮭﺎ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺗﺴﺌِﻒْ َﻟ ْﺒﻘِ ْﻢ ِﯾ ْﺒﺴَ ْﺮ ِﯾﺒْﺰَﻏُﻮ‬

‫‪14‬‬

‫‪Адыгэ Гушыlэжъыхэр‬‬

‫أﻣﺜـــــــــﺎل ﺷــــــﺮﻛﺴـــــﯿﺔ‬

‫‪85- Цlыфэр гулъытэ иlэу къэхъурэп‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻻ ﯾﻮﻟﺪ اﻟﻤﺮء ﺣﻜﯿﻤﺎً‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺗﺴ ِﺌﻔْﺮ ﻏُﻮِﻟﺘَﮫ ِﯾﺌُﻮ ﻗَﺨُﻮ َربْ‬ ‫‪86- Чатэм ыуlэрэр мэкlыжьы, жэм ыуlэрэр кlыжьырэп‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﺟـﺮاح اﻟﺴﯿﻒ ﺗﻠﺘﺌﻢ‪ ,‬أﻣﺎ ﺟـﺮاح اﻟﻠﺴﺎن ﻓﻼ ﺗﻠﺘـﺌـﻢ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ : :‬ﺗﺸﺎﺗﻢ إوأرر ﻣﺘﺸِﺞِ ‪ ،‬ﺟَﻢ إوأررﺗﺸﺠﺮب‬ ‫‪87- Чэщым идахэр мэзагъо цIыфыр зыгъэдахэрэр акъыл‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﺟﻤﺎل اﻟﻠﯿﻞ ﺑﻨﻮر اﻟﻘﻤﺮ‪ ,‬و ﺟﻤﺎل اﻹﻧﺴﺎن ﺑﻌﻘﻠﮫ‬ ‫ﻋﻘِﻞ‬ ‫ﺧﺮَرْ َ‬ ‫ﺧ ْﺮ ﻣَﺰاﻏُﻮ‪ ,‬ﺗﺴ ِﺌﻔِﺮْ زَﻏَﺪا َ‬ ‫ﺷﺸِ ْﻢ ﯾِﺪَا َ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪َ :‬‬ ‫‪88- Шэны дахэр мыкlудыжьын былым‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﺨﻠﻖ اﻟﺠﻤﯿﻞ‪ ,‬ﺛﺮوة ﻻ ﺗﻔﻨﻰ‬ ‫ﺷﻨَﮫ دَاﺧَﺮْ‪ِ ,‬ﻣﻜُﻮدِﺟِﻦ ﺑِِﻠﻢْ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪َ :‬‬ ‫‪89- ШIулъэгъуныгъэр машIоп, къыззэкIанэкIэ‬‬ ‫‪пфэгъэкIосэжьрэп‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﺤﺐ ﻟﯿﺲ ﻧﺎراً‪ ,‬و ﻟﻜﻨﮫ إذا اﺷﺘﻌﻞ ﻓﻤﻦ اﻟﺼﻌﺐ إﻃﻔﺎؤه‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺷﺌﻮﻟﻐﻮﻧﻐﺮ ﻣﺎﺷ َﺆبْ‪ ,‬ﻗِﺰَﺷْﺌﺎﻧَﺸْﺌﮫ ﺑ َﻔﻐَﺸﺌﻮﺳَﺠْﺮَبْ‬ ‫‪90- ШЪэжъыем ущымыщт, бзэгум ущыщтэнкIи‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻻ ﺗﺨﻒ ﻣﻦ اﻟﺴﻜﯿﻦ‪ ,‬و إﻧﻤﺎ ﺧﻒ ﻣﻦ اﻟﻠﺴﺎن‬ ‫ﺸ َﺘﻨْﺸِﻲ‬ ‫ﺠﯿّﻢْ وﺷِﯿﻤِﺸْﺖ‪ ,‬ﺑْﺰَﻏُﻮمْ وﺷِ ْ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺷَ ّ‬

‫‪15‬‬

‫‪Адыгэ Гушыlэжъыхэр‬‬

‫أﻣﺜـــــــــﺎل ﺷــــــﺮﻛﺴـــــﯿﺔ‬

‫‪91- ШЪхьэм жэр илIыкIу‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻔﻢ رﺳﻮل اﻟﺮأس‬ ‫ﺟ ْﺮ ﯾِ ْﻠ ِﺌﻜُﻮ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺷْﺤَﻢْ َ‬ ‫‪92- Шъуыунэ зыщыгъасы хасэ кlу‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﺗﻌﻠﻢ اﻷدب ﻓﻲ ﺑﯿﺘﻚ ﺛﻢ اذھﺐ إﻟﻰ اﻟﻤﺠﺎﻟﺲ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺷﻮﯾﻨﮫ زﺷﻐﺎﺳﮫ ﺧـﺎﺳﮫ ﻛﻮه‬ ‫‪93- Шlу шlи псым хадз‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻓﻌﻞ اﻟﺨﯿﺮ و ارﻣﮫ ﻓﻲ اﻟﺒﺤﺮ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺷُﺆ ﺷْﺌﻲ ﺑْﺴِﻢْ ﺧﺎ ْدزْ‬ ‫‪94- Шlэныгъэр тыдэ щыlэми лъыкlу‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻃﻠﺐ اﻟﻌﻠﻢ أﯾﻨﻤﺎ وُﺟِﺪ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﺷﺄ ْﻧﻐَ ْﺮ ﺗِﺪَه ﺷِﺄﻣﻲ ﻟِﻜﻮ‬ ‫‪95- Янэ еплъи ыпхъу къащ, Ятэ еплъи ыкъу дакlу‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻧﻈﺮ إﻟﻰ أﻣﮭﺎ وﺗﺰوج اﺑﻨﺘﮭﺎ‪ ,‬واﻧﻈﺮ إﻟﻰ أﺑﯿﮫ وﺗﺰوج اﺑﻨﮫ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬ﯾﺎﻧﮫ ﯾﺒﻠﻲ إﺑﺨﻮ ﻗﺎش‪ ,‬ﯾﺎﺗﮫ ﯾﺒﻠﻲ إﻗﻮه داﻛﻮ‬ ‫‪96- lазэм зэужыр иблагъ‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬اﻟﻌﺎرف ﯾﺼﺎﺣﺐ اﻟﺠﻤﯿﻊ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬آزم زوﺟﺮ ﯾﺒﻼغ‬

‫‪16‬‬

‫‪Адыгэ Гушыlэжъыхэр‬‬

‫أﻣﺜـــــــــﺎل ﺷــــــﺮﻛﺴـــــﯿﺔ‬

‫‪97- Iанэр бысымым иIоф, телъыр хьакIэм иIофшIэн‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﺗﺤﻀﯿﺮ ﻣﺎﺋﺪة اﻟﻄﻌﺎم ﻣﻦ ﻣﺴﺆوﻟﯿﺔ اﻟﻤﻀﯿﻒ‪ ،‬واﻟﻮاﺟﺐ ﻋﻠﯿﮫ اﻟﻘﯿﺎم ﺑﺤﺎﺟﺎت‬ ‫اﻟﻀﯿﻒ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬آﻧﺮ ﺑﺴﻤﻢ ﯾﺄوف‪ ،‬ﺗﯿﻠﺮ ﺣﺎﺷﻢ ﯾﺄوﻓﺸﺌﻦ‬ ‫‪98- lоф муоблэм блэ lус‬‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻰ‪ :‬ﻋﻤﻞ ﻟﻢ ﯾﺒﺪأ ﺑﮫ‪ ,‬ﺗﺮﻗﺪ أﻣﺎﻣﮫ أﻓﻌﻰ‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‪ :‬أوف ﻣـﻮﺑـﻠـﻢ ﺑْـﻠَـﮫ أُوس‬

‫‪17‬‬

‫روح اﻟﺸﻌﺐ ﻟﻐﺘﮫ‬ ЦIыф лъэпкъым ыпсэр ыбзэгу