Abstrakti.docx

Abstrakti

Kadmiumu (Cd) eshte perdorur per qellime industrial per shume vite.Toksiciteti i tij zgjoi kureshtje per studime shkencore gjate mesit te shekiullit te kaluar.

Kadmiumi eshte metal i rende i cili perben rrezik te madh per shendetin e njeriut.Deri me sot nuk eshte vertetuar se Kadmiumu luan rol ne ndonje process fiziologjik ne organizem. Interesimi eshte rritur per cilisite e tij toksik.Pershkrimi i pare eshte bere nga shkenctari gjerman Friedrich Stromeyer toksikimi me cadmium mund te rezultoje ne demtimin e veshkeve, eshtrave, dhe mushkrive. Kadmiumu gjendet si xeheror se bashku me zinkun, bakrin, dhe plumbin.Aktiviteti vullkanik eshte nje faktor qe luan rol ne rritjen e koncentrimit te kadmimuit ne ambient. Kadmiumi perdoret gjeresisht ne proceset industriale, si p.sh agjent anti korizionit, stabilizator ne produktet e PVC, ne central berthamore, dhe ne prodhimin e bateriave nikel-kadmium. REABSORBIMI NE TRUPIN E NJERIUT. Vlera mesatare e puntoreve sipas ligjit gjerman eshte 15 ug/l. Jo duhanpiresit kane nje perberje te kadmiumit ne gjak 0.5 ug/l Jane tre rruge te reabsorbimit te Kadmiumit: Gastrointestinal, pulomanr, dhe dermal. Sistemi digjestiv Absorbimi permes sistemit digjestiv te njeriut eshte perafersisht 5% e Kadmiumit. Nje shtetas gjerman merr per cdo dite nje sasi prej 30-35 ug Kadmium 95% merret permes ushqimit, nje duhanpires ka perafersisht 30ug per cdo dite cadmium, shume faktore luajne rol ne rritjen e ketyre vlerave, si p.sh. marrja e vogel e Vitamines D, kalciumit, si dhe zinkut dhe bakrit. Homologjia e Kadmiumit me zinkun dhe kalciumin, mund te jete nje arsye per rritjen e riabsorbimit te Kadmiumit. Sistemi respirator Burimi kryesor I intokskimit me kadmium eshte duhanpirja, mushkrite permes pirjes se duhanit reabsorbojne 40 deri ne 60% kadmium. Nje 50 vjeqar jo duhanpires ka nje perqindje te kadmiumit deri ne 15 mg, perderisa nje duhanpires ka deri ne 30 mg, duhanpiresit kane 4-5 here sasi me te medha te kadmiumit ne gjak sesa jo duhanpiresit. Punotert te cilat kane qene te ekspozuar ne tym te kadiumit kane shfaur semundje te mushkrive, si distress pulomar. Kadmiumi I inhaluar arrin ne qarkullimin e gjakut ne formen e kompleksit kadium- cysteine.

Sistemi dermal Kerkime te pakta shkencare jane bere per kadiumin ne sistemin dermal, WESTER ekspiremeentoi ne reabsorbimin e kadmiumit nga toka dhe uji I kontaminuar, rezultatet ishin 8.8% nga toka, 12.7% nga uji, nga aplikimi I kadmiumit ne lekure, perderisa ne plazme nga toka 0.01% dhe nga uji 0.07%. Landsown dhe Sampson bene nje studim ne lekuren e minjeve dhe administruan kadmium ne lekuren e minjeve, cdo dite per 10 dite, aty u shfaqen semundjet si hiperkeratoza, akantoza, dhe nje rritje e mitozes ne qelizat e lekures.Gjithashtu u rrit perqindja e kadmiumit ne gjak, melqi, dhe ne veshke. Absorbimi I kadmiumit permes lekures permes 2 mekanizmave, lidhjen e nje joni te lire te kadmiumit ne keratinat epidermale dhe nje induksion me metallotionin. Kadmiumi ne trupin e njeriut Kur futet ne gjak kadmiumi transportohet nga proteinat, si albumina dhe methallotiionina. Organi I pare qe futet pas hyrjes ne gjak eshte melqia, ketu kadmiumi shkakton prodhimin e metallotionines, pas nekrozes hepatocyte metallotiiona futet ne gjak, nga ketu kadmiumi , ciklin entero-hepatik nga sekretimi ne traktin biliar ne formen e cadmium- gluthation. Enzimatikisht I transformuar kadmium rihyn ne zorren e holle Organi kryesor ku akumulohet kadiumi eshte veshka, ketu gjysem jeta biologjike e kadmiumit eshte perafersisht 10 vjet. Nje marrje gjate e kadmiumit mund te rezultoje ne nje akumulim afatgjate ne veshke dhe mund te kemi nekroze te qelizave te tubulve. Rreziqet per shendetin e njeriut Sistemi respirator eshte I rrezikuar nga inhalimi nga ajri I kontaminuar me kadmium, frrymezenie, edema e mushkrise, dhe shkatrim I membranve te mukozave, Marrja e ushqimeve te kontaminuara me kadium mund te kemi edhe efekte gastrologjike si p.sh vjellje dhe diarre. Demitimi I veshkave. Problemi kryesor I personave qe I ekspozohen kadmiumit eshte demtimi I funksionit te vehskave, kadmiumi arrin ne veshke ne forme te kadmium-metallotihnin,, filtrohet ne glomerula, dhe riabsorbohet ne tubule proximale, dhe rrin per nje kohe te gjate ne qelizat e tubulave, perqindja e kadmiumit rritet gjate jetes se personit, nje perqindje e larte e kadmiumit ne veshke rezulton me ne ekstretim te madhe te kalciumit qe perben je rrezik te madhe per zhvillim e gureve ne veshka. Nje ekskretim urinar 2.5 mikrogram kadmium, kemi nje demtim renal-tubular deri ne 4%. Markeret e pare te demtimit te veshkave jane ekskretimi urinar I mikroglobulinave b2, dglukozaminidaza, dhe proteinat e lidhura me retinol.

Demtimi I eshtrave Shume studime te bera ne shekullin 20 kane nderlidh demtimin e eshtrave me kadmiumin, pershembull me punotret e ekzpozuar ne flaket, dhe pluhurin e kadmiumit. Kadmiumi eshte nje faktor qe zhvillon semundjen itai-itai ne te cilen pacientet ankohen per shume simpotome si p.sh.: ,mineralizim I zvogeluar I eshtrave, rritje e madhe e frakturave, osteoporoze, dhe dhimbje e madhe e eshtrave. Nje epidemic me semdjen itai-itai eshte shfaqur ne Japoni, ne vitin 1940, pacientet zhvilluan keto simptoma mas konsumimit te orizit I cili ishte mbjelle ne toka te kontaminuara me kadmium. Edhe nje ekzpozim minimal ne kadmium mund te qon deri ne demineralizim te eshtrave. Karciogjeniteti Jane disa vertetime se kadmiumi mund te shkaktoje kancerin, walkes verteti se nje inektim I kadmiumit mund te rriste gjasat e kancerit te prostates, poashtu eshte vertetuar ne minje se dozat e medha te kadmiumit mund te shkaktojne nekroze te qelizave testikujve, per contrast ne testime laboratorike kadmiumi nuk eshte gjetur si shkaktar I kancerit te prostates, Disa publikime vertetuan se kadmiumi mund te shkaktoje kancer ne veshke. Ky pohim u vertetua me vone nje studim me 11 raste klinike, dhe shtate raste epidemiologjike. Organizata botrore per zbulimin e kacerit vendosi kadmiumin ne grupin I sa I perket karciogjeniteti te tij. Disa faktore ne karciogjenitetin e kadmiumit jane: turbullim I sinjalizimit mitogjenik I meknaizmave riparues te AND-se. rezistence apoptike ne ekspozim te kadmiumit.zevendimi I zinkut me kadmium ne proteinat te cilat regullojne transkirptimin. Kadmiumi eshte I afte te ndrroje e transmembranes E-cadherin te lidhur ne glikoproteina. E-cadherin luan rol ne mbeshtjelljes qelize-qelize ne veqanti ne qelizat depidermale. Konksluzionet Studimet e tanishme kane treguar per rendesin e reduktimit te kadmiumit per shendetin e njeriut, shume te arritura jane bere veqanarisht ne bashkimin evropian, kadmiumi eshte nje substance e cila perdoret per qellime industriale por me efekte te demshme per shendetin e njeriut, ne anen tjeter eshte I rendeshimem ne bashkpunimin mes universiteve, laoratoreve, te botes ndermjet veti. Jane duke u bere disa projekte ne reduktiminn e emitimite te kadmiumit ne toke.