A Practical Guide To Parsix Gnu/linux

‫فهرست مندرجات‬

‫فهرست مندرجات‬

‫‪۱‬‬

‫فصل اول ‪ :‬مفاهيم‬

‫‪۱‬‬

‫سيستمعامل چيست؟‬

‫تاريخچه جنبش نرمافزارهای آزاد و بازمتن‬

‫‪۱‬‬

‫تاريخچه سيستمعامل گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪۲‬‬

‫فرهنگ استفاده از نرمافزارهای آزاد و بازمتن‬

‫‪۳‬‬

‫شروط لزم برای آزاد يا بازمتن بودن نرمافزارها‬

‫‪۴‬‬

‫مفهوم »توزيع گنو‪/‬لينوکس« به چه معنايي است؟‬

‫‪۷‬‬

‫علت تنوع توزيعهای گنو‪/‬لينوکس چيست؟‬

‫‪۷‬‬

‫مفاهيم اوليه در سيستمعامل گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪۸‬‬

‫ابزارهای پروژه گنو‬

‫‪۸‬‬

‫‪۶‬‬

‫مزايای استفاده از گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪۷‬‬

‫آشنايي با پروژه »پارسيکس گنو‪/‬لينوکس«‬

‫‪۸‬‬

‫هسته لينوکس‬ ‫پوسته فرمان‬ ‫محيط‬

‫‪۸‬‬ ‫‪۸‬‬

‫‪X‬‬

‫ميزکارهای گرافيکی‬

‫‪۹‬‬

‫مفاهيم مجوزهای دسترسی و سيستم چند کاربره‬

‫‪۱۱‬‬

‫مفهوم کتابخانه‬

‫‪۱۲‬‬

‫‪۹‬‬

‫ساختار فايل سيستم‬ ‫فايلهای پيکربندی چه هستند؟‬ ‫فصل دوم ‪ :‬نصب‬

‫‪۱۳‬‬

‫ديسک زنده چيست؟‬

‫‪۱۳‬‬

‫مزايای استفاده از ديسکهای زنده چيست؟‬

‫استفاده از پارسيکس گنو‪/‬لينوکس در حالت زنده‬

‫مفاهيم اوليه نصب انواع گنو‪/‬لينوکس‬ ‫پيشنيازهای نصب سيستم «پارسيکس گنو‪/‬لينوکس«‬ ‫استراتژی پارتيشنبندی‬ ‫پارتيشنبندی با استفاده از ابزار گرافيکی‬

‫‪۱۱‬‬

‫‪Gparted‬‬

‫‪۱۳‬‬ ‫‪۱۳‬‬ ‫‪۱۳‬‬ ‫‪۱۴‬‬ ‫‪۱۴‬‬ ‫‪۱۴‬‬

‫‪ ‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫ايجاد پارتيشن جديد در فضای پارتيشنبندی نشده موجود‬ ‫تغيير اندازه آسان پارتيشنها با استفاده از‬

‫اعمال تغييرات نهايي‬

‫پارتيشنبندی با استفاده از ابزار متنی‬

‫‪Gparted‬‬

‫‪۱۵‬‬ ‫‪۱۵‬‬ ‫‪۱۶‬‬

‫‪Cfdisk‬‬

‫نصب در کنار سيستم ويندوز موجود‬

‫نصب سيستم با استفاده از نصاب گرافيکی‬

‫بهروز رسانی سيستم نصب شده قبلی‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم‬ ‫ورود به سيستم‬

‫‪۱۶‬‬ ‫‪۱۷‬‬ ‫‪۱۸‬‬ ‫‪۱۹‬‬

‫‪۲۰‬‬ ‫‪۲۱‬‬ ‫‪۲۱‬‬

‫مفهوم حساب کاربری‬ ‫آشنايي با محيط گرافيکی و ميزکار‬

‫‪GNOME‬‬

‫مفاهيم و مهارتهای کلي‬

‫‪۲۲‬‬ ‫‪۲۲‬‬

‫مهارتهای مرتبط با ماوس‬

‫‪۲۳‬‬

‫مهارتهای مرتبط با صفحه کليد‬

‫‪۲۶‬‬

‫اجرای برنامهها‬

‫‪۲۹‬‬

‫آشنايي‬

‫‪۳۰‬‬

‫‪۳۰‬‬

‫مرورکلی بر ميزکار‬

‫‪۳۰‬‬

‫منوها‬ ‫ساختار منوها‬ ‫منوی‬ ‫منوی‬ ‫پنجرهها‬

‫منوی‬

‫‪۳۱‬‬ ‫‪Applications‬‬ ‫‪Places‬‬ ‫‪Desktop‬‬

‫‪۳۱‬‬ ‫‪۳۱‬‬ ‫‪۳۱‬‬ ‫‪۳۱‬‬

‫فضاهای کاری‬

‫‪۳۲‬‬

‫ميزکار‬

‫‪۳۲‬‬

‫ترجيحات‬

‫‪۳۲‬‬

‫پنلها‬

‫‪۳۳‬‬ ‫اضافه کردن آيتمها به پنلها‬

‫‪۳۳‬‬

‫فهرست مندرجات‬

‫تنظيم آيتمهای پنلها‬

‫انواع پنجرهها‬

‫تنظيم پنجرهها‬

‫فضاهای کاری‬

‫‪۳۵‬‬ ‫‪۳۶‬‬ ‫‪۳۶‬‬ ‫‪۳۷‬‬

‫مدير فايل ناتيلوس‬

‫‪۳۸‬‬

‫ميزکار و اجزای آن‬

‫‪۳۹‬‬

‫نشستهای ميزکار گنوم‬

‫‪۴۱‬‬

‫شروع يک نشست‬

‫‪۴۱‬‬

‫ورود به يک نشست‬

‫‪۴۲‬‬

‫ورود به سيستم با استفاده از زبان ديگر‬

‫‪۴۲‬‬

‫مديريت نشست‬

‫‪۴۳‬‬

‫تغيير رفتار نشست در هنگام ورود به و خروج از سيستم‬

‫‪۴۳‬‬

‫مرور نرمافزارهای درحال اجرا در نشست فعلی‬

‫‪۴۴‬‬

‫خروج از سيستم‬

‫‪۴۴‬‬

‫قفل کردن صفحه نمايش‬

‫اجرای خودکار برنامههای کاربردی در هنگام ورود‬

‫ذخيره تنظيمات نشست‬ ‫کار کردن با پنلها‬

‫‪۴۲‬‬

‫‪۴۳‬‬ ‫‪۴۴‬‬ ‫‪۴۴‬‬

‫آشنايي با پنلها‬

‫‪۴۴‬‬

‫مديريت پنلها‬

‫‪۴۵‬‬

‫اجزای پنلها‬

‫اپلتها‬

‫‪۴۹‬‬ ‫‪۵۲‬‬

‫اجرا کنندهها‬

‫‪۵۳‬‬

‫منوها‬

‫‪۵۹‬‬

‫دگمهها‬ ‫کشوها‬ ‫کار کردن با منوها‬ ‫گرفتن عکس از صفحه نمايش‬

‫‪۵۷‬‬ ‫‪۶۰‬‬ ‫‪۶۲‬‬ ‫‪۶۳‬‬

‫‪ ‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪۶۴‬‬

‫مدير فايل ناتيلوس‬

‫آشنايي با مدير فايل ناتيلوس‬

‫‪۶۴‬‬

‫مرورفايلها‬

‫‪۶۵‬‬

‫پنجره مدير فايل‬

‫‪۶۵‬‬

‫نمايش و مخفی کردن اجزاي پنجره مدير فايل‬

‫‪۶۸‬‬

‫نمايش پوشه خانگی‬

‫‪۶۸‬‬

‫استفاده از درختچه قاب کناری‬

‫‪۶۹‬‬

‫استفاده از تاريخچه مرور‬

‫‪۶۹‬‬

‫نمايش يک پوشه‬

‫مرور ليست تاريخچه با استفاده از منوی‬

‫‪۶۸‬‬

‫‪Go‬‬

‫‪۶۹‬‬

‫مرور ليست تاريخچه با استفاده از نوار ابزار‬

‫‪۶۹‬‬

‫مرور ليست تاريخچه با استفاده از قاب کناری‬

‫‪۷۰‬‬

‫نمايش فايلها در يک پنجره مدير فايل‬

‫‪۷۰‬‬

‫استفاده از چوبالف برای ذخيره محلهای مورد علقه‬

‫‪۷۰‬‬

‫اضافه کردن يادداشت به فايلها و پوشهها‬

‫‪۷۱‬‬

‫تنظيمات نمايشی فايلها و پوشهها‬

‫‪۷۵‬‬

‫سفارشی کردن مدير فايل‬

‫‪۷۶‬‬

‫مرور محتويات کامپيوتر‬

‫‪۸۳‬‬

‫ويرايش ظاهر فايلها و پوشهها‬

‫باز کردن فايلها‬ ‫دسترسی به سايتهای‬

‫‪FTP‬‬

‫‪۷۲‬‬

‫‪۸۳‬‬ ‫‪۸۳‬‬

‫دسترسی به منابع روی شبکه‬

‫‪۸۴‬‬

‫انتقال يک فايل يا پوشه‬

‫‪۸۶‬‬

‫مديريت فايلها و پوشهها‬ ‫کپی فايل يا پوشه‬

‫‪۸۵‬‬ ‫‪۸۸‬‬

‫کپی فايلها و پوشهها در مسير جاری‬

‫‪۸۸‬‬

‫قالبها و مستندات‬

‫‪۸۹‬‬

‫ايجاد پوشه جديد‬

‫‪۸۸‬‬

‫فهرست مندرجات‬

‫انتقال يک فايل يا پوشه به زبالهدان‬

‫‪۹۰‬‬

‫ايجاد ميانبر سمبوليک به يک فايل يا پوشه‬

‫‪۹۰‬‬

‫تغيير مجوزهای دسترسی‬

‫‪۹۱‬‬

‫پاک کردن يک فايل يا پوشه‬

‫نمايش مشخصات يک فايل يا پوشه‬ ‫استفاده از زبالهدان‬

‫استفاده از ابزارهای ذخيره سازی قابل جابجايي‬ ‫جستجو در فايلها و پوشهها‬ ‫تنظيمات و سفارشی کردن ميزکار‬

‫تنظيمات اشتراک نشست‬

‫‪۹۰‬‬ ‫‪۹۰‬‬ ‫‪۹۲‬‬ ‫‪۹۳‬‬ ‫‪۹۷‬‬ ‫‪۹۹‬‬ ‫‪۹۹‬‬

‫تنظيم فناوریهای کمک کننده‬

‫‪۱۰۰‬‬

‫اطلعات شخصی‬

‫‪۱۰۰‬‬

‫تصوير پس زمينه‬

‫‪۱۰۱‬‬

‫پيکربندی بانک اطلعاتی لوحهای فشرده‬

‫‪۱۰۱‬‬

‫تنظيم قلمهای سيستم‬

‫‪۱۰۳‬‬

‫پيش نمايش يک قلم‬ ‫نصب قلمهای جديد‬ ‫تنظيم تصوير ورود به سيستم‬

‫‪۱۰۳‬‬ ‫‪۱۰۴‬‬ ‫‪۱۰۴‬‬

‫تنظيم اتصال پراکسی روی شبکه‬

‫‪۱۰۴‬‬

‫پيکربندی سهولت دسترسی صفحه کليد‬

‫‪۱۰۶‬‬

‫منوها‬

‫‪۱۱۲‬‬

‫صفحه کليد‬ ‫ماوس‬

‫‪۱۱۰‬‬ ‫‪۱۱۲‬‬

‫انتخاب برنامههای کاربردی پيشگزيده‬

‫‪۱۱۵‬‬

‫نشستها‬

‫‪۱۱۷‬‬

‫وضوح صفحه نمايش‬ ‫ميانبرهای صفحه کليد‬ ‫صوت‬

‫‪۱۱۷‬‬ ‫‪۱۲۰‬‬ ‫‪۱۲۰‬‬

‫‪ ‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫جلوهها‬

‫‪۱۲۲‬‬

‫پنجرهها‬

‫‪۱۲۴‬‬

‫محافظ صفحه نمايش‬

‫‪۱۲۵‬‬

‫ابزارهای قابل جابجايي‬

‫‪۱۲۶‬‬

‫سيستمهای چند رسانهای پيشگزيده‬

‫‪۱۳۰‬‬

‫مديريت توان و مصرف انرژی‬

‫‪۱۳۰‬‬

‫ابزار مديريت فرايند بوت‬

‫‪۱۳۳‬‬

‫استفاده از ابزارهای مديريتی سيستم‬ ‫ابزار مديريت ديسکها‬ ‫ابزار‬

‫‪Lockdown Editor‬‬

‫ابزار‬

‫‪Login Window‬‬

‫فصل چهارم‪ :‬آشنايي با برنامههای کاربردی‬

‫‪۱۳۳‬‬ ‫‪۱۳۴‬‬ ‫‪۱۳۵‬‬ ‫‪۱۳۶‬‬

‫‪۱۳۷‬‬

‫ابزارهای جانبی‬

‫‪۱۳۹‬‬

‫ابزارهای گرافيکی‬

‫‪۱۵۱‬‬

‫ابزارهای اداری‬

‫‪۱۶۲‬‬

‫بازیها‬ ‫ابزارهای اينترنت‬ ‫ابزارهای چند رسانهای‬ ‫ابزارهای سيستمی‬

‫فصل پنجم‪ :‬آشنايي با پوسته فرمان‬ ‫پوسته فرمان چيست؟‬

‫استفاده از پوسته فرمان چه مزايايي دارد؟‬ ‫شروع‪:‬‬

‫‪۱۴۳‬‬ ‫‪۱۵۶‬‬ ‫‪۱۶۸‬‬ ‫‪۱۷۰‬‬

‫‪۱۷۴‬‬ ‫‪۱۷۴‬‬ ‫‪۱۷۴‬‬

‫‪GNOME Terminal‬‬

‫‪۱۷۴‬‬

‫يافتن فرامين‬

‫‪۱۷۷‬‬

‫مفاهيم اوليه‬ ‫ويرايش خط فرمان‬ ‫کامل کردن خودکار فرامين و پارامترها‬ ‫تاريخچه فرامين و فراخوانی مجدد‬

‫‪۱۷۴‬‬ ‫‪۱۷۷‬‬ ‫‪۱۷۷‬‬ ‫‪۱۷۸‬‬

‫فهرست مندرجات‬

‫دستورات پايه‬

‫‪۱۷۹‬‬

‫کار کردن با فايلها و پوشهها‬

‫‪۱۷۹‬‬

‫مجوزهای دسترسی در خط فرمان‬

‫‪۱۸۰‬‬

‫خاموش کردن و راهاندازی مجدد سيستم‬

‫‪۱۸۲‬‬

‫انتقال‪ ،‬کپی و پاک کردن فايلها‬

‫مباحث پيشرفتهتر‬

‫‪۱۸۲‬‬ ‫‪۱۸۳‬‬

‫اتصال و توسعه فرامين‬

‫‪۱۸۳‬‬

‫دستورات متوالی‬

‫‪۱۸۴‬‬

‫توسعه فرامين‬

‫‪۱۸۴‬‬

‫لولهبندی فرامين‬ ‫فرامين پسزمينه‬

‫‪۱۸۳‬‬ ‫‪۱۸۴‬‬

‫عبارات حسابی‬

‫‪۱۸۵‬‬

‫متغييرهای محلی‬

‫‪۱۸۵‬‬

‫پيکربندی پوسته فرمان‬

‫‪۱۸۷‬‬

‫تنظيم اعلن فرمان‬

‫‪۱۸۸‬‬

‫تنظيم اسامی مستعار‬

‫‪۱۸۹‬‬

‫کاراکترهای ويژه و عملگرهای خط فرمان‬

‫‪۱۹۰‬‬

‫کار کردن با فايل سيستم‬

‫‪۱۹۲‬‬

‫مديريت پروسهها‬ ‫پروسههای پيشزمينه و پسزمينه‬

‫‪۱۹۹‬‬

‫استفاده از فرامين پسزمينه و پيشزمينه‬

‫‪۲۰۰‬‬

‫شروع پروسههای پس زمينه‬ ‫آشنايي با ويرايشگر‬ ‫آشنايي با ابزار‬

‫‪۱۹۹‬‬

‫‪VIM‬‬

‫‪MC‬‬

‫ثبت رخدادها‬ ‫فصل ششم‪ :‬سختافزار‬

‫چاپگرها و نصب آنها‬

‫مودمهای نرمافزاری و نصب آنها‬

‫‪۱۹۹‬‬ ‫‪۲۰۱‬‬ ‫‪۲۰۴‬‬ ‫‪۲۰۵‬‬ ‫‪۲۰۷‬‬ ‫‪۲۰۸‬‬ ‫‪۲۱۰‬‬

‫‪ ‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫نصب راهانداز کارتهای گرافيکی‬

‫‪ATI‬‬

‫نصب راهانداز کارتهای گرافيکی‬ ‫کارتهای شبکه بیسيم و‬

‫‪۲۱۱‬‬ ‫‪۲۱۲‬‬

‫‪nVidia‬‬

‫‪۲۱۲‬‬

‫‪NdisWrapper‬‬

‫‪۲۱۴‬‬

‫فصل هفتم‪ :‬اينترنت و شبکه‬

‫اتصال به اينترنت ‪ Dialup‬و مديريت حسابهای کاربری‬ ‫اتصال به اينترنت‬

‫‪۲۱۶‬‬

‫‪ADSL‬‬

‫شبکه محلی و تنظيمات آن‬

‫به اشتراک گذاری فايلها‪ ،‬پوشهها و چاپگرها‬ ‫آشنايي و استفاده از‬ ‫آشنايي و استفاده از‬

‫‪۲۱۷‬‬ ‫‪۲۲۰‬‬ ‫‪۲۲۰‬‬

‫‪Samba‬‬

‫‪۲۲۱‬‬

‫‪NFS‬‬

‫ديوار آتش و به اشتراک گذاشتن اينترنت در شبکه محلی‬

‫اتصال از راه دور با‬

‫‪۲۱۴‬‬

‫‪SSH‬‬

‫ويروسها و کرمها‬

‫‪۲۲۲‬‬ ‫‪۲۲۴‬‬ ‫‪۲۲۵‬‬

‫‪۲۲۶‬‬

‫فصل هشتم‪ :‬نصب و استفاده از برنامههای کاربردی‬ ‫مفاهيم اوليه‬

‫‪۲۲۶‬‬

‫وابستگیهای نرمافزاری يعنی چه؟‬

‫‪۲۲۶‬‬

‫انواع سيستمهای مطرح بستهبندی نرمافزار در گنو‪/‬لينوکس‬ ‫انواع بستهها‬ ‫بستههای‬ ‫بستههای‬

‫‪۲۲۷‬‬

‫‪Development‬‬

‫بستههای مستندات‬

‫‪۲۲۷‬‬

‫بستههای دادههای جانبی‬

‫‪۲۲۷‬‬

‫آشنايي با سيستم مديريت بستههای نرمافزار‬

‫‪APT‬‬

‫مديريت مخازن نرمافزار‬

‫‪Synaptic‬‬

‫مرجع استفاده از ‪ APT‬در پوسته فرمان‬ ‫آشنايي با ابزار‬

‫‪۲۲۷‬‬ ‫‪۲۲۷‬‬

‫‪Binary‬‬

‫مديريت آسان بستههای نرمافزاری با‬

‫‪۲۲۶‬‬

‫‪Alien‬‬

‫نصب نرمافزار با استفاده از کدهای منبع‬

‫‪۲۲۸‬‬ ‫‪۲۳۳‬‬ ‫‪۲۳۶‬‬ ‫‪۲۴۱‬‬ ‫‪۲۴۲‬‬ ‫‪۲۴۳‬‬

‫فهرست مندرجات‬

‫بهروز رسانی سيستم با استفاده از‬

‫‪apt­get‬‬

‫فصل نهم‪ :‬مديريت سيستم‬

‫‪۲۴۵‬‬ ‫‪۲۴۶‬‬

‫نقشهای يک مدير سيستم‬

‫‪۲۴۶‬‬

‫مدير سيستم و حساب ريشه‬

‫‪۲۴۸‬‬

‫استفاده از دستور‬

‫‪su‬‬

‫استفاده از دستور‬

‫‪sudo‬‬

‫‪۲۴۸‬‬

‫آشنايي با ‪ GRUB‬و مديريت بوت‬

‫مديريت ديسکها و ابزارهای ذخيره سازی داده‬ ‫سيستم نامگذاری ديسکها در گنو‪/‬لينوکس‬ ‫پارتيشنبندی و ايجاد پارتيشنهای جديد‬ ‫آشنايي و کار با‬

‫‪fstab‬‬

‫فرمت پارتيشنها با‬

‫‪mkfs‬‬

‫مديريت سرويسها‬

‫‪۲۵۰‬‬ ‫‪۲۵۲‬‬ ‫‪۲۵۳‬‬ ‫‪۲۵۳‬‬ ‫‪۲۵۳‬‬ ‫‪۲۵۳‬‬ ‫‪۲۵۴‬‬ ‫‪۲۵۴‬‬

‫آشنايي با مفهوم سرويسها‬

‫‪۲۵۴‬‬

‫آشنايی با سيستم ‪ init‬در گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪۲۵۴‬‬

‫مديريت سرويسها از طريق پوسته فرمان‬

‫‪۲۵۵‬‬

‫مديريت گرافيکی سرويسها‬ ‫مديريت کاربران و حسابهای کاربری‬

‫‪۲۵۵‬‬ ‫‪۲۵۶‬‬

‫تنظيم مجوزهای دسترسی برای فايلها و پوشهها‬

‫‪۲۶۲‬‬

‫تاريخ و زمان‬

‫‪۲۶۶‬‬

‫فصل دهم‪ :‬نصب و پيکربندی بستههای نرمافزاری اضافه‬ ‫آماده سازی مخازن‬

‫‪Codec‬های اضافی چند رسانهای‬

‫نصب‬

‫‪Real Player‬‬

‫نصب‬

‫‪xCHM‬‬

‫نصب‬ ‫نصب‬ ‫نصب‬

‫‪NVU‬‬ ‫‪VLC‬‬ ‫‪WINE‬‬

‫‪۲۶۷‬‬ ‫‪۲۶۸‬‬ ‫‪۲۶۸‬‬ ‫‪۲۶۸‬‬ ‫‪۲۶۸‬‬ ‫‪۲۶۹‬‬ ‫‪۲۶۹‬‬ ‫‪۲۶۹‬‬

‫‪ ‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪۲۶۹‬‬

‫نصب موزيل تاندربرد‬

‫نصب ميزکارهای ديگر‬

‫‪۲۷۰‬‬

‫‪KDE‬‬

‫‪۲۷۰‬‬

‫ميزکار‬ ‫ميزکار‬

‫‪۲۷۰‬‬

‫‪xFCE‬‬

‫فصل يازدهم‪ :‬اشکال زدايي‬

‫‪۲۷۱‬‬

‫ترميم سيستم بوت‬

‫‪۲۷۱‬‬

‫ترميم فايل سيستمها‬

‫تنظيم مجدد محيط‬

‫‪۲۷۱‬‬ ‫‪۲۷۱‬‬

‫‪X‬‬

‫تنظيم با استفاده از‬

‫‪apt­reconfigure‬‬

‫تنظيم با استفاده از فايل‬

‫‪xorg.conf‬‬

‫‪۲۷۲‬‬ ‫‪۲۷۲‬‬

‫فصل اول‬ ‫مفاهيم‬

‫‪  1‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫سيستم عامل چيست؟‬

‫سـيـستمعـامـل تراکنش بين سختافزار و نـرمافزارهاي کاربردي را برقرار ميسازد‪ .‬سختافزار شامل‬ ‫پردازنده‪ ،‬ديسکهاي سخت‪ ،‬کارتهاي گـرافيکي‪ ،‬کارتهاي صوتي و‪ ...‬مــیبـاشد‪ .‬هر نوع پردازنده‬ ‫داراي زباني است که فقط خودش آنرا درک ميکند و هر سازندهاي يک زبان خاص براي پردازندههاي‬ ‫توليدياش ايجاد ميکنـد‪ .‬براي مثال يـک پردازنده اينتـل از زبان متفاوتـي نسـبت بـه پردازنده موتورولي‬ ‫‪ ۶۸۰۰۰‬استفاده ميکند‪ .‬بنابراين تمامي نرمافزارها بايد با زبان خاص پردازنده خودشان کامپايل شوند تا‬ ‫بـتـوانند بـا استفاده از آن اجرا شوند‪ .‬به اين زبان خاص پـردازنده سـکو (‪ )Platform‬اطلق ميگردد‪.‬‬ ‫از سکوهاي سختافزاري مختلف مـيتـوان به ‪ x86‬مانند پردازندههاي اينتل و ‪ ،AMD‬آلـفـاي کامپک‪،‬‬ ‫‪ PowerPC‬مربوط به موتورول و ‪ ،IBM‬مـوتـورولي ‪ ،M68K‬اسـپارک مربوط به سان مايکروسيستمز و‬ ‫‪ AMD64‬که سکوي جديد ‪ ۶۴‬بيتي ‪ AMD‬مبتني بر ‪ x86‬است اشاره نمود‪.‬‬ ‫بـخـش مــرکزي و اصلي سيستمعامل در سيستمعامل يونيکس و سيستمعاملهاي مشابه با آن‪ ،‬هسته‬ ‫(‪ )Kernel‬نـــام دارد‪ .‬هـــسـته بــا ســختافزارهاي پايهاي ســيستم‪ ،‬مـــانند پردازنده‪ ،‬حافظــه و کنترل‬ ‫کنندههاي ابزار ارتـــبـاط بـــرقـرار ميکنــد‪ .‬تمامــي تراکنشهاي ميـــان ســـختافزار و نرمافزارهاي‬ ‫کاربردي از طريــق هســته صــورت ميپذيرد‪ .‬هســته وظيفــه ترجمــه درخواســتهاي نـــرمافـزارهـاي‬ ‫کاربردي را به زباني که قابل فهم بـراي ابـزارهاي سختافزاري است‪ ،‬به عـهـده دارد‪ .‬علوه بر هسته‪،‬‬ ‫رابطهاي کاربري‪ ،‬راهانــــدازهاي ابزار (‪ ،)Device   Drivers‬فـــايـل سـيستم و سـرويسهاي سـيستمي‪،‬‬ ‫سيستمعامل را کــامل و قابل استفاده بــراي کـاربر مي سازند‪ .‬رابطهاي کاربري اين امــکان را براي‬ ‫کـاربران فراهم ميسازند تا با کامپيوتر ارتـبـاط بـرقرار کـرده‪ ،‬نرمافـزارهـاي کـاربردي را اجرا نمايند‪،‬‬ ‫دستوراتي را صـادر کنند و بطور عمومي کامپيوتر را کنترل نمايند‪ .‬مثالي از رابط کاربري‪ ،‬پوسته خط‬ ‫فرمان ميباشـد‪ .‬راهاندازهاي ابزار ايـن امکان را براي هسـته فراهـم ميسـازند تــا بـا ســختافزارهاي‬ ‫مختلف ماننـد ديسـکهاي سـخت و مودمهـا ارتباط برقرار نمايـد‪ .‬هـر نــوع سـختافزار زبــان خــاص‬ ‫خـودش را داراست که سيستمعامل بايد قادر باشد با آن ارتـبـاط بـرقرار کند‪ .‬اطلعات ســيستمعامل‬ ‫مانند نرمافزارها‪ ،‬دادههاي کاربران و‪ ...‬بر روي ديسکها ذخـيـره ميشوند‪ .‬فايـل سيستـم تعيين کننده‬ ‫روشي است که ايـن اطلعات بايد ذخيره شوند‪.‬‬ ‫سيستمعاملهاي مختلف از روشهاي مـتفاوتي براي ذخيره اطلعات استفاده ميکنند‪ .‬مثل سيستمعامل‬ ‫ويـنـدوز از فـايـل سـيـستمهاي ‪ FAT32‬و ‪ NTFS‬و گنو‪ /‬لينوکس هم از تعداد بسيار مـتنوعي مـانـنـد‬ ‫‪ ext2، ext3، reiserfs، xfs، jfs‬و غيره براي ذخيره اطلعات استفاده ميکند‪.‬‬ ‫هنگامي که کامپيوتر شروع به کار ميکند‪ ،‬برخي توابع‪ ،‬سـاخـتـارها و سرويسها شروع به کار ميکنند‬ ‫تا بتوانند کامپيوتر را مديريت نمايند‪ .‬هـنـگامي که لينوکس شروع به کار مي کند‪ ،‬ابتدا فايل سيستمها را‬ ‫مـتـصل نـموده‪ ،‬اتصالت شبکه را برقرار سـاخته و سـرويسهاي پس زمينه يا دايـمنها را راهاندازي‬ ‫ميکند‪ .‬دايمنها (‪ )Daemons‬در دنياي ويندوز همان سـرويسها هستند‪.‬‬

‫تاريخچه جنبش نرمافزارهاي آزاد و بازمتن‬

‫خـيـلي قبلتر از زماني که توروالدز کار بر روي هسته لينوکس را آغاز کند‪ ،‬شـخـصي بـه نـام ريچارد‬

‫فصل اول‪ :‬مفاهيم ‪2‬‬

‫اسـتالمن (‪ )Richard   Stallman‬کار خود را در آزمايشگاههاي هوش مصـنوعي دانشگاه ‪ MIT‬رهــا کرده‬ ‫بود تـــا بــه توســعه يــک ســيستمعامل يـــونيکس ماننــد بپردازد‪ .‬او بنياد نرمافزار آزاد (‪ Free   Software‬‬ ‫‪ )Foundation‬را تــاسـيس کرد و مــجـوز ‪ GNU   General   Public   Licence‬يـا اختصـارا ‪ GPL‬را ايجاد و‬ ‫شروع به توسـعه نرمافزارهاي مختلف مورد نياز براي اين سيستمعامل نمود‪ .‬تـا سـال ‪ ۱۹۹۱‬بـسياري‬ ‫از بخشهاي مورد نياز سـيستمعامل گنـو ماننـد کامپايلر‪ ،‬ويرايشگـر متـن‪ Debugger ،‬و غيره البتـه بجـز‬ ‫هسـته آن آماده بــودنـد‪ .‬وي در ســـال ‪ ۱۹۹۰‬کــار بــر روي هــستهاي موسـوم بـه هورد (‪ )HURD‬کـه‬ ‫مخفف کلمات ‪ Hird of Unix Replacing Daemons‬مـیبـاشـد را آغاز کرد‪.‬‬ ‫پـروژه ‪ HURD‬در حـقـيقت پـروژه ايـجاد مـجـدد هسته سيستمعامـل يـونـيکس بصورت کامل شيء‬ ‫گراء مـيبـاشد و ايـن امکان را بـراي تـوسـعـه دهـنده خـود فـراهم ميسازد تا بتواند بخشهايي را به‬ ‫هسـته اضــافه کــند يـا حذف نمايـد و يـا بخشهايـي را تغييـر دهـد‪ ،‬بدون اينکـه نيازي بـه نوشتـن تمامـي‬ ‫هسته از اول داشته باشد‪.‬‬ ‫در سـال ‪ ۱۹۹۷‬اريـک ريمونـد بـا تاليـف کتاب »کليسـاي جامـع و بازار« نظريات خود را در زمينـه اينکـه‬ ‫مجوزهاي بازمتن که به کاربران اجازه مشاهده‪ ،‬ويرايش و توزيع مجدد کدهاي نرمافزار را میدهند‪ ،‬در‬ ‫نهايت باعث ايجاد نرمافزارهاي با کيفيتتر و در عين حال با هزينه توليد کمتر خواهند شد‪ ،‬بيان کرد‪.‬‬ ‫در سال ‪ ،۱۹۹۸‬مفـهوم رسمي نــرمافزارهــاي بازمتن (‪ )Open Source‬با هدف ايجاد بازار تجاري بهتر‬ ‫براي نرمافزارهاي آزاد و شناسـايي هرچـه بيشتـر آن بـه شرکتهاي تجاري بـا مشارکـت اريـک ريمونـد‪،‬‬ ‫بروس پرنـز و تيـم اوريلي ايجاد شـد‪ .‬ايـن افراد بـا مشارکـت هـم »تعريـف بازمتـن« يـا ‪ Open   Source‬‬ ‫‪ Definition‬را ايجاد کردند کـه تمـامي مجوزهاي نرمافزارهاي بازمتن و آزاد بايد با آن سازگاري داشته‬ ‫باشنـد‪ .‬پـس از آن بود کـه حرکـت شرکتهاي تجاري براي حمايـت از نرمافزارهاي آزاد و بازمتـن و‬ ‫همچنين توليد نرمافزارهاي بازمتن شدت گرفت‪.‬‬

‫تاريخچه سيستمعامل گنو‪ /‬لينوکس‬

‫سـيـستمعـاملهاي آزاد مفاهيم جديدي در دنياي کامپيوترها نيستند‪ .‬در اين ميان ميتوان به نسخههاي‬ ‫دانشگاهــي ســيستمعامل يـــونـيـکس مـــانند ‪ FreeBSD‬اشاره نـــمود‪ .‬تــا اينکــه در ســال ‪ ۱۹۹۱‬يــک‬ ‫دانشجوي کامــپيوتر از دانشگاه هلسـينکي فنلنـد بـه نام لينوس توروالدز (‪ )Linus Torvalds‬اعــلم کرد‬ ‫کـه يـک هسـته آزمايشـي سـيستمعامـل مبتنـي بر سـيستمعامل آموزشـي مــشـابـه يونيکـس موسـوم بـه‬ ‫‪ MINIX‬ايجاد کرده اسـت‪ .‬ايـن هــسـته جديـد بعدا لينوکـس (‪ )Linux‬نام گــرفت‪ .‬تــوروالدز طراحـي‬ ‫مشابه يونيکس را به دليل شهرت يونيکس در پايداري‪ ،‬طراحي صحيح و قابليتهاي آن برگزيد‪.‬‬ ‫در آن زمان هسته لينوکس براي کار بر روي پردازندههاي ‪ ۳۸۶‬اينتل طراحي شده بود که آنرا محدود به‬ ‫هـمان سـکو ساخته بود‪ .‬درحالي که يونيکس يک سيستمعامل مستقل از سکو بود‪ .‬يعني ميشد آنرا به‬ ‫سـادگـي بـر روي سـکوهاي متنوع سختافزاري بکار گرفت‪ .‬ولي ايـن امر باعث نميشد تا توروالدز‬ ‫دست از ادامه توسعه آن بردارد‪ .‬تـلشهاي وي بـاعـث هدايتش به جامعه نرمافزارهاي آزاد شد که در‬

‫‪  3‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫آنجا برنامه نويسان ديگري شروع به کمک براي توسعه هسته لينوکس نمودند‪.‬‬ ‫پس از مـصـاحـبهاي کـه بـا رِِيچارد استالمن انجام شد‪ ،‬کاربران عـلقهمند بـه پـروژه گنو شروع به‬ ‫بکارگيري هسته لينوس توروالدز بـه هـمـراه ابزارهاي تولِيدي پروژه گنو کردند که اين منجر به تولد‬ ‫سيستمعامل گنو‪ /‬لينوکس (‪ )GNU/Linux‬شد‪.‬‬ ‫روياي استالمن در مورد داشتن يک سيستمعامل آزاد و غير تجاري با کامل شدن هسته توروالدز تحقق‬ ‫يافت‪ .‬هـمـانطور کـه اجـتماع برنامه نويسان رشد ميکرد‪ ،‬گنو‪ /‬لينوکس به اشکال مختلفي ارائه شد که‬ ‫باعث گرديد توجه جهاني به آن جلب شود‪.‬‬ ‫بسياري از کـاربـران بـا پـذيـرش سيستمعامل گنو‪ /‬لينوکـس شـروع به الـحاق به حـرکـت آن کردند‪.‬‬ ‫بسياري از اين کاربران به دنبال مـحـيط پـايداري بودند که بتوانند در آن نرمافزار ايجاد نموده و برخي‬ ‫نيز سيستمعاملي نياز داشتند که در امور روزمرهاي مانند کار با يک واژه پرداز دائما ار کار نيافتد‪ .‬هر دو‬ ‫گروه از سيستمعامل گنو‪ /‬لينوکس بسيار راضي شدند‪.‬‬

‫فرهنگ استفاده از نرمافزارهاي آزاد و بازمتن‬

‫بـنياد نرمافزار آزاد بر اين اعتقاد است که نرمافزارها بايد آزاد باشند‪ .‬اين آزادي شـامل موجود بودن کد‬ ‫منبع برنامههاي اجرايي نيز ميگردد‪.‬‬ ‫ايـن بنياد بـا ايجاد مجوز ‪ ،GPL‬اشتراک نرمافزارهاي آزاد را توسـعه بخشيده اسـت‪ .‬هدف از ارائه کــد‬ ‫منبع قادر ساختن برنامه نويسان مختلف جهت ايجاد تغييرات در کد منبع برنامه مورد نظرشان ميباشد‪.‬‬ ‫بنا بر ايـن مـجـوز‪ ،‬هـيـچ نرمافزاري که تحت اين مجوز ارائه ميشود‪ ،‬نميتواند فاقد کد منبع باشد‪.‬‬ ‫بـه کلم ديگـر کــد منبـع بايـد حتمـا همراه برنامـه ارائه شود و يـا بـه نحوي امکان دسـترسي بـه آن فراهـم‬ ‫باشد‪ .‬همراه بــودن ک ـد مــنـبع ايــن امــکان را بــراي جــامعه بــازمتن فرا هم ساخته است کـه بتواننـد‬ ‫اشکالت و نقــطه ضــعـفهـاي امنيتـي موجود در نرمافزارهـا را بـا سـرعت بسـيار بيشتري حـل کننـد‪.‬‬ ‫ممکن است ايجــاد يک وصـلـه رفـع اشـکال در يـک سيـستمعامل تـجاري هـفـتهها و گاهي ماهها‬ ‫طول بکشــد ولي در دنياي گنــو‪ /‬لينوکــس ايــن امــر بيــش از چنــد روز طول نخواهــد کشيــد‪.‬‬ ‫همين موجود بودن کد منبع برنامه حتي در حين توسعه آن باعث ميگردد تا بسياري از اشکالت عمده‬ ‫فـنـي و امـنـيتي نرمافزارهاي بازمتن پيش از انتشار نهايي آن برطرف گردند و کمتر مشکل حادي باقي‬ ‫خواهد ماند که رفع نشده باشد‪.‬‬ ‫در نظر داشته باشيد با اِِينکه نرمافزار آزاد به همراه کد منبع ارائه ميشود‪ ،‬قــادر نـخـواهيد بود تـا هـر‬ ‫کـاري بـا آن انـجام دهـيد‪ .‬هنگامي که نرمافزاري تحت مجوز ‪ GPL‬منتشر ميشود‪ ،‬هر گونه تغيير در‬ ‫مجوز آن بايد با هماهنگي و نظر توسعه دهنده اصلي صـورت پـذيـرد‪ .‬بـا اين حـال مــيتـوانـيد آنرا‬ ‫آزادانه منتشر کنيد‪ ،‬تغيير دهـيد و استفاده کـنـيد‪ .‬بسياري از نرمافزارهايي کـه بـه همراه گنو‪ /‬لينوکس‬ ‫ارائه ميشوند‪ ،‬آزاد هستند‪.‬‬ ‫جــامـعـه بازمتـن (‪ )Open Source‬کــمي بــا حرکـت نرمافزارهاي آزاد متفاوت اسـت‪ .‬بـا اينکـه هـر دوي‬ ‫ايـن حرکتهـا هدف فراهـم کردن نرمافزارهاي آزاد را دنبال ميکننـد‪ ،‬حرکـت نرمافزارهاي بازمتـن کمتـر‬

‫فصل اول‪ :‬مفاهيم ‪4‬‬

‫ايـن حسـاسيت را داراسـت کـه شــخـص يـا شرکتـي در ايـن ميان سـودي بـبرد ولــي حسـاسيت بيشتري‬ ‫نسبت به پـخـش نـرمافزار داراست‪ .‬اريک ريمـونـد (‪ )Eric Raymond‬بـدون اينکه نگران باشد که آيا‬ ‫شرکتهاي تـجـاري ايـن مـفهوم را درک مـيکنند يـا خـيـر‪ ،‬ايـن حـرکـت را آغاز کرد‪ .‬در اثر اين‬ ‫حرکت‪ ،‬برخي شرکتها فلسفه بازمتن را درک کردند‪.‬‬ ‫ايـنـکه شـرکتهـا در توسعه و پيشرفت گنو‪ /‬لينوکس نـقش داشته باشند‪ ،‬به نفع همه است‪ .‬شرکتها‬ ‫خدماتي مانند آموزش و پشتيباني را براي گنو‪ /‬لينوکس بـه ارمغان ميآورند‪ .‬بدون اين پشتيباني‪ ،‬ممکن‬ ‫است بسياري از شرکتها يا کاربران از نرمافزاري که تکليف رفع اشـکال يا پشتيباني آن روشن نيست‬ ‫دوري کنند‪.‬‬ ‫بسـياری از کشورهـا‪ ،‬فارغ از غنـی و فقيـر‪ ،‬امروزه اسـتفاده از نرمافزارهای آزاد و بازمتـن را راهـی برای‬ ‫صرفه جويي اقتصادی و استقلل فنی و تکنولوژيکی میدانند‪ .‬با استفاده از نسخههای سفارشی سازی‬ ‫شده و بومی شده نرمافزارهای آزاد و بازمتن‪ ،‬اين کشورها قادرند تا با هزينههايي بسيار اندک نسبت به‬ ‫نرمافزارهای اختصـاصی‪ ،‬نيازهای خود را برآورده کننـد‪ .‬کشورهايـي ماننـد اسـپانيا پـا را از ايـن نيـز فراتـر‬ ‫گذاشتـه و بـا تجهيـز کامــپـيوترهاي مدارس و مراکـز آموزشـی خود بـه سـيستـمعامل گنـو‪/‬لينوکـس و‬ ‫نرمافزارهای آزاد‪ ،‬نسل آينده خود را برای استفاده از اين فناوریها تربيت میکنند‪.‬‬

‫شروط لزم براي آزاد يا بازمتن بودن نرمافزار‬

‫يــک نرمافزار خاص بايــد چــه شرايطــی را داشتــه باشــد تــا بــه عنوان يــک نرمافزار آزاد تلقــي شود؟‬ ‫نرمافزار آزاد موضوع آزادي اســت‪ ،‬نــه قيمــت‪ .‬نرمافزار آزاد در مورد آزادي کاربران براي اجرا‪ ،‬کپــي‪،‬‬ ‫توزيـع‪ ،‬بررسـي کدهای منبـع‪ ،‬تغييـر و بهبود دادن نرمافزار میباشـد‪ .‬بطور دقيقتـر نرمافزار آزاد بـه چهار‬ ‫نوع آزادي براي کاربران يک نرمافزار اشاره میکند‪:‬‬ ‫‪ ‬آزادي براي اجراي برنامه براي هر منظوري (آزادي ‪)۰‬‬ ‫‪ ‬آزادي براي مطالعبه و بررسبي چگونگبي عملکرد برنامبه و تغييبر آن براي مطابقبت ببا نياز خود (آزادي ‪.)۱‬‬ ‫دسترسي به کد منبع يک پيششرط براي اين آزادي میباشد‪.‬‬ ‫‪ ‬آزادي براي توزيع مجدد کپیهايي از آن‪ ،‬بنابراين شما میتوانيد به اطرافيان خود کمک کنيد (آزادي ‪.)۲‬‬ ‫‪ ‬آزادي براي بهبود برنامبه و انتشارمجدد ايبن تغييرات براي عموم‪ ،‬بنابرايبن تمام جامعبه از آن بهره میبرنبد‬ ‫(آزادي ‪ .)۳‬دسترسي به کد منبع يک پيششرط براي اين آزادي میباشد‪.‬‬

‫در صورتي برنامهاي يک نرمافزار آزاد به شمار میآيد که کاربران آن همه اين آزادیها را داشته باشند‪.‬‬ ‫بنابرايـن شمـا بايـد براي توزيـع مجدد کپیهايـي از آن‪ ،‬خواه بـا اصـلحات و تغييرات و خواه بدون آن‪،‬‬ ‫خواه رايگان و خواه در ازاي دريافـت وجهـي‪ ،‬برای هـر شخصـی و در هرجايـي آزاد باشيـد‪ .‬آزاد بودن‬ ‫براي انجام ايـن کارهـا بـه ايـن معنـي اسـت کـه شمـا مجبور بـه درخواسـت و پرداخـت هزينـه براي مجوز‬ ‫نرمافزار نيستيد‪.‬‬ ‫شمـا همچنيـن بايـد ايـن آزادي را داشتـه باشيـد تـا در برنامـه تغييراتـي ايجاد کنيـد و حتـي بدون اشاره بـه‬

‫‪  5‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫وجود آنهـا‪ ،‬از آنهـا بطور خصـوصي و براي کار خود اسـتفاده کنيـد‪ .‬اگـر هـم تغييرات خود را منتشـر‬ ‫کرديد‪ ،‬نبايد ملزم به اعلم آن به شخص خاص و يا به روش خاصي باشيد‪.‬‬ ‫آزادي براي اسـتفاده از برنامـه بـه معناي آزادي هـر شخـص و يـا سـازماني براي اسـتفاده از آن برنامـه بر‬ ‫روي هر سيستم کامپيوتري‪ ،‬براي هر کاري‪ ،‬و بدون نياز به هر گونه ارتباط بعدي با توسعهدهنده و يا‬ ‫هر نهاد خاصي میباشد‪.‬‬ ‫آزادي براي توزيع مجدد کپیهايي از برنامه بايد همانند کد منبع‪ ،‬شامل شکل دودويي و اجرايي برنامه‬ ‫و براي هـر دو نسـخهي تغييـر يافتـه و تغييـر نيافتـه نيـز باشـد‪ .‬توزيـع برنامههـا در شکـل اجرايـي براي‬ ‫سيستمعاملهاي آزادي که به راحتي نصب میشوند ضروري است‪ .‬اگر هيچ روشي براي توليد شکل‬ ‫باينري و اجرايـي براي برنامهي بخصـوصي وجود نداشتـه باشـد‪ ،‬مشکلي نيسـت‪ ،‬زيرا برخـی از زبانهاي‬ ‫برنامهنويسي از آن ويژگي پشتيباني نمیکنند‪ .‬اما شما بايد اين آزادي را داشته باشيد تا اگر روشي براي‬ ‫ارائه شکل باينري و اجرايي برنامه پيدا کرديد‪ ،‬آن برنامه را مجددا به اين دو شکل توزيع کنيد‪.‬‬ ‫به منظور داشتن آزادي براي تغيير دادن‪ ،‬و انتشار نسخههاي بهبود يافته‪ ،‬شما بايد به کدهاي منبع برنامه‬ ‫دسترسي داشته باشيد‪ .‬بنابراين دسترسي به کد منبع يک شرط ضروري براي نرمافزار آزاد میباشد‪.‬‬ ‫براي عملي بودن و اجرا شدن ايـن آزادیهـا‪ ،‬آنهـا بايـد تـا وقتيکـه شمـا هيـچ کار اشتباهـي بر خلف ايـن‬ ‫آزادیه] انجام ندادهايد‪ ،‬غير قابل فسخ و قطعي بمانند‪.‬‬ ‫با اين حال بعضي قوانين خاص که درباره نحوه توزيع نرمافزار آزاد هستند‪ ،‬هنگامي که با آزادیهاي‬ ‫اصلي در تضاد نباشند‪ ،‬قابل قبول هستند‪ .‬براي نمونه ‪( copyleft‬به بيان خيلي ساده) قانوني است که به‬ ‫موجب آن شما به هنگام توزيع مجدد برنامه‪ ،‬نمیتوانيد محدوديتهايي به آن اضافه کنيد تا آزادیهاي‬ ‫اصلی را براي افراد ديگراز بين ببريد‪ .‬اين قانون نه تنها با آزادیهاي اصلی در تضاد نيست بلکه از آنها‬ ‫محافظت نيز میکند‪.‬‬ ‫بنابراين شما ممکن است پولي پرداخت کرده باشيد تا کپیهايي از نرمافزار آزاد را بدست آورده باشيد‬ ‫و يـا ممکـن اسـت کپیهـا را بدون پرداخـت هزينـه بدسـت آورده باشيـد‪ .‬امـا صـرفنظر از اينکـه چگونـه‬ ‫کپیها را بدست آورده باشيد‪ ،‬شما هميشه اين آزادي را داريد تا نرمافزار را کپي کنيد و تغيير دهيد و يا‬ ‫حتي کپیهايي از آن را بفروشيد‪.‬‬ ‫نرمافزار آزاد بـه معناي غيـر تجاري نيسـت‪ .‬يـک برنامه آزاد بايـد براي اسـتفاده تجاري‪ ،‬توسـعه تجاري و‬ ‫توزيـع تجاري در دسـترس باشـد‪ .‬توسـعه تجاري نرمافزار آزاد ديگـر غيـر معمول نيسـت‪ ،‬بلکـه چنيـن‬ ‫نرمافزارهاي آزاد تجاري بسيار مهم هستند‪.‬‬ ‫قوانين مربوط به نحوه بستهبندي يک بسته تغيير يافته نيز در صورتيکه بطور موثر آزادي شما را براي‬ ‫انتشار نسخه تغيير يافته منع نکنند‪ ،‬قابل قبول هستند‪ .‬قوانيني مانند »اگر شما برنامه را به اين روش در‬ ‫دسترس قرار داديد‪ ،‬بايد آن را به آن روش نيز در دست قرار دهيد« نيز‪ ،‬با همان شرايط قبلي میتوانند‬ ‫قابل قبول باشند‪ .‬به خاطر داشته باشيد که چنين قانوني آزادي شما براي انتخاب انتشار و يا عدم انتشار‬ ‫برنامـه را باقـي میگذارد‪ .‬همچنيـن ايـن براي اجازهنامـه قابـل قبول اسـت تـا لزم بدارد کـه اگـر شمـا يـک‬ ‫نسخه تغيير يافته از برنامه را توزيع کرديد و توسعهدهنده قبلي يک کپي از آن را درخواست نمود‪ ،‬شما‬ ‫بايد يک کپي براي او بفرستيد‪.‬‬

‫فصل اول‪ :‬مفاهيم ‪6‬‬

‫مزاياي استفاده از گنو‪ /‬لينوکس‬

‫هــنـگـامي کــه بيـل گيتـز (‪ )Bill Gates‬مــوسس مــايکروسافت معامله خود را بـا ‪ IBM‬کـه موضوع آن‬ ‫ارائه سيستمعامل ‪ DOS‬بـه هـمراه تمامي کامپيوترهاي شخصي ‪ IBM‬بود‪ ،‬به انجام رسانيد‪ ،‬هدفش اين‬ ‫بود که هر خانهاي يک کامپيوتر شـخصي داشته باشد‪ .‬امــروزه کامـپـيوترهاي شخصي در اکثر خانه ها‬ ‫پيدا ميشوند و اکثريت آنها هم از سيستمعامــلهاي سـاخـت مـايکروسافت استفاده ميکنند‪ .‬تا اينکه‬ ‫در ايــن اواخـــر ســازندههاي ســـخـتافـزار و کـــامپيوترهاي شخصــي مانـــند ‪ Dell  ،Compaq‬وغيره‬ ‫ســيستمعـاملهاي ديگري را نيــز بــه همراه ســيستمهايشان ارائه ميکننــد‪ .‬يکــي از اصــلیترين ايــن‬ ‫سيستمعاملها‪ ،‬گنو‪ /‬لينوکس میباشد‪ .‬امـروزه رونـد توسعه کاربردگنو‪ /‬لينوکس در موارد مختلف اعم‬ ‫از ســرويسدهندهها‪ ،‬ايســتگاههاي کاري و مـــيـزکار شتـــاب زيادي پيدا کرده اســت‪ .‬اســتفاده از ايــن‬ ‫سيستمعامل براي کاربران آن مزاياي زيادي دارد که برخي از آنها عبارتند از‪:‬‬ ‫بببراي خريداري و استفاده‬

‫‪‬‬

‫گنو‪ /‬لينوکس سيستمعاملي است که میتوان آنرا به رايگان تهيه و استفاده کرد‪.‬‬

‫‪‬‬

‫سيستمعامل گنو‪ /‬لينوکس را ميتوانيد بـا اسـتـفاده از يک اتصال پر سـرعت اينترنت دريافت نماييد‪.‬‬

‫‪‬‬

‫انواع مختلف سيستمعـامل گــنو‪ /‬لينوکس را ميتوانيد به هر تعداد بـيـن دوستان و هـمکارانتان تـکثير نماييد‪.‬‬

‫‪‬‬

‫ساير سيستمعاملها معمول توسط شرکت ها و موسـسات تـجاري توسعه مييابند در حالي که بخشهاي مختلف‬

‫از ساير سيستمعاملها بايد چيزي بين ‪ ۱۰۰‬تا چند هزار دلر هزينه کنيد‪.‬‬

‫نبداريد تبا آنرا از پيش سفبارش داده و يا براي تهيه آن به فروشگاههاي نرمافزاري مراجعه نماييد‪.‬‬

‫نيازي‬

‫ايبن در مبورد سبايبر سيستمعاملها امبکان پذير نيست‪ .‬بببايببد ببه ازاي هر نصب مجوز نصب خريداري‬ ‫نماييد‪.‬‬

‫سيستمعامل گنو‪ /‬لينوکس توسط داوطلباني در سرتاسر دنـيـا تـوسـعـه مييابد‪ .‬الب ته در اين ميان برخي‬ ‫از شرکتهاي تجاري نيز براي سود خود و ديگران با اين خيل گسترده همکاري ميکنند‪.‬‬

‫در صورتي که وقبتبي شبمبا سيستمعبامبلي مانند‬ ‫‪ ‬کد منبع گنو‪ /‬لينوکس براي همگان در دسـتـرس است‪.‬‬ ‫ويبندوز مبايکروسبافت را تبهيبه ميکنيد‪ ،‬فقط فايلهاي قابل اجبرا در دسبتبرس شبمبا قبرار دارنبد‪ .‬شببما‬ ‫نميتوانيد و اجازه نداريد آنرا دستکاري کنيد‪ .‬موجود بودن کد منبع گنو‪ /‬لينوکس‪ ،‬رفببع اشکالت برنامه ها‪،‬‬ ‫سفارشي سازي و تغييرات آنرا براي همگان بسيار آسان ميسازد‪.‬‬ ‫‪ ‬گنو‪ /‬لينوکس داراي قابليت اطمينان بسيار باليي است‪ .‬مببن سبرويبسدهندههاي گبنو‪ /‬لينوکس زيادي را‬ ‫ديببدهام کبه مباهها و مباهها ببدون نبيباز ببه ببوت مبجدد بدون اشکال کار ميکنند و تنها برخي ارتقاءهاي‬ ‫سختافزاري يا نرمافزاري مانند ارتقا هسته اسبت کبه سيستم را مجبور به بوت مجدد براي اعمال تغييرات‬ ‫ميسازد‪ .‬در حالي کبه سبرويبسدهندههاي ويندوز از نبظبر پبايبداري در سببطبوح ببسبيار پايينتري قرار‬ ‫دارند‪ .‬ساير مبواردي کبه قابليت اطمبيبنان سبيستمهاي گنو‪ /‬لينوکس را ببالتر مبيببرنبد‪ ،‬آلببوده نشدن به‬ ‫ويروسهاي رايج و همچنين امنيت بالتر به دليل ساختار پياده سازي شده در سيستمعامل ميباشد‪.‬‬ ‫‪ ‬گنو‪ /‬لينوکس سـيستمعاملي است بسيار قابل انعطاف‪ .‬ببدليل ايبنکه تعداد زيادي بسته نبرمافزاري ببراي‬ ‫آن وجود دارد‪ ،‬مبيتبوان آنرا در امور بسيار مختلف و متنوعي بکار گرفت‪ .‬از ايستگاههاي کاري گبرفته تبا‬ ‫پببردازشهباي ريباضبي‪ ،‬مسيريابهاي اينترنت‪ ،‬ديوار آتبش‪ ،‬سببرويبسدهبنده پبراکبسي‪ ،‬وب يبا پبسبت‬ ‫الکترونيک‪ ،‬تلفنهاي همراه‪ ،‬دوربينهاي مدار بسته وبسياري موارد ديگر‪.‬‬

‫‪  7‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫مفهوم »توزيع گنو‪/‬لينوکس« به چه معنايي است؟‬

‫همانطور کـه گفتـه شـد‪ ،‬سـيستمعامل گنـو‪ /‬لينوکـس بــه خودي خود يـک سـيستمعامل آزاد و رايگان‬ ‫است‪ .‬گنو‪ /‬لينوکس را هـر کـس مـيتواند جـمـعآوري کـرده و بـه نام خودش به رايگان عرضه کرده‬ ‫و يـا بـا خدماتـي ماننـد بــسـتهبـنـدي و پــشتيباني بـه فروش بـــرساند‪ .‬عـــلت چيسـت؟ سـيـستمعامل‬ ‫گنو‪ /‬لينوکس از بـخـشهـاي بسيار زيادي تشکيل شده که هر بخش آن توسط عدهاي خاص توسعه‬ ‫مييابد که هر يک از آنها در سمتي جهان قرار دارند‪ .‬معروف است که ميگويند گنو‪ /‬لينوکس مانند‬ ‫هواپيمايي است که هر قـسـمت آن را در يـک کـشور ساخته اند‪ .‬البته اين نکته نقطه قوت آن به شمار‬ ‫ميرود‪ .‬در صـورتي کـه بـه عنوان يـک کاربر بخواهيـد يـک گنـو‪ /‬لينوکـس داشتـه باشيـد‪ ،‬بايـد تمام ايـن‬ ‫قطعات را جمعآوري کرده و پس از کامپايل استفاده نماييد‪ .‬درصد کمي از مـردم ايـن امکان و توانايي‬ ‫را دارند‪ .‬بنابراين همانطور که محبوبيت گنو‪ /‬لينوکس رو بـه افزايش ميرفت‪ ،‬افـراد و شـرکـتهـايي‬ ‫اقدام بــه جمعآوري ايــن قطعات مجزا و قرار دادن آنـــها کـــنار هــم کردنــد و علوه بر آن براي ايــن‬ ‫مجموعه برنامههايي مانند برنامه نصب و مديريت سيستم ايجاد کردند تا کار نصب و مديريت سيستم‬ ‫را براي کاربران آسان کنند‪ .‬علوه بر آن خـدماتي مــانـند بـسـتهبندي و پشـتيباني نـيز به آنها اضافه‬ ‫شـد‪ .‬بـه اين مجموعه ها که توســط افـراد و شـرکتها گـرداوري شـده است‪ ،‬توزيع (‪)Distribution‬‬ ‫گنو‪ /‬لينوکس ميگويند‪.‬‬

‫علت تنوع توزيعهاي گنو‪/‬لينوکس چيست؟‬

‫هـر يـک از توزيعهاي گنـو‪ /‬لينوکـس داراي ويژگيهاي خاصـي اسـت کـه آنرا از توزيعهاي ديـــگر‬ ‫مـتمــايز مـيکند‪ .‬مثل مـمـکن اسـت برنامههاي نصب آنـها با هم تفـاوت داشته باشند‪ -‬البته اصـول‬ ‫نصب همه لينوکسها يکسان است ‪ -‬يـا ابزارهــاي مـديـريـتي گـرافيکي تهيه شده براي آنـها بـا هم‬ ‫متفاوت باشنـد و يـا شماره نــسـخه برنامههايـي کـه بـا يـک توزيـع خاص ارائه ميشونـد‪ ،‬جديدتـر يـا‬ ‫قديميتـر باشنـد‪ ،‬محـل فايلهاي پيکربندي آنهـا متفاوت باشـد و يـا ممکـن اسـت توزيعهايـي مخصـوص‬ ‫امور خاص طراحــي شده باشنــد‪ .‬مثل مخصــوص ســرويسدهندهها‪ ،‬مخصــوص ايســتگاههاي کاري‪،‬‬ ‫مخصوص کامپيوترهاي قديمي‪ ،‬مخصوص مديريت شبکه و به همين ترتيب‪ .‬بنابراين هر فرد يا گروه‬ ‫خلقـي ميتوانـد توزيـع مخصـوص خود را ارائه نمايـد‪ .‬مثل برخـي از توزيعهـا براي نصـب و پيکربندي‬ ‫آسان بهينه سازي شدهاند‪.‬‬ ‫توزيعها به دو صورت تـجـاري و رايـگان ارائه ميشوند‪ .‬يعني در ازاي دريافت برخي از آنها بايد پول‬ ‫پرداخت شود و برخي از آنها رايــگان هـسـتند‪ .‬البته بـه هـر حـال در اکثر موارد قادريد تا يک توزيع‬ ‫گنو‪ /‬لينوکس را چه رايـگان و چه تـجـاري به تعداد نامحدود کپي و توزيع نماييد‪ .‬اکثر توزيعهاي غير‬ ‫تجاري و برخي از توزيعهاي تجاري بصورت رايگان از سايتهاي مربوطه قابل دانلود هستند‪.‬‬

‫آشنايي با پروژه »پارسيکس گنو‪/‬لينوکس«‬

‫پروژه پارسـيکس گنـو‪/‬لينوکـس بـا هدف ايجاد يـک توزيـع مخصـوص و بهينـه شده براي کاربران ايرانـي‬

‫فصل اول‪ :‬مفاهيم ‪8‬‬

‫گنو‪/‬لينوکس و نيــازهاي خـاص آنـها در پـاييز سال ‪ ۱۳۸۳‬آغاز شد‪ .‬وب سايت پروژه واقع در نشاني‬ ‫‪ http://www.parsix.org‬در تــاريخ ‪ ۲۶‬ديماه ‪ ۱۳۸۳‬راهاندازي شـد و نخستـين انتشار رسمي پارسيکس‬ ‫گنو‪/‬لينوکس‪ ،‬نسخه ‪ 0.45‬در تاريخ پنجم بهمنماه ‪ ۱۳۸۳‬منتشر شد‪ .‬از آن تاريخ تا کنون‪ ،‬پروژه هشت‬ ‫انتشار رســمي ديگــر داشتــه و بــا کمــک کاربران و اعضاي جامعــه کاربران گنــو‪/‬لينوکــس ايران بــه‬ ‫پيشرفتهاي زيادي دسـت پيدا کرده اسـت‪ .‬جديدتريـن نسـخه پارسـيکس گنـو‪/‬لينوکـس در زمان انتشار‬ ‫اين کتاب نسخه ‪ 0.80.1‬است‪ .‬تمامي کــاربران عـلقهمند میتوانند با عضويت در وب سايت و ليست‬ ‫پسـتي پارسـيکس گنـو‪/‬لينوکـس در رونـد توسـعه‪ ،‬ايجاد مسـتندات‪ ،‬گزارش اشکالت و بهينهسـازي آن‬ ‫مشارکت نمايند‪.‬‬

‫مفاهيم اوليه در سيستمعامل گنو‪/‬لينوکس‬

‫در ايـن قسمت لزم میدانيم مفاهيم اوليهاي را که هر کاربر تازهکار گنو‪/‬لينوکس در ابتداي کار با آنها‬ ‫برخورد و تعامل خواهد داشت را به طور اجمالي شرح دهيم‪ .‬در فصول آينده با اين مفاهيم به صورت‬ ‫کاملتر آشنا خواهيد شد‪.‬‬

‫هسته لينوکس‬ ‫همانطور کـه پيـش از ايـن نيـز اشاره شـد‪ ،‬هسـته لينوکـس بخـش مرکزی تشکيـل دهنده سـيستـمعامل‬ ‫گنو‪/‬لينوکس است‪ .‬بخشی که به طور مستقيم با سختافزار سيستـم شما در ارتباط است‪.‬‬

‫ابزارهای پروژه گنو‬ ‫ابزارهای ايجاد شده توسـط پروژه گنـو هسـتند کـه بـا ترکيـب هسـته لينوکـس تشکيـل يـک سـيستـمعامل‬ ‫کامـل موسـوم بـه گنـو‪/‬لينوکـس را میدهنـد‪ .‬برخـی از ايـن ابزارهـا عبارتنـد از کتابخانـه زبان ‪ ،C‬مجموعـه‬ ‫کامپايلرهای ‪ ،GCC‬ويرايشگر متن‪ ،‬پوسته فرمان يا مفسر خط فرمان و‪...‬‬

‫پوسته فرمان‬ ‫پوسـته فرمان يـا خـط فرمان مهمتريـن ويژگـی مشترک بيـن سـيستمعاملهای سـازگار بـا يونيکـس اسـت‪.‬‬ ‫پوسـته فرمان توسـط ابزارهايـي موسـوم بـه مفسـر خـط فرمان کنترل میشونـد‪ .‬در گنـو‪/‬لينوکـس مفسـر‬ ‫پيشگزيده خط فرمان مفسر ‪ Bash‬است که از ابزارهای توسعه يافته توسط پروژه گنو میباشد‪ .‬در برابر‬ ‫امکانات‪ ،‬ويژگيهـا و سـهولت کارکردی کـه در پوسـته فرمانهای سـيستمعاملهاي خانواده يونيکـس‬ ‫وجود دارد‪ ،‬خط فرمان سيستمعاملهايي مانند داس و ويندوز بازيچهای بيش نيستند‪.‬‬

‫محيط ‪X‬‬ ‫محيط ‪ X‬يا ‪ X Window‬ايجاد کننده زيـرسـاختارهای لزم بـرای بـرنامههای با رابط کاربری گرافيکی و‬

‫‪  9‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫ميــزکارهای مختـلف اسـت‪ .‬مثـل اين ‪ X‬است که نحوه کشيدن پنجرهها بر روی صفحه نمايش و يا‬ ‫عمليات ماوس و صـفحهکليد را بر روی پنجرههـا در سـطوح پاييـن کنترل میکنـد‪ .‬بـا اسـتفاده از ايـن‬ ‫امکانات است که ميزکارهای مختلف مانند ‪ GNOME‬و ‪ KDE‬میتوانند کار کنند‪ X .‬برای نخستـين بار‬ ‫در سال ‪ ۱۹۸۴‬در دانشگاه ‪ MIT‬ايجاد شد‪ .‬توزيعهای جــديد گــنو‪/‬لينوکس از سيستم ‪ X.Org‬که نواده‬ ‫سيستم ‪ X‬اوليه است استفاده میکنند‪.‬‬

‫ميزکارهای گرافيکی‬ ‫همانطور که در بال اشاره شد‪ ،‬ميزکارهای گرافيکی رابط کاربری هستند که از آن برای تعامل با سيستم‬ ‫استفاده میشود‪ .‬تعداد زيادي ميزکار گرافيکی برای گنو‪/‬لينوکس و سيستمعاملهای سازگار با يونيکس‬ ‫وجــود دارد کــه مهمترين آنـها عبارتند از ‪ GNOME، KDE، xFCE‬و ‪ .IceWM‬در اين کتاب به ميزکار‬ ‫‪ GNOME‬پرداخته خواهد شد‪.‬‬

‫ساختار فايل سيستم‬ ‫سيستم فا يل هر کامپيو تر‪ ،‬امکان ذخيره سازي فايل ها و اطلعات را روي آن فرا هم می سازد‪ .‬هنگامي‬ ‫که از داخل برنامه واژهپرداز خود سندي را ذخيره میکنيد‪ ،‬اين سيستم فايل است که تعيين میکند سند‬ ‫چگونه و کجا ذخيره شود‪.‬‬ ‫ابزارهاي ذخيره سازي مان ند فلپـي دي سکها‪ ،‬دي سکهاي سخت‪ ،‬درايوهاي ‪ ،CD­ROM‬درايوهاي ‪ Zip‬‬ ‫و‪ ...‬تا قبل از اينکه سيستمعامل سيستم فايل را روي آنها تشکيل دهد‪ ،‬قابل استفاده نيستند‪.‬‬ ‫سـيستم فايلهاي گوناگونـي براي سـيستمعاملهاي مبتنـي بر يونيکـس و گنـو‪/‬لينوکـس ارائه شدهانـد کـه‬ ‫برخي از آنها عبارتند از ‪ ext2 ،ext3 ،xfs ،reiserfs‬و غيره‪ .‬ايــن سـيستم فايــلها در جزئيات فني داراي‬ ‫تفاوتهايي با هم هستند ولي از نظر ساختاري کـه ايـجـاد میکنند مشـابه بوده و تفاوت چنداني باهم‬ ‫ندارند‪.‬‬ ‫سيستم فايل يا درخت؟‬

‫سيستم فايل سيستمعاملهاي مبتني بر يونيکس وگنو‪/‬لينوکس بصورت يک درخت وارونه پياده سازي‬ ‫شده است‪ .‬در يونيکس و گنو‪/‬لينوکس ديگر شما چيــزي بــه نام درايـوهاي ‪ A ،C‬و ‪ ...‬نـداريد‪ .‬تمام‬ ‫ابزارها و سيستم فايلها شاخههايي از اين درخت وارونه هستند‪ .‬مرکز اين درخت ريشه يا ‪ root‬نام‬ ‫دارد که بالترين سطح سيستم فايل را تشکيل میدهد و آنرا با کاراکتر ‪( /‬اسلش) نمايش میدهند‪ .‬زير‬ ‫ريشه‪ ،‬پوشههايي قرار دارند که ساير قسمتهاي سيستم فايل را تشکيل میدهند‪ .‬سيستم فايل از تعداد‬ ‫زيادي پوشـه تشکيـل شدهاسـت کـه ايـن پوشههـا تقريبـا در تمامـي سـيستمعاملهاي مبتنـي بر يونيکـس و‬ ‫گنو‪/‬لينوکس مشترک هستند‪ .‬اکنون به تشريح تک تک اين شاخهها ميپردازيم‪.‬‬ ‫پارتيشنها‬

‫در ســيستم فايــل ســيستمعاملهاي مبتنــي بر لينوکــس و يونيکــس‪ ،‬ديســکهاي ســخت میتواننــد‬

‫فصل اول‪ :‬مفاهيم ‪10‬‬

‫پارتيشنهاي متعددي داشته باشند‪ .‬در اين صورت هر پارتيشن داراي يک نقطه اتصال يا‬ ‫میباشد که در آن نقطه به درخت سيستم فايل متصل میشود‪ .‬مثل میتوانيد اطلعات کاربران سيستم‬ ‫را در يـک پارتيشـن جداگانـه ذخيره نموده و نقطـه اتصـال آنرا ‪ home‬تعييـن کنيـد کـه محـل قرارگيري‬ ‫اطلعات کاربران است و به همين ترتيب‪.‬‬

‫‪ mount point‬‬

‫بخشهاي درخت سيستم فايل‬

‫اکنون به بررسي تک تک شاخههاي سيستم فايل میپردازيم‪ .‬توجه داشته باشيد که دسترسي به اکثر‬ ‫اين شاخهها فقط توسط کاربر ريشه امکان پذير است‪.‬‬

‫‪ ‬شاخه ‪ :bin‬در اين شاخه‪ ،‬دسببتورات سيستمعامل که ببراي تمامی کارببران قاببل دستيابي هستند و برخي‬ ‫دستورات مديريتي سيستم قرار میگيرند‪.‬‬

‫‪ ‬شاخه ‪ :boot‬اين شاخه که میتواند در يک پارتيشن جداگانه بوده و به پوشه ‪ boot‬متصل شده باشد‪ ،‬حاوي‬ ‫برنامه راهنداز بوت سيستم عامل میباشد‪ .‬مانند ‪ Grub‬و ‪.Lilo‬‬ ‫‪ ‬شاخه ‪ :dev‬محل قرارگيري نقطه دسترسیهاي ابزارهاي سخت افزاري است‪ .‬مثل تمام پورتها‪ ،‬پارتيشنها‬ ‫و‪ ...‬در اينجا داراي يک فايل هستند‪ .‬براي مثال فايل ‪ dev/fd0‬نشاندهنده فلپي درايو سيستم است و به همين‬ ‫ترتيبب‪ .‬بسبياري از برنامههاي کاربردي از ايبن فايلهاي دسبترسي براي خواندن و نوشتبن دادههبا بر روي‬ ‫ابزار مورد نظرشان استفاده میکنند‪ .‬مثل يک برنامه کاربردي فايل ‪ dev/fd0‬را باز کرده و در آن مینويسد‪.‬‬ ‫در حقيقت اطلعات روي درايو فلپي و ديسکي که در آن قرار دارد‪ ،‬نوشته خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ ‬شاخه ‪ :etc‬در اين شاخه فايلهاي پيببکربندي برنامههاي سببرويس دهنده و ببرخي فايلهاي سيستمي ديگر‬ ‫قرار میگيرنبببببد‪ .‬مثل فايبببببل پيکربندي سبببببرويس دهنده وب آپاچبببببي در سبببببيستمهاي دبيان در‬ ‫‪ etc/apache/http.conf‬قرار دارد و به همين ترتيب‪.‬‬ ‫‪ ‬شاخه ‪ :home‬در اين شاخه دايرکتوریهاي خانگي کاربران سيستم و اطلعات آنها قرار میگيرد‪ .‬بهتر است‬ ‫اين شاخه در يک پارتيشن جداگانه قرار گرفته و متصل شود‪ .‬اين کار حفاظت از دادههاي کاربران را بالتر‬ ‫خواهبد برد‪ .‬ضمنبا در صبورت نياز ببه فرمبت و نصبب مجدد سبيستم‪ ،‬اطلعات کاربران دسبت نخورده باقبي‬ ‫مانده و پس از نصب مجدد‪ ،‬کليه تنظيمات شخصي و اطلعات آنها بدون تغيير باقي خواهند ماند‪.‬‬ ‫‪ ‬شاخه ‪ :lib‬اين شاخه همانطور که از نبام آن پيداست‪ ،‬محل قرار گيري فايلهاي کتابخانه برنامهها است‪ .‬اين‬ ‫کتابخانهها توسط برنامههاي کاربردي و ابزارهاي برنامه نويسي بکار گرفته میشوند‪.‬‬ ‫‪ ‬شاخه ‪ :media‬اين شاخه معمول داراي زيببرشاخههايي مانند ‪ floppy‬و ‪ cdrom‬بوده و محل اتصال سنتي‬ ‫درايوهاي فلپي و ‪ CD-ROM‬میباشد‪ .‬همچنين پارتيشنها ديگر ديسک سخت را نيز میتوانيد در اين شاخه‬ ‫متصل نماييد‪ .‬البته اجباري به اين کار وجود ندارد‪ .‬مثل در سيستمهاي مبتني بر دبيان‪ ،‬درايوهاي فلپي و‬ ‫‪ CDROM‬در شاخههاي ‪ floppy‬و ‪ cdrom‬که در زير ريشه قرار دارند‪ ،‬متصل میشوند‪ .‬اتصال و برداشتن‬ ‫اتصال پارتيشنها و درايوها با استفاده از دستور ‪ mount‬صورت میگيرد‪ .‬اشتراکات شبکه را نيز میتوانيد‬ ‫در اين شاخه متصل نماييد‪ .‬اين شاخه جايگزين شاخه قديمی ‪ mnt‬شده است‪.‬‬ ‫‪ ‬شاخه ‪ :proc‬اين شاخه يک سيستم فايل مجازي است که برخي اطلعات مربوط به سيستم و هسته از آن‬ ‫قابل دستيابي میباشد‪ .‬مثل فايل ‪ version‬در اين شاخه حاوي اطلعات هسته سيستم عامل مانند نسخه آن‬ ‫و ‪ ...‬میباشد‪.‬‬ ‫‪ ‬شاخه ‪ :sbin‬دستورات و برنامههاي مديريتي سيستم در اين شاخه قرار میگيرند که مخصوص کاربر‬ ‫است‪.‬‬

‫‪root‬‬

‫‪  11‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪ ‬شاخه ‪ :tmp‬محل قرارگيري برخي فايلهاي موقتي برنامههاي کاربردي است‪.‬‬ ‫‪ ‬شاخه ‪ :usr‬بسياري از برنامههاي کاربردي در اين شاخه نصب میشوند‪ .‬مثل ‪ Xwindow‬در اين شاخه قرار‬ ‫دارد‪ .‬همچنين برخي دستورات و دستورات مديريتي نيز در مسيرهاي ‪ usr/bin‬و ‪ usr/sbin‬قرار میگيرند‪.‬‬ ‫‪ ‬شاخه ‪ :var‬اين شاخه کببه معمول در کامپيوترهاي سبرويس دهنده در يبک پارتيشن جداگانه قرار میگيرد‪،‬‬ ‫مخصوص برنامههاي سببرويس دهندهاي مانند وب و ‪ FTP‬و بانکهاي اطلعاتي است‪ .‬مثل فايلهاي مربوط‬ ‫به يک وب سايت میتوانند در ‪ /var/www‬قرار گيرند‪ .‬به دليل اينکه در برخي از حملت ‪ DOS‬ديسک سخت‬ ‫سيستم با فايلهاي آشغال پر میشود‪ ،‬اين شاخه را در يک پارتيشن جداگانه قرار میدهند که در صورت‬ ‫قرارگيري تحت حمله و پرشدن احتمالي ديسک سخت‪ ،‬کل سيستم عامل دچار وقفه نگردد و آسيب به همان‬ ‫قسمت محدود شود‪.‬‬

‫تمامي شاخههايي که در بال توضيح داده شد‪ ،‬میتوانند در پارتيشنهاي جداگانه قرار داده شوند‪ .‬ولي‬ ‫ضرورتي ندارد‪.‬‬ ‫پارتيشن ‪swap‬‬

‫هنگام نصب لينوکس‪ ،‬پارتيشني به نام ‪ swap‬میسازيد‪ .‬کاربرد اين پارتيشن چيست؟ اين پارتيشن که‬ ‫تحت ساختار سيستم فايل جايي متصل نمیشـود‪ ،‬مـحل قرارگيري حافظه مجازي روي ديسک سخت‬ ‫اسـت‪ ،‬میباشـد‪ .‬بهتـر اسـت حجـم آنرا برابر يـا دو برابر حافظـه سـيستم خود تعييـن نماييـد‪ .‬هنگامـی کـه‬ ‫لينوکس با کمبود حافظه مواجه شود و نياز به تخصيص حافظه بيشتر برای برنامههای کاربردی وجود‬ ‫داشته باشد‪ ،‬از فضای ‪ swap‬میتواند بعنوان حافظه مجازی استفاده کند‪.‬‬

‫مفاهيم مجوزهای دسترسی و سيستم چند کاربره‬ ‫ي کی از پارامترهای امني تی گ نو‪/‬لينو کس مجوزهای دسترسی است که بر روی فايل ها و پوشهها اعمال‬ ‫میشوند‪ .‬بر اساس اين مجوزها‪ ،‬فايلها و پوشهها هرکدام دارای مالکی هستند که اين مالکيت در قالب‬ ‫کاربر‪ ،‬گروه کاربری و سـاير کاربران مصـداق پيدا میکنـد‪ .‬مجوزهـا نيـز بـه سـه دسـته خواندن‪ ،‬نوشتـن و‬ ‫اجرا تقسيم میشوند که برای هر فايل يا پوشه امکان تخصيص هرکدام از اين سه حالت به گروههای‬ ‫سه گانه کاربر‪ ،‬گروه کاربری و ساير کاربران وجود دارد‪.‬‬ ‫برخلف ويندوز‪ ،‬گنـو‪ /‬لينوکـس مــانند جدش يونيکـس‪ ،‬از ابتدا بـه صـورت يـک سـيستم چنـد کاربره‬ ‫طراحـي و پياده سـازي شده اسـت و هـر کاربر سـيستم دارای حسـاب کاربری مجزايـي برای اسـتفاده از‬ ‫سيستم میباشد‪.‬‬

‫فايلهای پيکربندی چه هستند؟‬ ‫يکـی از مزيتهای سـيستمعامل گنـو‪/‬لينوکـس و سـيستمعاملهای خانواده يونيکـس در ايـن اسـت کـه‬ ‫تنظيمات برنامههای کاربردی و سـرويسدهندههای مختلف در فايلهای مت نی ساده ذخيره میشو ند‪ .‬به‬ ‫اين فايلهای متنی ساده فايلهای پيکربندی (‪ )Configuration Files‬اطلق میگردد‪ .‬بنابراين در هر‬

‫فصل اول‪ :‬مفاهيم ‪12‬‬

‫شرايطی با يک ويرايشگر متنی ساده نيز میتوان اشکالت ايجاد شده در تنظيمات را برطرف کرد و يا‬ ‫تنظيمات جديـد را بـه سـرعت و سـادگی اضافـه نمود‪ .‬برای کاربران ماهـر انجام برخـی از تنظيمات بر‬ ‫روی فايلهای پيکربندی سادهتر و سريعتر از استفاده از ابزارهای مديريتی گرافيکی است‪.‬‬

‫مفهوم کتابخانه (‪)Library‬‬ ‫بـا ايـن واژه سـرو کار بسـياری خواهيـد داشـت‪ .‬بسـياری از برنامههای کاربردی وجود دارنـد کـه برای‬ ‫پياده سازی بخ شی از عملکردهای خود يا ايجاد اقلمـی مان ند را بط کاربری‪ ،‬از تواب عی ا ستفاده میکن ند‬ ‫که در برنامههای ديگری گنجانده شدهاند‪ .‬برای مثال‪ ،‬واژهنامه چند زبانه ‪ xFarDic‬که بعدا با آن آشنا‬ ‫خواهيد شد‪ ،‬برای ايجاد رابط کاربری خود از توابعی که برنامه ‪ wxGTK‬در اختيار قرار میدهد استفاده‬ ‫میکند‪ .‬به اين گونه برنامههايي که برنامههای کاربردی ديگر از آنها برای ايجاد و پيادهسازی بخشی از‬ ‫امکانات خـود استفاده میکنند‪ ،‬کتـابخـانه (‪ )Library‬اطـلق میگـردد‪ .‬وجـود اين کتابخانهها فرايند‬ ‫برنامهنويسـی را بسـيار تسـهيل میکنـد‪ .‬مثل‪ ،‬برنامهنويسـی کـه مايـل بـه نوشتـن يـک ابزار واژهنامـه اسـت‪،‬‬ ‫سعي خود را بر ايجاد عملکردهای خاص واژهنامه متمرکز میکند و نه بر ساخت توابعی که مثل پنجره‬ ‫را در محيط گرافيکی رسم میکنند‪ ،‬يا دگمهها را بر روی پنجره میکشند و‪...‬‬

‫فصل دوم‬ ‫نصب‬

‫‪  13‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫ديسک زنده چيست؟‬

‫ديسکهای زنده قابليتی را فراهم میکنند تا کاربر بتواند يک سيستمعامل کامل را بدون نياز به نصب‬ ‫شدن بر روی ديسسسک سسسخت‪ ،‬بر روی سسسختافزار خود راهاندازی کنسسد‪ .‬ديسسسکهای زنده معمول از‬ ‫ديسکهای ‪ CD­ROM‬يا ‪ DVD­ROM‬و يا ابزارهای ذخيرهسازی ‪ USB‬برای بوت شدن و انجام عمليات‬ ‫خود اسسستفاده میکننسسد‪ .‬ديسسسکهای زنده بسسه طور معمول حاوی تعداد زيادی نرمافزار هسسستند کسسه بسسا‬ ‫فشردگی زيادی بر روی ديسک ذخيره شد است‪ .‬برای مثال‪ ،‬پارسيکس گنو‪/‬لينوکس حاوی حدود دو‬ ‫گيگابايست نرمافزارهای کاربردی مختلف میباشسد‪ .‬برخسی از انواع ديسسکهای زنده دارای برنامسه نصساب‬ ‫نيز میباشند که امکان نصب و استفاده از آنها به صورت يک سيستسمعامل معمولی را فراهم میسازد‪.‬‬

‫مزايای استفاده از ديسکهای زنده چيست؟‬ ‫استفاده از ديسکهای زنده امروزه بسيار رايج شده است‪ ،‬ايسن ديسکها ابسزارهای بسيار مفيدی جهت‬ ‫اسستسفاده بسه عنوان ديسسک نجات سسيستم‪ ،‬نمايسش و آزمايسش قابليتهسا و سسيستمعامل همراه بسه شمار‬ ‫میروند‪ .‬ديسکهای زنده معمول دارای سيستم شناسايي خودکار قدرتمندی هستند که در حين بوت‪،‬‬ ‫سختافزارهاي نصب شده بر روی سيستم را شناسايي کرده و راهاندازهاي مورد نياز آنها را بارگذاری‬ ‫میکند‪ .‬تقريبا تمام کارهايی که با استفاده از سيستمعامل نصب شده خود انجام میدهيد را میتوانيد با‬ ‫ديسسکهای زنده هسم انجام دهيسد‪ .‬برنامههای کاربردی مختلف را اجرا کنيسد‪ ،‬در اينترنست مرور کنيسد‪،‬‬ ‫اطلعات خود را بر روی ديسسک سسخت نصسب شده بر روی سسيستم يسا ابزارهای ذخيره سسازی ديگسر‬ ‫ذخيره نماييد و غيره‪.‬‬

‫استفاده از پارسيکس گنو‪/‬لينوکس در حالت زنده‬ ‫برای استفاده از پارسيکس گنو‪/‬لينوکس در حالت ديسک زنده کافی است که آنرا در درايو‬ ‫سسيستم قرار داده و سسيستم را بسا اسستفاده از آن بوت کنيسد‪ .‬در صسورتی کسه سسيستم بسا اسستفاده از ديسسک‬ ‫پارسسيکس گنسو‪/‬لينوکسس بوت نشسد‪ ،‬ايسن احتمال وجود دارد کسه اولويست نخسست بوت سسيستم بر روی‬ ‫درايو ‪ CD­ROM‬قرار نداشته باشد‪ .‬در اين صسورت بايد اين اولويت را از طريق برنامه تنظيمات بايوس‬ ‫سيستم تنظيم کنيد‪ .‬پارسيکس به صورت خودکار سختافزارهاي سيستم شما را شناسايي کرده و پس‬ ‫از دو تا سه دقي قه بارگذاری آن کا مل شده و آماده ا ستفاده خوا هد بود‪ .‬پار سيکس به صسورت خودکار‬ ‫پارتيشنهای ديسکهای سخت نصب شده بر روی سيستم را نيز بر روی ميزکار آماده برای دسترسی‬ ‫قرار میدهد‪.‬‬

‫‪ CD­ROM‬‬

‫مفاهيم اوليه نصب انواع گنو‪/‬لينوکس‬

‫توزيعهای مختلف گنو‪/‬لينوکس از ابزارهای مختلفی برای انجام نصب بر روی سيستم استفاده میکنند‪.‬‬ ‫بسا اينکسه ايسن ابزارهسا از نظسر ظاهری باهسم متفاوت هسستند‪ ،‬ولی از اصسول مشابهسی برای نصسب سسيستم‬ ‫پيروی میکننسسد‪ .‬مهمتريسسن مسسسئلهای کسسه کاربران تازهکار در هنگام نصسسب بسسا آن مواجسسه هسسستند‪،‬‬

‫فصل دوم‪ :‬نصب ‪14‬‬

‫پارتيشنبندی است‪ .‬به طور عادی کاربر حداقسل به دو پارتيشن برای نصب يسک سيسستم گنو‪/‬لينوکس‬ ‫نياز دارد‪ .‬نخست پارتيشن ريشه يا ‪ /‬و دوم پارتيشن ‪ swap‬که پيش از اين نيز در مورد آن صحبت شد‪.‬‬ ‫در صسورتی کسسه از سسيستمعامل ويندوز مايکروسسافت اسستفاده میکنيسد‪ ،‬کافسي اسست تسا برای نصسب يسک‬ ‫تسسوزيع يکی از پسارتيشنها يا درايسوهای خسسود را با استفاده از ‪ Disk Manager‬ويندوز پاک کرده و به‬ ‫صسورت فضای پارتيشنبندی نشده رهسا کنيسد‪ .‬برخسی از توزيعهسا قادرنسد بسه طور خودکار از ايسن فضای‬ ‫خالی جهت پارتيشنبندی استفاده کنند‪.‬‬

‫پيشنيازهای نصب سيستم »پارسيکس گنو‪/‬لينوکس«‬ ‫همانطور که پيش از اين نيز اشاره شد‪ ،‬پارسيکس گنو‪/‬لينوکس به منظور استفاده بر روی سطح ميزکار‬ ‫طراحی شده است‪ .‬برای نصب پارسيکس موارد زير را لزم خواهيد داشت‪:‬‬ ‫‪ ‬پردازنده با سرعت ‪ ۵۰۰‬مگاهرتز يا بالتر‬ ‫‪ ‬حافظه اصلی سيستم به ميزان ‪ ۲۵۶‬مگابايت‬ ‫‪ ‬حداقل ‪ ۲۵۰۰‬مگابايت فضای خالی که ‪ ۵۰۰۰‬مگابايت توصيه میشود‪.‬‬

‫برای استفاده از پارسسيکس گنسو‪/‬لينوکسس در حالت زنده ن يز به هم ين حدا قل مشخ صات سسختافزاری‬ ‫نياز خواهيد داشت‪.‬‬

‫استراتژی پارتيشنبندي‬

‫برای نصب پارسيکس گنو‪/‬لينوکس به دو پارتيشن نياز خواهيد داشت‪ .‬نخست پارتيشن ريشه با حداقل‬ ‫اندازه ‪ ۲۱۰۰‬مگابايت و يک پارتيشن ‪ swap‬با انسسدازه حدود دو برابر ميزان حافظه ‪ RAM‬سيستم‪ .‬شايد‬ ‫سسادهتر باشسد کسسسه ايسن دو پارتيشسن را پيسش از اجسسرای برنامسه نصسب ايجاد کنيسد‪ .‬در هسر صسورت اگسر‬ ‫برنامسه نصسب پارتيشسن مناسسبی بر روی ديسسک سسخت شمسا پيدا نکنسد‪ ،‬گزينهای برای اجرای ابزارهای‬ ‫پارتيشنبندي خارجی مانند ‪ gparted‬و ‪ cfdisk‬در اختيار کاربر قرار خواهد داد‪.‬‬ ‫پارتيشنبندی با استفاده از ابزار گرافيکی ‪GParted‬‬

‫يکی از ابزارهای موجود برای پارتيشنبندی ديسک سخت‪ ،‬ابزار گرافيکی ‪ Gparted‬است‪ .‬در حالتی که‬ ‫سيستم خود را با استفاده از پارسيکس گنو‪/‬لينوکس در حالت زنده بوت کردهايد‪ ،‬اين ابزار را میتوانيد‬ ‫از منسوی ‪ Applications‬بخش ‪ System Tools‬اجرا کنيد‪ .‬در هسنگام اجسرا‪ ،‬از شما کلمه عبور کاربر ريشه‬ ‫درخواست میشود کسسه بسايد واژه ‪ parsix‬را وارد کنسيد‪ .‬ابسزار ‪ Gparted‬دارای امکانی برای تغيير اندازه‬ ‫پارتيشنهای موجود بر روی ديسسک سسخت شماسست‪ .‬بنابرايسن میتوانيسد بسه راحتسی و بدون خطسر از‬ ‫دست دادن اطلعات‪ ،‬يکی از پارتيشنهای موجود را جهت نصب پارسيکس تغيير اندازه دهيد‪ .‬لزم به‬ ‫ذکر است که آن پارتيشن بايد دارای حداقل فضای خالی مورد نياز برای نصب پارسيکس باشد‪.‬‬

‫‪  15‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫ايجاد پارتيشن جديد در فضای پارتيشنبندي نشده موجود‬

‫در صورتی که قبل يکی از درايوهای ويندوز خود را با استفاده از ابزار ‪ Disk Manager‬حذف کردهايد‪،‬‬ ‫پس از اجسسرای ‪ Gparted‬خواهيد ديد که اين فضا به صورت فضای خالی خاکستری رنگ نمسسايسسش‬ ‫داده میشود‪ .‬برای ايجاد پارتيشسسن جديسسد بر روی فضای خالی کليسسک راسسست کرده و گزينسسه ‪ New‬را‬ ‫انتخاب کنيسد‪ .‬پنجره جديدی باز خواهسد شسد کسه آنرا در شکسل ‪ ۱-۲‬مشاهده میکنيسد‪ .‬بسا اسستفاده از‬ ‫فلشهای موجود در کنارههای فضای نمايسش داده شده در بالی پنجره و يسا بسا اسستفاده از سسه فضای‬ ‫موجود برای تايسپ اندازه‪ ،‬میتوانيسد حجسم مناسسب برای پارتيشسن را تعييسن کنيسد‪ .‬همانطور کسه قبل نيسز‬ ‫اشاره شد‪ ،‬حداقل به ‪ ۲۱۰۰‬مگابسايت فضا نياز خواهيد داشت‪ .‬نوع پارتيشن با استفاده از دگمه ‪ Create‬‬ ‫‪ as‬و فرمت آن با استفاده از دگمه ‪ Filesystem‬قابل انتخاب هستند‪ .‬توصيه میشود برای پارتيشن ريشه‬ ‫گزينه نوع ‪ Primary‬را انتخاب کنيد‪ .‬انتسخاب فرمت در حال حاضر برای پارتيشن ريشه اهميتی ندارد‪،‬‬ ‫زيرا برنامه نصب پارسيکس گنو‪/‬لينوکس پارتيشن را مجددا با فرمتی که انتخاب خواهيد کرد‪ ،‬فرمت‬ ‫میکند‪ ،‬ولی برای ايجاد پارتيشن ‪ swap‬فراموش نکنيد تا حتما نوع فسسرمت آنسرا ‪ linux­swap‬انتخاب و‬ ‫سپس آنسرا ايجاد کنيد‪ .‬بسسرای ايجسساد پارتيشنها بر روی دگمه ‪ Add‬و برای انصراف از ايجاد بر روی‬ ‫دگمه ‪ Cancel‬کليک کنيد‪.‬‬

‫شکل ‪۱-۲‬‬

‫پنجره ايجاد پارتيشن جديد‬

‫تغيير اندازه آسان پارتيشنها با استفاده از ‪GParted‬‬

‫در صورتی که هيچ فضای پارتيشنبندي نشدهای بر روی ديسک سخت شما وجود ندارد‪ ،‬به سادگی‬ ‫خواهيد توانست يکی از پارتيشنهای موجود را تغيير اندازه داده و پارتيشنهای مورد نياز برای نصب‬ ‫را ايجاد کنيد‪ .‬برای اين منظور‪ ،‬بر روی پارتيشنی که دارای فضای خالی کافی است‪ ،‬کليک راست کرده‬ ‫و ابتدا گزينه ‪ unmount‬را انتخاب کنيد‪ .‬سپس پس از اينکه نماد قفل از کنار پارتيشن حذف شد‪ ،‬مجددا‬ ‫بسسر روی آن کليک راست کسسرده و گسسزينه ‪ Resize/Move‬را انتخاب کنيد‪ .‬پنجره جديدی نمايش داده‬ ‫میشود کسه آنرا در شکسل ‪ ۲-۲‬مشاهده میکنيسد‪ .‬بسا اسستفاده از فلشهسا و يسا فضاهای موجود برای تايسپ‬ ‫اندازه جديد‪ ،‬میتوانيد پارتيشن را به اندازه دلخواه خود تغيير دهيد‪.‬‬ ‫در حال حاضمر امکان تغييمر اندازه پارتيشنهای بما فرممت ‪ NTFS‬وجود ندارد‪ .‬ايمن امکان‬ ‫در نسخههای آتی پارسيکس گنو‪/‬لينوکس اضافه خواهد شد‪ .‬بنابراين برای تغيير اندازه‬ ‫پارتيشنهای با فرمت ‪ NTFS‬بايد از ابزارهای ديگری استفاده کنيد‪.‬‬

‫فصل دوم‪ :‬نصب ‪16‬‬

‫پس از اتمام بر روی دگمه ‪ Resize‬کليک کنيد‪ .‬سپس میتوانيد در فسضای خسالي ايسجاد شده مطابق با‬ ‫آنچه در بال شرح داده شد‪ ،‬پارتيشنهای مورد نياز را ايجاد کنيد‪.‬‬

‫شکل ‪۲-۲‬‬

‫پنجره تغيير اندازه پارتيشنهای موجود‬

‫اعمال تغييرات نهايي‬

‫هيسچ يسک از عملياتسی کسه تسا کنون انجام دادهايسد‪ ،‬هنوز بسه صسورت حقيقسی بر روی ديسسک سسخت شمسا‬ ‫اعمال نشدهاند‪ .‬تغييرات زمانی اعمال خواهند شد که بر روی دگمه ‪ Apply‬موجود در نوار ابزار برنامه‬ ‫کليک کنيد‪ .‬انجام اين تغييرات ممکن است چند دقيقهای به طول انجامد‪ .‬پس از اتمام‪ ،‬توصيه میکنيم‬ ‫يکبار سيستم را راهاندازی و مجددا با استفاده از ديسک پارسيکس بوت کنيد تا تغييرات انجام شده به‬ ‫طور صحيح توسط سيستم شناسايي شود‪.‬‬ ‫پارتيشنبندی با استفاده از ابزار متنی ‪CFDisk‬‬

‫‪ CFDisk‬يکی از ابزارهای قدرتمند پارتيشنبندي موجسود در پارسيکس گنو‪/‬لينوکس میباشد‪ .‬اين ابزار‬ ‫قادر اسست در فضای پارتيشنبندي نشده موجود‪ ،‬برای شمسا پارتيشنهای جديسد بسا فرمست دلخواه ايجاد‬ ‫کنسسد و قادر بسسه تغييسسر اندازه پارتيشنهای موجود نيسسست‪ .‬بنابرايسسن برای اسسستفاده از آن بايسسد يکسسی از‬ ‫پارتيشنهای موجود را حذف و سسسپس پارتيشنهای جديسسد مورد نياز را ايجاد کنيسسد‪ .‬برای اسسستفاده از‬ ‫‪ cfdisk‬بايد ابتدا يک ترمينال خط فرمان باز کنيد‪ .‬بسرای اين منظور بر روی آيکون مانيتور بالی صفحه‬ ‫کليک کرده و يا از منوی ‪ Applications‬بخش ‪ Accessories‬آيکون ‪ Terminal‬را کليک کنيد‪ .‬پس از باز‬ ‫شدن ترمينال دستور ‪ su‬را تايپ سپس دستور ‪ cfdisk‬را تايپ کنيد‪ .‬برنامه ‪ cfdisk‬اجرا شده و ليست‬ ‫پارتيشنهای موجود بر روی ديسسسک سسسخت را نمايسسش میدهسسد‪ .‬بسسا اسسستفاده از کلیدهای مکاننمسسا‬ ‫میتوانيسد بيسن پارتيشنهای انتخاب شده حرکست کنيسد‪ .‬فراميسن قابسل اسستفاده نيسز بسه صسورت دگمههای‬ ‫متنی در پايين صفحه قابل انتخاب هستند‪ .‬در ‪ cfdisk‬تا زماني که تغييسسرات را به صسورت نهايي ‪ write‬‬ ‫نکنيسسد‪ ،‬ويرايشهای صسسورت گرفتسسه بر روی پارتيشنهسسا اعمال نخواهنسسد شسسد‪ .‬برای حذف يکسسی از‬ ‫پارتيشنهای موجود آنرا انتخاب کرده و بر روی ‪ Delete‬کليک کنيد‪ .‬برای ايجاد پارتيشن جديد پس از‬ ‫انتخاب ‪ Free Space‬در ليست پارتيشنها‪ ،‬بر روی ‪ New‬کليک کنيد‪ .‬با انتخاب ‪ New‬از شما در مورد‬ ‫نوع پارتيشن ‪ Primary‬يا ‪ Logical‬سوال خواهد شد‪ .‬توصيه میشود پارتيشن ريشه را از نوع ‪ Primary‬‬

‫‪  17‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫ايجاد کنيسد‪ .‬پسس از انتخاب نوع‪ ،‬اندازه پارتيشسن سسوال میشود‪ .‬اندازه مورد نظسر را بسه مگابايست تايسپ‬ ‫کنيد و ‪ Enter‬را فشار دهيد‪ .‬پارتيشن جديد ايجاد خواهد شد‪ .‬برای ايجاد پارتيشن ‪ swap‬پس از ايجاد‬ ‫پارتيشن به روشی که شرح داده شد‪ ،‬بر روی دگمه ‪ Type‬حرکت و بر روی آن ‪ Enter‬کنيد‪ .‬وارد صفحه‬ ‫جديدی خواهيد شد‪ .‬مجدداٍ‪ Enter‬را فسشار دهيد تا ‪ Type‬پارتيشن از نوع ‪ swap‬تعيين شود‪ .‬پس از‬ ‫اتمام بر روی دگسمسه ‪ Write‬حسرکت کرده و تغييرات را ذخيره کنيد‪ .‬پس از اتمام بايد يکبار سيستم را‬ ‫بوت کنيسد‪ .‬بسرنسامه ‪ cfdisk‬بر خلف ‪ Gparted‬پس از ايجاد پارتيشن آنرا فرمت نمیکند‪ .‬بنابراين در‬ ‫صورتی که مايل هستسيد پسارتيشن ‪ swap‬ايجاد شده قابل استفاده باشد‪ ،‬بايد آنرا فرمت کنيد‪ .‬نيازی به‬ ‫فرمست پارتيشسن ريشسه نيسست زيرا برنامسه نصسب پارسسيکس گنسو‪/‬لينوکسس ايسن کار را برای شمسا انجام‬ ‫میدهد‪ .‬برای فرمت کردن پارتيشن ‪ swap‬پسسس از بسسوت سيستم مجددا يک پنجره ترمينال باز کنيد و‬ ‫سپس دستورات زير را وارد نماييد‪:‬‬ ‫‪$ su‬‬ ‫‪# mkswap /dev/hdaX‬‬

‫بجای ‪ hdaX‬بايد نام پارتيشن ‪ swap‬را که در ‪ cfdisk‬آنرا ايجاد کردهايد وارد نسسماييد‪ .‬بسسرای ديدن نام‬ ‫پارتيشن مجددا ‪ cfdisk‬را اجرا کرده سپس در ستون ‪ name‬آنرا ببينيد‪ .‬در فسسصول آيسسنده در مسورد‬ ‫نامگذاری پارتيشنهای مختلف در گنو‪/‬لينوکس بيشتر صحبت خواهم کرد‪ .‬شکل ‪ ۲-۳‬نمايي از ‪ cfdisk‬‬ ‫را نشان میدهد‪ .‬در صورتی که پارتيشن ‪ swap‬را به اين صورت ايجاد کرديد‪ ،‬توصيه میکنيم تا سيستم‬ ‫را يکبار بوت نماييد‪.‬‬

‫نصب در کنار سيستم ويندوز موجود‬

‫برای نصسب پارسسيکس گنسو‪/‬لينوکسس در کنار سسيستم ويندوز موجود خود لزم بسه انجام هيچگونسه کار‬ ‫اضافی نيست‪ .‬برنامه نصب پارسيکس در مرحله نصب مدير بوت سيستم‪ ،‬ويندوز موجود در سيستم را‬ ‫نيز شناسايي کرده و به گزينههای خود اضافه میکند‪.‬‬

‫شکل ‪۳-۲‬‬

‫ابزار پارتيشنبندی ‪cfdisk‬‬

‫فصل دوم‪ :‬نصب ‪18‬‬

‫نصب سيستم با استفاده از نصاب گرافيکی‬

‫پس از اينکه تمامی پيشنيازهای نصب به اتمام رسيد‪ ،‬نوبت به شروع عمليات نصب میرسد‪ .‬برنامه‬ ‫نصسب بسه صسورت يسک ويزارد اسست و فراينسد نصسب شامسل دو مرحله اصسلی اسست‪ .‬مرحله گرداوری‬ ‫اطلعات از کاربر و مرحله دوم انجسسام عملسيات نصسب‪ .‬برای شروع نصب‪ ،‬در منوی ‪ Applications‬بر‬ ‫روی منوی ‪ Parsix‬کليک کنيد و سپس بر روی ‪ Install Parsix‬کليک کنيد‪ .‬پس از اجراي برنامه نصب‬ ‫صسفحهاي حاوي اطلعاتسي درباره برنامسه نصسب نمايسش داده ميشود‪ ،‬پسس از مطالعسه ايسن صسفحه براي‬ ‫ادامه کار ‪ OK‬را کليک کنيد‪ .‬پسسس از نسمايسش اطسلعات بسرنامسه نصب وارد منوي اصلي اين برنامه‬ ‫ميشويد‪ ،‬منوي اصلي داراي شش گزينه است‪ ،‬براي ادامه بايد بر روي گزينه مورد نظرتان کليک کنيد‬ ‫و دکمه ‪ OK‬را انتخاب نماييد‪ .‬در صورتي که از ادامه دادن به کار منسسصرف شدهايد ميتوانيد ‪ Quit‬را‬ ‫کليک کن يد‪ .‬برنا مه نصب از شما تائ يد ميگيرد و به کار خود پايان ميدهد‪ .‬در صورتي که هنوز هيچ‬ ‫پارتيشنسي را براي نصسب پارسسيکس گنسو‪/‬لينوکسس آماده نکردهايسد‪ ،‬ابتدا گسسسزينه سسوم يعنسي ‪ Partition‬را‬ ‫انتخاب کنيد‪ .‬ابزار ‪ GParted‬اجسسرا شسده و توسسسط آن ميتوانيد پسارتيشنهاي موجود بر روي ديسک‬ ‫سخت خود را تغيير اندازه داده و يا پارتيشن جديدي ايجاد نماييد‪.‬‬ ‫برای شسسروع مرحله گرداوری اطلعات‪ ،‬گزينه ‪ Configure installation‬را انتخاب و بر روی ‪ OK‬کليک‬ ‫کنيد‪ .‬ويزارد جمعآوری اطلعات شروع به کار میکند‪ .‬در نخستين مرحله‪ ،‬از شما درخواست خواهد‬ ‫شسد تسا از بيسن پارتيشنهای موجود بر روی ديسسک سسخت‪ ،‬پارتيشسن مورد نظسر برای نصسب پارسسيکس‬ ‫گنو‪/‬لينوکس را انتخاب نماييد‪ .‬در صورتی که نام پارتيشنی را که برای نصب پارسيکس گنو‪/‬لينوکس‬ ‫در نظر گرفته بوديد را فراموش کردهايد‪ ،‬با اجرای مجدد ‪ cfdisk‬يا ‪ Gparted‬میتوانيد آنرا ببينيد‪ .‬برای‬ ‫ادامه بسر روی ‪ Next‬کليک کنيد‪ .‬در مرحله بعدی ويزارد نوع فايل سيستم پارتيشن ريشه از شما سوال‬ ‫میشود‪ .‬گزينه پيش گزيده بر روی ‪ ext3‬تنظيم شده و امکان انتخاب ‪ ReiserFS‬و ‪ JFS‬نيز وجود دارد‪.‬‬ ‫برای ادامه بر روی ‪ Next‬کليک کنيد‪ .‬در سسسه مسرحله بعدی‪ ،‬به ترتيب از شما نام کامل‪ ،‬نام کاربری و‬ ‫کلمسه عبور کاربری سسيستم درخواسست میشود‪ .‬ايسن مشخصساتی اسست کسه پسس از نصسب سسيستم از آن‬ ‫برای ورود به سيستم استفاده خواهيد کرد‪ .‬برای ادامه بر روی ‪ Next‬کليک کنيد‪ .‬در مرحله بعدی بايد‬ ‫کلمه عبور کاربر ريشه که همان مدير سيستم و دارای بالترين سطح دسترسی است را تنظيم کنيد‪ .‬پس‬ ‫از اتمام برای ادامه بر روی ‪ Next‬کليک کنيد‪ .‬در مرحله بعدی بايد نام سيستم را وارد کنيد‪ .‬به صورت‬ ‫پيش گزيده اين نام بر روی ‪ parsix‬تنظيم شده است‪ .‬برای ادامه بر روی ‪ Next‬کليک کنيد‪ .‬در اينجا به‬ ‫بخش پايانی قسمت گرداوری اطلعات سيستم میرسيد‪ .‬سيستم محل نصب مدير بوت سيستم را از‬ ‫شما سوال میکند‪ .‬در صورتی که مدير بوت ديگری را به صورت نصب شده بر روی سيستم نداريد و‬ ‫يسا اطلعاتسی در مورد مديسر بوت نداريسد‪ ،‬توصسيه میکنيسم گزينسه پيسش گزيده کسه همان ‪ MBR‬اسست را‬ ‫انتخاب کنيسد‪ .‬پسس از کليسک بر روی ‪ Next‬بسه پنجره شسش گزينهای نخسستين باز خواهيسد گشست‪ .‬ايسن‬ ‫امکان وجود دارد تسا تنظيمات را ذخيره کرده و عمليات نصسب را بعدا بسا اسستفاده از فايسل تنظيماتسی کسه‬ ‫ذخيره میشود‪ ،‬ادامه دهيد‪ .‬در غير اين صورت گزينه ‪ Start installation‬را کليک کنيد‪ .‬در ابتدا سيستم‬ ‫صفحهای حاوی خلصهای از اطلعاتی را که در مرحله گرداوری به آن دادهايد نمايش داده و از شما‬ ‫برای شروع نصب تاييد میگيرد‪ .‬میتوانيد اطلعات اين صفحه را به دقت مرور کنيد تا اشتباهی رخ‬

‫‪  19‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫نداده باشد‪ .‬برای شروع فرايند نصب بر روی ‪ Next‬کليک کنيد‪ .‬کافی است چند دقيقهای منتظر شويد تا‬ ‫برنامه نصب فرايند نصب را به اتمام برساند‪ .‬اين فرايند بسته به سرعت سيستم و درايو ‪ CD­ROM‬بين‬ ‫‪ ۱۰‬تا ‪ ۱۵‬دقي قه يا بيشتر طول خواهد کشيد‪ .‬پس از اتمام‪ ،‬برنامه نصب پيامی بر روی صفحه نمايش‬ ‫میدهسد‪ .‬شکسل ‪ ۴-۲‬نمايسي از برنامسه نصسب را نشان میدهسد‪ .‬کافسي اسست سسيستم را بوت کرده و آنرا بسا‬ ‫استفاده از سيستم نصب شده پارسيکس گنو‪/‬لينوکس راهاندازی نماييد‪.‬‬

‫بهروز رسانی سيستم نصب شده قبلی‬

‫پارسسيکس گنسو‪/‬لينوکسس بسه طور عمومسی بيسن دو يسا سسه نسسخه جديسد در هسر سسال منتشسر میکنسد‪ .‬در‬ ‫نسسخههای جديدتسر ايسن امکان فراهسم شده اسست تسا بتوانيسد بسا اسستفاده از ديسسک نسسخه جديسد‪ ،‬سسيستم‬ ‫نصب شده قبلی خود را بهروز رسانی کنيد‪ .‬انجام اين کار بسيار ساده است‪ .‬کافی است با استفاده از‬ ‫ديسک جديد پارسيکس گنو‪/‬لينوکس خود سيستم را بوت نموده‪ ،‬يک پنجره ترمينال باز کنيد و دستور‬ ‫زير را وارد نماييد‪:‬‬ ‫‪$ sudo parsix-update hdaX‬‬

‫توجسسه داشسته باشيد که بجای ‪ hdaX‬بايد نام پارتيشنی که نسخه قبلی را در آن نصب کردهايد را وارد‬ ‫نماييسد‪ .‬در صسورتی کسه برنامسه نصسب بتوانسد سسيستم نصسب شده قبلی شمسا را شناسسايي کنسد‪ ،‬از شمسا‬ ‫درخواست خواهد کرد تا با تايپ واژه ‪ Yes‬ادامه فرايند بهروز رسانی را تساييد کنسيد‪ .‬پسس از آن برنامه‬ ‫بهروز رسسان شروع بسه انجام فراينسد بهروز رسسانی سسيستم خواهسد کرد‪ .‬ايسن فراينسد نيسز چيزی حدود ‪۱۰‬‬ ‫الی ‪ ۱۵‬دقيقه طول خواهد کشيد‪ .‬پس از اتمام‪ ،‬برنامه نصب پيامی بر روی صفحه نمايش خواهد داد‪.‬‬ ‫در صمورتی کمه غيمر از بسمتههای نرمافزاری اسمتاندارد نصمب شده بمه همراه پارسميکس‬ ‫گنو‪/‬لينوکس برنامه کاربردی ديگری نصب کرده باشيد‪ ،‬در حين فرايند بهروز رسانی‬ ‫ايمن برنامههما حذف خواهنمد شمد‪ .‬برناممه بهروز رسمان ليسمت کاملی از بسمتههای نصمب‬ ‫شده قبل از فرايند بهروز رسانی را در مسير ‪ /root‬ذخيره میکند‪ .‬با مقايسه اين ليست‬ ‫و ليست بستهها پس از بهروز رسانی میتوانيد آنها را مجددا نصب کنيد‪.‬‬

‫شکل ‪۴-۲‬‬

‫نمايي از برنامه نصب گرافيکی‬

‫فصل دوم‪ :‬نصب ‪20‬‬

‫برنامسه بهروز رسسان کليسه تنظيمات کاربری را حفسظ میکنسد‪ ،‬بنابرايسن نبايسد نگران تنظيماتسی کسه بر روی‬ ‫سيستم انجام دادهايد باشيد‪ ،‬تنها همانطور که اشاره شد ممکن است لزم باشد تا تعدادی از برنامههای‬ ‫کاربردی را که جداگانه نصب کرديد‪ ،‬از ابتدا نصب کنيد‪.‬‬

‫فصل سوم‬ ‫آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم‬

‫‪  21‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫ورود به سيستم‬

‫پس از اين که ن صب سيستم به اتمام رسيد‪ ،‬با روشن کردن سيستم مد ير بوت گراب ظاهر میشود‪ .‬با‬ ‫انتخاب گزينه پارسيکس گنو‪/‬لينوکس‪ ،‬که پيش گزيده نيز هست‪ ،‬بوت خواهد شد‪ .‬هنگامي که فرايند‬ ‫بوت سيستم به اتمام رسيد‪ ،‬صفحه ورود نمايش داده میشود‪ .‬شکل ‪ ۳-۱‬اين صفحه را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫براي ورود به سيستم کافي است نام کاربري و کلمه عبوري را که در هنگام فرايند نصب تعيين کرديد‪،‬‬ ‫وارد نماييد‪.‬‬

‫شکل ‪۱-۳‬‬

‫صفحه ورود به سيستم‬

‫به صورت پيشگزيده امکان ورود به سيستم با استفاده از کاربر ريشه وجود ندارد‪ .‬در‬ ‫صورتي که مايل به ورود به سيستم با استفاده از حساب کاربري ريشه هستيد‪ ،‬بر روي‬ ‫منوي ‪ Actions‬کليک کرده گزينه ‪ Configure the login manager‬را انتخاب کنيد‪ .‬سپس کلمه‬ ‫عبور ريشبه را تايبپ کرده و در پنجره جديدي کبه باز میشود‪ ،‬در لببه ‪ Security‬گزينبه‬ ‫‪ Allow local system administrator login‬را تيک بزنيد‪ .‬البته اين کار توصيه نمیشود‪.‬‬

‫مفهوم حساب کاربري‬

‫همانطور کيه اشاره شيد‪ ،‬از آنجاييي کيه مبناي طراحيي گنيو‪/‬لينوکيس بر اسياس يونيکيس بوده اسيت‪ ،‬ايين‬ ‫سييستمعامل از ابتدا بيه صيورت چنيد کاربره طراحيي شده اسيت‪ .‬در سييستمهاي چنيد کاربره‪ ،‬هير کاربر‬ ‫داراي نام کاربري و کلمهعبور‪ ،‬پوشه ذخيره فايلهاي شخصي و مجوزهاي دسترسي متفاوتي است‪ .‬به‬ ‫مجموعه اين اقلم‪ ،‬حساب کاربري اطلق میگردد‪ .‬دليل خوبي وجود دارد که چرا بايد يک حساب‬ ‫کاربري جداگانه داشته باشيد‪:‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪22‬‬

‫‪ ‬حـتي اگـر تـنـها کـاربر يــک سـيـستم گنو‪ /‬لينوکس باشيد‪ ،‬در کـنـار کـاربر ريشه به يک حساب کاربـري‬ ‫مـعـمولـي نـيـاز داريد تـا به کارهاي عادي روزمره پـرداخته و از آسيب رساني احتمالي به سيستم در اثر‬ ‫اشتباه جلوگيري به عمل آوريد‪.‬‬ ‫‪ ‬در صـورتي کــه چـنـدين نـفـر از يـک سـيستم گنو‪ /‬لـينوکس استفاده ميکنند‪ ،‬حسابهاي کاربري جـداگانه‬ ‫امـکان حـفـاظت از فـايـلهايـتـان و جـلـوگـيـري از تـغـيـير آن تـوسـط ديگران را فراهم ميکند‪ .‬هر کاربر‬ ‫تنها اجازه دسترسي به دايرکتوري خاص خود را داراست‪.‬‬ ‫‪ ‬شـبکه بـندي يـکي از دليـل اسـتفاده از سيستم گنو‪ /‬لينـوکس اسـت‪ .‬در صــورتي کـه کامپيوتر در شـبکه‬ ‫قــرار دارد‪ ،‬داشـتـن يـک حسـاب کـاربـري فـوايـد زيــادي خــواهــد داشت‪ .‬حـسـاب کـاربـري مـيتواند‬ ‫مـتـصـل بـه منابعي روي ساير کامپيوترها باشد‪ .‬مانند برنامهها‪ ،‬فايلها‪ ،‬صندوقهاي پستي و‪..‬‬ ‫‪ ‬بـه مـرور زمان تــغـييراتي در پـيـکربندي شخصي خود انجام ميدهيد‪ .‬براي مثال ممکن است تـنظيمات و‬ ‫گـزينههاي بـرنامههاي کاربردي را مـطابـق نياز خود تنظيم کنيد‪ .‬تمام اين اطلعات در دايـرکتوري خـانگي‬ ‫شما ذخـيـره مـيشـونـد و در صورتي کـه روزي نياز داشته بـاشـيد از يـک کـامپيوتر بـه کـامپيوتر ديگر‬ ‫منتقل شويد و يا سيستمعامل خود را مجددا نصب کنيد‪ ،‬تمام اين تنظيمات حفظ خواهند شد‪.‬‬

‫آشنايي با محيط گرافيکي و ميزکار ‪GNOME‬‬

‫همانطور که پ يش از ا ين ن يز اشاره شد‪ ،‬در سيستمعاملهاي خانواده يوني کس‪ ،‬را بط گرافي کي کاربر بر‬ ‫روي هسيته پياده سيازي نشده و بيه صيورت برنامههاييي مجزا اجرا میشود‪ .‬محييط ‪ X‬زيير سياختارهاي‬ ‫لزم براي اجراي رابطهاي گرافيکييي کاربر را فراهييم میسييازد‪ .‬تعداد زيادي ميزکار گرافيکييي براي‬ ‫سيييستمعاملهاي خانواده يونيکييس طراحييي شده اسييت‪ .‬از بييين اييين ميزکارهييا‪ ،‬ميزکارهاي ‪ KDE‬و‬ ‫‪ GNOME‬بدليل کامل و جامع بودن داراي بيشترين تعداد کاربران میباشند‪ .‬پارسيکس گنو‪/‬لينوکس به‬ ‫صيورت پيشگزيده از ميزکار گنوم بيه عنوان ميزکار پيشگزيده خود اسيتفاده میکنيد‪ .‬دلييل اسيتفاده از‬ ‫گنوم عبارتند از‪:‬‬ ‫‪ ‬سادگي و سهولت استفاده‪ .‬در طراحي ميزکار گنوم سعي شده تا نهايت سادگي و سهل الستفاده بودن مد‬ ‫نظر قرار گيرد‪.‬‬ ‫‪ ‬سبکي و ســرعت‪ .‬ميـزکار گنــوم نسـبت بـه ‪ KDE‬سبکتر بوده و با سرعت بيشتري اجرا میشود و منابع‬ ‫سيستمي کمتري را مصرف میکند و اين ويژگي آنرا براي بکارگيري بر روي سيستمهاي قديمیتر مناسب‬ ‫میسازد‪.‬‬ ‫‪ ‬پشتيباني بهتر از زبان فارسي‪.‬‬

‫قسمت عمده اين فصل به تشريح ويژگیها و امکانات ميزکار گنوم تخصيص داده شده است تا بعنوان‬ ‫يک کاربر بتوانيد به صورت کارآمد‪ ،‬از تمامي امکانات آن استفاده کنيد‪.‬‬

‫مفاهيم و مهارتهای کلی‬

‫ايين بخيش مهارتهاي اوليهاي را کيه براي کار کردن بيا محييط ميزکار ‪ GNOME‬نياز دارييد‪ ،‬بيه شميا‬ ‫آموزش خواهيم داد‪ .‬برخي از اين مهارتها بسيار اوليه بوده و براي کاربراني در نظر گرفته شده که در‬

‫‪  23‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫مرحله آشنايي با کامپيوتر هستند‪ .‬بنابراين در صورتي که فکر میکنيد اين بخش به درد شما نخواهد‬ ‫خورد‪ ،‬میتوانيد از آن عبور کنيد‪.‬‬

‫مهارتهاي مرتبط با ماوس‬

‫حتي اگر شما با ماوس و عملکردهاي مختلف آن آشنا باشيد‪ ،‬در ابتدا لزم است تا ترکيبهاي دگمهها‬ ‫و اصطلحات عملياتي بکار رفته در اين فصل آشنا شويد‪ .‬اين بخش همچنين شما را با اشارهگرهايي‬ ‫که بر روي ميزکار و برنامههاي کاربردي آنها را خواهيد ديد آشنا خواهد کرد‪.‬‬ ‫کليدهاي ماوس‬

‫موارد ذکر شده در اين بخش مخصوص ابزارهاي زير هستند‪:‬‬ ‫‪ ‬ماوسهايي که براي کاربران راست دست تنظيم شدهاند‪.‬‬ ‫‪ ‬ماوسهاي با سه کليد‪ .‬در صورتي که ماوس شما داراي دو کليد است‪ ،‬بايد سيستم خود را طوري تنظيم‬ ‫کنيد که با فشرده شدن کليدهاي چپ و راست با هم‪ ،‬عملکرد کليد سوم (وسط) شبيه سازي شود‪.‬‬

‫اصطلحات کليدهاي بکار رفته در اين راهنما عبارتند از‪:‬‬ ‫‪ ‬کليد سمت چپ‪ :‬کليد قرار داده شده در سمت چپ دستگاه ماوس که براي کاربرد عادي کاربر راست دست‬ ‫تنظيم شده است‪.‬‬ ‫‪ ‬کليد وسط‪ :‬کليد مياني دستگاه ماوس که براي کاربرد عادي کاربر راست دست تنظيم شده است‪ .‬بسياري‬ ‫از دستگاههاي ماوس داراي يک چرخ قرار داده شده بر روي کليد مياني خود دارند که با فشار آن‪ ،‬عملکرد‬ ‫کليد مياني شبيه سازي میشود‪.‬‬ ‫‪ ‬کليـد سـمت راسـت‪ :‬کليـد قرار داده شده در سـمت راسـت دسـتگاه ماوس کـه براي کاربرد عادي کاربر راسـت‬ ‫دست تنظيم شده است‪.‬‬

‫براي برعکيس کردن عملکرد دسيتگاه ماوس خود از راسيت دسيت بيه چيپ دسيت میتوانييد از بخيش‬ ‫تنظيمات ماوس در منوي ‪ Desktop‬بخش ‪ Preferences‬قسمت ‪ Mouse‬استفاده کنيد‪ .‬در لبه ‪Buttons‬‬ ‫گزينه ‪ Left-handed Mouse‬را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫عمليات ماوس‬

‫در زير عملياتي که میتوانيد با ماوس خود انجام دهيد‪ ،‬شرح داده شده است‪:‬‬ ‫کليد سمت چپ‬

‫کليد سمت چپ براي انجام عمليات زير بکار میرود‪:‬‬

‫‪ ‬انتخاب متن‬

‫‪ ‬انتخاب آيتمها‬ ‫‪ ‬گرفتن آيتمها‬ ‫‪ ‬فعال کردن آيتمها‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪24‬‬

‫هنگامي که آيتمهاي قرار داده شده در يک ليست را انتخاب میکنيد‪ ،‬میتوانيد با نگه داشتن کليد‬ ‫چند آيتم را باهم و با نگه داشتن کليد ‪ Shift‬چند آيتم به دنبال هم را انتخاب کنيد‪.‬‬

‫‪Ctrl‬‬

‫کليد وسط‬

‫کليد وسط براي انجام عمليات زير بکار میرود‪:‬‬

‫‪ ‬چسباندن متن‬ ‫‪ ‬انتقال آيتمها‬

‫‪ ‬انتقال پنجرهها به پشت‬ ‫کليد سمت راست‬

‫از کلييد سيمت راسيت در صيورت امکان‪ ،‬میتوانييد براي باز کردن ييک منوي زمينيه (‪)Context Menu‬‬ ‫اسيتفاده کنييد‪ .‬براي بسيياري از آيتمهيا‪ ،‬میتوانييد پيس از انتخاب آيتيم مورد نظير‪ ،‬بيا فشردن کلييد ‪Shift-‬‬ ‫‪ F10‬منوي زمينه مربوط به آنرا باز کنيد‪.‬‬ ‫براي مثال‪ ،‬هنگامي که فايلها را در برنامه مدير فايل مشاهده میکنيد‪ ،‬میتوانيد فايلي را با کليک چپ‬ ‫انتخاب کرده‪ ،‬بيا دوبار کلييک سيمت چيپ فاييل را باز کرده و بيا کلييک کلييد سيمت راسيت بر روي آن‪،‬‬ ‫منوي زمينه مربوط به آن فايل را باز کنيد‪.‬‬ ‫در بسبياري از نرمافزارهاي کاربردي‪ ،‬میتوانيبد متبن موجود در آن را ببا کليبد سبمت‬ ‫چپ انتخاب کرده و با ا ستفاده از کليد و سط آنرا در برنا مه کاربردي دي گر بچسبانيد‪.‬‬ ‫ببه ايبن کار "چسبباندن انتخاب اوليبه” اطلق شده و بدون دخالت حافظبه کليبپ بورد کار‬ ‫میکند‪.‬‬

‫اصطلحات بکار رفته در اين فصل در مورد عمليات قابل انجام با ماوس در جدول شماره ‪ ۱-۳‬تشريح‬ ‫شدهاند‪.‬‬ ‫اشارهگرهاي ماوس‬

‫همانطور که از ماوس استفاده میکنيد‪ ،‬شکل ظاهري آن در موارد مختلف تغيير میکند‪ .‬اين تغيير شکل‬ ‫نشاندهنده نوع عمليات ييا وضعييت میباشيد‪ .‬در ليسيت زيير شرحيي از حالت مختلف اشارهگير ماوسي‬ ‫نمايش داده شده است‪:‬‬ ‫اشاره گر معمولي‬

‫اين اشارهگر در هنگام استفاده معمولي از ماوس نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫اشارهگر انتقال‬

‫اين اشارهگر در هنگام انجام عمليات کشيدن نمايش داده میشود‪ .‬معني آن اين است که وقتي شما آيتم‬

‫‪  25‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫را رها کنيد‪ ،‬از محل قبلي به محل جديد منتقل خواهد شد‪.‬‬ ‫اشارهگر کپي‬

‫اين اشارهگر در هنگام انجام عمليات کشيدن نمايش داده میشود‪ .‬معني آن اين است که وقتي شما آيتم‬ ‫را رها کنيد‪ ،‬يک کپي از آن در محل جديد ايجاد میشود‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۱-۳‬عمليات قابل انجام با ماوس‬ ‫عمليات‬

‫تعريف‬

‫کليک‬

‫فشردن و رها کردن کليد سمت چپ ماوس بدون حرکت دادن ماوس‪.‬‬

‫کليگگگگک و نگگگگگه فشردن و نگه داشتن کليد سمت چپ ماوس‪.‬‬ ‫دارشتن‬ ‫کليک چپ‬

‫مشابه با کليک‪ .‬گاهي براي جلوگيري از اشتباه از اصطلح کليک چپ بجاي کليک‬ ‫استفاده میشود‪.‬‬

‫کليک وسط‬

‫فشردن و رها کردن کليد سمت وسط ماوس بدون حرکت دادن ماوس‪.‬‬

‫کليک راست‬

‫فشردن و رها کردن کليد سمت راست ماوس بدون حرکت دادن ماوس‪.‬‬

‫دوبار کليک‬

‫فشردن و رهگا کردن کليگد چگپ ماوس دو بار بگا سگرعت زياد و بدون حرکگت دادن‬ ‫ماوس‪ .‬امکان تنظيم زمان دوبار کليک از بخش تنظيمات ماوس وجود دارد‪.‬‬

‫کشيدن‬

‫فشردن و نگه داشتن کليد مگاوس بر روي يک آيتگم و سپگس حگرکت دادن ماوس‪.‬‬ ‫مثل آيکونها يا پنجرهها را میتوانيد گرفته و حرکت دهيد‪.‬‬

‫کشيدن و انداختن فشردن و نگه داشتن کليد ماوس بر روي يک آيتم و سپس حگگرکگت دادن ماوس‪.‬‬ ‫مثل آيکونهگا يگا پنجرههگا را میتوانيگد گرفتگه و حرکگت دهيگد‪ .‬بگا رهگا کگگردن دگمگه‬ ‫ماوس‪ ،‬آيکون با پنجره در موقعيت جديد قرار خواهد گرفت‪.‬‬ ‫گرفتن‬

‫هدايت ماوس به سمت يک آيتم قابل جابجايي و سپس کليگ و نگه داشتن ماوس‪.‬‬ ‫براي مثال شما میتوانيد نوار عنوان يک پنجره را گرفته و پنجره را به محل جديدي‬ ‫بکشيد‪.‬‬

‫اشارهگر لينک سمبوليک‬

‫اين اشارهگر در هنگام انجام عمليات کشيدن نمايش داده میشود‪ .‬معني آن اين است که وقتي شما آيتم‬ ‫را رها کنيد‪ ،‬يک لينک سمبوليک از آن در محل جديد ايجاد میشود‪ .‬لينکهاي سمبوليک نوع خاصي‬ ‫از فايل هستند که به يک فايل يا پوشه ديگر اشاره میکنند‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪26‬‬

‫اشارهگر پرسش‬

‫اين اشارهگر در هنگام انجام عمليات کشيدن نمايش داده میشود‪ .‬معني آن اين است که وقتي شما آيتم‬ ‫را رهيا کنييد‪ ،‬ييک منيو باز خواهيد شيد‪ .‬ايين منيو بيه شميا اجازه خواهيد داد تيا نوع عمليات کشيدن را‬ ‫انتخاب کنييد‪ .‬براي مثال‪ ،‬شميا خواهييد توانسيت بيين کپيي‪ ،‬انتقال و ايجاد لينيک سيمبوليک ييک مورد را‬ ‫انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫اشارهگر موجود نيست‬

‫اين اشارهگر در هنگام انجام عمليات کشيدن نمايش داده میشود‪ .‬معني آن اين است که امکان انداختن‬ ‫آيتم در محل فعلي وجود ندارد‪.‬‬ ‫اشارهگر تغيير اندازه‬

‫ايين اشارهگير بيه آن معنيي اسيت کيه میتوانييد کنترل را براي تغييير اندازه بخشهاي از رابيط کاربري بيه‬ ‫دسيت بگيرييد‪ .‬ايين اشارهگير معمول در کنارههاي پنجرههيا و نوارهاي تغييير اندازه بيين دو بخيش ييک‬ ‫پنجره ديده میشود‪ .‬جهت آن نشانگر جهت امکانپذير براي تغيير اندازه میباشد‪.‬‬ ‫اشارهگر دست‬

‫ايين اشارهگير هنگاميي ظاهير میشود کيه شميا ماوس را بر روي ييک لينيک هداييت کنييد‪ .‬معنيي آن ايين‬ ‫اسيت کيه میتوانييد بر روي لينيک کلييک کنييد تيا ييک سيند جدييد بارگذاري شده ييا ييک عميل صيورت‬ ‫گيرد‪.‬‬

‫مهارتهاي مرتبط با صفحه کليد‬

‫تقريبا تمامي کارهايي را که انجام آنها با استفاده از ماوس امکانپذير است‪ ،‬با صفحه کليد هم میتوانيد‬ ‫انجام دهيييد‪ .‬کليدهاي ميانييبر صييفحه کليييد راههايييي کوتاهييي براي انجام کارهييا در اختيار کاربر قرار‬ ‫میدهند‪.‬‬ ‫شميا میتوانييد از کليدهاي ميانيبر براي اجراي کارهاي عموميي در سيطح ميزکار گنوم و کار کردن بيا‬ ‫پنلهيا و پنجرههيا اسيتفاده کنييد‪ .‬همچنيين امکان اسيتفاده از کليدهاي ميانيبر در برنامههاي کاربردي نييز‬ ‫وجود دارد‪ .‬با استفاده از بخش تنظيمات صفحه کليد خواهيد توانست کليدهاي ميانبر را بنا به نياز خود‬ ‫تنظيم کنيد‪.‬‬

‫‪  27‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫بسياري از صفحه کليدهاي کامپيوترها با دو کليد لوگوي مايکروسافت ويندوز و کليد‬ ‫باز کردن منوي زمينه ارائه میشوند‪ .‬از کليد لوگوي ويندوز به عنوان يک کليد تغيير‬ ‫دهنده با عنوان کليد ‪ Super‬استفاده میشوند‪ .‬کليد منوي زمينه نيز براي دسترسي به‬ ‫منوي زمينبه اسبتفاده میشود‪ .‬دقيقبا مشاببه همان کاري کبه ترکيبب کليدهاي ‪Shift+F10‬‬ ‫انجام میدهند‪.‬‬

‫امکان تغيير تنظيمات ميزکار گنوم براي استفاده از قابليتهاي تسهيل دسترسي صفحه کليد وجود دارد‪.‬‬ ‫در ادامه به بررسي کليدهاي ميانبر قابل استفاده در ميزکار و برنامههاي کاربردي میپردازيم‪.‬‬ ‫کليدهاي ميانبر سراسري‬

‫کليدهاي ميانيبر سيراسري‪ ،‬شميا را قادر میسيازند تيا امور مرتبيط بيا ميزکار را در پنجره فعال فعلي ييا‬ ‫برنامه کاربردي انجام دهيد‪ .‬جدول ‪ ۲-۳‬اين کليدها را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۲-۳‬کليدهاي ميانبر سراسري‬ ‫کاربرد‬

‫کليد ميانبر‬

‫‪ Alt-F1‬باز کردن منوي‬

‫‪Applications‬‬

‫‪ Alt-F2‬نمايش پنجره اجراي برنامهها (‪)Run Applications‬‬ ‫‪ Ctrl-Alt-Arrow‬حرکت بين فضاهاي کاري (‪)Workspace‬‬ ‫‪keys‬‬ ‫‪Ctrl-Alt-D‬‬

‫تمامي پنجرهها را کوچک کرده و سطح ميزکار را نمايش میدهد‬

‫‪ Alt-Tab‬حرکت بين پنجرهها‪ .‬با فشردن اين کليدها ليستي از پنجرههاي قابل انتخاب نمايش‬ ‫داده میشود‪ .‬با رها کردن کليدها‪ ،‬پنجره مورد نظر انتخاب میشود‪.‬‬ ‫‪Ctrl-Alt-Tab‬‬

‫فوکوس را بيگن ميزکار و پنلهگا تغييگر میدهگد‪ .‬بگا فشردن ايگن کليدهگا ليسگتي از‬ ‫آيتمهاي قابل انتخاب نمايش داده شده و با رها کردن کليدها انتخاب خواهد شد‪.‬‬

‫کليدهاي ميانبر پنجرهها‬

‫کليدهاي ميانيبر پنجرههيا بيه شميا امکان میدهيد تيا از صيفحه کلييد براي انجام عملياتيي بر روي پنجره‬ ‫انتخاب شده فعلي استفاده کنيد‪ .‬جدول ‪ ۳-۳‬اين کليدها را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۳-۳‬کليدهاي ميانبر پنجرهها‬ ‫کليد ميانبر‬

‫کاربرد‬

‫‪ Alt-Tab‬حرکت بين پنجرهها‪ .‬با فشردن اين کليدها ليستي از پنجرههاي قابل انتخاب نمايش‬ ‫داده میشود‪ .‬با رها کردن کليدها‪ ،‬پنجره مورد نظر انتخاب میشود‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪28‬‬

‫کاربرد‬

‫کليد ميانبر‬

‫‪ Alt-F4‬بستن پنجره فعال فعلي‪.‬‬ ‫‪ Alt-F5‬خارج کردن پنجره از حالت حداکثر اندازه‪.‬‬ ‫‪ Alt-F7‬حرکگت دادن پنجره فعال فعلي‪ .‬بگا فشردن ايگن کليدهگا‪ ،‬امکان جابجگا کردن پنجره بگا‬ ‫اسگتفاده از ماوس يگا کليدهاي جهگت نمگا وجود دارد‪ .‬براي اتمام انتقال يکبار کليگک‬ ‫کنيد يا يک کليد بر روي صفحه کليد را فشار دهيد‪.‬‬ ‫‪ Alt-F8‬تغييگر اندازه پنجره فعال فعلي‪ .‬بگا فشردن ايگن کليدهگا‪ ،‬امکان تغييگر اندازه پنجره بگا‬ ‫اسگتفاده از ماوس يگا کليدهاي جهگت نمگا وجود دارد‪ .‬براي اتمام تغييگر اندازه يکبار‬ ‫کليک کنيد يا يک کليد بر روي صفحه کليد را فشار دهيد‪.‬‬ ‫‪ Alt-F9‬کوچک کردن پنجره فعال فعلي‪.‬‬ ‫‪ Alt-F10‬تغيير اندازه پنجره به حداکثر ممکن‪.‬‬ ‫‪ Alt-spacebar‬باز کردن منوي مخصوص پنجره در پنجره فعال فعلي‪.‬‬ ‫‪ Shift-Ctrl-Alt‬انتقال پنجره فعال فعلي بگه يگک فضاي کاري ديگگر مشخگص شده بگا توجگه بگه کليگد‬‫‪ Arrow keys‬جهت نما‪.‬‬

‫کليدهاي مرتبط با برنامههاي کاربردي‬

‫اييين کليدهييا امکان انجام سييريعتر عمليات مورد نياز در درون برنامههاي کاربردي را فراهييم میکننييد‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۴-۳‬اين کليدها را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۴-۳‬کليدهاي ميانبر مرتبط با برنامههاي کاربردي‬ ‫دستور‬

‫کليد ميانبر‬

‫‪ Ctrl-N‬ايجاد سند يا پنجره جديد‪.‬‬ ‫‪ Ctrl-X‬بريدن متن يا قطعه انتخاب شده و انتقال آن به حافظه کليپ بورد‪.‬‬ ‫‪ Ctrl-C‬کپي کردن متن يا قطعه انتخاب شده و انتقال آن به حافظه کليپ بورد‪.‬‬ ‫‪ Ctrl-V‬چسباندن محتويات کليپ بورد‪.‬‬ ‫‪ Ctrl-Z‬برگردان عمل قبلي‪.‬‬ ‫‪ Ctrl-S‬ذخيره کردن سند جاري بر روي ديسک‪.‬‬ ‫‪F1‬‬

‫بارگذاري کمک برنامه‪.‬‬

‫علوه بر کليدهاي ميانيبر بال‪ ،‬تماميي برنامههاي کاربردي از تعدادي کلييد ميانيبر براي کار کردن بيا رابيط‬ ‫کاربریشان پشتيبانيي میکننيد‪ .‬ايين کليدهيا امکان انجام فرايندهاييي را کيه معمول بيا کميک ماوس انجام‬ ‫میدهيد‪ ،‬فراهم میکنند‪ .‬جدول ‪ ۵-۳‬اين کليدها را تشريح کرده است‪.‬‬

‫‪  29‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫جدول ‪ ۵-۳‬کليدهاي ميانبر مرتبط با رابط کاربري برنامههاي کاربردي‬ ‫دستور‬

‫کليدها‬

‫‪ Arrow keys or Tab‬حرکت بين کنترلهاي روي رابط کاربري يا آيتمهاي موجود در يک ليست‪.‬‬ ‫‪ Enter or spacebar‬فعال کردن يا انتخاب آيتم انتخاب شده‪.‬‬ ‫‪F10‬‬

‫فعال شدن سمت چپترين منوي پنجره برنامه کاربردي‪.‬‬

‫‪ Shift-F10‬فعال شدن منوي زمينه مربوط به آيتم انتخاب شده‪.‬‬ ‫‪Esc‬‬

‫بستن منو بدون انتخاب هيچ آيتمي يا انصراف از فرايند کشيدن‪.‬‬

‫کليدهاي دسترسي‬

‫نوار منيو نواري در بالي پنجرههاي برنامههاي کاربردي اسيت کيه منوهاي مربوط آن برناميه در آن قرار‬ ‫داده شدهانيد‪ .‬کل يد دسيترسي کليدي ا ست که از طر يق آن میتوا ند به هر منيو دسيترسي پيدا کرد‪ .‬کل يد‬ ‫دسترسي هر منو معمول به صورت زير خط دار مشخص شده است‪.‬‬ ‫براي باز کردن منو‪ ،‬کليد ‪ Alt‬را نگه داشته و سپس کليد دسترسي مربوط به آنرا فشار دهيد‪ .‬پس از باز‬ ‫شدن منو‪ ،‬اين کار را میتوانيد با آيتمهاي موجود در آن منو نيز انجام دهيد‪.‬‬ ‫براي مثال‪ ،‬در يک پنجره کليد ‪ Alt+F‬را فشار دهيد تا منوي ‪ File‬انتخاب شود‪ .‬سپس کليد ‪ N‬را فشار‬ ‫دهيد تا گزينه ‪ New‬فعال شود‪.‬‬ ‫امکان استفاده از کليدهاي دسترسي بر روي ديالوگها نيز وجود دارد‪ .‬کافي است از ترکيب کليد ‪ Alt‬و‬ ‫کليد دسترسي استفاده کنيد‪.‬‬

‫اجرای برنامهها‬

‫بيا کلييک چيپ بر روی منوهيا و آيکونهای برنامههای کاربردی مختلف‪ ،‬میتوانييد آنهيا را اجرا کنييد‪.‬‬ ‫پنجره اجراي برنامههاي کاربردي‪ ،‬دسيترسي بيه دسيتورات موجود بر روي سييستم را فراهيم میکنيد‪.‬‬ ‫هنگامي که دستوري را از طريق پنجره اجراي برنامههاي کاربردي استفاده میکنيد‪ ،‬خروجي آن نمايش‬ ‫داده نمیشود‪ .‬جهت اجراي يک برنامه کاربردي يا دستور‪ ،‬مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ )۱‬پنجره اجراي برنامههاي کاربردي را باز کنيد‪ .‬اين کار را از راههاي زير میتوانيد انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬با استفاده از دگمههاي اجراي برنامههاي کاربردي موجود روي پنلهاي ميزکار‬ ‫‪ ‬با استفاده از کليدهاي ميانبر ‪.Alt+F2‬‬

‫‪ )۲‬دستوري را که مايل به اجراي آن هستيد‪ ،‬در فيلد خالي وارد کنيد‪ .‬با کليک بر روي فلش موجود در‬ ‫سمت راست اين فيلد‪ ،‬ليستي از دستوراتي که قبل وارد کردهايد‪ ،‬نمايش داده میشود‪ .‬با کليک بر روي‬ ‫‪ ،Show list of known Applications‬ليستي از برنامههاي کاربردي موجود بر روي سيستم نمايش داده‬ ‫میشود‪ .‬با کليک بر روي دگمه ‪ ،Run with file‬میتوانيد يک فايل را به همراه دستور باز کنيد‪ .‬براي‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪30‬‬

‫مثال بيا وارد کردن دسيتور ‪ emacs‬و معرفيي ييک فاييل‪ ،‬آن فاييل بيا اسيتفاده از ويرايشگير ‪ emacs‬باز‬ ‫خواهد شد‪ .‬با انتخاب گزينه ‪ Run in Terminal‬دستور در يک پنجره ترمينال اجرا خواهد شييد‪ .‬براي‬ ‫برنامههاي کاربردي را که نمیتوانند يک پنجره در محيط ‪ X‬براي خود ايجاد کنند‪ ،‬با اسييتفاده از اين‬ ‫گزينه اجرا کنيد‪.‬‬ ‫‪ )۳‬بر روي دگمه ‪ Run‬کليک کنيد تا دستور اجرا شود‪ .‬شکل ‪ ۲-۳‬پنجره اجراي برنامههاي کاربردي را‬ ‫نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۲-۳‬‬

‫پنجره اجرای برنامههای کاربردی‬

‫مرور کلي بر ميزکار‬

‫اين بخش شما را با ويژگیهاي اصلي بخشهاي مهم ميزکار گنوم آشنا خواهد ساخت‪ .‬پيش از اينکه‬ ‫شروع به کار با ميزکار گنوم کنيد‪ ،‬توصيه میکنيم تا اين بخش را مطالعه نماييد تا با ويژگيها و امکانات‬ ‫اصلي آن آشنا شويد‪ .‬ميزکار گنوم به آساني قابل تنظيم و پيکربندي است‪ ،‬بنابراين اين بخش مروري بر‬ ‫تنظيمات پيشگزيده آن خواهد داشت‪.‬‬

‫آشنايي‬

‫هنگامي که براي نخستين بار وارد ميزکار گنوم میشويد‪ ،‬صفحه آغازين‪ ،‬پنلها‪ ،‬آيکونها و پنجرههاي‬ ‫استاندارد آنرا خواهيد ديد‪ .‬مهمترين بخشهاي ميزکار گنوم به قرار زير هستند‪.‬‬

‫پنلها‬

‫پنلهيا محلهاييي در ميزکار گنوم هسيتند کيه از طرييق آنهيا کاربر میتوانيد بيه تماميي منوهيا و برنامههاي‬ ‫کاربردي سيستم دسترسي پيدا کند‪ .‬امکان تغيير و تنظيم پنلها تا حد بسيار زيادي وجود دارد‪ .‬يکي از‬ ‫مهمترين پنلها‪ ،‬پنل بالي ميزکار است‪ .‬اين پنل حاوي نوار منو میباشد‪ .‬با کليک روي آيکون انتخاب‬ ‫کننده پنجرههيا کيه در راسيتترين بخيش پنيل بال قرار دارد‪ ،‬میتوانييد ليسيتي از پنجرههاي باز را ببينييد‪.‬‬ ‫شکل ‪ ۳-۳‬اين پنل را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫شکل ‪۳-۳‬‬

‫منوها‬

‫پنل بالي ميزکار گنوم‬

‫بيا اسيتفاده از منوهيا خواهييد توانسيت بيه تماميي بخشهاي ميزکار گنوم دسيترسي پيدا کنييد‪ .‬منوي‬

‫‪  31‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪ Applications‬دسترسي شما را به تقريبا تمامي برنامههاي کاربييردي استاندارد نصب شده در سيستم‬ ‫فراهيم میکنيد‪ .‬امکان اضافيه کردن منوهيا بيا اسيتفاده از اپلت ‪ Main Menu‬و ‪ Menu Bar‬بيه پنلهاي‬ ‫مختلف وجود دارد‪ .‬شکل ‪ ۴-۳‬منوي ‪ Applications‬را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫ساختار منوها‬

‫نييوار ميينو داراي سييه منوي مخصوص میباشد که عبارتند از‪:‬‬ ‫منوي ‪Applications‬‬

‫منوي ‪ Applications‬حيياوي تعييدادي زيير منيو حاوي دستهبندیهاي مختلف نرمافزارهاي کاربردي‬ ‫اسيتاندارد گنوم اسيت‪ .‬ابزارهاي سييستمي نييز در ايين منيو قرار دارنيد‪ .‬منوي ‪ Applications‬از طرييق‬ ‫اپلتهاي منوي اصلي و نوار منو قابل دسترسي است‪.‬‬

‫منوي‬

‫‪Places‬‬

‫منوي ‪ Places‬حاوي تعدادي نقطه دسترسي به بخشهاي مختلف ميزکار گنوم است‪ .‬مانند دسترسي به‬ ‫پوشيه خانگيي‪ ،‬ميزکار‪ ،‬کامپيوتير و‪ ...‬میباشيد‪ .‬همچييينين اييين ميينو حيياوي ابزار جسيتجو و پوشيه‬ ‫‪ Recent Documents‬نيز میباشد‪.‬‬

‫منوي‬

‫‪Desktop‬‬

‫منوي ‪ Desktop‬حاوي ابزارهاي پيکربندي مييييزکار گنوم‪ ،‬دسترسي به راهنماي ميزکار و منوهاي قفل‬ ‫کردن صفحه نمايش و خروج از سيستم میباشد‪.‬‬ ‫پنجرهها‬

‫شميا میتوانييد تعداد زيادي پنجره را همزمان باز کنييد‪ .‬میتوانييد در هير پنجره ييک برناميه کاربردي‬ ‫جداگانه را اجرا کنيد‪ .‬برنامه مديريت پنجره قاب و دگمههاي مربوط به پنجرهها را ايجاد میکند‪ .‬برنامه‬ ‫مدير پنجره کاربر را قادر میسازد تا عملياتي مانند حرکت دادن‪ ،‬بستن و تغيير اندازه پنجرهها را انجام‬ ‫دهد‪.‬‬

‫شکل ‪۴-۳‬‬

‫منوي ‪Applications‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪32‬‬

‫فضاهاي کاري‬

‫ايين امکان وجود دارد تيا بتوانييد ميزکار خود را بيه فضاهاي کاري (‪ )Workspace‬متعددي تقسييم کنييد‪.‬‬ ‫امکان تنظييم تعداد فضاهاي کاري فراهيم شده اسيت‪ .‬امکان سيوئيچ کردن بيين فضاهاي کاري متعدد بيه‬ ‫راحتي امکانپذير است‪ ،‬ولي در هر زمان تنها میتوانيد يک فضاي کاري را نمايش دهيد‪.‬‬

‫مدير فايل‬

‫برنامه مدير فايل ناتيلوس امکان دسترسي يکپارچه به فايلها و برنامههاي کاربردي را فراهم میکند‪ .‬با‬ ‫استفاده از آن میتوانيد محتويات پوشهها را مديريت کرده و فايلها را با برنامههاي کاربردي مرتبط به‬ ‫آنهيا باز کنييد‪ .‬جلوتير بيه طور مفصيل بيه آن خواهييم پرداخيت‪ .‬شکيل شماره ‪ ۵-۳‬نماييي از ناتيلوس را‬ ‫نشان میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۵-۳‬‬

‫مدير فايل ناتيلوس‬

‫ميزکار‬

‫ميزکار در پشييت تمامييي اجزا قرار میگيرد‪ .‬ميزکار جزيييي فعال از رابييط کاربري میباشييد‪ .‬میتوانيييد‬ ‫آيتمهاي مختلفي را براي دسترسي سريعتر و آسانتر بر روي ميزکار قرار دهيد‪ .‬با کليک راست بر روي‬ ‫ميزکار‪ ،‬يک منو باز خواهد شد‪.‬‬ ‫ترجيحات‬

‫ميزکار گنوم داراي ابزارهاي پيکربندي مخصيوص ترجيحات (‪ )Preferences‬کاربر اسيت‪ .‬هير ييک از‬ ‫ايين ابزارهيا میتوانيد رفتار بخشيي از ميزکار گنوم را تنظييم کنيد‪ .‬ابزارهاي ترجيحات از منوي ‪Desktop‬‬ ‫بخش ‪ Preferences‬قابل دسترسي هستند‪ .‬در ميزکار گنوم به طور معمول میتوانيد يک کار خاص را‬ ‫با استفاده از راههاي متعددي انجام دهيد‪ .‬براي مثال میتوانيد يک برنامه کاربردي را از منوها‪ ،‬پنلها يا‬ ‫از روي ميزکار اجرا کنيد‪.‬‬

‫‪  33‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫پنلها‬

‫امکان حذف و اضافييه کردن پنلهييا در هيير زمان بييه راحتييي وجود دارد‪ .‬در حالت اسييتاندارد‪ ،‬ميزکار‬ ‫‪ GNOME‬حداقل داراي يک پنل میباشد‪ .‬امکان انجام عمليات زير با پنلها وجود دارد‪:‬‬

‫‪ ‬ايجاد پنلها‪.‬‬ ‫‪ ‬پاک کردن پنلها‪.‬‬ ‫‪ ‬مخفي کردن پنلها‪.‬‬ ‫‪ ‬اضافه کردن آيتم به پنلها‪.‬‬ ‫‪ ‬تنظيم آيتمهاي پنلها‪.‬‬

‫ايجاد پنلها‬

‫براي اضافيه کردن پنل جدييد‪ ،‬بر روي ييک فضاي خالي در ييک پنيل کلييک راسيت کرده و گزينيه‬ ‫‪ Panel‬را انتخاب کنيد‪ .‬پنل جديدي به ميزکار اضافه خواهد شد‪ .‬پنل در ابتدا حاوي هيچ الماني نيست‪.‬‬ ‫شميا میتوانييد ايين پنيل را بيا توجيه بيه نياز خود پيکربندي و تنظييم کنييد‪ .‬میتوانييد آيتمهاييي را بيه آن‬ ‫اضافه کرده و يا تصوير پس زمينه آنرا تغيير دهيد‪ .‬امکان ايجاد هر تعداد پنل وجود دارد‪.‬‬

‫‪New‬‬

‫حذف پنلها‬

‫براي حذف پنلهيا‪ ،‬کافيي اسيت کيه بر روي آن کلييک راسيت کرده و گزينيه‬ ‫انتخاب کنيد‪.‬‬

‫‪This Panel‬‬

‫‪ Delete‬را‬

‫مخفي کردن پنلها‬

‫هير پنيل میتوانيد دگميه مخفيي کردن داشتيه باشيد‪ .‬بيا انتخاب گزينيه ‪ Show Hide Buttons‬در پنجره‬ ‫‪ Properties‬هر پ نل ا ين دگمه ها نمايش داده خواهند شد‪ .‬با کل يک بر روي آنها پنل مخ في شده يا‬ ‫نمايش داده میشود‪.‬‬

‫اضافه کردن آيتم به پنلها‬

‫پنلهيا میتواننيد حاوي آيتمهاي مختلفيي باشنيد‪ .‬از اجرا کنندههاي (‪ )Launcher‬برنامههيا‪ ،‬منوهيا تيا‬ ‫اپلتها و کشوهاي مختلف‪ .‬شکل ‪ ۶-۳‬يک پنل نمونه را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۶-۳‬‬

‫يک پنل نمونه‬

‫کاربر میتواند آيتمهاي زير را به تمامي انواع پنلها اضافه نمايد‪:‬‬ ‫اپلتها‬

‫اپلتها برنامههاي کاربردي کوچکي هستند که بر روي پنلها قرار میگيرند‪ .‬هر اپلت داراي يک رابط‬ ‫کاربري سياده اسيت کيه بيا اسيتفاده از ماوس ييا صيفحه کلييد میتوانييد بيا آن کار کنييد‪.‬بيه صيورت‬ ‫پيشگزيده‪ ،‬اپلتهاي زير بر روي پنلها وجود دارند‪:‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪34‬‬

‫‪ ‬اپلت ‪ :Menu Bar‬امکان دسترسي به منوهاي ‪ Applications، Places‬و ‪ Desktop‬را فراهم میکند‪ .‬با استفاده‬ ‫از اين منوها میتوانيد به برنامههاي کاربردي و ابزارهاي مديريت و تنظيمات سيستم دسترسي پيدا کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬اپلت ساعت‪ :‬تاريخ و ساعت سيستم را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫‪ ‬اپلت انتخاب کننده پنجرهها‪ :‬اين اپلت ليستي از تمامي پنجرههاي باز را نمايش داده و میتوانيد پنجره مورد‬ ‫نظر براي فعال شدن را از ميان آنها انتخاب کنيد‪ .‬اين اپلت در راستترين گوشه پنل بال قرار دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬اپلت ليسـت پنجرههـا‪ :‬ايـن اپلت تمامـي پنجرههاي باز را بـه صـورت دگمههاي قابـل کليـک براي فعال شدن يـا‬ ‫کوچک شدن پنجره نمايش میدهد‪ .‬اين اپلت بر روي پنل پايين صفحه قرار دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬ســوئيچ کننده فضاي کاري‪ :‬ايــن اپلت براي حرکــت بيــن فضاهاي کاري ميزکار بکار میرود‪ .‬بــه صــورت‬ ‫پيشگزيده‪ ،‬اين اپلت در گوشه راست پنل پايين صفحه قرار میگيرد‪.‬‬

‫براي اضافه کردن يک اپلت به پنل‪ ،‬کافي است روي يک فضاي خالي پنل کليک راست کرده و گزينه‬ ‫‪ Add to Panel‬را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫اجرا کنندهها‬

‫اجرا کنندهها (‪ )Launchers‬ميانبري براي اجراي يک برنامه‪ ،‬دستور يا بازکردن يک فايل هستند‪ .‬براي‬ ‫مثال‪ ،‬آيکون ماشين حساب در شکل ‪ ۵-۳‬يک اجرا کننده براي برنامه ماشين حساب است‪ .‬اجرا کننده‬ ‫میتوانيد بر روي ييک پنيل و ييا درون ييک منيو قرار گيرد‪ .‬براي انجام عميل مرتبيط بيا اجرا کننده‪ ،‬کافيي‬ ‫است روي آن کليک کنيد‪ .‬ايجاد اجرا کنندههاي خاص خودتان بسيار آسان است‪ .‬کافي است بر روي‬ ‫يک فضاي خالي روي پ نل کليک راست کرده‪ ،‬گزينه ‪ Add to Panel‬و سپس ‪Custom Application‬‬ ‫‪ Launcher‬را انتخاب کنيد‪ .‬براي اضافه کردن يک اجرا کننده از منوهاي موجود‪ ،‬پس از کليک راست‬ ‫بر روي پنيل‪ ،‬گزي نه ‪ Add to Panel‬و سپس ‪ Application Launcher‬را انتخاب کن يد‪ .‬سپس به شميا‬ ‫امکان انتخاب برنامه مورد نظر داده میشود‪.‬‬ ‫کليدهاي عملياتي‬

‫با اضافه کردن دگمههاي عملياتي میتوانيد دسترسي سريع به برخي از امور روزمره داشته باشيد‪ .‬اين‬ ‫دگمهها عبارتند از‪:‬‬

‫‪ ‬دگمه بستن اجباري‬ ‫نمیدهد‪.‬‬

‫(‪Quit‬‬

‫‪ :)Force‬براي بســتن برنــامهاي که قـفل شده و به درخواستهاي شما پاسخ‬

‫‪ ‬قفـل کردن صـفحه نمايـش‪ :‬براي قفـل کردن صـفحه نمايـش هنگامـي کـه در پشـت سـيستم قرار نداريـد‪ .‬آيکون‬ ‫قفل و کليد در شکل ‪ ۵-۳‬اين دگمه را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫‪ ‬خروج (‪ :)Log out‬براي خروج از گنوم و اتمام نشست ( ‪ .)Session‬آيکون در و فلش در شکل ‪ ۵-۳‬اين دگمه‬ ‫را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫‪ ‬دگمه اجراي برنامهها‪ :‬براي بازکردن پنجره اجراي برنامهها و اجراي دستور مورد نظرتان‪.‬‬ ‫‪ ‬گرفتن عکس‪ :‬با کليک بر روي اين دگمه‪ ،‬از صفحه نمايش شما عکس گرفته میشود‪.‬‬ ‫‪ ‬جستجو‪ :‬براي باز کردن پنجره جستجو بر روي سيستم‪.‬‬ ‫‪ ‬نمايش ميزکار‪ :‬براي کوچک کردن تمامي پنجرهها و نمايش ميزکار‪.‬‬

‫‪  35‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫منوها‬

‫با استفاده از منوها میتوانيد به تمامي بخشهاي ميزکار گنوم دسترسي پيدا کنيد‪ .‬براي بازکردن يک منو‬ ‫از روي پنل‪ ،‬روي آيکون آن کليک کنيد‪ .‬اپلت ‪ Menu Bar‬منوها را به صورت نوشته نمايش میدهد‪.‬‬ ‫منوها علوه بر آيکون داراي يک فلش کوچک نيز بر روي خود هستند‪ .‬براي مثال‪ ،‬آيکون پا در شکل‬ ‫‪ ۵-۳‬يک منو است‪ .‬امکان اضافه کردن منوها به تمامي پنلها به راحتي وجود دارد‪ .‬کافي است در يک‬ ‫فضاي خالي روي پنل کليک راست کرده و گزينه ‪ Add to Panel‬و سپس ‪ Main Menu‬يا ‪Menu Bar‬‬ ‫را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫کشوها‬

‫کشوها (‪ )Drawers‬آيتمهايي باز شيونده روي پينلها هستند‪ .‬هنگامي که با تعداد زيادي از برنامههاي‬ ‫کاربردي سر و کار داريد‪ ،‬میتوانيد از کشوها براي منيظم کردن و دسترسي آسانتر به آنها استفاده کنيد‪.‬‬ ‫براي اضافه کردن يک کشو به يک پنل کافي است که روي يک فضاي خالي بر روي پنل کليک راست‬ ‫کرده و گزينه ‪ Add to Panel‬را انتخاب کنيد‪ .‬سپس گزينه ‪ Drawer‬را انتخاب کنيد‪ .‬بييا ييکبار کليک‬ ‫کشو باز شده و با کليک مجدد‪ ،‬بسته خواهد شد‪.‬‬

‫تنظيم آيتمهاي پنلها‬

‫با استفاده از راههاي زير میتوانيد آيتمهاي روي پنلهاي را دستکاري و تنظيم کنيد‪:‬‬

‫‪ ‬جابجـا کردن آيتمهـا درون يـک پنـل يـا بيـن پنلهاي مختلف‪ .‬ايـن کار را میتوانيـد بـا اسـتفاده از دگمـه وسـط‬ ‫ماوس و کشيدن و انداختن انجام دهيد‪.‬‬ ‫‪ ‬کپي کردن آيتمهاي موجود در يک منو به يک پنل‪ .‬اين کار را با استفاده از ماوس و کشيدن و انداختن و يا‬ ‫اضافه کردن اجرا کنندهها میتوانيد انجام دهيد‪.‬‬

‫منوها‬

‫با استفاده از منوها میتوانيد به تمامي بخشهاي ميزکار گنوم دسترسي پيدا کنيد‪ .‬با استفاده از اجزاي‬ ‫زير میتوانيد به منوها دسترسي پيدا کنيد‪:‬‬ ‫منوي اصلي‬

‫منوي اصلي (‪ )Main Menu‬حاوي منوي ‪ Applications‬میباشد‪ .‬منوي ‪ Applications‬براي دسترسي‬ ‫به برنامههاي کاربردي نصب شده بر روي سيستم بکار میرود‪.‬‬ ‫براي اضافه کردن منوي اصلي به يک پنل‪ ،‬بر روي يک فضاي خالي از پنل کليک راست کرده‪ ،‬گزينه‬ ‫‪ Add to Panel‬و سپس ‪ Main Menu‬را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫نوار منو‬

‫نييوار منو (‪ )Menu Bar‬حيياوي ميينييوهاي ‪ Applications، Places‬و ‪ Desktop‬میباشييد‪ .‬مينييوي‬ ‫‪ Applications‬براي دسترسي به برنامههاي کاربردي نصب شده بر روي سيستم بکار میرود‪ .‬ابزارهاي‬ ‫پيکربندي و تنظيم سيستم نيز در نوار منو قرار داده شدهاند‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪36‬‬

‫براي اضافه کردن منوي اصلي به يک پنل‪ ،‬بر روي يک فضاي خالي از پنل کليک راست کرده‪ ،‬گزينه‬ ‫‪ Add to Panel‬و سپس ‪ Main Menu‬را انتخاب کنيد‪.‬‬

‫پنلها‬

‫همانطور کيه گفتيه شيد‪ ،‬بيه راحتيي میتوانييد منوهيا را بيه پنلهاي مختلفيي کيه بر روي سييستم ايجاد‬ ‫میکنيد‪ ،‬اضافه نماييد‪.‬‬

‫پنجرهها‬

‫شميا میتوانييد تعداد زيادي پنجره را همزمان باز کنييد‪ .‬هير پنجره ييک قاب دارد‪ .‬قاب پنجره محتوي‬ ‫کنترلهاي فعالي است که کاربر میتواند از آنها براي کار را پنجرهها استفاده کند‪.‬‬

‫انواع پنجرهها‬

‫ميزکار گنوم داراي انواع پنجرههاي زير است‪:‬‬ ‫پنجرههاي برنامههاي کاربردي‬

‫هنگاميي کيه ييک برناميه کاربردي را اجرا میکنييد‪ ،‬ييک قاب پنجره آنرا مرزبندي میکنيد‪ .‬سيمت بالي‬ ‫پنجره داراي يک نوار عنوان میباشد‪ .‬نوار عنوان داراي دگمههايي است که میتوانيد براي کار کردن با‬ ‫پنجره از آنها استفاده کنيد‪ .‬از اين دگمهها میتوانيد براي انجام عملياتي مانند بازکردن منوي پنجره يا‬ ‫بستن پنجره استفاده کنيد‪ .‬منوي پنجره داراي دستوراتي است که میتوانيد بر روي پنجره اجرا کنيد‪.‬‬

‫پنجرههاي محاورهاي‬

‫پنجرههاي محاورهاي (‪ )Dialog‬داراي يک قاب و بخشي حاوي اطلعات و تعدادي کنترل قابل استفاده‬ ‫براي کاربر میباشنيد‪ .‬قاب پنجره محاورهاي داراي دگمههاييي اسيت کيه میتوانييد براي کار کردن بيا‬ ‫پنجره از آنها استفاده کنيد‪ .‬از اين دگمهها میتوانيد براي انجام عملياتي مانند بازکردن منوي پنجره يا‬ ‫بستن پنجره محاورهاي استفاده کنيد‪.‬‬

‫تنظيم پنجرهها‬

‫بيا اسيتفاده از قاب پنجره ييا پنجرههاي محاورهاي میتوانييد کارهاي مختلفيي انجام دهييد‪ .‬بسيياري از‬ ‫المانهاي کنترلي پنجرهها در بخش باليي پنجره قرار داده شدهاند‪ .‬شکل ‪ ۷-۳‬بخش باليي پنجره يک‬ ‫نرمافزار کاربردي عادي را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫شکل ‪۷-۳‬‬

‫بخش باليي پنجره يک برنامه کاربردي عادي‬

‫المانهاي کنترلي فعال پنجرههييا بييه قرار جدول ‪ ۶-۳‬هسييتند‪ .‬براي تغيييير اندازه پنجره‪ ،‬میتوانيييد‬ ‫ديوارههاي پنجره (بجز نوار عنوان) را گرفته و حرکت دهيد تا به اندازه دلخواه در آيد‪.‬‬

‫فعال کردن يک پنجره‬

‫پنجرهاي که فعال است‪ ،‬میتوانيد ورودي ماوس و صفحه کليد را دريافت کند‪ .‬در هر زمان تنها يک‬ ‫پنجره میتوانيد فعال باشيد و بيا اصيطلح ديگير فوکوس را در اختيار داشتيه باشيد‪ .‬ظاهير پنجره فعال بيا‬

‫‪  37‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫سياير پنجرههيا تفاوت دارد‪ .‬بيا اسيتفاده از المانهاي جدول ‪ ۷-۳‬خواهييد توانسيت ييک پنجره را فعال‬ ‫کنيد‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۶-۳‬المانهاي کنترلي فعال پنجرهها‬ ‫المان کنترلي شرح‬ ‫دگمه منوي‬ ‫پنجره‬

‫با کليک بر روي آن منوي پنجره باز خواهد شد‪ .‬آيکوني که در منتهي اليه سمت چپ‬ ‫شکل ‪ ۲-۵‬قرار دارد‪.‬‬

‫نوار عنوان‬

‫اين نوار معمول نام برنامه کاربردي و سند فعال را نمايش میدهد و از آن میتوانيد‬ ‫براي جابجا کردن يا سايه کردن پنجره استفاده کنيد‪ .‬نوار قهوهاي رنگ در شکل ‪.۶-۳‬‬

‫دگمه کوچک‬ ‫کردن‬

‫با کليک بر روي اين دگمه‪ ،‬پنجره کوچک شده و به حالت حداقل در خواهد آمد‪ .‬دگمه‬ ‫سوم از سمت راست در شکل ‪.۶-۳‬‬

‫دگمه حداکثر‬

‫با کليک بر روي اين دگمه پنجره به حالت حداکثر اندازه و با کليک مجدد بر روي آن‬ ‫به اندازه تنظيم شده قبلي باز خواهد گشت‪ .‬دگمه دوم از سمت راست در شکل ‪.۶-۳‬‬

‫دگمه بستن‬

‫با کليک بر روي اين دگمه‪ ،‬پنجره بسته خواهد شد‪ .‬دگمه اول از سمت راست در شکل‬ ‫‪.۶-۳‬‬

‫ديواره‬

‫با کليک راست بر روي ديواره پنجره‪ ،‬منوي پنجره نمايش داده خواهد شد‪.‬‬

‫فضاهاي کاري‬

‫شميا میتوانييد تعداد زيادي پنجره را بيه طور همزمان بر روي ميزکار گنوم خود داشتيه باشييد‪ .‬پنجرههيا‬ ‫در زير بخشهايي از ميزکار گنوم نمايش داده میشوند که اين زير بخشها را فضاهاي کاري میناميم‪.‬‬ ‫فضاي کاري ييک منطقيه مجزا اسيت کيه از آن میتوانييد اسيتفاده کنييد‪ .‬هير فضاي کاري داراي همان‬ ‫ميزکار‪ ،‬همان پنلهيا و همان منوهاسيت‪ .‬بيا ايين حال شميا میتوانييد در هير فضاي کاري پنجرههيا و‬ ‫برنامههاي کاربردي متفاوتي داشته باشيد‪ .‬در هر زمان تنها امکان نمايش يک فضاي کاري وجود دارد‪.‬‬ ‫فضاهاي کاري به شما کمک میکنند تا هنگامي که تعداد زيادي پنجره باز داريد‪ ،‬از فضاي کاري خود‬ ‫به نحو احسن استفاده کنيد‪ .‬وقتي ميزکار شما با تعداد زيادي پنجره شلوغ میشود‪ ،‬میتوانيد برخي از‬ ‫پنجرهها را به فضاي کاري ديگري منتقل کنيد‪ .‬همچنين میتوانيد به فضاي کاري جديد منتقل شده و‬ ‫برنامههاي جديد را آنجا اجرا کنيد‪.‬‬ ‫فضاهاي کاري در اپلت سوئيچ کننده يا نمايشگر فضاهاي کاري نمايش داده میشوند‪ .‬شکل ‪ ۸-۳‬اين‬ ‫اپلت را نمايش میدهد‪ .‬به صورت پيشگزيده‪ ،‬اين اپلت داراي چهار فضاي کاري است‪.‬‬ ‫انتقال بين فضاهاي کاري‬

‫با استفاده از روشهاي زير میتوانيد بين فضاهاي کاري منتقل شويد‪:‬‬ ‫شکل ‪۸-۳‬‬

‫اپلت سوئيچ کننده بين فضاهاي کاري‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪38‬‬

‫‪ ‬در اپلت سوئيچ کننده فضاي کاري بر روي فضاي کاري مورد نظر کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬با فشردن کليدهاي ‪ Ctrl+Alt+Right Arrow‬به فضاي کاري سمت راست فضاي کاري جاري منتقل خواهيد‬ ‫شد‪.‬‬ ‫‪ ‬با فشردن کليدهاي ‪ Ctrl+Alt+Left Arrow‬به فضــاي کـاري سمت چپ فضاي کاري جاري منتقل خواهيد‬ ‫شد‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۷-۳‬المانهاي فعال کردن پنجرهها‬ ‫المان‬

‫عمليات‬

‫ماوس‬

‫در صورتي که پنجره نمايان است‪ ،‬بر روي آن کليک کنيد‪.‬‬

‫از کليدهاي ميانبر براي سوئيچ بين پنجرههاي باز استفاده کنيد‪ .‬براي فعال شدن يک‬ ‫کليدهاي ميانبر پنجره‪ ،‬بر روي آن پنجره کليد را رها نماييد‪ .‬کليد ميانبر پيشگزيده براي سوئيچ بين‬ ‫پنجرهها ‪ Alt+Tab‬میباشد‪.‬‬ ‫بر روي دگمه مربوط به پنجره مورد نظر در ليست پنجرهها در پايين صفحه نمايش‬ ‫ليست پنجرهها‬ ‫کليک کنيد‪.‬‬ ‫انتخاب کننده‬ ‫پنجره‬

‫بر روي آيکون انتخاب کننده پنجرهها کليک کنيد و پنجره مورد نظر را انتخاب نماييد‪.‬‬

‫نمايشگر فضاي‬ ‫کاري‬

‫در نمايشگر فضاي کاري‪ ،‬بر روي پنجره مورد نظر کليک کنيد‪.‬‬

‫اضافه کردن فضاهاي کاري‬

‫براي اضافييه کردن فضاهاي کاري بييه ميزکار گنوم‪ ،‬بر روي اپلت سييوئيچ کننده کليييک راسييت کرده و‬ ‫سپس ‪ Preferences‬را انتييخاب کنيييد‪ .‬سيپس پنجره تنظيمات اين اپلت نمايش داده میشود‪ .‬با تغيير‬ ‫مقدار گزينه ‪ Number of Workspaces‬میتوانيد تعداد آنرا تغيير دهيد‪.‬‬

‫مدير فايل ناتيلوس‬

‫مديرفاييل ناتيلوس ييک نقطيه دسيترسي يکپارچيه بيه فايلهيا‪ ،‬برنامههاي کاربردي‪ ،‬سيايتهاي ‪ FTP‬و‬ ‫‪URI‬ها فراهم مینمايد‪ .‬مدير فايل شما را قادر میسازد تا کارهاي زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫نمايش فايلها و پوشهها‬

‫بيه آسياني میتوانييد فايلهيا و پوشههاي خود را ببينييد‪ .‬بيا اسيتفاده از مديير فاييل خواهييد توانسيت‬ ‫برنامههاي کاربردي را براي نمايش يا ويرايش فايلها اجرا کنيد‪.‬‬

‫مديريت فايلها و پوشهها‬

‫با استفاده از مدير فايل میتوانيد فايلها يا پوشههايي را ايجاد‪ ،‬منتقل‪ ،‬کپي يا حذف کنيد و يا تغيير نام‬ ‫دهيد‪.‬‬

‫‪  39‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫اجراي اسکريپتها‬

‫با استفاده از مدير فايل میتوانيد اسکريپتها را اجرا کنيد‪.‬‬

‫سفارشي کردن فايلها و پوشهها‬

‫میتوانيييد بييه فايلهييا و پوشههاي خود نشانههايييي را براي مشخييص کردن وضعيتهاي خاص يييا‬ ‫تشخيص آسانتر‪ ،‬اضافه کنيد‪ .‬براي مثال با اضافه کردن نشانه مهم به يک فايل مشخص میکنيد که اين‬ ‫فايل داراي اهميت باليي است‪ .‬همچنين امکان سفارشي کردن پوشهها با استفاده از راههاي زير وجود‬ ‫دارد‪:‬‬ ‫‪ ‬اضافه کردن يادداشت به پوشه‪.‬‬

‫‪ ‬مشخص کردن يک الگو يا پسزمينه خاص براي يک پوشه‪.‬‬ ‫‪ ‬مشخص کردن ميزان بزرگنمايي (‪ )Zoom‬براي يک پوشه‪.‬‬

‫بازکردن آدرسهاي ‪ URI‬خاص‬

‫ميزکار گنوم داراي نشانیهاي ‪ URI‬خاصي است که با استفاده از آنها از طريق مدير فايل میتوانيد به‬ ‫کار کردهاي مختلفي دسترسي پيدا کنيد‪ .‬براي مثال براي دسترسي به پوشه قلمها‪ ،‬نشاني ‪ fonts:///‬را‬ ‫در نوار ميوقعيت (‪ )Location Bar‬مدييير فايييل وارد نميياييد (نوار موقعيت را با استفاده از کليدهاي‬ ‫‪ Ctrl+L‬فعال کنيد)‪.‬‬ ‫ايجاد ‪ CD‬و ‪DVD‬‬

‫مديرفايل داراي محل مخصوصي است که در آن میتوانيد فايلها و پوشههايي را کپي کرده و بر روي‬ ‫‪ CD‬يا ‪ DVD‬کپي کنيد‪ .‬کافي است از منوي ‪ Go‬گزينه ‪ CD/DVD Creator‬را انتخاب يا نشاني ‪burn:///‬‬ ‫را در نوار موقعيت وارد کنيد‪ .‬همچنين اين مديرفايل است که نقش ايجاد کننده ميزکار را داراست‪.‬‬ ‫باز کردن فايلها از مدير فايل‬

‫براي بازکردن ييک فاييل بر روي آيکون پوشيه خانيه بر روي ميزکار کلييک کنييد‪ .‬در صيورتي کيه فاييل‬ ‫مورد نظر درون پوشه خاصي قرار دارد‪ ،‬بر روي پوشه دوبار کليک کنيد تا باز شود‪ .‬فايل مورد نظر را‬ ‫يافته و بر روي آن دوبار کليک کنيد تا با برنامه کاربردي مرتبط با آن باز شود‪.‬‬

‫انتقال فايلها بين پوشهها‬

‫براي ايين کار میتوانييد چنيد پنجره مديير فاييل باز کرده و فايلهيا را بيا اسيتفاده از فراينيد کشيدن و‬ ‫انداختن جابجا کنيد‪.‬‬

‫ميزکار و اجزاي آن‬

‫ميزکار يک جز فعال از رابط کاربري میباشد‪ .‬با استفاده از ميزکار میتوانيد کارهاي زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬اجراي برنامههاي کاربردي‪ ،‬باز کردن پوشههـــا و فايلهـــا‪ .‬براي مثال میتوانيـــد يـــک اجرا کننده برنامـــه‬ ‫کاربردي که پر استفاده است را بر روي ميزکار ايجاد کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬باز کردن منوي ميزکار‪ .‬بـا کليـک راسـت بر روي ميزکار‪ ،‬منوي ميزکار باز خواهـد شـد‪ .‬بـا اسـتفاده از آن‬ ‫میتوانيد عملياتي را بر روي ميزکار انجام دهيد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪40‬‬

‫مدير فايل ناتيلوس‪ ،‬کنترل کننده ميزکار است‪.‬‬ ‫باز کردن اجزاي ميزکار‬

‫براي بازکردن آيتميي از روي ميزکار‪ ،‬بر روي آن دوبار کلييک کنييد‪ .‬البتيه بيا اسيتفاده از تنظيمات ميزکار‬ ‫میتوانيد فرايند دوبار کليک را تبديل به يکبار کليک نماييد‪.‬‬

‫اضافه کردن اجزا روي ميزکار‬

‫با اضافه کردن اجزايي روي ميزکار‪ ،‬میتوانيد دسترسي به برنامههاي کاربردي‪ ،‬فايلها و پوشههاي پر‬ ‫استفاده را تسهيل نماييد‪ .‬با استفاده از روشهاي زير میتوانيد اجزايي را به ميزکار خود اضافه کنيد‪:‬‬

‫‪ ‬استفاده از منوي ميزکار براي اضافه کردن يک اجرا کننده بر روي ميزکار‪.‬‬ ‫‪ ‬کشيدن و انداختن يک آيتم از پنجره مدير فايل بر روي ميزکار‪ .‬براي مثال میتوانيد يک لينک سمبوليک به‬ ‫فايلي که زياد استفاده میکنيد ايجاد نماييد‪ .‬امکان قرار دادن مستقيم فايلها و پوشهها بر روي ميزکار نيز‬ ‫وجود دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬يک اجرا کننده برنامه را از يک منو بر روي ميزکار بکشيد‪.‬‬

‫ترجيحات ميزکار گنوم‬

‫بيا اسيتفاده از ابزارهاي تنظيمات و پيکربندي ميزکار گنوم‪ ،‬تقريبيا قادرييد تيا تقريبيا تماميي امکانات آن را‬ ‫بنا به سليقه و نياز خود تنظيم و پيکربندي کنيد‪ .‬هرکدام از ابزارهاي حاوي بخش خاصي از تنظيمات‬ ‫رفتار ميزکار گنوم هسييتند‪ .‬براي مثال ابزارهاي جداگانهاي براي تنظيييم جلوههييا‪ ،‬قلم و ديگيير اجزاي‬ ‫ميزکار وجود دارد‪.‬‬ ‫میتوانيد از منوي ‪ Desktop‬بخش ‪ Preferences‬به ابزارهاي تنظيم و پيکربندي ميزکار گنوم دسترسي‬ ‫پيدا کنيد‪.‬‬ ‫برنامههاي کاربردي‬

‫برنامههاي کاربردي ارائه شده به همراه ميزکار گنوم داراي مشخصات خاصي هستند‪ .‬براي مثال همگي‬ ‫داراي ظاهري هماه نگ میباشند‪ .‬يکي از دل يل آن‪ ،‬استفاده از کتابخانههاي برنامهنويسي يکسان براي‬ ‫آنهاست‪ .‬هر برنامه کاربردي که از کتابخانههاي استاندارد برنامهنويسي گنوم استفاده کند‪ ،‬به آن برنامه‬ ‫کاربردي سييازگار بييا گنوم اطلق میگردد‪ .‬براي مثال‪ ،‬ناتيلوس و ويرايشگيير متنييي ‪ gedit‬برنامههاي‬ ‫کاربردي سازگار با گنوم هستند‪.‬‬ ‫گنوم کتابخانههايييي علوه بر کتابخانههاي ارائه شده بييه همراه سيييستمعامل شمييا ارائه میکنييد‪ .‬اييين‬ ‫کتابخانههيا گنوم را قادر میسيازند تييا بتوانييد برنامههاي کاربردي موجود را ماننيد برنامههاي کاربردي‬ ‫سيازگار بيا گنوم اجرا نماييد‪ .‬براي مثال از ميزکار گنوم میتوانييد برنامههاي کاربردي نوشتيه شده براي‬ ‫‪ X11‬و ‪ Motif‬را به راحتي اجرا کنيد‪.‬‬ ‫برخي از ويژگیهاي برنامههاي کاربردي سازگار با گنوم به قرار زير هستند‪:‬‬ ‫‪ ‬ظاهـر هماهنــگ‪ .‬ايـن برنامههــا از جلوه ظاهري پيروي میکننــد کـه کاربر در تنظيمات ميزکار گنوم آنرا بـه‬ ‫عنوان جلوه ظاهري پيشگزيده تعييــن کرده اســت‪ .‬از ابزارهاي زيــر میتوانيــد براي تغييــر شکــل ظاهري‬ ‫برنامههاي کاربردي سازگار با گنوم استفاده کنيد‪:‬‬

‫‪  41‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫ ابزار تنظيم منوها و نوار ابزار (‪)Menu & Toolbar‬‬‫ ابزار تنظيم جلوهها (‪)Themes‬‬‫‪ ‬منوهـا‪ ،‬نوارهاي ابزار و نوارهاي وضعيـت‪ .‬بسـياري از نرمافزارهاي کاربردي سـازگار بـا گنوم داراي يـک‬ ‫نوار منــو‪ ،‬يــک نوار ابزار و يــک نوار وضعيــت میباشنــد‪ .‬نوار منــو هميشــه حاوي منوهاي ‪ File‬و ‪Help‬‬ ‫میباشـد‪ .‬منوي ‪ File‬هميشـه حاوي آيتمـي بـه نام ‪ Quit‬و منوي ‪ Help‬هميشـه حاوي آيتمـي بـه نام ‪About‬‬ ‫میباشــد‪ .‬نوار ابزار نواري اســت کــه زيــر نوار منــو نمايــش داده میشود و حاوي دگمههايــي براي پــر‬ ‫استفادهترين دستورات میباشد‪ .‬نوار وضعيت نيز در پايينترين سمت پنجره قرار داشته و حاوي اطلعاتي‬ ‫درباره آنچـه کـه در حال انجام يـا نمايـش اسـت‪ ،‬میباشـد‪ .‬ممکـن اسـت برنامههاي سـازگار بـا گنوم‪ ،‬نوارهاي‬ ‫اضافه ديگري نيز داشته باشند‪ .‬براي مثال‪ ،‬ناتيلوس داراي يک نوار موقعيت نيز میباشد‪ .‬برخي از نوارهاي‬ ‫برنامههاي کاربردي سازگار با گنوم قابل جدا کردن هستند‪ .‬میتوانيد نوار را با استفاده از دسته آن گرفته‬ ‫و جدا کنيد و به سمت ديگري از پنجره برنامه متصل نماييد‪.‬‬ ‫‪ ‬کليدهاي ميانبر پيشگزيده‪ .‬برنامههاي کاربردي سازگار با گنوم داراي کليدهاي ميانبر يکسان براي عمليات‬ ‫يکسان هستند‪ .‬براي مثال‪ ،‬براي خروج از يک برنامه کاربردي سازگار با گنوم کافي است کليدهاي ‪Ctrl+Q‬‬ ‫را فشار دهيد‪ .‬کليد ميانبر برگردان عمل قبلي نيز ‪ Ctrl+Z‬میباشد‪.‬‬ ‫‪ ‬کشيدن و انداختـن‪ .‬برنامههاي کاربردي سـازگار بـا گنوم داراي قرارداد يکسـاني براي انجام عمليات کشيدن‬ ‫و انداختن میباشند‪ .‬اين به اين معني است که در هنگام انجام عمليات کشيدن و انداختن به طور يکسان عمل‬ ‫خواهند کرد و میتوانند به خوبي با هم کار کنند‪ .‬براي مثال هنگامي که يک فايل با فرمت ‪ HTML‬را به درون‬ ‫يک مرورگر وب میکشيد‪ ،‬به صــورت ‪ HTML‬نمــايش داده شــده و هنگام کشيدن آن به درون ويرايشگر‬ ‫متني‪ ،‬متن آن نمايش داده خواهد شد‪.‬‬

‫نشستهاي ميزکار گنوم‬

‫در اين بخش چگونگي شروع‪ ،‬مديريت و پايان دادن به نشستهاي ميزکار گنوم بررسي خواهد شد‪.‬‬

‫شروع يک نشست‬

‫يک نشست بين زماني که کاربر وارد سيستم میشود و زماني که از سيستم خارج میشود‪ ،‬رخ میدهد‪.‬‬ ‫صيفحه ورود بيه سييستم دروازه ورودي شميا بيه ميزکار گنوم اسيت‪ .‬ايين صيفحه حاوي فيلدهاييي براي‬ ‫وارد کردن نام کاربري و کلميه عبور اسيت‪ .‬صيفحه ورود بيه سييستم امکان انجام انتخابهاي ديگري‬ ‫مانند انتخاب زبان نشست را به کاربر میدهد‪.‬‬ ‫هنگامي که وارد سيستم میشويد‪ ،‬نشيت آغاز میشود‪ .‬سيستم مدير نشست پس از اينکه نام کاربري و‬ ‫کلمه شما احراز هويت شد‪ ،‬اجرا میشود‪ .‬اين مدير نشست است که امکان مديريت نشست را براي‬ ‫شميا فراهيم میکنيد‪ .‬براي مثال شميا میتوانييد وضعييت پنجرههيا و برنامههاي کاربردي در حال اجراي‬ ‫خود را براي نشست بعدي ذخيره نماييد‪ .‬مدير نشست موارد زير را ذخيره و بازيابي میکند‪:‬‬ ‫‪ ‬شکل ظاهري و نحوه رفتار تنظيمات‪ .‬براي مثال رنگها‪ ،‬قلمها و تنظيمات ماوس‪.‬‬ ‫‪ ‬برنامههاي کاربردي در حال اجرا‪ ،‬براي مثال مدير فايل و ويرايشگر متني‪ .‬امکان ذخيره و بازيابي تنظيمات‬ ‫برنامههايـي کـه مديـر نشسـت از آنهـا پشتيبانـي نمیکنـد‪ ،‬وجود نخواهـد داشـت‪ .‬براي مثال‪ ،‬شمـا نمیتوانيـد‬ ‫ويرايشگر ‪ vi‬اي را که در يک پنجره ترمينال باز کردهايد‪ ،‬براي نشست بعدي ذخيره کنيد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪42‬‬

‫ورود به يک نشست‬

‫براي ورود به يک نشست‪ ،‬بايد مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬در پنجره ورود به سيستم‪ ،‬بر روي منوي ‪ Session‬کليک کنيد‪ .‬ميزکار ‪ GNOME‬را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬نام کاربري خود را وارد کرده و کليد ‪ Enter‬را فشار دهيد‪.‬‬ ‫‪ ‬کلمه عبور خود را وارد کرده و کليد ‪ Enter‬را فشار دهيد‪.‬‬

‫هنگامي که با موفقيت وارد سيستم شديد‪ ،‬مدير نشست يک نشست را آغاز میکند‪ .‬در صورتي که اين‬ ‫نخسيتين بار باشيد کيه وارد سييستم شده باشييد‪ ،‬ييک نشسيت جدييد براي شميا آغاز خواهيد کرد‪ .‬در‬ ‫صيورتي کيه نشسيت قبلي خود را ذخيره کرده باشييد‪ ،‬بجاي شروع ييک نشسيت جدييد‪ ،‬نشسيت قبلي را‬ ‫بازيابيي خواهيد کرد‪ .‬شکيل ‪ ۱-۳‬صيفحه ورود بيه سييستم را نماييش میدهيد‪ .‬در صيورتي کيه ماييل بيه‬ ‫راهاندازي مجدد ييا خاموش کردن سييستم پييش از ورود بيه آن هسيتيد‪ ،‬بر روي منوي ‪ System‬کلييک‬ ‫کرده و گزينههاي مورد نظرتان را انتخاب کنيد‪.‬‬

‫ورود به سيستم با استفاده از يک زبان ديگر‬

‫براي ورود به سيستم با استفاده از يک زبان ديگر‪ ،‬بايد مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬در صفحه ورود به سيستم‪ ،‬بر روي منوي ‪ Language‬کليــک کنــيد و زبـان مــورد نظـر خود را از ليست‬ ‫زبانهاي ارائه شده انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬نام کاربري خود را وارد کرده و کليد ‪ Enter‬را فشار دهيد‪.‬‬ ‫‪ ‬کلمه عبور خود را وارد کرده و کليد ‪ Enter‬را فشار دهيد‪.‬‬

‫هنگامي که ورود به سيستم با يک زبان خاص را انتخاب میکنيد‪ ،‬در حقيقت زبان رابط‬ ‫کاربري سببيستم را انتخاب کردهايببد و تنظيمببي براي زبان صببفحهکليد انجام نمیشود‪.‬‬ ‫براي تعييبن کردن زبان صبفحه کليبد‪ ،‬از اپلت سبوئيچ کننده زبان صبفحه کليبد اسبتفاده‬ ‫کنيد‪.‬‬

‫قفل کردن صفحه نمايش‬ ‫براي قفل کردن صفحه نمايش‪ ،‬مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬از منوي ‪ Desktop‬بر روي ‪ Lock Screen‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬در صـورتي کـه دگمـه قفـل کردن صـفحه نمايـش بر روي يـک پنـل موجود اسـت‪ ،‬روي آن کليـک کنيـد‪ .‬براي‬ ‫اضافه کردن اين دگمه به پنل میتوانيد بر روي يک پنل کليک راست کرده و گزينه ‪ Add to Panel‬را انتخاب‬ ‫کنيد‪.‬‬

‫هنگامي که صفحه نمايش را قفل میکنيد‪ ،‬محافظ صفحه نمايش اجرا میشود‪ .‬براي خروج از حالت‬ ‫قفل‪ ،‬ماوس را حرکت داده و نام کاربري و کلمه عبور خود را وارد کنيد و دگمه ‪ Enter‬را فشار دهيد‪.‬‬

‫‪  43‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫براي عملکرد صحيح سيستم قفل کردن صفحه نمايش‪ ،‬بايد يک محافظ صفحه نمايش‬ ‫فعال داشته باشيد‪.‬‬

‫مديريت نشست‬

‫براي پيکربندي مديرييت نشسيت ميزکار گنوم‪ ،‬باييد از ابزار تنظيمات نشسيتها کيه از منوي‬ ‫بخيش ‪ Preferences‬قسيمت ‪ Sessions‬قابيل اجراسيت‪ ،‬اسيتفاده کنييد‪ .‬شکيل ‪ ۹-۳‬ايين ابزار را نماييش‬ ‫میدهد‪ .‬ابزار مديريت نشستها انواع نرمافزارهاي کاربردي زير را شناسايي میکند‪:‬‬

‫‪Desktop‬‬

‫‪ ‬برنامههاي کاربردي کـه قابليـت مديريـت توسـط نشسـت را دارا هسـتند‪ .‬هنگامـي کـه نشسـت خود را ذخيره‬ ‫میکنيد‪ ،‬مدير نشست تنظيمات و وضعيت تمامي برنامههاي کاربردي داراي قابليت استفاده از نشستها را‬ ‫ذخيره میکند و در هنگام ورود مجددا‪ ،‬آنها را دوباره اجرا میکند‪.‬‬

‫‪ ‬برنامههايـي کـه قابليـت مديريـت توسـط نشسـت را دارا نيسـتند‪ .‬هنگامـي کـه نشسـت خود را ذخيره میکنيـد‪،‬‬ ‫تنظيمات هيچکدام از نرمافزارهاي اينچنينــي ذخيره نمیشود و در هنگام ورود مجدد‪ ،‬دوباره اجرا نخواهنــد‬ ‫شد‪ .‬با استفاده از ابزار تنظيمات نشستها میتوانيد برنامههاي کاربردي را که مايل هستيد در هنگام ورود‬ ‫به سيستم به طور خودکار اجرا شوند را تعيين کنيد‪.‬‬

‫تعريف رفتار نشست در هنگام ورود به و خروج از سيستم‬

‫بييه منظور تعريييف نحوه رفتار سيييستم در هنگام ورود بييه و خروج از سيييستم‪ ،‬بايييد از ابزار تنظيييم‬ ‫نشستها استفاده کنيد‪ .‬تغييرات مورد نظرتان را میتوانيد در لبه ‪ Session Options‬اعمال کنيد‪ .‬براي‬ ‫مثال میتوانيد تعيين کنيد که در هنگام ورود به سيستم صفحه ‪ Splash‬نمايش داده شود يا خير‪.‬‬

‫اجراي خودکار برنامههاي کاربردي در هنگام ورود‬

‫میتوانيد سيستم را طوري تنظيم کنيد که در هنگام شروع نش ست‪ ،‬نرمافزارهاي کاربردي مورد نيازتان‬ ‫را بطور خودکار اجرا کند‪ .‬اين امکان مخصوصا براي نرمافزارهاي کاربردي که قابليت مديريت توسط‬ ‫نشسيت را دارا نيسيتند‪ ،‬بسييار مفييد اسيت‪ .‬براي انجام ايين کار باييد از ابزار تنظيمات نشسيتها اسيتفاده‬ ‫کنيد‪ .‬کافي است به لبه ‪ Startup Programs‬مراجعه کرده و برنامههاي مورد نياز را وارد کنيد‪ .‬در ورود‬ ‫بعدي به سيستم‪ ،‬خواهيد ديد که اين نرمافزارها به طور خودکار اجرا خواهند شد‪.‬‬

‫شکل ‪۹-۳‬‬

‫ابزار تنظيمات نشستها‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪44‬‬

‫مرور نرمافزارهاي درحال اجرا در نشست فعلي‬

‫براي مرور نرمافزارهاي کاربردي کيه در نشسيت جاري در حال اجرا هسيتند‪ ،‬از ابزار تنظيمات نشسيت‬ ‫استفاده کنيد‪ .‬لبه ‪ Current Session‬اين ابزار موارد زير را نمايش میدهد‪:‬‬

‫‪ ‬تمامي نرمافزارهاي کاربردي گنوم که در حال اجرا هستند و مدير نشست میتواند تنظيمات و وضعيت آنها‬ ‫را ذخيره کند‪.‬‬ ‫‪ ‬تمامي ابزارهاي پيکربندي و تنظيم که در حال اجرا هستند و مدير نشست میتواند تنظيمات و وضعيت آنها‬ ‫را ذخيره کند‪.‬‬

‫در اييين لبييه میتوانيييد عمليات محدودي را بر روي برنامههاي در حال اجرا انجام دهيييد‪ .‬براي مثال‬ ‫میتوانيد اولويت اجرايي و نوع راهاندازي مجدد آنها را تغيير دهيد‪.‬‬

‫ذخيره تنظيمات نشست‬

‫براي ذخيره تنظيمات نشست‪ ،‬مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬

‫‪ ‬مدير نشست خود را تنظيم کنيد تا به طور خودکار تنظيمات نشست را هنگام خروج از سيستم ذخيره نمايد‪.‬‬ ‫براي ايـن کار بايـد از ابزار تنظيمات نشسـت اسـتفاده کنيـد‪ .‬در لبـه ‪ Session Options‬گزينـه‬ ‫‪ save changes to session‬را فعال کنيد‪.‬‬

‫‪Automatically‬‬

‫‪ ‬از سيستم خارج شويد‪.‬‬

‫در صورتي که گزينه ذخيره خودکار نشست را فعال نکرده باشيد‪ ،‬هنگام خروج از شما در مورد تمايل‬ ‫به ذخيره نشست‪ ،‬سوال خواهد شد‪.‬‬

‫خروج از سيستم‬ ‫براي پايان دادن بيه نشسيت و خروج از سييستم‪ ،‬کلييه برنامههاي در حال اجرا را بسيته و مراحيل زيير را‬ ‫انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬بر روي دگمه خروج از سيستم کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬در منوي ‪ Desktop‬بر روي گزينه ‪ Log out‬کليک کنيد‪.‬‬

‫پييش از پايان نشسيت‪ ،‬میتوانييد نشسيت خود را براي ورود بعدي ذخيره کنييد‪ .‬میتوانييد مديير نشسيت‬ ‫خود را تنظيم کنيد تا به طور خودکار تنظيمات نشست را هنگام خروج از سيستم ذخيره نمايد‪.‬‬

‫کار کردن با پنلها‬

‫در ايين بخيش‪ ،‬اطلعاتيي در مورد چگونگيي کارکردن بيا پنلهاي ميزکار گنوم در اختيار شميا قرار داده‬ ‫خواهد شد‪.‬‬

‫آشنايي با پنلها‬

‫پنيل فضايييي در ميزکار گنوم اسيت کييه از آن میتوانييد برنامههاي کاربردي و اپلتهيا را اجرا کرده و‬

‫‪  45‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫کارهاي ديگري نيز انجام دهيد‪ .‬به صورت پيشگزيده‪ ،‬ميزکار گنوم داراي حداقل يک پنل است‪.‬‬ ‫کاربر میتواند شکل و رفتار پنلها را بنا به نياز خود تغيير دهد‪ .‬همچنين میتواند آيتمهايي را بر روي‬ ‫پنل ها حذف يا اضافه کنيد‪ .‬امکان ايجاد پنلهاي متعددي با ويژگی ها‪ ،‬آيتم ها و شکيل ظاهري متفاوت‬ ‫وجود دارد‪ .‬حتي میتوانيد پنلها را مخفي کنيد‪.‬‬ ‫بيه طور معمول‪ ،‬ميزکار گنوم داراي ييک پنيل در بالي صيفحه و ييک پنيل در پاييين صيفحه میباشيد‪ .‬در‬ ‫ادامه به بررسي اين پنلها میپردازيم‪.‬‬ ‫پنل سمت بال‬

‫تصيوير ‪ ۲-۳‬مثالي از ييک پنيل سيمت بالي ميزکار گنوم را نماييش میدهيد‪ .‬پنيل سيمت بالي ميزکار‬ ‫میتوانيد حاوي آيتمهاي شرح داده شده در جدول ‪ ۸-۳‬باشد‪.‬‬ ‫پنل سمت پايين‬

‫شکل ‪ ۱۰-۳‬پنل پيش گزيده سمت پايين سيستم را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫شکل ‪۱۰-۳‬‬

‫پنل سمت پايين ميزکار گنوم‬

‫پنل سمت پايين حاوي آيتمهاي زير میباشد‪:‬‬ ‫‪ ‬کليد نمايش ميزکار‪ .‬با کليک بر روي آن تمامي پنجرهها کوچک شده و ميزکار نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫‪ ‬اپلت ليست پنجرهها‪ .‬اين اپلت هر پنجره باز را به صورت يک دگمه نمايش میدهد‪ .‬با کليک بر روي دگمه هر‬ ‫پنجره‪ ،‬پنجره کوچک شده و يا فعال میشود‪.‬‬ ‫‪ ‬اپلت ســوئيچ کننده فضاي کاري‪ .‬بــا کليــک بر روي هــر يــک از خانههاي آن بــه فضاي کاري ديگري منتقــل‬ ‫خواهيد شد‪.‬‬

‫مديريت پنلها‬

‫در اين بخش چگونکي مديريت پنلهاي سيستم توضيح داده خواهد شد‪.‬‬ ‫اضافه کردن پنل جديد‬

‫براي اضافه کردن پنل جديد‪ ،‬بر روي يک فضاي خالي بر روي يک پنل موجود‪ ،‬کليک راست کرده و‬ ‫گزينه ‪ New Panel‬را انتخاب کنيد‪ .‬با اين کار پنلي خالي که حاوي هيچ آيتمي نيست اضافه میشود‪.‬‬ ‫امکان سفارشي کردن پنل به سادگي وجود دارد‪.‬‬ ‫کار کردن با پنلها‬

‫براي کار کردن بيا پنلهيا باييد از کلييک چيپ‪ ،‬کلييک وسيط و کلييک چيپ بر روي ييک فضاي خالي‬ ‫اسيتفاده کنييد‪ .‬در صيورتي کيه هييچ فضاي خالي بر روي پنيل وجود نداشتيه باشيد و نماييش دگمههاي‬ ‫مخفيي کردن پنيل فعال باشيد‪ ،‬میتوانييد بر روي دگمههاي مخفيي کردن پنلهيا‪ ،‬کلييک راسيت ييا وسيط‬ ‫کنيد‪ .‬روش استفاده از دگمههاي ماوس براي کار کردن با پنلها به شرح زير میباشد‪:‬‬ ‫‪ ‬کليک وسط‪ :‬امکان گرفتن پنل و کشيدن پنل به موقعيت جديد را فراهم میکند‪.‬‬ ‫‪ ‬کليک راست‪ :‬منوي مربوط به پنل را باز میکند‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪46‬‬

‫حرکت دادن پنل‬

‫کاربر میتواند پنلها را به سادگي به موقعيتهاي مختلفي منتقل کند‪ .‬با کليک وسط بر روي يک پنل و‬ ‫نگه داشتن کليد ماوس‪ ،‬میتوانيد پنل را به محل جديد آن بکشيد‪.‬‬ ‫مخفي کردن پنل‬

‫کاربر میتوانيد پنلهيا را مخفيي کرده ييا نماييش دهيد‪ .‬براي مخفيي کردن پنيل باييد از دگمههاي مخفيي‬ ‫کردن آن استفاده کنيد‪ .‬در صورتي که دگمههاي مخفي کردن نمايش داده نمیشود‪ ،‬از بخش تنظيمات‬ ‫پنل بايد آنها را فعال کنيد‪ .‬اين دگمهها به صورت فلشهايي در انتهاي پنل نمايش داده میشود‪ .‬شکل‬ ‫‪ ۱۱-۳‬دگمههاي مخفي کردن پنلها را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۸-۳‬آيتمهاي پنل بالي ميزکار گنوم‬ ‫آيتم‬

‫شرح‬

‫اپلت نوار منو‬

‫اين اپلت حاوي منوهاي ‪ Applications، Places‬و ‪ Desktop‬میباشد‪ .‬منوي‬ ‫‪ Applications‬حاوي برنامههاي کاربردي استاندارد گنوم بوده و منوي‬ ‫حاوي ابزارهاي مديريتي و تنظيماتي ميزکار و دگمههاي خروج و قفل کردن‬ ‫صفحه نمايش میباشد‪ .‬منوي ‪ Places‬نيز امکاني جهت تسهيل دسترسي به نقاط‬ ‫مختلف و گردانندههاي مختلف سيستم میباشد‪.‬‬

‫اجرا کننده مدير‬ ‫فايل‬

‫با کليک بر روي اين اجرا کننده‪ ،‬پوشه خانگي شما در برنامه مدير فايل ناتيلوس باز‬ ‫خواهد شد‪.‬‬

‫‪Desktop‬‬

‫با کليک بر روي اين اجرا کننده‪ ،‬برنامه ترمينال گنوم اجرا خواهد شد‪ .‬از طريق اين‬ ‫اجرا کننده ترمينال‬ ‫برنامه خواهيد توانست تا به خط فرمان دست پيدا کنيد‪.‬‬ ‫اجرا کننده‬ ‫فايرفاکس‬

‫با کليک بر روي اين اجرا کننده‪ ،‬برنامه مرورگر اينترنت فايرفاکس اجرا خواهد شد‪.‬‬

‫اجرا کننده‬ ‫ايکسفارديک‬

‫با کليک بر روي اين اجرا کننده که به شکل يک کتاب میباشد‪ ،‬واژهنامه چند زبانه‬ ‫ايکسفارديک اجرا خواهد شد‪.‬‬

‫اجرا کننده بالسا‬

‫با کليک بر روي اين اجرا کننده که به شکل يک پاکت نامه میباشد‪ ،‬برنامه‬ ‫سرويسگيرنده پست الکترونيکي بالسا اجرا خواهد شد‪.‬‬

‫اپلت ساعت‬

‫اين اپلت ساعت و تاريخ فعلي سيستم را نمايش میدهد‪ .‬با کليک بر روي آن يک‬ ‫تقويم نمايش داده خواهد شد‪.‬‬

‫اپلت کنترل صدا‬

‫اين اپلت به کاربر اجازه کنترل صداي بلندگوي سيستم را فراهم میسازد‪.‬‬

‫آيکون انتخاب کننده پنجرهها‪ ،‬ليست پنجرههاي باز سيستم را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫آيکون انتخاب کننده‬ ‫براي فعال کردن يک پنجره‪ ،‬در اين ليست بر روي آن کليک کنيد‪ .‬آيکون انتخاب‬ ‫پنجرهها‬ ‫کننده پنجرهها در منتهي اليه سمت راست پنل بال قرار دارد‪.‬‬

‫‪  47‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫شکل ‪ ۱۱-۳‬دگمههاي مخفي کردن پنلها‬

‫براي مخفي کردن يک پنل‪ ،‬کافي است بر روي فلشها کليک کنيد‪ .‬جهت فلشها‪ ،‬جهت مخفي شدن‬ ‫آنرا نماييش میدهيد‪ .‬هنگاميي کيه پنيل مخفيي شيد‪ ،‬يکيي از دگمههاي مخفيي کردن کماکان نماييش داده‬ ‫میشود‪ .‬بيا کلييک مجدد بر روي آن‪ ،‬پنيل از حالت مخفيي خارج میشود‪ .‬ايين امکان وجود دارد کيه‬ ‫گزينيه مخفيي شدن خودکار پنيل را بيا اسيتفاده از پنجره تنظيمات پنيل فعال کنييد‪ .‬هنگاميي کيه ماوس از‬ ‫روي پنيل خارج میشود‪ ،‬پنيل مخفيي شده و باز گرداندن ماوس بر روي آن‪ ،‬پنيل مجددا نماييش داده‬ ‫میشود‪ .‬شکل ‪ ۱۲-۳‬پنجره تنظيمات پنل را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫ويرايش تنظيمات پنل‬

‫کاربر میتواند تنظيمات مربوط به هر پنل را بصورت جداگانه تغيير دهد‪ .‬اين تنظيمات شامل موقعيت‪،‬‬ ‫مخفي شدن و نمايش ظاهري آن میباشد‪ .‬جهت ويرايش تنظيمات يک پنل‪ ،‬مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ )۱‬بر روي يک فييضاي خييالي موجييود در يک پنل کليک راست کرده و گزينه ‪ Properties‬را براي‬ ‫نمايش پنجره تنظيمات پنل انتخاب کنيد‪ .‬اين پنجره داراي دو لبه زير میباشد‪:‬‬ ‫‪ ‬لبه عمومي (‪)General‬‬ ‫‪ ‬لبه پس زمينه (‪)Background‬‬

‫‪ )۲‬براي ويرايش اندازه‪ ،‬موقعيت و تنظيمات مخفي کردن پنل از لبه عمومي استفاده کنيد‪ .‬جدول ‪،۹-۳‬‬ ‫بخشهاي موجود در اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬

‫شکل ‪۱۲-۳‬‬

‫پنجره تنظيمات پنل‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪48‬‬

‫جدول ‪ ۹-۳‬گزينههاي لبه عمومي پنجره تنظيمات پنل‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫جهت (‪)Orientation‬‬

‫موقعيت پنل را بر روي صفحه تعيين میکند‪ .‬اين موقعيت میتواند چپ‪،‬‬ ‫راست‪ ،‬بال و پايين باشد‪.‬‬

‫اندازه (‪)Size‬‬

‫با استفاده از کليد اندازه‪ ،‬میتوانيد اندازه پنل را تنظيم کنيد‪.‬‬

‫باز شدن (‪)Expand‬‬

‫با فعال کردن اين گزينه‪ ،‬پنل با حداکثر اندازه نمايش داده میشود‪.‬‬

‫مخفي کردن خودکار (‬ ‫‪)Autohide‬‬

‫با فعال کردن اين گزينه‪ ،‬پنل به صورت خودکار مخفي شده و يا از حالت‬ ‫مخفي خارج میشود‪.‬‬

‫نمايش دگمههاي مخفي‬ ‫کردن (‪Show hide‬‬ ‫‪)buttons‬‬

‫با فعال کردن اين گزينه‪ ،‬دگمههاي مخفي کردن پنلها نمايش داده میشود‪.‬‬

‫نمايش جهت نما روي‬ ‫دگمههاي مخفي کردن ( با فعال کردن اين گزينه‪ ،‬فلشهاي جهت نما بر روي دگمههاي مخفي کردن‬ ‫پنلها نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫‪Arrows on hide‬‬ ‫‪)button‬‬

‫‪ )۳‬براي ويرايش پيس زمينه پنل‪ ،‬بر روي لبه پس زمينه (‪ )Background‬کليک کنيد‪ .‬میتوانيد نوع پس‬ ‫زمينه را انتخاب کنيد‪ .‬گزينههاي قابل انتخاب در جدول ‪ ۱۰-۳‬شرح داده شدهاند‪.‬‬ ‫‪ )۴‬امکان کشيدن و انداختن يک رنگ يا تصوير بر روي پنل وجود دارد‪ .‬با اين کار‪ ،‬اين تصوير يا رنگ‬ ‫به عنوان تصوير را رنگ پس زمينه تعيين خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ )۵‬با کليک کردن بر روي دگمه ‪ Close‬پنجره تنظيمات بسته خواهد شد‪.‬‬ ‫کشيدن يک رنگ يا تصوير به پس زمينه يک پنل‬

‫اين امکان وجود دارد تا يک رنگ يا تصوير را بر روي يک پنل بکشيد تا به عنوان تصوير يا رنگ پس‬ ‫زمينيه آن تعييين شود‪ .‬عمليات کشيدن را از برنامههاي کاربردي زيادي میتوانييد انجام دهييد‪ .‬براي مثال‬ ‫با کشيدن يک رنگ از مدير فايل ناتيلوس به يک پنل‪ ،‬آن رنگ به عنوان رنگ پس زمينه پنل تعيين‬ ‫خواهيد شيد‪ .‬امکان کشيدن رنيگ از هير پنجره انتخاب رنيگ وجود دارد‪ .‬شکيل ‪ ۱۳-۳‬ييک پنجره نمونيه‬ ‫انتخاب رنيگ را نماييش میدهيد‪ .‬همچنيين امکان کشيدن ييک تصيوير ييا الگيو براي تعييين آن بيه عنوان‬ ‫تصوير پس زمينه وجود دارد‪ .‬به راحتي میتوانيد تصاوير يا الگوها را از برنامه مدير فايل ناتيلوس بر‬ ‫روي پنل مورد نظرتان بکشيد‪.‬‬ ‫حذف يک پنل‬

‫براي حذف ييک پنيل از ميزکار گنوم‪ ،‬کافيي اسيت بر روي آن کلييک راسيت کرده و گزينيه ‪ Delete‬را‬ ‫انتخاب کنيد‪.‬‬

‫‪  49‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫جدول ‪ ۱۰-۳‬گزينههاي لبه پسزمينه پنجره تنظيمات پنل‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫هيچکدام‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬پنل از پس زمينه پيش گزينه سيستم که توسط جلوه‬ ‫فعال تنظيم شده است‪ ،‬استفاده خواهد کرد‪.‬‬

‫بگا اسگتفاده از ايگن گزينگه میتوانيگد يگک رنگگ ثابگت را براي پگس زمينگه پنگل‬ ‫انتخاب کنيگد‪ .‬بگا کليگک بر روي دگمگه ‪ Color‬امکان انتخاب رنگگ فراهگم‬ ‫رنگ ثابت (‪ )Solid color‬میشود‪.‬‬ ‫با تغي ير گزينه ‪ Style‬میتوانيد حالت پنل را از شفاف تا غير شفاف تنظيم‬ ‫کنيد‪.‬‬ ‫تصوير پس زمينه (‬

‫‪)Background image‬‬

‫بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬امکان مشخگص کردن يگک تصگوير بگه عنوان پگس زمينگه‬ ‫پنل فراهم میشود‪ .‬میتوانيد نام و مسير تصوير را تايپ کرده و يا با کليک بر‬ ‫روي دگمه ‪ Browse‬تصوير مورد نظر خود را انتخاب کنيد‪ .‬پس از اتمام بر‬ ‫روي دگمه تاييد کليک کنيد‪.‬‬

‫هميشه بايد حداقل يک پنل بر روي ميزکار گنوم داشته باشيد‪ .‬در صورتي که تنها يک‬ ‫پنل بر روي ميزکار وجود داشته باشد‪ ،‬به شما اجازه حذف آن داده نخواهد شد‪.‬‬

‫شکل ‪۱۳-۳‬‬

‫پنجره انتخاب رنگ ‪GIMP‬‬

‫اجزاي پنلها‬

‫در ايين بخيش توضيحاتيي در مورد اجزاييي کيه امکان اضافيه کردن آنهيا بيه پنلهاي ميزکار گنوم وجود‬ ‫دارد‪ ،‬صحبت خواهيم کرد‪.‬‬ ‫کار کردن با اجزاي پنلها‬

‫براي کار کردن با اجزاي پنلها مي توانيد از ماوس استفاده کنيد‪:‬‬ ‫‪ ‬کليک چپ‪ :‬آيتمي را که بر روي آن کليک شود را اجرا خواهد کرد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪50‬‬

‫‪ ‬کليک وسط‪ :‬امکان گرفتن و کشيدن اجزا را فراهم میکند‪.‬‬ ‫‪ ‬کليک راست‪ :‬منوي مربوط به آيتم روي پنل را باز خواهد کرد‪.‬‬

‫اضافه کردن يک آيتم به پنل‬

‫براي اضافه کردن يک آيتم به پنل میتوانيد از راههاي متعددي استفاده کنيد‪:‬‬

‫‪ ‬منوي مربوط بـه پنـل‪ :‬بـا کليـک راسـت بر روي يـک فضاي خالي موجود روي پنـل‪ ،‬منوي مربوط بـه پنـل باز‬ ‫خواهـد شـد‪ .‬يکـي از آيتمهاي موجود روي ايـن منـو ‪ Add to Panel‬میباشـد‪ .‬شکـل ‪ ۱۴-۳‬ايـن منـو را نمايـش‬ ‫میدهد‪ .‬اين منو امکان اضافه کردن اجزاي زير را به پنل فراهم میکند‪:‬‬ ‫‪ ‬اپلتهاي مختلف‪.‬‬ ‫‪ ‬کليدهاي دسترسي مانند کليد خروج‪ ،‬قفل کردن صفحه نمايش‪ ،‬اجراي برنامه و‪...‬‬ ‫‪ ‬اجرا کنندههاي مختلف‪.‬‬ ‫‪ ‬اجرا کنندههاي مختلف از طريق منوهاي موجود‪.‬‬ ‫‪ ‬منوي اصلي‪.‬‬ ‫‪ ‬نوار منو‪.‬‬ ‫‪ ‬کشوها‪.‬‬ ‫‪ ‬از هر منو‪ :‬با کليک راست بر روي هر اجرا کننده موجود بر روي منوها‪ ،‬منويي باز خواهد شد که از طريق‬ ‫آن میتوانيد اجرا کننده را به پنل اضافه کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬از مديـر فايـل‪ :‬هـر اجرا کننده در حقيقت يـک فايل ‪ .desktop‬میباشـد‪ .‬بـا کشيدن فايلهاي ‪ .desktop‬بر روي‬ ‫پنلها‪ ،‬اجرا کننده بر روي پنل اضافه خواهد شد‪.‬‬

‫شکل ‪۱۴-۳‬‬

‫ويرايش تنظيمات يک آيتم پنل‬

‫منوي مربوط به پنلها‬

‫برخيي از آيتمهاي مربوط بيه پنلهيا‪ ،‬ماننيد اجرا کنندههيا و کشوهيا‪ ،‬داراي تعدادي مشخصيه مربوط بيه‬ ‫خودشان هسيتند‪ .‬ايين مشخصيات بيا توجيه بيه نوع آيتيم متفاوت میباشيد‪ .‬ايين مشخصيات موارد زيير را‬ ‫شامل میشوند‪:‬‬ ‫‪ ‬دستوري که برنامهاي را اجرا میکند‪.‬‬ ‫‪ ‬محل فايلهاي منبع براي يک منو‪.‬‬

‫‪  51‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪ ‬آيکون نمايش دهنده آيتم‪.‬‬

‫براي ويرايش تنظيمات يک آيتم‪ ،‬مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬بر روي آيتم مورد نظر کليک راست کنيد تا منوي مربوط به آن باز شود‪ .‬شکل ‪ ۱۴-۳‬يک نمونه از اين منو‬ ‫را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۱۴-۳‬‬

‫منوي مربوط آيتمهاي موجود روي پنلها‬

‫‪ ‬گزينـه ‪ Properties‬را انتخاب کنيـد‪ .‬بـا اسـتفاده از پنجره تنظيماتـي کـه باز خواهـد شـد‪ ،‬میتوانيـد تنظيمات‬ ‫دلخواهتان را انجام دهيد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي اتمام بر روي دگمه تاييد کليک کنيد‪.‬‬

‫حرکت دادن يک آيتم پنل‬

‫امکان حرکيت دادن آيتمهيا درون ييک پنيل و از ييک پنيل بيه پنيل ديگير بيه سيادگي وجود دارد‪ .‬همچنيين‬ ‫کاربر میتواند آيتمها را بين پنلها و کشوها جابجا کند‪.‬‬ ‫براي حرکت دادن يک آيتم‪ ،‬بر روي آن کليک وسط کرده و دگمه ماوس را نگه داريد‪ .‬سپس آيتم را به‬ ‫محل جديد آن بکشيد و در آنجا دگمه ماوس را رها کنيد‪.‬‬ ‫اين امکان نيز وجود دارد تا از منوي مربوط به آيتم براي جابجا کردن آن استفاده کنيد‪ .‬کافي است تا‬ ‫مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬بر روي آيتم مورد نظر کليک راست کرده و گزينه ‪ Move‬را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬اشارهگر ماوس را به محل جديد آيتم برده و در آن جا کليک کنيد‪ .‬موقعيت جديد میتواند هر پنلي بر روي‬ ‫ميزکار گنوم باشد‪.‬‬

‫حرکت دادن يک آيتم پنل‪ ،‬بر روي موقعيت ساير آيتمها تاثير گذار است‪ .‬براي کنترل کردن چگونگي‬ ‫حرکت کردن آيتمها بيير روي يک پنل‪ ،‬میتوانيد حالت انتقال (‪ )Movement Mode‬را مشخص کنيد‪.‬‬ ‫حالتهاي انتقال در جدول ‪ ۱۱-۳‬شرح داده شدهاند‪.‬‬ ‫قفل کردن آيتم پنل‬

‫کاربر میتواند آيتمهاي پنل را قفل کند تا موقعيت آنها بطور ثابت بر روي پنل حفظ شود‪ .‬اين قابليت‬ ‫هنگامي مفيد است که دوست نداريد با انتقال يک آيتم پنل‪ ،‬موقعيت ساير آيتمها تغيير کند‪.‬‬ ‫براي قفيل کردن آيتيم پنيل کافيي اسيت کيه بر روي آن کلييک راسيت کرده و از منوي مربوط بيه پنيل بر‬ ‫روي گزينه ‪ Lock‬کليک کنيد‪ .‬براي خارج کردن آيتم از حالت قفل همين کار را تکرار کرده و اين بيار‬ ‫گزينه ‪ Unlock‬را انتخاب کنيد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪52‬‬

‫حذف کردن يک آيتم پنل‬

‫براي حذف کردن ييک آيتيم پنيل‪ ،‬بر روي آن کلييک راسيت کرده و از منوي مربوطيه‪ ،‬گزينيه‬ ‫‪ From Panel‬را انتخاب کنيد‪.‬‬

‫‪Remove‬‬

‫جدول ‪ ۱۱-۳‬حالتهاي انتقال‬ ‫کليد‬

‫حالت انتقال شرح‬

‫انتقال سوئيج آيتم جايگزين ساير آيتمها میشود‪ .‬اين حالت‪ ،‬حالت انتقال پيشگزيده‬ ‫‪No key‬‬ ‫میباشد‪.‬‬ ‫شده‬ ‫‪ Alt key‬انتقال آزاد‬ ‫‪Shift key‬‬

‫آيتم از روي آيتمهاي موجود به نزديکترين فضاي خالي روي پنل میپرد‪.‬‬

‫انتقال فشاري آيتم ساير آيتمها را نيز با فشار دادن جابجا میکند‪.‬‬

‫اپلتها‬

‫همانطور که قبل نيز گفته شد‪ ،‬اپلتها برنامهها کاربردي کوچکي هستند که بر روي پنلها قرار گرفته و‬ ‫در آنجا اجرا میشوند‪ .‬براي مثال در شکل ‪ ۹-۳‬اپلتهاي زير از چپ به راست مشاهده میشوند‪:‬‬ ‫‪ ‬اپلت نمايش ليست پنجرهها‪ :‬اين اپلت تمامي پنجرههاي باز موجود بر روي سيستم را به شکل دگمههايي بر‬ ‫روي خود نمايش میدهد‪.‬‬ ‫‪ ‬اپلت ‪ :gxmms‬اين اپلت کنترل کننده وضعيت پخش و تنظيمات برنامه پخش کننده صوتي ‪ XMMS‬میباشد‪.‬‬ ‫‪ ‬اپلت سوئيچ کننده فضاي کاري‪ :‬براي جابجا شدن بين فضاهاي کاري مختلف‪ ،‬از اين اپلت استفاده میشود‪.‬‬

‫اضافه کردن اپلتها به پنل‬

‫با استفاده از منوي مربوط به پنلها‪ ،‬میتوانيد اپلتهاي جديدي به آنها اضافه کنيد‪ .‬کافي است بر روي‬ ‫يک فضاي خالي بر روي پنل کليک راست کنيد تا منوي مربوط به پنل باز شود‪ .‬در اين منو گزينه ‪Add‬‬ ‫‪ to Panel‬را انتخاب و سپس از پنيجره جييديد‪ ،‬اپييلت مورد نظرتان را انتخاب کنيد‪ .‬شکل ‪ ۱۶-۳‬اين‬ ‫پنجره را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫اين امکان وجود دارد تا اپلتهاي جديد را از اين پنجره از طريق کشيدن و انداختن اضافه کنيد‪.‬‬ ‫انتخاب کردن يک اپلت‬

‫براي ويراييش تنظيمات اپلتهيا‪ ،‬ابتدا باييد بر روي آنهيا کلييک راسيت کنييد‪ .‬براي انتقال دادن اپلتهيا‬ ‫میتوانيد از کليک وسط نيز استفاده کنيد‪ .‬برخي محدوديتها در مورد محلي از اپلت که میتوانيد بر‬ ‫روي آن کليک راست کنيد‪ ،‬وجود دارد‪:‬‬

‫‪ ‬برخـي از اپلتهـا داراي منوهاي مخصـوص خود هسـتند و منوهاي خاص خود را در هنگام کليـک راسـت باز‬ ‫میکننـد‪ .‬در چنيـن مواردي شمـا بايـد بر روي بخشهاي خاصـي از اپلتهـا کليـک کنيـد‪ .‬براي مثال‪ ،‬در مورد‬ ‫اپلت ليست پنجرهها‪ ،‬به جاي کليک راست بر روي هر دگمه‪ ،‬بايد بر روي گيره آن که در منتهي اليه سمت‬ ‫چپ آن قرار دارد‪ ،‬کليک راست کنيد‪.‬‬

‫‪  53‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪ ‬برخـي از اپلتها داراي بخشهايـي هسـتند کـه از آن ها نمیتوانيد براي انتخاب کردن اپلت اسـتفاده کنيد‪ .‬براي‬ ‫مثال اپلت دستورات خط فرمان داراي محلي براي تايپ دستور است که از آن نمیتوانيد براي کليک وسط‬ ‫يا راست بر روي اپلت استفاده کنيد‪ .‬براي انجام کليک وسط يا راست بايد از ساير بخشهاي اپلت استفاده‬ ‫کنيد‪.‬‬

‫شکل ‪۱۶-۳‬‬

‫پنجره اضافه کردن اپلتها به پنل‬

‫ويرايش تنظيمات اپلت‬

‫براي ويرايش تنظيمات اپلتها‪ ،‬بايد مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬بر روي اپلت کليک راست کرده و گزينه ‪ Preferences‬را انتخاب کنيد‪ .‬پنجره تنظيمات هر اپلت به اپلت ديگر‬ ‫متفاوت است‪.‬‬ ‫‪ ‬پس از اتمام بر روي ‪ Close‬کليک کنيد‪.‬‬

‫اجرا کنندهها‬

‫هنگامي که بر روي يک اجرا کننده کليک میکنيد‪ ،‬يکي از عمليات زير انجام میشود‪:‬‬ ‫‪ ‬يک برنامه کاربردي اجرا میشود‪.‬‬ ‫‪ ‬يک دستور خاص اجرا میشود‪.‬‬ ‫‪ ‬يک پوشه در پنجره مدير فايل باز میشود‪.‬‬ ‫‪ ‬يک مرورگر وب در يک نشاني ‪ URL‬مشخص باز میشود‪ .‬به نشانیهاي وب ‪ URL‬اطلق میگردد‪.‬‬ ‫‪ ‬يک نشاني ‪ URI‬خاص باز میشود‪ .‬ميزکار گنوم داراي نشانیهاي ‪ URL‬مختلفي براي تسهيل دسترسي به‬ ‫بخشهاي مختلف ميزکار است‪.‬‬

‫اجرا کنندهها در بخشهاي زير از ميزکار گنوم يافت میشوند‪:‬‬ ‫‪ ‬پنلها‪ :‬بر روي پنلها‪ ،‬اجرا کنندهها به صورت آيکونهايي نمايش داده میشوند‪.‬‬ ‫‪ ‬منوها‪ :‬بر روي منوها‪ ،‬اجرا کنندهها به شکل آيتمهاي منو نمايش داده میشوند‪ .‬هر منو معمول داراي يک‬ ‫آيکون هم هست‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪54‬‬

‫‪ ‬ميزکار‪ :‬بر روي ميزکار‪ ،‬اجرا کنندهها به صورت آيکونهايي نمايش داده میشوند‪.‬‬

‫امکان تغيير تنظيمات هر اجرا کننده به سادگي وجود دارد‪ .‬تنظيمات هر اجرا کننده شامل نام‪ ،‬آيکون و‬ ‫شيوه اجراي اجرا کننده میباشد‪.‬‬ ‫اضافه کردن اجرا کننده به پنلها از طرق زير امکان پذير است‪:‬‬ ‫‪ ‬از منوي مربوط به پنلها‪ :‬براي ايجاد يک اجرا کننده کافي است تا بر روي يک فضاي خالي موجود بر روي‬ ‫يک پنل کليک راست کرده و گزينه ‪ Add To Panel‬و سپس ‪ Custom Application Launcher‬را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫پنجره ايجاد اجرا کننده باز خواهــد شــد‪ .‬براي اضافــه کردن يــک اجرا کننده موجود بــه پنلهــا‪ ،‬گزينــه‬ ‫‪ Application Launcher‬را انتخاب کنيد‪ .‬سپس اجرا کننده را از منوها انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬از هر منو‪ :‬براي اضافه کردن يک اجرا کننده از هر منو‪ ،‬يکي از مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬يــک منوي حاوي اجرا کنندههــا را باز کرده و اجرا کننده مورد نظرتان را کشيده و بر روي يــک‬ ‫پنل يا ميزکار رها کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬يـک منوي حاوي اجرا کنندههـا را باز کرده و بر روي اجرا کننده مورد نظرتان کليـک راسـت کنيـد‪.‬‬ ‫سپس گزينه ‪ Add this launcher to panel‬را انتخاب کنيد‪ .‬شکل ‪ ۱۷-۳‬اين منو را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫‪ ‬از برنامه مدير فايل‪ :‬براي اضافه کردن يک اجرا کننده به يک پنل از طريق مدير فايل‪ ،‬يک فايل از ‪.desktop‬‬ ‫را پيدا کرده و آنرا به يک پنل يا ميزکار کشيده و رها کنيد‪.‬‬

‫شکل ‪۱۷-۳‬‬

‫منوي اضافه کردن اجرا کننده به پنل‬

‫استفاده از پنجره ايجاد اجرا کننده‬

‫براي ايجاد يک اجرا کننده با استفاده از پنجره ايجاد اجرا کننده‪ ،‬مراحل زير را انجام دهيد‪ .‬شکل ‪۱۸-۳‬‬ ‫اين پنجره را نمايش میدهد‪.‬‬

‫‪ ‬بر روي يک فضاي خالي از پنل کليک راست کرده و از منوي مربوط به پنل گزينه‬ ‫‪ Custom Application Launcher‬را انتخاب کنيد‪.‬‬

‫‪to Panel‬‬

‫‪ Add‬و سپس‬

‫‪ ‬مشخصات لزم را وارد کنيد‪ .‬جدول ‪ ۱۲-۳‬مشخصات لبه ‪ Basic‬اين پنجره را تشريح کرده است‪.‬‬

‫‪  55‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪ ‬براي انجام تنظيمات پيشرفته اجرا کننده‪ ،‬بر روي لبه ‪ Advanced‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬گزينههاي بخـش تنظيمات پيشرفتـه را مطابـق نيازتان تنظيـم کنيـد‪ .‬جدول ‪ ۱۳-۳‬مشخصـات لبـه ‪ Advanced‬را‬ ‫تشريح کرده است‪.‬‬ ‫‪ ‬میتوانيـد ترجمـه فيلدهاي نام‪ ،‬نام عمومـي و توضيـح را در ايـن لبـه وارد کنيـد‪ .‬براي ايـن منظور‪ ،‬طبـق جدول‬ ‫‪ ۱۴-۳‬عمل کنيد‪.‬‬

‫شکل ‪۱۸-۳‬‬ ‫جدول ‪۱۲-۳‬‬

‫پنجره ايجاد اجرا کننده‬

‫مشخصات لبه ‪Basic‬‬

‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫اين فيلد تعيين کننده نام اجرا کننده است‪ .‬در لبه ‪ Advanced‬میتوانيد ترجمههاي‬ ‫‪ Name‬اين نام را نيز اضافه کنيد‪ .‬اين نامي است در هنگام اضافه کردن اجرا کننده روي منو‬ ‫يا ميزکار نمايش داده خواهد شد‪.‬‬ ‫نام عمومي‪ .‬معمول در اين فيلد نوع برنامه کاربردي نشته میشود‪ .‬براي مثال ‪:‬‬ ‫‪Generic name‬‬ ‫ويرايشگر متن‪ .‬در لبه ‪ Advanced‬میتوانيد ترجمههاي اين نام را نيز اضافه کنيد‪.‬‬ ‫در اين فيلد میتوانيد يک توضيح کوتاه براي اجرا کننده وارد کنيد‪ .‬اين توضيح در‬ ‫‪ Comment‬هنگام قرار گرفتن ماوس بر روي اجرا کننده‪ ،‬به صورت ‪ Tooltip‬نمايش داده خواهد‬ ‫شد‪ .‬در لبه ‪ Advanced‬میتوانيد ترجمههاي اين نام را نيز اضافه کنيد‪.‬‬ ‫‪ Command‬در اين فيلد بايد دستوري که مايل هستيد اجرا کننده آنرا اجرا کند را وارد کنيد‪.‬‬ ‫‪ Type‬اين منوي پايين افتادني تعيين کننده نوع اجرا کننده است‪:‬‬ ‫‪ :Application ‬اجرا کننده يک برنامه کاربردي را اجرا خواهد کرد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪56‬‬

‫شرح‬

‫المان ديالوگ‬

‫‪ :Link ‬اجرا کننده‪ ،‬يک لينک به يک نشاني ‪ URI‬ايجاد خواهد‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫‪Icon‬‬

‫از طريق دگمه ‪ No Icon‬میتوانيد يک آيکون براي اجرا کننده مشخص کنيد‪ .‬با‬ ‫کليک بر روي اين دگمه‪ ،‬يک پنجره براي انتخاب آيکون باز خواهد شد‪ .‬پس از‬ ‫انتخاب آيکون مورد نظرتان بر روي دگمه تاييد کليک کنيد‪.‬‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬برنامه کاربردي يا دستور در يک پنجره ترمينال اجرا خواهد‬ ‫‪ Run in terminal‬شد‪ .‬در صورتي که برنامه کاربردي يا دستور نمیتواند يک پنجره براي خود ايجاد‬ ‫کند‪ ،‬اين گزينه را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫جدول ‪۱۳-۳‬‬

‫المان ديالوگ‬

‫مشخصات لبه ‪Advanced‬‬

‫شرح‬

‫با استفاده از اين فيلد میتوانيد وجود دستور يا برنامه کاربردي را پيش از قرار‬ ‫‪Try this before‬‬ ‫گرفتن اجرا کننده بر روي پنل بررسي کنيد‪ .‬در صورتي که دستور يا برنامه کاربردي‬ ‫‪using‬‬ ‫وجود داشته باشد‪ ،‬اجرا کننده بر روي پنل نمايش داده خواهد شد‪.‬‬ ‫مسير راهنماي برنامه را میتوانيد در اين فيلد وارد کنيد‪ .‬در اين صورت در منوي‬ ‫‪ Documentation‬مربوط به اجرا کننده که با کليک راست باز میشود‪ ،‬يک آيتم براي دسترسي به‬ ‫راهنما اضافه خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ ‬پس از اتمام ترجمه‪ ،‬بر روي دگمه ‪ Add/Set‬کليک کنيد‪ .‬ترجمه در ليست اضافه خواهد شد‪ .‬امکان ويرايش يا‬ ‫حذف ترجمههـا نيـز بـه آسـاني وجود دارد‪ .‬ترجمههـا هنگامـي فعال میشونـد کـه بـا زبان ديگري بـه سـيستم‬ ‫وارد شويد‪.‬‬ ‫‪ ‬پس از اتمام وارد کردن تمامي جزئيات‪ ،‬بر روي دگمه تاييد کليک کنيد تا اجرا کننده ايجاد شود‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۱۴-۳‬فيلدهاي ترجمه‬ ‫فيلد‬

‫شرح‬

‫فيلد اول‬

‫در اين فيلد بايد کد دو حرفي زمان مورد نظر را وارد کنيد‪ .‬براي مثال ‪ fa‬براي فارسي‬ ‫و ‪ de‬براي آلماني‪.‬‬

‫فيلد دوم‬

‫ترجمه فيلد نام اجرا کننده‪.‬‬

‫فيلد سوم‬

‫ترجمه فيلد نام عمومي اجرا کننده‪.‬‬

‫فيلد چهارم‬

‫ترجمه فيلد توضيح مربوط به اجرا کننده‪.‬‬

‫دستوارت اجرا کننده‬

‫نوع دستوراتي که میتوانيد در فيييلد ‪ Command‬وارد کنييد‪ ،‬بسيتگي مستقيم به گزينهاي دارد که در‬

‫‪  57‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫منوي پايين افتادني ‪ Type‬انتخاب میکنيد‪ .‬در صورتي که از اين ميينو گييزينه ‪ Application‬را انتخاب‬ ‫کنيد‪ ،‬میتوانيد يک دستور عادي وارد کنيد‪ .‬در جدول ‪ ۱۵-۳‬تعدادي دستور نمونه آورده شده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۱۵-۳‬تعدادي دستور اجرا کننده مثال‬ ‫عمليات‬

‫دستور نمونه‬

‫‪ gedit‬برنامه ويرايشگر متني ‪ gedit‬را اجرا میکند‪.‬‬ ‫‪gedit‬‬

‫‪ /user123/loremipsu‬فايل ‪ /user123/loremipsum.txt‬را در ويرايشگر متن ‪ gedit‬باز میکند‪.‬‬ ‫‪m.txt‬‬

‫‪ nautilus‬پوشه ‪ /user123/Projects‬را در يک پنجره برنامه مدير فايل ناتيلوس باز‬ ‫‪ /user123/Projects‬میکند‪.‬‬

‫در صيورتي کيه از منوي پاييين افتادنيي ‪ Type‬گزينيه ‪ Link‬را انتخاب کنييد‪ ،‬میتوانييد ييک دسيتور لينيک‬ ‫مانند وارد کنيد‪ .‬در جدول ‪ ۱۶-۳‬تعدادي دستور لينک مانند نمونه آورده شده است‪.‬‬ ‫ويرايش مشخصات يک اجرا کننده‬

‫براي ويرايش مشخصات يک اجرا کننده‪ ،‬مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬بر روي اجرا کننده مورد نظرتان کليک راست کنيد تا منوي مربوط به آن باز شود‪.‬‬ ‫‪ ‬گزينه ‪ Properties‬را انتخاب کنيد و در پنجره ايجاد اجرا کننده‪ ،‬مقادير مورد نظرتان را ويرايش کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬پس از اتمام بر روي ‪ Close‬کليک کنيد تا پنجره بسته شود‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۱۶-۳‬تعدادي دستور لينک مانند‬ ‫عمليات‬

‫دستور لينک نمونه‬

‫‪ http://www.gnome.org‬سايت وب پروژه گنوم را در مرورگر پيشگزيده سيستم باز خواهد کرد‪.‬‬ ‫‪ ftp://ftp.gnome.org‬سايت ‪ FTP‬پروژه گنوم را در مرورگر پيشگزيده سيستم باز خواهد کرد‪.‬‬ ‫‪ burn:///‬برنامه ايجاد ‪ CD‬و ‪ DVD‬ناتيلوس را باز میکند‪.‬‬

‫دگمهها‬

‫با استفاده از دگمههاي پنلها‪ ،‬میتوانيد دسترسي به برخي از امور پرکاربرد را تسهيل کنيد‪.‬‬

‫دگمه خروج اجباري‬ ‫با استفاده از اين دگمه‪ ،‬میتوانيد پنجره يک برنامه کاربردي خاص را انتخاب کرده و آنرا ببنديد‪ .‬اين‬ ‫براي مواقعي مفيد است که يک برنامه کاربردي خاص قفل شده و به دستورات کاربر پاسخ نمیدهد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪58‬‬

‫براي بستن پنجره‪ ،‬کافييي است بر روي اين دگمه کليک کرده و سپس بر روي پنجره برنامه مورد نظر‬ ‫کليک کنيد‪ .‬در صورت انصراف‪ ،‬کليد ‪ Esc‬را بفشاريد‪ .‬براي اضافه کردن اين دگمه بر روي پنل‪ ،‬در‬ ‫يک فضاي خالي روي پنييل کليک راست کرده و سپس ‪ Add to Panel‬را انتخاب و بر روي ‪Force‬‬ ‫‪ Quit‬کليک کنيد‪.‬‬

‫دگمه قفل کردن صفحه نمايش‬ ‫کليک بر روي اين دگمه‪ ،‬صفحه نمايش را قفل کرده و برنامه محافظ صفحه نمايش (‪)Screensaver‬‬ ‫را اجرا خواهيد کرد‪ .‬براي دسيترسي مجدد بيه صيفحه نماييش‪ ،‬باييد کلميه عبور خود را تاييپ کنييد‪ .‬ايين‬ ‫ويژگي میتواند از دسترسي غير مجاز کاربران هنگامي که مايل به دور شدن از کامپيوتر بدون خاموش‬ ‫کردن آن هسيتيد‪ ،‬جلوگيري کنيد‪ .‬براي اضافيه کردن ايين دگميه بر روي پنيل‪ ،‬در ييک فضاي خالي روي‬ ‫پنل کليک راست کرده و سپس ‪ Add to Panel‬را انتخاب و بر روي ‪ Lock‬کليک کنيد‪ .‬با کليک راست‬ ‫بر روي دگمه ‪ Lock‬تعدادي گزينه در دسترس خواهد بود که در جدول ‪ ۱۷-۳‬توضيح داده شدهاند‪.‬‬

‫دگمه خروج از سيستم‬ ‫با کليک بر روي اين دگمه‪ ،‬فرايند خروج از ميزکار گنوم آغاز خواهد شد‪ .‬براي اضافه کردن اين دگمه‬ ‫بر روي پنل‪ ،‬در يک فضاي خالي روي پنل کليک راست کرده و سپس ‪ Add to Panel‬را انتخاب و بر‬ ‫روي ‪ Log Out‬کليک کنيد‪ .‬از اين دگمه میتوانيد براي پايان دادن نشست و يا خاموش کردن سيستم‬ ‫استفاده کنيد‪.‬‬ ‫جدول ‪۱۶-۳‬‬

‫گزينههاي دگمه ‪Lock‬‬

‫کاربرد‬

‫آيتم منو‬ ‫‪Activate‬‬ ‫‪Screensaver‬‬

‫محافظ صفحه نمايش را فعال کرده‪ ،‬ولي صفحه نمايش را قفل نمیکند‪.‬‬

‫صفحه نمايش را قفل میکند‪ .‬انتخاب اين گزينه همانند کليک بر روي دگمه‬ ‫‪Lock Screen‬‬ ‫‪ Lock‬است‪.‬‬ ‫‪ Kill Screensaver‬پروسه محافظ صفحه نمايش را میبندد‪ .‬پس از انتخاب اين گزينه‪ ،‬امکان قفل‬ ‫‪ Daemon‬کردن صفحه نمايش وجود نخواهد داشت‪.‬‬ ‫‪ Restart‬پروسه محافظ صفحه نمايش را بسته و مجددا اجرا میکند‪ .‬از اين گزينه هنگامي‬ ‫‪ Screensaver‬استفاده کنيد که کلمه عبورتان را عوض کردهايد‪ .‬با انجام اين کار‪ ،‬کلمه عبور‬ ‫‪ Daemon‬جديد مورد پذيرش قرار خواهد گرفت‪.‬‬ ‫با کليک بر روي اين گزينه‪ ،‬پنجره تنظيمات ‪ ScreenSaver‬نمايش داده خواهد‬ ‫‪Properties‬‬ ‫شد‪.‬‬

‫‪  59‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫دگمه اجراي برنامههاي کاربردي‬ ‫از اين دگمه میتوانيد براي باز کردن پنجره اجراي برنامههاي کاربردي اسيتفاده کنيد‪ .‬براي اضافه کردن‬ ‫اين دگمه بر روي پنل‪ ،‬در يک فضاي خالي روي پنل کليييک راسيت کيرده و سپس ‪ Add to Panel‬را‬ ‫انتخاب و بر روي ‪ Run‬کليک کنيد‪ .‬پنجره اجييراي برنامههاي کاربردي را با فشردن کليدهاي ‪Alt+F2‬‬ ‫نيز میتوانيد باز کنيد‪.‬‬

‫دگمه گرفتن عکس از صفحه نمايش‬ ‫با استفاده از اين دگمه میتوانيد از صفحه نمايش خود عکس بگيريد‪ .‬براي اضافه کردن اين دگمه بر‬ ‫روي پنل‪ ،‬در يک فضاي خالي روي پنل کليک راسيت کيرده و سپيس ‪ Add to Panel‬را انتيخاب و بر‬ ‫روي ‪ Screenshot‬کليک کنيد‪.‬‬

‫دگمه جستجو‬ ‫با کليک بر روي اين دگمه‪ ،‬ابزار جستجوي ميزکار گنوم باز خواهد شد‪ .‬براي اضافه کردن اين دگمه بر‬ ‫روي پنل‪ ،‬در يک فضاي خالي روي پنيل کلييک راست کرده و سپس ‪ Add to Panel‬را انتخاب و بيير‬ ‫روي ‪ Search For Files‬کليک کنيد‪ .‬نحيوه کار کردن با اين ابزار بعدا تشريح خواهد شد‪.‬‬

‫دگمه نمايش ميزکار‬ ‫با کليک بر روي اين دگمه‪ ،‬تمامي پنجرهها کوچک شده و ميزکار نمايش داده خواهد شد‪ .‬براي اضافه‬ ‫کردن اين دگمه بر روي پنل‪ ،‬در يک فضاي خالي روي پنل کليک راست کرده و سپس ‪Add to Panel‬‬ ‫را انتخاب و بر روي ‪ Show Desktop‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫اپلت ‪Notification Area‬‬

‫اييين اپلت بييه طور پيييش گزيده فعال بوده و میتوانييد آيکونهايييي را کييه دللت بر فعاليييت برنامههاي‬ ‫کاربردي خاصييي دارد‪ ،‬نمايييش دهييد‪ .‬براي مثال هنگام اجرا برنامييه پخييش کننده ديسييکهاي فشرده‬ ‫صوتي‪ ،‬آيکون آن در اين بخش نمايش داده میشود‪ .‬براي اضافه کردن اين اپلت بر روي پنل‪ ،‬در يک‬ ‫فضاي خالي روي پنل کليک راست کرده و سپس ‪ Add to Panel‬را انتخاب و بر روي ‪Notification‬‬ ‫‪ Area‬کليک کنيد‪.‬‬

‫منوها‬

‫شما میتوانيد انواع منوهاي زير را به پنلهاي ميزکار گنوم خود اضافه کنيد‪:‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪60‬‬

‫‪ ‬منوي اصـلي (‪ :)Main Menu‬از طريـق ايـن منـو‪ ،‬میتوانيـد بـه تمامـي نرمافزارهاي کـــاربردي اسـتاندارد‪،‬‬ ‫دستورات و گزينههاي پيکربندي دسترسي پيدا کنيد‪ .‬براي اضافه کردن اين منو به پنل‪ ،‬در يک فضاي خالي‬ ‫روي پنل کليک راست کرده و سپس ‪ Add to Panel‬را انتخاب و بر روي ‪ Main Menu‬کليک کنيد‪ .‬به هر پنل‬ ‫که مايل باشيد‪ ،‬میتوانيد منوي اصلي اضافه کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬نوار منو (‪ :)Menu Bar‬از طريق منوهاي موجود در اين منو‪ ،‬میتوانيد بــه تمامي نــرمافزارهاي کاربردي‬ ‫استاندارد‪ ،‬دسـتورات و گزينههاي پيکربندي دسترسي پيدا کنيد‪ .‬براي اضا فه کردن ايـن منو به پنل‪ ،‬در يـک‬ ‫فضاي خالي روي پنل کليک راست کرده و سپس ‪ Add to Panel‬را انتخاب و بر روي ‪ Menu Bar‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫به هر پنل که مايل باشيد‪ ،‬میتوانيد منوي اصلي اضافه کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬منوهاي سيستمي (‪ :)System Menus‬منوهاي سيستمي حاوي برنامههاي کاربردي استاندارد و ابزارهايي‬ ‫هستند که میتوانيد از آنها در ميزکار گنوم خود استفاده کنيد‪ .‬منوهاي موجود در منوهاي ‪ Applications‬و‬ ‫‪ Desktop‬منوهاي سـيستمي هسـتند‪ .‬براي اضافـه کردن ايـن منوهـا بـه پنـل‪ ،‬بر روي يکـي از اجرا کنندههاي‬ ‫موجود در منو کليک راست کرده‪ ،‬گزينه ‪ Entire Menu‬را انتخاب و سپس ‪ Add this as menu to panel‬را‬ ‫انتخاب کنيد‪ .‬میتوانيد شکل ‪ ۱۶-۳‬را ببينيد‪.‬‬

‫منوهايي را که به اين صورت به پنلهاي خود اضافه میکنيد‪ ،‬داراي يک نمايشگر فلش مانند بر روي‬ ‫خود هسيتند کيه نشان میدهيد ايين آيتيم ييک منيو ييا ييک کشيو اسيت‪ .‬شکيل ‪ ۱۹-۳‬نمونهاي از ييک پنيل‬ ‫حاوي دو منوي سيستمي را نمايش میدهد‪.‬‬

‫کشوها‬

‫شکل ‪۱۹-۳‬‬

‫پنل با دو منوي سيستمي‬

‫کشوها يکي از امکانات اضافي پنلها هستند‪ .‬امکان بازکردن و بستن کشوها دقيقا همانند آنچه هنگام‬ ‫نمايش و مخفي کردن پنلها رخ میدهد‪ ،‬وجود دارد‪ .‬يک کشو میتواند حاوي تمامي آيتمهايي که بر‬ ‫روي يک پنل وجود دارند‪ ،‬مانند اجرا کنندهها‪ ،‬منوها‪ ،‬اپلتها و غيره باشد‪ .‬هنگامي که يک کشو را باز‬ ‫میکنيد‪ ،‬امکان استفاده از آيتمهاي موجود در آن همانند آيتمهاي موجود در يک پنل وجود دارد‪ .‬شکل‬ ‫‪ ۲۰-۳‬يک کشوي حاوي يک منو و چند اجرا کننده را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۲۰-۳‬‬

‫يک کشوي نمونه‬

‫امکان حذف و اضافه کردن آيتمها به منو به همان شيوه پنلها‪ ،‬امکان پذير است‪.‬‬

‫‪  61‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫باز کردن و بستن يک کشو‬

‫براي بازکردن يک کشو‪ ،‬بر روي آيکون کشو کليک کنيد‪ .‬امکان بستن کشو از طريق راههاي زير امکان‬ ‫پذير است‪:‬‬

‫‪ ‬کليک مجدد بر روي آيکون کشو‪.‬‬ ‫‪ ‬کليک بر روي دگمه مخفي کردن بالي کشوي باز‪.‬‬

‫اضافه کردن کشو به پنل‬

‫براي اضافه کردن يک کشو به يک پنل‪ ،‬از راههاي زير استفاده کنيد‪:‬‬

‫‪ ‬از طريق منوي مربوط به پنل‪ :‬براي اضافه کردن يک کشو به پنل‪ ،‬در يک فضاي خالي روي پنل کليک راست‬ ‫کرده و سپس ‪ Add to Panel‬را انتخاب و بر روي ‪ Drawer‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬از طريـق تمام منوهـا‪ :‬براي اضافـه کردن يـک کشـو بـه پنـل‪ ،‬بر روي يکـي از اجرا کنندههاي موجود در منـو‬ ‫کليک راست کرده‪ ،‬گزينه ‪ Entire Menu‬را انتخاب و سپس ‪ Add this as drawer to panel‬را انتخاب کنيد‪.‬‬

‫اضافه کردن آيتم به کشو‬

‫اضافه کردن آيتمهاي جديد به کشوها دقيقا مانند اضافه کردن آيتمهاي جديد به پنلها است‪.‬‬

‫ويرايش مشخصات کشو‬

‫براي ويرايش مشخصات يک کشو‪ ،‬بر روي کشوي مربوطه کليک راست کرده و گزينه ‪ Properties‬را‬ ‫انتخاب کنيد‪ .‬مشخصات موجود در پنجره تنظيمات کشو‪ ،‬در جدول ‪ ۱۷-۳‬شرح داده شدهاند‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۱۷-۳‬مشخصات پنجره تنظيمات کشو‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫‪ Name‬يک نام براي کشو وارد کنيد‪.‬‬ ‫‪ Size‬اندازه کشو را تنظيم کنيد‪.‬‬ ‫‪ Icon‬آيکوني را که نمايش دهنده کشو خواهد بود را تنظيم کنيد‪.‬‬ ‫‪Show hide‬‬ ‫‪buttons‬‬

‫اين گزينه را براي نمايش دگمههاي مخفي کردن روي کشو‪ ،‬فعال کنيد‪.‬‬

‫‪ Arrows on‬در صورتي که نمايش دگمههاي مخفي کردن روي کشو فعال بودند‪ ،‬میتوانيد تعيين‬ ‫‪ hide button‬کنيد که فلشهاي روي آنها نمايش داده شوند يا خير‪.‬‬

‫امکان تغيير پس زمينه کشو از طريق لبه ‪ Background‬همانند تغيير پس زمينه پنل وجود دارد‪ .‬براي‬ ‫اطلعات بيشتر میتوانيد بخش تنظيم پس زمينه پنلها را مطالعه کنيد‪ .‬پس از اتمام تنظيمات‪ ،‬بر روي‬ ‫دگمه ‪ Close‬کليک کنيد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪62‬‬

‫کار کردن با منوها‬

‫در اين بخش به نحوه کار کردن با منوهاي ميزکار گنوم خواهيم پرداخت‪.‬‬

‫آشنايي با منوها‬

‫از طرييق منوهيا میتوانييد بيه تماميي بخشهاي ميزکار گنوم دسيترسي پيدا کنييد‪ .‬پنلهيا حاوي منوهيا‬ ‫هستند‪ .‬بنابراين میتوانيد از ترکيب منوها و پنلها جهت انجام هرچه راحتتر کارهايتان بهره بگيريد‪.‬‬ ‫به راحتي میتوانيد آيتمهاي منوها را بر روي پنلهاي ميزکار کپي کنيد‪ .‬امکان دسترسي به منوهاي زير‬ ‫از طريق ميزکار گنوم وجود دارد‪:‬‬ ‫‪ ‬منوي اصـلي (‪ :)Main Menu‬از طريـق منوي اصـلي میتوانيـد بـه منوي ‪ Applications‬دسـترسي پيدا کننـد‪.‬‬ ‫میتوانيد تعداد زيادي منوي اصلي بر روي پنلهاي خود داشته باشيد‪.‬‬ ‫‪ ‬نوار منو (‪ :)Menu Bar‬از طريق نوار منو میتوانيد به منوهاي ‪ Applications، Places‬و ‪ Desktop‬دسترسي‬ ‫داشته باشيد‪ .‬میتوانيد تعداد زيادي منوي اصلي بر روي پنلهاي خود داشته باشيد‪.‬‬ ‫‪ ‬منوي ‪ :Applications‬از طريق منوي ‪ Applications‬میتوانيد به برنامههاي کاربردي‪ ،‬دستورات و گزينههاي‬ ‫پيکربندي دسترسي پيدا کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬منوي ‪ :Places‬از طريق منوي ‪ Places‬میتوانيد به بخشهاي مختلف ميزکار مانند صفحه خانگي‪ ،‬کامپيوتر‬ ‫و‪ ...‬دسترسي داشته باشيد‪.‬‬ ‫‪ ‬منوي ‪ :Desktop‬از طريـق منوي ‪ Desktop‬میتوانيـد بـه ابزارهاي پيکربندي ميزکار‪ ،‬ابزارهاي مديريـت‬ ‫سيستم‪ ،‬راهنما‪ ،‬منوي خروج از سيستم و‪ ...‬دسترسي داشته باشيد‪.‬‬

‫با کليک راست بر روي ميزکار‪ ،‬منوي ميزکار باز خواهد شد‪ .‬با استفاده از اين منو میتوانيد از راههاي‬ ‫مختلفي کارهاي خود را انجام دهيد‪.‬‬

‫امکانات منو‬

‫منوها میتوانند حاوي اقلم زير باشند‪:‬‬

‫‪ ‬زير منوها‬ ‫‪ ‬اجرا کنندهها و آيتمهاي منو‬

‫در صورتي که در سمت راست منو يک علمت فلش وجود داشته باشد‪ ،‬منو داري زير منو است‪ .‬با‬ ‫بردن اشارهگر ماوس بر روي آن‪ ،‬زير منو باز میشود‪ .‬میتوانيد آيتمهاي موجود در زيرمنو را باز کنيد‪.‬‬ ‫هنگامي که در منو بر روي يک اجرا کننده کليک میکنيد‪ ،‬اجرا کننده برنامه يا دستوري را اجرا میکند‪.‬‬ ‫با کليک راست بر روي يک اجرا کننده‪ ،‬منويي باز خواهد شد‪ .‬ابن منو شما را قادر میسازد تا آن آيتم‬ ‫را بيه پنلي اضافيه کرده و ييا کارهاي ديگري انجام دهييد‪ .‬در مورد ايين منيو جلوتير توضييح داده خواهيد‬ ‫شد‪ .‬با تغيير جلوه پيشگزيده‪ ،‬شکل ظاهري منوها نيز تغيير پيدا مي کند‪ .‬با استفاده از ابزار تنظيمات‬ ‫جلوهها‪ ،‬میتوانيد جلوه پيشگزيده سيستم را تغيير دهيد‪.‬‬

‫‪  63‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫منوي ‪ Popup‬مربوط به آيتمهاي منو‬

‫آيتمهاي موجود در منوها داراي يک منوي مربوط هستند که با کليک راست بر روي آيتم منو باز شده‬ ‫و داراي زير منويي است که از طريق آن میتوانيد عمليات زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬اضافه کردن آيتمهاي منو به صورت اجرا کنندههايي بر روي پنلها‪.‬‬ ‫‪ ‬اضافه کردن منوها به پنلها به صورت منو يا کشو‪.‬‬

‫گرفتن عکس از صفحه نمايش‬

‫با استفاده از راههاي زير میتوانيد از روي صفحه نمايش عکس بگيريد‪:‬‬ ‫‪ ‬از روي پنلها‪ :‬با استفاده از دگمه گرفتن عکس موجود روي پنلها‪.‬‬ ‫‪ ‬از طريق گزينه ‪ Take Screenshot‬موجود روي منوي ‪.Desktop‬‬ ‫‪ ‬از طريق اجراي دستور ‪ .gnome-panel-screenshot‬از پنجــره اجــراي برنامـههاي کاربردي‪ .‬جدول ‪،۱۸-۳‬‬ ‫آرگومانهاي اين دستور را نمايش میدهد‪.‬‬

‫براي ذخيره عکس‪ ،‬بر روي دگمه ‪ Save‬کليک کنيد‪ .‬نام فايل تصوير را میتوانيد از فيلد ‪ Name‬تعيين‬ ‫کن يد‪ .‬مسير ذخيره فايل ن يز از فيلد ‪ Save in folder‬قابل تنظيم است‪ .‬شکل ‪ ۲۱-۳‬پنجره ابزار گرفتن‬ ‫عکس را نمايش میدهد‪.‬‬

‫جدول ‪۱۸-۳‬‬

‫گزينه‬

‫آرگومان های ‪Gnome-panel-screenshot‬‬

‫کاربرد‬ ‫بگا ارسگال ايگن آرگومان بگه همراه دسگتور ‪ gnome-panel-screenshot‬عکگس از‬ ‫‪ --window‬پنجره فعال گرفتگه خواهگد شگد‪ .‬در صگورتي کگه دسگتور را بدون ايگن آرگومان اجرا‬ ‫کنيد‪ ،‬عکس از روي تمام صفحه گرفته خواهد شد‪.‬‬

‫‪ --delay=seconds‬با ارسال اين آرگومان‪ ،‬عکس از پس از تعدادي ثانيه تاخير گرفته خواهد شد‪.‬‬ ‫بگگگا ارسگگگال ايگگگن آرگومان در خگگگط فرمان‪ ،‬گزينههاي دسگگگتور‬ ‫‪--help‬‬ ‫‪ screenshot‬نمايش داده خواهد شد‪.‬‬

‫شکل ‪۲۱-۳‬‬

‫پنجره گرفتن عکس از صفحه نمايش‬

‫‪gnome-panel-‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪64‬‬

‫منوي اصلي‬

‫منوي اصلي دسترسي به منوي ‪ Applications‬را فراهم میسازد‪ .‬از طريق اين منو امکان دسترسي به‬ ‫تمامييي نرمافزارهاي کاربردي اسييتاندارد محيييط گنوم‪ ،‬دسييتورات و ابزارهاي پيکربندي وجود خواهييد‬ ‫داشت‪ .‬به سادگي میتوانيد منوي اصلي را به اپلتهاي مختلف اضافه کنيد‪.‬‬

‫اضافه کردن منوي اصلي به پنل‬

‫میتوانييد بيه هير تعدادي کيه ما يل هسيتيد‪ ،‬منوي اصيلي بيه اپلتهاي موجود بر روي ميزکار خود اضافيه‬ ‫کنيد‪ .‬به اين منظور‪ ،‬بر روي يک فضاي خالي پنل کليک راست کرده و ‪ Add to Panel‬و سپس ‪Main‬‬ ‫‪ Menu‬را انتخاب کنيد‪.‬‬

‫نوار منو‬

‫منوي اصلي دسترسي به منوهاي ‪ Applications، Places‬و ‪ Desktop‬را فراهم میسازد‪ .‬از طريق اين‬ ‫منييو امکان دسييترسي بييه تمامييي نرمافزارهاي کاربردي اسييتاندارد محيييط گنوم‪ ،‬دسييتورات و ابزارهاي‬ ‫پيکربندي وجود خواهد داشت‪.‬‬

‫اضافه کردن نوار منو به پنل‬

‫میتوانييد بيه هير تعدادي کيه ما يل هسيتيد‪ ،‬منوي اصيلي بيه اپلتهاي موجود بر روي ميزکار خود اضافيه‬ ‫کنيد‪ .‬به اين منظور‪ ،‬بر روي يک فضاي خالي پنل کليک راست کرده و ‪ Add to Panel‬و سپس ‪Menu‬‬ ‫‪ Bar‬را انتخاب کنيد‪.‬‬

‫ويرايش محتويات منوها‬

‫از طرييق ابزار ويرايشگير منوهيا (‪ )Menu Editor‬خواهييد توانسيت تيا محتويات موجود در منوهيا را‬ ‫ويراييش کرده و آيتمهاي مورد نظير خود را فعال ييا غيير فعال کنييد‪ .‬ايين ابزار در منوي ‪System Tools‬‬ ‫قرار دارد‪.‬‬

‫مدير فايل ناتيلوس‬

‫برناميه مديير فاييل يکيي از مهمتريين و پرکاربردتريين نرمافزارهاي ميزکار اسيت‪ .‬بدون وجود ييک برناميه‬ ‫کاراي مدير فايل‪ ،‬ابزارهاي ميزکار کامل نخواهند بود‪.‬‬

‫آشنايي با مدير فايل ناتيلوس‬

‫مدير فايل ناتيلوس امکان دسترسي آسان و يکپارچه به فايلها و برنامههاي کاربردي فراهم میسازد‪ .‬با‬ ‫استفاده از مدير فايل امکان انجام کارهاي زير وجود دارد‪:‬‬ ‫‪ ‬ايجاد پوشهها و فايلها‪.‬‬ ‫‪ ‬نمايش فايلها و پوشهها‪.‬‬ ‫‪ ‬مديريت فايلها و پوشهها‪.‬‬

‫‪  65‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪ ‬اجراي اسکريپتها‪.‬‬ ‫‪ ‬سفارشي کردن فايلها و پوشهها‪.‬‬ ‫‪ ‬باز کردن آدرسهاي ‪ URI‬خاص‪.‬‬ ‫‪ ‬نوشتن دادهها بر روي ‪.CD‬‬ ‫‪ ‬جستجوي فايلها و پوشهها‬

‫امکان دسترسي به فايلها و پوشهها از طريق راههاي زير وجود دارد‪:‬‬ ‫‪ ‬مرور فايلها و پوشهها‪ :‬از طريق پنجره مرورگر ناتيلوس‪ ،‬میتوانيد بين پوشهها و فايلها حرکت کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬حرکت بين فايلها و پوشهها به صورت شي‪ :‬اين امکان وجود دارد تا ناتيلوس را طوري تنظيم کنيد تا با هر‬ ‫فايل يا پوشه به صورت يک شي جداگانه رفتار شده و اين اشياء در پنجرههاي جداگانه باز شوند‪.‬‬

‫ناتيلوس همچنين ميزکار را مديريت میکند‪ .‬سطح ميزکار پشت تمامي آيتمهاي موجود بر روي ميزکار‬ ‫قرار گرفته است‪ .‬ميزکار يکي از بخشهاي فعال رابط کاربري گنوم است‪.‬‬

‫مرور فايلها‬

‫میتوانيييد از پنجره ناتيلوس براي مرور فايييل سيييستم اسييتفاده کنيييد‪ .‬شکييل ‪ ۲۲-۳‬پنجره مدييير فايييل‬ ‫ناتيلوس را نمايش میدهد‪.‬‬

‫پنجره مدير فايل‬

‫دسترسي به پنجره مدير فايل ناتيلوس از طريق راههاي زير امکان پذير است‪:‬‬ ‫‪ ‬بر روي آيکون کابينت موجود بر روي پنل بال که اجرا کننده مدير فايل ناتيلوس است‪ ،‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬در منوي ‪ Applications‬بخش ‪ Accessories‬بر روي ‪ File Browser‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬در منوي ‪ Places‬بر روي يکي از آيکونهاي ‪ Home Folder، Computer‬و يا درايوهاي مختلف کليک کنيد‪.‬‬

‫بخشهاي پنجره مدير فايل‬

‫بخشهاي مختلف پنجره مديير فاييل ناتيلوس در جدول ‪ ۱۹-۳‬تشرييح شده اسيت‪ .‬امکان دسيترسي بيه‬ ‫فايلها و پوشهها در پنجره مدير فايل از راههاي زير امکانپذير است‪:‬‬ ‫‪ ‬کليـک بر روي دگمههاي موقعيـت و يـا ورود مسـتقيم نشانـي پوشـه هدف در نوار موقعيـت کـه بـا دگمههاي‬ ‫‪ Ctrl+L‬فعال شده است‪.‬‬ ‫‪ ‬کليک بر روي آيتمي موجود در نماي درختي قاب کناري‪.‬‬ ‫‪ ‬دوبار کليک بر روي يک پوشه يا فايل در قاب نمايش‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫همچنين با کليک راست بر روي پنچره مدير فايل‪ ،‬يک منو نمايش داده خواهد شد‪ .‬محتويات اين‬ ‫منيو بسيتگي بيه محيل کلييک شميا دارد‪ .‬براي مثال هنگام کلييک راسيت بر روي ييک پوشيه ييا فاييل‪،‬‬ ‫کليک راست بر روي پس زمينه پنجره و‪...‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪66‬‬

‫شکل ‪۲۲-۳‬‬

‫پنجره مدير فايل ناتيلوس‬

‫قاب نمايش‬

‫همانطور که در جدول قبل نيز اشاره شد‪ ،‬قاب نمايش میتواند اقلم زير را نمايش دهد‪:‬‬

‫‪ ‬انواع فايلها‬ ‫‪ ‬پوشهها‬ ‫‪ ‬محتويات سايتهاي‬

‫‪FTP‬‬

‫‪ ‬موقعيتهاي مربوط به ‪URI‬هاي خاص‬

‫مدير فايل داراي قابليتي است که میتواند بصورت دروني اقدام به پيش نمايش يا پخش برخي از انواع‬ ‫فاييل کنيد‪ .‬ايين قابلييت میتوانيد باعيث صيرفه جوييي در زمان و منابيع سييستم شود‪ .‬براي ويراييش و باز‬ ‫کردن کامل فايلهاي پيش نمايش داده شده‪ ،‬بايد از برنامههاي مربوط شده به اين نوع فايلها استفاده‬ ‫کنييد‪ .‬نحوه نماييش نييز در پنجره مديير فاييل قابيل تنظييم اسيت‪ .‬براي مثال‪ ،‬امکان نماييش آيتمهيا بيه‬ ‫صورتهاي زير وجود دارد‪:‬‬ ‫‪ ‬نمايش به صورت آيکون‪.‬‬ ‫‪ ‬نمايش به صورت ليست‪.‬‬

‫قاب کناري‬

‫بييراي فعال کردن نمايش فاب کناري‪ ،‬از منييوي ‪ View‬بيير روي ‪ Side Pane‬کليک کنيد‪ .‬قاب کناري‬ ‫میتواند به حالتهاي زير نمايش داده شود‪:‬‬

‫‪  67‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫جدول ‪ ۱۹-۳‬بخشهای مختلف پنجره مديرفايل ناتيلوس‬ ‫بخش‬

‫شرح‬

‫نوار منو‬

‫حاوي منوهايي است که با استفاده از آنها میتوانيد کارهاي خود را بر روي مدير فايل‬ ‫انجام دهيد‪.‬‬

‫نوار ابزار‬

‫حاوي دگمههايي است که براي تسهيل دسترسي به برخي از عمليات طراحي شدهاند‪.‬‬ ‫نوار موقعيت (‪ )Location Bar‬حاوي المانهاي زير میباشد‪:‬‬ ‫‪ ‬دگمههاي مرور موقعيتهاي اخير و يا فيلد ورود موقعيت به صورت‬ ‫دستي که با فشردن کليدهاي ‪ Ctrl+L‬فعال میشود‪.‬‬

‫نوار موقعيت‬

‫‪ ‬دگمههاي بزرگنمايي و کوچکنمايي که میتواند اندازه آيکونهاي‬ ‫نمايش داده شده در درون پنجره را تغيير دهد‪.‬‬ ‫‪ ‬منوي پايين افتادني ‪ View as‬که نحوه نمايش آيتمهاي درون پنجره‬ ‫مدير فايل را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫قاب کناري (‪ )Side pane‬کارهاي زير را انجام میدهد‪:‬‬ ‫‪ ‬اطلعاتي در رابطه با فايل يا پوشه جاري نمايش میدهد‪.‬‬ ‫‪ ‬امکان مرور آسانتر بين پوشهها و فايلها را فراهم میکند‪.‬‬ ‫قاب کناري داراي يک منوي پايين افتادني است که تعيين میکند چه چيزي بايد بر روي‬ ‫قاب کناري نمايش داده شود‪ .‬گزينههاي زير قابل انتخاب هستند‪:‬‬

‫قاب کناري‬

‫‪ ‬اطلعات (‪)information‬‬ ‫‪ ‬نمادها (‪)Emblems‬‬ ‫‪ ‬تاريخچه (‪)History‬‬ ‫‪ ‬يادداشتها (‪)Notes‬‬ ‫‪ ‬درخت (‪)Tree‬‬ ‫در صورتي که قاب کناري در پنجره ناتيلوس نمايش داده نمیشود‪ ،‬میتوانيد آنرا از منوي‬ ‫‪ View‬بخش ‪ Side Pane‬فعال کنيد‪.‬‬ ‫محتويات اقلم زير را نمايش میدهد‪:‬‬ ‫‪ ‬انواع فايلها‬

‫قاب نمايش‬

‫‪ ‬پوشهها‬ ‫‪ ‬محتويات سايتهاي‬

‫‪FTP‬‬

‫‪ ‬موقعيتهاي مربوط به ‪URI‬هاي خاص‬ ‫نوار وضعيت اطلعاتي در مورد وضعيت کنوني نمايش میدهد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪68‬‬

‫‪ ‬اطلعات‪ :‬آيکوني که نمايانگر پوشه انتخاب شده است را نمايش داده و در زير آن اطلعاتي درج میکند‪.‬‬ ‫‪ ‬نمادها‪ :‬ليستي حاوي نمادهايي نمايش میدهد که میتوانيد به هر فايل يا پوشه اضافه کنيد‪ .‬در مورد اين‬ ‫قابليت بعدا صحبت خواهيم کرد‪.‬‬ ‫‪ ‬تاريخچه‪ :‬ليستي حاوي جديدترين فايلها‪ ،‬پوشهها‪ ،‬سايتهاي ‪ FTP‬و ساير اقلمي که مشاهده کردهايد را‬ ‫نمايش میدهد‪.‬‬ ‫‪ ‬يادداشت‪ :‬امکان اضافه کردن يادداشتهايي به فايلها و پوشهها فرا هم میکند‪.‬‬ ‫‪ ‬درخت‪ :‬ساختار فايل سيستم را به صورت درختي که به آساني قابل مرور است‪ ،‬نمايش میدهد‪.‬‬

‫براي بستن قاب کناري‪ ،‬کافي است که بر روي دگمه ضربدر روي آن کليک کنيد‪.‬‬

‫نمايش و مخفي کردن اجزاي پنجره مدير فايل‬

‫میتوان با استفاده از روشهاي زير اجزاي پنجره مدير فايل را مخفي کرده و يا نمايش دهيد ‪:‬‬

‫‪ ‬براي مخفـي کردن قاب کناري‪ ،‬از منوي ‪ View‬گزينـه‬ ‫گزينه‪ ،‬قاب کناري مجددا نمايش داده خواهد شد‪.‬‬

‫‪Pane‬‬

‫‪ Side‬را کليـک کنيـد‪ .‬بـا کليـک مجدد بر روي ايـن‬

‫‪ ‬براي مخفي کردن نوار ابزار‪ ،‬از منوي ‪ View‬گزينه ‪ Toolbar‬را کليک کنيد‪ .‬با کليک مجدد بر روي اين گزينه‪،‬‬ ‫نوار ابزار مجددا نمايش داده خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي مخفي کردن نوار موقعيت از منوي ‪ View‬گزينه ‪ Location Bar‬را کليک کنيد‪ .‬با کليک مجدد بر روي اين‬ ‫گزينه‪ ،‬نوار موقعيت مجددا نمايش داده خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي مخفي کردن نوار وضعيت‪ ،‬از منوي ‪ View‬گزينه ‪ Statusbar‬را کليک کنيد‪ .‬با کليک مجدد بر روي اين‬ ‫گزينه‪ ،‬نوار وضعيت مجددا نمايش داده خواهد شد‪.‬‬

‫نمايش پوشه خانگي‬

‫براي نمايش پوشه خانگي از پنجره مدير فايل‪ ،‬يکي از مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬

‫‪ ‬در پنجره مدير فايل کليدهاي ‪ Ctrl+L‬را فشار داده و سپس مسير پوشه خانگي را در نوار موقعيت تايپ‬ ‫کنيد‪ .‬با تايپ کاراکتر ~ نيز به صفحه خانگي منتقل خواهيد شد‪.‬‬ ‫‪ ‬در پنجره مدير فايل‪ ،‬در منوي ‪ Go‬بر روي گزينه ‪ Home‬کليک کرده و يا کليدهاي ‪ Alt+Home‬را فشار دهيد‪.‬‬ ‫‪ ‬در نوار ابزار بر روي آيکون ‪ Home‬کليک کنيد‪.‬‬

‫براي بازنمايش محتويات پوشه خانگي‪ ،‬بر روي آيکون ‪ Reload‬در نوار ابزار کليک کنيد‪.‬‬

‫نمايش يک پوشه‬

‫با استفاده از راههاي زير میتوانيد محتويات يک پوشه را نمايش دهيد‪:‬‬

‫‪ ‬در قاب نمايش بر روي پوشه دوبار کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬با فشردن کليدهاي ‪ Ctrl+L‬فيلد نوار موقعيت را فعال و مسير پوشه مورد نظرتان را در آن تايپ کنيد‪ .‬براي‬ ‫هدايت شدن به آن مسير‪ ،‬کليد ‪ Enter‬را فشار دهيد‪ .‬اين فيلد داراي قابليت کامل کردن خودکار مسير است‪.‬‬

‫‪  69‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫با تايپ کاراکترها‪ ،‬مدير فايل فايل سيستم را خوانده و مسير را براي شما کامل خواهد کرد‪.‬‬ ‫‪ ‬از درختچه قاب کناري براي باز کردن پوشهها استفاده کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬با استفاده از کليدهاي ‪ Back‬و ‪ Forward‬میتوانيد در تاريخچه مرور خود حرکت کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي حرکت به يک پوشه بالتر میتوانيد از منوي ‪ Go‬گزينه ‪ Up‬و يا دگمه بال بر روي نوار ابزار استفاده‬ ‫کنيد‪.‬‬

‫براي بازنمايش محتويات يک پوشه‪ ،‬بر روي آيکون ‪ Reload‬در نوار ابزار کليک کنيد‪ .‬در صورتي که‬ ‫نمیتوانييد پوشيه مورد نظير خود را پيدا کنييد‪ ،‬از ابزار جسيتجوي ميزکار اسيتفاده کنييد‪ .‬ابزار جسيتجوي‬ ‫ميزکار در منوي ‪ Places‬قرار دارد‪.‬‬

‫استفاده از درختچه قاب کناري‬

‫درختچيه قاب کناري پنجره مديير فاييل‪ ،‬نمايشيي سيلسله مراتيبي از سييستم فاييل کامپيوتير اسيت‪ .‬ايين‬ ‫درختچه راهي راحت براي مرور محتويات فايل سيستم است‪ .‬براي فعال کردن نمايش درختچه‪ ،‬گزينه‬ ‫‪ Tree‬را از منوي پايين افتادني در قاب کناري انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫در ساختار درختچهاي‪ ،‬پوشههايي که با فلش به سمت راست مشخص شدهاند‪ ،‬نشانگر پوشههاي بسته‬ ‫و پوشههايي که با فلش به سمت پايين مشخص شدهاند‪ ،‬نمايانگر پوشههاي باز هستند‪.‬‬

‫استفاده از تاريخچه مرور‬

‫پنجره مرورگير فاييل‪ ،‬ليسيتي از فايلهيا‪ ،‬پوشههيا‪ ،‬سيايتهاي ‪ FTP‬و نشانيي ‪URI‬هاي مرور شده را‬ ‫نگهداري میکند‪ .‬با استفاده از اين ليست میتوانيد مجددا به فايلها‪ ،‬پوشهها‪ ،‬سايتهاي ‪ FTP‬و نشانی‬ ‫‪URI‬هاي جديدا مرور شده دسيترسي پيدا کنييد‪ .‬براي پاک کردن ليسيت تاريخچيه‪ ،‬از منوي ‪ ،Go‬گزينيه‬ ‫‪ Clear History‬را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫مرور ليست تاريخچه با استفاده از منوي ‪Go‬‬

‫براي نمايش ليستي از آيتمهاي مرور شده قبلي‪ ،‬بر روي منوي ‪ Go‬کليک کنيد‪ .‬اين آيتمها در پايين منو‬ ‫نمايش داده میشوند‪ .‬براي باز شدن هر يک از آيتمهاي مورد نظرتان‪ ،‬بر روي آن کليک کنيد‪.‬‬

‫مرور ليست تاريخچه با استفاده از نوار ابزار‬

‫براي مرور ليست تاريخچه با استفاده از نوار ابزار‪ ،‬میتوانيد از راههاي زير استفاده کنيد‪:‬‬

‫‪ ‬براي بازگشت به آيتم قبلي‪ ،‬بر روي دگمه ‪ Back‬نوار ابزار کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي بازگشت به آيتم بعدي‪ ،‬بر روي دگمه ‪ Forward‬نوار ابزار کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي نمايـش ليسـتي از آيتمهاي نمايـش داده شده قبلي در تاريخچـه‪ ،‬بر روي فلش بـه سـمت پاييـن کـه در‬ ‫سمت راست دگمه ‪ Back‬نوار ابزار قرار دارد‪ ،‬کليک کنيد‪ .‬براي باز کردن آيتم مورد نظر‪ ،‬بر روي آن کليک‬ ‫کنيد‪ .‬شکل ‪ ۶-۲‬را ببينيد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي نمايـش ليسـتي از آيتمهاي نمايـش داده شده بعدي در تاريخچـه‪ ،‬بر روي فلش بـه سـمت پاييـن کـه در‬ ‫سمت راست دگمه ‪ Forward‬نوار ابزار قرار دارد‪ ،‬کليک کنيد‪ .‬براي باز کردن آيتم مورد نظر‪ ،‬بر روي آن‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪70‬‬

‫کليک کنيد‪ .‬شکل ‪ ۲۳-۳‬را ببينيد‪.‬‬

‫شکل ‪۲۳-۳‬‬

‫پنجره دگمههای ‪ Back‬و ‪ Forward‬به همراه فلشهای کناری‬

‫مرور ليست تاريخچه با استفاده از تاريخچه قاب کناري‬

‫براي نمايش ليست تاريخييچه در قيياب کنياري‪ History ،‬را از ليست پايين افتادني بالي قاب کناري‬ ‫کليک کنيد‪ .‬اين ليست‪ ،‬آيتمهاي مرور شده قبلي را نمايش میدهد‪ .‬براي نمايش آيتم مورد نظر‪ ،‬در اين‬ ‫ليست بر روي ان کليک کنيد‪.‬‬

‫نمايش فايلها در يک پنجره مدير فايل‬

‫مدير فايل میتواند انواع مختلف فايلها را نمايش دهد‪ .‬براي بازنمايش فايلهاي يک پوشه در منوي‬ ‫‪ View‬بر روي ‪ Reload‬کليک کنيد‪ .‬براي توقف بازنمايش‪ ،‬در اين منو بر روي ‪ Stop‬کليک کنيد‪ .‬براي‬ ‫اين دو عمل‪ ،‬دگمههاي ‪ Reload‬و ‪ Stop‬موجود بر روي نوار ابزار نيز قابل استفاده هستند‪.‬‬

‫با استفاده از دگمههاي بزرگنمايي روي نوار ابزار و يا آيتمهاي بزرگنمايي منوي ‪ View‬میتوانيد ميزان‬ ‫بزرگنمايي فايلها و پوشهها را در مدير فايل تغيير دهيد‪ .‬مدير فايل داراي قابليت پيش نمايش برخي‬ ‫از انواع فايلهيا میباشيد‪ .‬ماننيد فايلهاي تصيويري‪ ،‬فايلهاي متنيي‪ ،‬برخيي از انواع فايلهاي صيوتي و‬ ‫غيره‪ .‬شکل ‪ ۲۴-۳‬نمونهاي از پيشنمايش فايلهاي تصويري در مدير فايل را نمايش میدهد‪.‬‬

‫استفاده از چوبالف براي ذخيره محلهاي مورد علقه‬

‫مديير فاييل داراي قابلييت ذخيره محلهاي مورد علقيه کاربر میباشيد‪ .‬بيه ايين محلهاي مورد علقيه‪،‬‬ ‫اصطلح چوبالف اطلق میگردد‪ .‬اين محلها از طريق منوي ‪ Bookmarks‬قابل دسترسي هستند‪.‬‬

‫اضافه کردن چوبالف‬

‫براي ذخيره ييک مسيير‪ ،‬بيا آنجيا منتقيل شده و در منوي ‪ Bookmarks‬بر روي‬ ‫کنيد‪ .‬از کليدهاي ‪ Ctrl+D‬نيز میتوانيد براي اين منظور استفاده کنيد‪.‬‬

‫‪Bookmark‬‬

‫‪ Add‬کلييک‬

‫ويرايش چوبالفها‬

‫براي ويرايش چوبالفها‪ ،‬به روش زير عمل کنيد‪ .‬شکل ‪ ۲۵-۳‬پنجره ويرايش چوبالفها را نمايش‬ ‫میدهد‪.‬‬ ‫‪ ‬در منوي ‪ Bookmarks‬بر روي ‪ Edit Bookmarks‬کليک کنيد‪ .‬پنجره ويرايش چوبالفها نمايش داده خواهد‬ ‫شد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي ويرايـش يـک ‪ ،Bookmark‬آنرا از بخـش سـمت چـپ پنجره انتخاب‪ ،‬سـپس مشخصـات آنرا بـا اسـتفاده از‬

‫‪  71‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫فيلدهاي سـمت راسـت پنجره ويرايـش کنيـد‪ .‬فيلدهاي ايـن بخـش عبارتنـد از فيلد ‪ Name‬براي نام چوبالف و‬ ‫فيلد ‪ Location‬که جهت وارد کردن نشاني چوبالف میباشد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي پاک کردن يک چوبالف‪ ،‬آنرا در اين پنجره انتخاب و بر روي دگمه ‪ Remove‬کليک کنيد‪.‬‬

‫شکل ‪۲۴-۳‬‬

‫پيشنمايش فايلهای تصويری در ناتيلوس‬

‫اضافه کردن يادداشت به فايلها و پوشهها‬

‫ايين امکان وجود دارد تيا بيه فايلهيا و پوشههيا يادداشيت اضافيه کنييد‪ .‬ايين کار از طرييق روشهاي زيير‬ ‫امکان پذير است‪:‬‬ ‫‪ ‬از پنجره‬

‫‪Properties‬‬

‫‪ ‬از طريق بخش ‪ Notes‬در قاب کناري‬

‫شکل ‪۲۵-۳‬‬

‫پنجره ويرايش چوبالفها‬

‫اضافه کردن يادداشت از طريق پنجره ‪Properties‬‬

‫براي اضافه کردن يادداشت از طريق پنجره ‪ ،Properties‬به روش زير عمل کنيد‪:‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪72‬‬

‫‪ ‬فايل يا پوشه مورد نظر را را يک کليک از پنجره مدير فايل انتخاب کنيد‪.‬‬

‫‪ ‬از منوي ‪ File‬گزينه ‪ Properties‬را انتخاب کنيد‪ .‬پنجره ‪ Properties‬نمايش داده خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ ‬بر روي لبه ‪ Notes‬کليک کنيد‪ .‬در بخش مربوط به يادداشت‪ ،‬متن خود را تايپ کنيد‪.‬‬

‫‪ ‬براي بستن پنجره بر روي دگمه ‪ Close‬کليک کنيد‪ .‬نمادي که مشخص کننده داشتن يادداشت است‪ ،‬به فايل‬ ‫يا پوشه اضافه خواهد شد‪.‬‬

‫براي پاک کردن يادداشيت‪ ،‬متين تاييپ شده را از پنجره ‪ Notes‬پاک کنييد‪ .‬شکيل ‪ ۲۶-۳‬نمونهاي از ييک‬ ‫فايل داراي يادداشت را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫اضافه کردن يادداشت از طريق بخش ‪ Notes‬قاب کناري‬

‫براي اضافه کردن يادداشت از طريق بخش ‪ Notes‬قاب کناري‪ ،‬به روش زير عمل کنيد‪:‬‬

‫‪ ‬پوشه مورد نظر براي اضافه کردن يادداشت را باز کنيد‪.‬‬

‫‪ ‬در قاب کناري‪ ،‬گزينه ‪ Notes‬را انتخاب کنيد‪ .‬در صورتي که قـاب کــناري نمايش داده نمیشود‪ ،‬در منوي‬ ‫‪ View‬بر روي گزينه ‪ Side Pane‬کليک کنيد‪.‬‬

‫‪ ‬متن يادداشت خود را در بخش مربوطه تايپ کنيد‪ .‬نمادي براي نشان دادن يادداشت به پوشه اضافه خواهد‬ ‫شد‪.‬‬

‫براي پاک کردن يادداشت‪ ،‬متن تايپ شده را از بخش ‪ Notes‬پاک کنيد‪.‬‬

‫ويرايش ظاهر فايلها و پوشهها‬

‫مدير فايل ناتيلوس امکان ويرايش ظاهر فايلها و پوشهها را از طرق مختلف فراهم میکند‪ .‬در زير به‬ ‫اين موضوع میپردازيم‪.‬‬

‫شکل ‪۲۵-۳‬‬

‫آيکونها و نمادها‬

‫نماد يادداشت بر ر وی يکی از فايلها‬

‫هنگا مي که نمايش آيکون در مدير فايل فعال است‪ ،‬امکان اضافه کردن نمادهاي مختلف به فايل ها و‬ ‫پوشهها وجود دارد‪ .‬نماد آيکون کوچکي است‪ ،‬که براي مشخص کردن يک فايل يا پوشه بکار میرود‪.‬‬ ‫براي مثال‪ ،‬براي مشخص کردن يک فايل به صورت مهم‪ ،‬میتوانيد نميياد ‪ important‬را روي آن فعال‬

‫‪  73‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫کنيد‪ .‬شکل ‪ ۲۶-۳‬نمونهاي از يک فايل متني مشخص شده توسط نماد ‪ important‬را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫مدير فايل داراي نمادهاي پيشگزيدهاي براي اقلم زير میباشد‪:‬‬

‫‪ ‬لينکهاي سمبوليک‬

‫‪ ‬فايلهاي فقط خواندني‬ ‫‪ ‬فايلهاي بدون مجوز نوشتن و خواندن‬

‫جدول ‪ ۲۰-۳‬اين نمادهاي پيشگزيده را شرح میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۲۶-۳‬‬

‫نماد ‪ important‬بر ر وی يک فايل متنی‬

‫اضافه کردن نماد به يک فايل يا پوشه‬

‫براي اضافه کردن يک نماد به يک فايل يا پوشه‪ ،‬به روش زير عمل کنيد‪:‬‬ ‫‪ ‬فايل يا پوشه مورد نظر خود را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬بر روی آن کليک راست کرده و بر روي ‪ Properties‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬در پنجره باز شده‪ ،‬بر روي لبه ‪ Emblem‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬نماد مورد نظر خود را با کليک بر روي آن انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي بستن پنجره بر روي ‪ Close‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۲۰-۳‬نمادهای پيشگزيده‬ ‫نماد پيشگزيده‬

‫شرح‬ ‫لينک سمبوليک‬ ‫مجوز فقط خواندني‬ ‫بدون مجوز نوشتن‬

‫اضافه کردن نماد جديد‬

‫براي اضافه کردن نماد جديد‪ ،‬به روش زير عمل کنيد‪:‬‬

‫‪ ‬در پنجره مدير فايل ناتيلوس‪ ،‬در منوي ‪ Edit‬بر روي گزينه ‪ Backgrounds and Emblems‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬بر روي دگمه ‪ Emblems‬کليک کرده و سپس بر روي دگمه ‪ Add a New emblem‬کليک کنيد‪ .‬پنجره اضافه‬ ‫کردن نماد نمايش داده خواهد شد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪74‬‬

‫‪ ‬نام نماد را در فيلد ‪ Keyword‬وارد کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي تنظيم تصوير نماد‪ ،‬بر روي دگمه ‪ Image‬کليک کنيد و تصوير مورد نظرتان را انتخاب و بر روي‬ ‫کليک کنيد‪.‬‬

‫‪OK‬‬

‫‪ ‬بر روي ‪ OK‬کليک کنيد تا پنجره اضافه کردن نماد بسته شده و نماد ايجاد شود‪.‬‬ ‫‪ ‬با کليک بر روي دگمه ‪ Close‬پنجره تنظيم نمادها بسته خواهد شد‪.‬‬

‫شکل ‪ ۲۷-۳‬پنجره اصلي تنظيم نمادها را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫تغيير آيکون يک پوشه يا فايل‬

‫براي تغيير آيکوني که نمايش دهنده يک فايل يا پوشه خاص است‪ ،‬به روش زير عمل کنيد‪:‬‬

‫‪ ‬فايل يا پوشه مورد نظر خود را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬در منوي ‪ File‬بر روي ‪ Properties‬کليک کنيد‪ .‬پنجره مشخصات نمايش داده خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ ‬در لبـه ‪ Basic‬بر روي دگمـه‬ ‫خواهد شد‪.‬‬

‫‪Custom Icon‬‬

‫‪ Select‬کليـک کنيـد‪ .‬پنجرهاي براي انتخاب آيکون نمايـش داده‬

‫‪ ‬آيکون مورد نظر خود را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬بر روي دگمه ‪ Close‬کليک کنيد تا پنجره مشخصات بسته شده و ايکون جديد فعال شود‪.‬‬

‫براي باز گرداندن آيکون بيه حالت پيشگزيده‪ ،‬بر روي پوشيه ييا آيکون کلييک راسيت کرده و گزينيه‬ ‫‪ Remove Custom Icon‬را انتخاب کنيد‪ .‬بييراي انيجيام اين کار میتوانيد از پنجره مشخصات و دگمه‬ ‫‪ Remove Custom Icon‬استفاده کنيد‪.‬‬

‫شکل ‪ ۲۷-۳‬پنجره اصلی تنظيم نمادها‬

‫تغيير اندازه نمايش آيتمها‬

‫ناتيلوس امکاني براي تنظيم اندازه نمايش آيکونها در قاب نمايش داراست‪ .‬براي تغيير اندازه نمايش‬ ‫به روش زير عمل کنيد‪:‬‬

‫‪  75‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪ ‬براي بزرگتر کردن اندازه نمايش‪ ،‬در منوي ‪ View‬بر روي ‪ Zoom In‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي کاستن از اندازه نمايش‪ ،‬در منوي ‪ View‬بر روي ‪ Zoom Out‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي بازگرداندن اندازه نمايش به حالت عادي در منوي ‪ View‬بر روي ‪ Normal Size‬کليک کنيد‪.‬‬

‫براي انجام اين کار میتوانيد از آيکونهاي بزرگنمايي موجود بر روي نوار ابزار نيز استفاده کنيد‪ .‬مدير‬ ‫فاييل اندازه نماييش آيکونهاي هير پوشيه را بيه طور جداگانيه ذخيره میکنيد‪ .‬براي بازگرداندن حالت‬ ‫نمايش به حالت پيشگزيده از منوي ‪ View‬گزينه ‪ Reset View to Defaults‬نيز میتوانيد استفاده کنيد‪.‬‬

‫تنظيمات نمايشي فايلها و پوشهها‬

‫مديير فاييل راههاي مختلفيي براي نماييش محتويات فايلهيا داراسيت‪ .‬مديير فاييل میتوانيد انواع مختلف‬ ‫فايلهيا را بيا اسيتفاده از برنامههاي کاربردي مربوط شده بيه آنهيا باز کنيد‪ .‬گاهيي براي باز کردن انواع‬ ‫خاصي از فايلها‪ ،‬برنامههاي کاربردي متعددي قابل انتخاب هستند‪.‬‬ ‫همانطور کيه قبل نييز اشاره شيد‪ ،‬کاربر میتوانيد محتويات موجود در قاب نماييش ناتيلوس را بيه دو‬ ‫حالت آيکون و ليست نمايش دهد‪ .‬براي اين منظور بايد از منوي پايين افتادني ‪ View‬که در زير نوار‬ ‫ابزار قرار دارد‪ ،‬استفاده کنيد‪.‬‬ ‫مرتب کردن فايلها در نماي آيکونها‬

‫نحوه مرتيب سيازي آيکونهيا در قاب نماييش پنجره مديير فاييل قابيل تنظييم اسيت‪ .‬براي تنظييم نحوه‬ ‫نمايش آيتمها‪ ،‬در منوي ‪ View‬بر روي ‪ Arrange Items‬کليک کنيد‪ .‬گزينه ‪ Arrange Items‬داراي يک‬ ‫زير منو با بخشهاي زير مي باشد‪:‬‬ ‫‪ ‬بخش بال حاوي گزينهاي براي مرتب کردن دستي فايلها است‪.‬‬ ‫‪ ‬بخش مياني حاوي گزينههايي براي مرتب کردن خودکار فايلها است‪.‬‬ ‫‪ ‬بخش زير حاوي گزينههايي براي تنظيم نحوه چيدن فايل ها است‪.‬‬

‫جدول ‪ ۲۱-۳‬گزينههاي اين زير منو را تشريح کرده است‪ .‬مدير فايل نحوه مرتب کردن آيتمها در هر‬ ‫پوشه را به خاطر میسپارد‪ .‬در مراجعات بعدي به يک پوشه مرتب شده قبلي‪ ،‬آيتمها به همان صورتي‬ ‫نماييش داده میشونيد کيه براي آنهيا تنظييم شده اسيت‪ .‬براي بازگرداندن نحوه مرتيب کردن بيه حالت‬ ‫پيشگزيده‪ ،‬در منوي ‪ View‬بر روي گزينه ‪ Reset View to Defaults‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫تغيير اندازه يک آيکون در مدير فايل‬

‫هنگامي که نمايش به صورت آيکون در مدير فايل فعال است‪ ،‬کاربر میتواند اندازه آيکونها را تغيير‬ ‫دهد‪ .‬براي اين منظور به روش زير عمل کنيد‪:‬‬

‫‪ ‬بر روي آيتم مورد نظر کليک راست کرده و گزينه ‪ Stretch Icon‬را انتخاب کنيد‪ .‬مربعي دور آيتم نمايش‬ ‫داده میشود که در هر گوشه آن داراي دستگيرهاي است‪.‬‬ ‫‪ ‬دستگيرهها را با کليک گرفته و آيکون را به اندازه مورد نظر خود تغيير دهيد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪76‬‬

‫براي باز گرداندن آيکون بييه اندازه قبلي‪ ،‬بر رو يان کليييک راسييت کرده و گزينييه‬ ‫‪ Original Size‬را انتخاب کنيد‪ .‬به همين روش میتوانيد آيکونهاي موجود بر روي ميزکار خود را نيز‬ ‫ويرايش کنيد‪.‬‬ ‫‪Icon's‬‬

‫‪Restore‬‬

‫سفارشي کردن مدير فايل‬

‫امکان سفارشي سازي مدير فايل براي سازگاري با تقاضاها و نيازمندیهاي کاربر وجود دارد‪ .‬در اين‬ ‫بخش به بررسي چگونگي سفارشي کردن تنظيمات مدير فايل ناتيلوس خواهيم پرداخت‪.‬‬

‫انجام تنظيمات‬

‫براي انجام تنظيمات مدير فايل‪ ،‬از پنجره تنظيمات مدير فايل ناتيلوس استفاده میشود‪ .‬براي باز کردن‬ ‫اين پنجره‪ ،‬در منوي ‪ Edit‬بر روي گزينه ‪ Preferences‬کليک کنيد‪ .‬پنجره تنظيمات به بخشهاي زير‬ ‫تقسيم شده است‪:‬‬

‫‪ ‬تنظيمات پيشگزيده نمايش‪.‬‬ ‫‪ ‬نحوه رفتار فايلها و پوشهها‪ ،‬فايلهاي متني قابل اجرا و سطل زباله‪.‬‬ ‫‪ ‬اطلعات قابل نمايش در کنار عنوان آيکونها‪.‬‬ ‫‪ ‬گزينههاي پيشنمايش براي بهبود سرعت اجرايي مدير فايل‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۲۱-۳‬گزينههای زير منوی ‪Arrange Items‬‬

‫شرح‬

‫گزينه‬

‫بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬امکان مرتگب کردن و چيدن دسگتي آيکونهگا فراهگم میشود‪.‬‬ ‫‪Manually‬‬ ‫میتوانيد آيکونها را درون قاب نمايش کشيده و در محل موورد نظر رها کنيد‪.‬‬ ‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬آيتمها با توجه به حروف الفبا مرتب خواهند شد‪ .‬نحوه چيدمان‬ ‫‪ By Name‬به کوچک و بزرگ بودن حروف بستگي ندارد‪ .‬در صورتي که مدير فايل براي نمايش‬ ‫فايلهاي مخفي تنظيم شده باشد‪ ،‬اين فايلها در آخر نمايش داده خواهند شد‪.‬‬ ‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬آيتمها با توجه به اندازه خود مرتب خواهند شد‪ .‬بزرگترين آيتم‬ ‫در ابتدا قرار خواهگد گرفگت‪ .‬هنگام چيدمان بگا اندازه‪ ،‬پوشههاي بگا تعداد المان داخلي‬ ‫‪By Size‬‬ ‫بالتگر‪ ،‬جلوتگر قرار خواهنگد گرفگت‪ .‬بنابرايگن مرتگب کردن پوشههگا بگا توجگه بگه مجموع‬ ‫حجم آيتمهاي درون آنها صورت نمیگيرد‪.‬‬ ‫‪ By Type‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬آيتمها با توجه به نوع خود به صورت الفبايي مرتب خواهند شد‪.‬‬ ‫‪By‬‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬آيتمها با توجه به آخرين تاريخ ويرايششان مرتب خواهند شد‪.‬‬ ‫‪Modification‬‬ ‫آيتمهاي با جديدترين تاريخ ويرايش در ابتدا قرار خواهند گرفت‪.‬‬ ‫‪Date‬‬

‫‪ By Emblems‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬آيتمها با توجه نمادهايي که بر روي آنها اضافه شده است‪ ،‬مرتب‬

‫‪  77‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫شرح‬

‫گزينه‬

‫خواهگد شگد‪ .‬نحوه مرتگب شدن بگه صگورت الفبايگي بگا توجگه بگه نام نماد اسگت‪ .‬آيتمهاي‬ ‫بدون نماد در آخر قرار میگيرند‪.‬‬ ‫‪Compact‬‬ ‫‪Layout‬‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬آيتمها به صورت فشردهتر در کنار هم قرار میگيرند‪.‬‬

‫بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬نحوه مرتگب شدن انتخاب شده بگه صگورت برعکگس نمايگش داده‬ ‫‪Reversed‬‬ ‫خواهد شد‪ .‬مثل در صورتي که مرتب شدن الفبايي انتخاب شده باشد‪ ،‬حروف پاياني‬ ‫‪Order‬‬ ‫در ابتدا قرار خواهند گرفت‪.‬‬

‫انجام تنظيمات نمايش‬

‫براي انجام تنظيمات حالت نماييش‪ ،‬در پنجره مديير فاييل ناتيلوس‪ ،‬بر روي منوي ‪ Edit‬کلييک کرده و‬ ‫‪ Preferences‬را انتخاب کنيد‪ .‬بر روي لبه ‪ View‬کليک کنيد‪ .‬جدول ‪ ۲۲-۳‬گزينههاي موجود در اين‬ ‫لبه را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫انجام تنظيمات رفتار‬

‫براي انجام تنظيمات رفتار‪ ،‬در پنجره مدييير فايييل ناتيلوس‪ ،‬بيييير روي منوي ‪ Edit‬کليييک کرده و‬ ‫‪ Preferences‬را انتخاب کنيد‪ .‬بر روي لبه ‪ Behavior‬کليک کنيد‪ .‬جدول ‪ ۲۳-۳‬گزينههاي موجود در‬ ‫اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫انجام تنظيمات عنوان آيکونها‬

‫بخشي از عنوان آيکون متني است که در زير فايل يا پوشه نمايش داده میشود‪ .‬عنوان آيکون به جز نام‬ ‫داراي سه مورد اطلعاتي ديگر نيز هست‪ .‬اين اطلعات اضافي‪ ،‬هنگامي که درجه بزرگنمايي افزايش‬ ‫داده میشود‪ ،‬نشان داده میشونيد‪ .‬امکان تنظييم چگونگيي نماييش ايين اطلعات اضافيه عنوان آيکون‬ ‫وجود دارد‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۲۲-۳‬گزينههای لبه ‪Preferences‬‬

‫شرح‬

‫المان‬

‫حالت نمايش پيشگزيده براي پوشهها را تنظيم میکند‪ .‬هنگامي که پوشهاي را‬ ‫‪View new folders‬‬ ‫باز میکنيد‪ ،‬با اين حالت نمايش داده خواهد شد‪ .‬امکان انتخاب براي نمايش به‬ ‫‪using‬‬ ‫صورت آيکون يا ليست وجود دارد‪.‬‬ ‫حالت مرتب سازي پيشگزيده را در پوشهها تنظيم میکند‪ .‬مانند مرتب سازي‬ ‫‪Arrange items‬‬ ‫با نام‪ ،‬اندازه‪ ،‬نوع و غيره‪.‬‬ ‫‪Sort folders before‬‬ ‫‪files‬‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬پوشهها پيش از فايلها نمايش داده خواهند شد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪78‬‬

‫شرح‬

‫المان‬

‫بگگا انتخاب ايگگن گزينگه‪ ،‬فايلهاي مخفگگي و پشتيبان در قاب نمايگش نشان داده‬ ‫خواهنگد شگد‪ .‬فايلهاي مخفگي فايلهايگي هسگتند کگه نام آنهگا بگا يگک نقطگه آغاز‬ ‫‪ Show hidden and‬میشود و فايلهاي پشتيبان در پايان نام خود داراي يک کاراکتر ~ هستند‪.‬‬ ‫‪backup files‬‬

‫در صگورتي کگه فايلي را بگا پسگوند ‪ .hidden‬ايجاد کنيگد‪ ،‬ناتيلوس آنرا بگه صگورت‬ ‫يک فايل مخفي نمايش خواهد داد‪.‬‬

‫بگا اسگتفاده از ايگن گزينگه کگه براي حالت آيکون و ليسگت موجود اسگت‪ ،‬میتوانيگد‬ ‫‪Default zoom level‬‬ ‫مقدار بزرگنمايي پيشگزيده را تنظيم کنيد‪.‬‬ ‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬فايلها و پوشهها در حالت فشردهتري در کنار هم نمايش‬ ‫‪Use compact layout‬‬ ‫داده خواهند شد‪.‬‬ ‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬متنهاي آيکونها بجاي نمايش داده شدن در زير آيکون‪،‬‬ ‫‪Text beside icons‬‬ ‫در کنار آن نمايش داده میشوند‪.‬‬ ‫بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬در حالت نمايگش درختچگه در قاب کناري‪ ،‬تنهگا پوشههگا‬ ‫‪Show only folders‬‬ ‫نمايش داده میشوند‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۲۳-۳‬گزينههای لبه ‪Behavoir‬‬

‫شرح‬

‫گزينه‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬با يک کليک بر روي آيتمها‪ ،‬عمل پيشگزيده مانند اجرا‬ ‫‪Single click to‬‬ ‫شدن يگا باز شدن انجام خواهگد شگد‪ .‬بگا هدايگت اشارهگگر ماوس بر روي آيتگم‪ ،‬نام‬ ‫‪activate items‬‬ ‫آن آيتم به صورت زير خط دار نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫‪ Double click to‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬با دوبار کليک بر روي آيتمها‪ ،‬عمل پيشگزيده مانند اجرا‬ ‫‪ activate items‬شدن يا باز شدن انجام خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ Run executable‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬فايلهاي متني قابل اجرا بدون سوال اجرا خواهند شد‪ .‬از‬ ‫‪ files when they are‬فايلهاي متنگي قابگل اجرا میتوان بگه فايلهاي اسگکريپت پوسگته فرمان اشاره‬ ‫‪ clicked‬کرد‪.‬‬ ‫‪View executable‬‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬محتويات فايلها متني قابل اجرا در يک پيرايشگر متني‬ ‫‪files when they are‬‬ ‫نمايش داده میشوند‪.‬‬ ‫‪clicked‬‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬در مورد اجرا يا نمايش محتويات فايلهاي متني قابل اجرا‬ ‫‪Ask each time‬‬ ‫از کاربر سوال خواهد شد‪.‬‬ ‫‪Ask before‬‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬پيش از پاک شدن محتويات زبالهدان‪ ،‬از کاربر تاييد گرفته‬ ‫‪emptying the Trash‬‬ ‫خواهد شد‪.‬‬ ‫‪or deleting files‬‬

‫‪  79‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫شرح‬

‫گزينه‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬آيتم منوي ‪ Delete‬براي پاک کردن مستقيم فايلها بدون‬ ‫هدايت آنها به زبالهدان‪ ،‬به بخشهاي زير اضافه میشود‪:‬‬ ‫‪ ‬منوي ‪.Edit‬‬

‫‪Include a Delete‬‬

‫‪ ‬منوي زمينه مربوط به کليک راست بر روي فايلها‪ ،‬پوشهها‬ ‫يا آيتمهاي ميزکار‪.‬‬

‫‪command that‬‬ ‫‪bypasses Trash‬‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬فايل يا پوشه انتخاب شده مستقيما از روي فايل سيستم‬ ‫حذف خواهد شد‪.‬‬

‫براي انجام تنظيمات عنوان آيکونها‪ ،‬در پنجره مد ير فايل ناتيلوس‪ ،‬بر روي منوي ‪ Edit‬کل يک کرده و‬ ‫‪ Preferences‬را انتخاب کن يد‪ .‬بر روي ل به ‪ Display‬کل يک کن يد‪ .‬تنظيمات اطلعات اضافه از بخيش‬ ‫‪ Icon Caption‬اين لبه و از طريق سه منوي پايين افتادني‪ ،‬قابل انجام است‪ .‬جدول ‪ ۲۴-۳‬گزينههاي‬ ‫اين سه منوي پايين افتادني را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۲۴-۳‬گزينههای سه منوی پايين افتادنی‬ ‫اطلعات‬

‫شرح‬ ‫‪ Size‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬اندازه آيتمها نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫‪ Type‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬شرح مربوط به نوع فايل نمايش داده میشود‪.‬‬

‫‪ Date modified‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬آخرين تاريخ ويرايش آيتمها نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫‪ Date accessed‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬آخرين تاريخ دسترسي به آيتمها نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫‪ Owner‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬مالک آيتم نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫‪ Group‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬گروهي که آيتم به آن تعلق دارد‪ ،‬نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬مجوزهاي آيتگم بگه صگورت دسگتههاي سگه حرفگي نمايگش‬ ‫‪Permissions‬‬ ‫داده میشود‪ .‬براي مثال ‪.--rwxrw-r-‬‬ ‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬مجوزهاي آيتم به صورت عدد نمايش داده میشود‪ .‬براي‬ ‫‪Octal permissions‬‬ ‫مثال ‪.764‬‬ ‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬اطلعات نوع ‪ MIME‬آيتم نمايش داده میشود‪ .‬براي مثال‬ ‫‪MIME type‬‬ ‫‪.text/html‬‬ ‫‪ None‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬هيچ اطلعاتي نمايش داده نخواهد شد‪.‬‬

‫انجام تنظيمات ستونهاي ليست‬

‫اين امکان وجود دارد تا ستونهاي نمايش داده شده در نمايش ليست و ترتيب آنها را تنظيم کنيد‪ .‬براي‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪80‬‬

‫انجام تنظيمات سيتونهاي ليسيت‪ ،‬در پنجره مديير فاييل ناتيلوس‪ ،‬بر روي منوي ‪ Edit‬کلييييک کرده و‬ ‫‪ Preferences‬را انتخاب کنيد‪ .‬بر روي لبه ‪ List Columns‬کليک کنيد‪ .‬ستونهاي مختلف با کليک يا‬ ‫کليک بر روي دگمههاي ‪ Show‬و ‪ Hide‬قابل فعال و غير فعال شدن هستند‪ .‬با استفاده از دگمههاي‬ ‫‪ Move Up‬و ‪ Move Down‬میتوانيد ترتيب نمايش ستونها را تنظيم کنيد‪ .‬جدول ‪ ۲۵-۳‬ستونهاي‬ ‫قابل استفاده در نمايش ليست را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫انجام تنظيمات پيشنمايش‬

‫مدير فايل ناتيلوس داراي قابليت پيشنمايش برخي از انواع فايلها است‪ .‬قابليت پيشنمايش در برخي‬ ‫موارد میتواند باعث کندتر شدن سرعت عملکرد آن شود‪ .‬با استفاده از تنظيمات پيشنمايش‪ ،‬میتوانيد‬ ‫سيرعت مديير فاييل را بهينيه کنييد‪ .‬پنجره تنظيمات پيشنماييش داراي گزينههاييي براي چگونگيي پييش‬ ‫نماييش فايلهاي متنيي‪ ،‬صيوتي‪ ،‬پوشههيا و غيره میباشيد کيه براي هرکدام گزينههاي شرح داده شده در‬ ‫جدول ‪ ۲۶-۳‬قابل انتخاب هستند‪ .‬براي انجام تنظيمات پيشنمايش‪ ،‬در پنجره مدير فايييل ناتيلوس‪ ،‬بر‬ ‫روي منوي ‪ Edit‬کليک کرده و ‪ Preferences‬را انتخيياب کنييييد‪ .‬بر روي لبه ‪ Preview‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫بخشهاي قابل تنظيم در اين پنجره به قرار جدول ‪ ۲۷-۳‬هستند‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۲۵-۳‬ستونهای قابل استفاده در نمايش ليست‬ ‫اطلعات‬

‫شرح‬

‫‪Name‬‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬ستون نام آيتم نمايش داده میشود‪.‬‬

‫‪Size‬‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬ستون اندازه آيتم نمايش داده میشود‪.‬‬

‫‪Type‬‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬ستون نوع آيتم نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫‪ Date Modified‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬ستون تاريخ ويرايش آيتم نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫‪ Date Accessed‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬ستون تاريخ دسترسي به آيتم نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬سگتون نمايگش دهنده گروهگي کگه آيتگم بگه آن تعلق دارد‪،‬‬ ‫‪Group‬‬ ‫نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫‪ MIME type‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬ستون نمايش دهنده نوع ‪ MIME‬نمايش داده میشود‪.‬‬

‫بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬سگتون نمايگش مجوزهاي دسگترسي بگه صگورت عددي‬ ‫‪Octal Permissions‬‬ ‫نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫‪ Owner‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬ستون مالک آيتم نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬سگتون نمايگش مجوزهاي دسگترسي بگه صگورت دسگتههاي‬ ‫‪Permissions‬‬ ‫حرفي سه تايي نمايش داده میشود‪.‬‬

‫‪  81‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫جدول ‪ ۲۶-۳‬گزينههای پنجره تنظيمات پيشنمايش‬ ‫شرح‬

‫گزينه‬

‫عمليات پيشنمايگش هگم بر روي فايلهاي محلي و هگم فايلهاي بر روي شبکگه‬ ‫انجام شود‪ .‬در صگورتي کگه ارتباط بگا فايلهاي بر روي شبکگه از سگرعت مناسگبي‬ ‫‪Always‬‬ ‫برخوردار نباشگد‪ ،‬انتاب ايگن گزينگه تاثيگر منفگي زيادي بر روي سگرعت ناتيلوس‬ ‫خواهد داشت‪.‬‬ ‫عمليات پيشنمايش تنها بر روي فايلهاي موجود بر روي سيستم انجام خواهد‬ ‫‪Local Files Only‬‬ ‫شد‪.‬‬ ‫‪ Never‬عمليات پيشنمايش را غير فعال میکند‪.‬‬

‫تغيير پس زمينه‬

‫براي ايجاد تنوع ظاهري میتوانيد تصوير پس زمينه بخشهاي زير را تغيير دهيد‪:‬‬

‫‪ ‬ميزکار‬ ‫‪ ‬قاب نمايش پنجره مدير فايل‬ ‫‪ ‬پنلها‬ ‫جدول ‪ ۲۷-۳‬ستونهای قابل استفاده در نمايش ليست‬ ‫المان‬

‫شرح‬

‫ايگن گزينگه وضعيگت پيشنمايگش فايلهاي متنگي را مشخگص میکنگد‪ .‬قطعگه‬ ‫‪Show text in icons‬‬ ‫کوچکي از متن درون فايل روي آيکون آن نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫ايگن گزينگه وضعيگت پيشنمايگش فايلهاي تصگويري را مشخگص میکنگد‪ .‬مديگر‬ ‫‪ Show thumbnails‬فايگل ناتيلوس فايلهاي کوچگک شده پيشنمايگش را درون يگک پوشگه مخفگي بگا‬ ‫نام ‪ .thumbnails‬داخل پوشه محل قرارگيري تصاوير‪ ،‬نگهداري میکند‪.‬‬ ‫‪ Only for files‬ايگن گزينگه حداکثگر اندازه تصگاويري کگه براي آنهگا ‪ thumbnail‬ايجاد میشود را‬ ‫‪ smaller than‬مشخص میکند‪.‬‬ ‫‪ Preview sound files‬اين گزينه وضعيت پيشنمايش فايلهاي صوتي را مشخص میکند‪.‬‬ ‫‪ Count number of‬ايگن گزينگه وضعيگت قابليگت شمارش اقلم درون يگک پوشگه را مشخگص میکنگد‪.‬‬ ‫‪ items‬تعداد اقلم درون يک پوشه در درجات بزرگنمايي بالتر نمايش داده میشود‪.‬‬

‫شکل ‪ ۲۸-۳‬لبه ‪ Preview‬را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫براي تغيير پس زمينه به روش زير عمل کنيد‪:‬‬

‫‪ ‬در پنجره مدير فايل‪ ،‬بر روي منوي ‪ Edit‬کليک کرده و گزينه ‪ Backgrounds and Emblems‬را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫پنجره ‪ Backgrounds and Emblems‬نمايش داده خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي نمايش ليست الگوهاي موجود بر روي دگمه ‪ Patterns‬کليک کنيد‪ .‬براي نمايش ليستي از رنگهاي قابل‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪82‬‬

‫استفاده بر روي دگمه ‪ Colors‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي تغيير پس زمينه به يک رنگ يا الگو‪ ،‬آن رنگ يا الگو را به داخل قاب نمايش کشيده و رها کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي بستن پنجره بر روي ‪ Close‬کليک کنيد‪.‬‬

‫شکل ‪ ۲۸-۳‬لبه ‪ Preview‬مدير فايل‬

‫براي باز گرداندن پييس زمينييه بييه حالت نخسييت‪ ،‬از پنجره‬ ‫‪ Patterns‬يا ‪ ،Colors‬آيتم ‪ Reset‬را کشيده و در فضاي قاب نمايش رها کنيد‪.‬‬

‫‪and Emblems‬‬

‫‪ Backgrounds‬بخييش‬

‫اضافه کردن الگو‬

‫براي اضافه کردن الگوهاي جديد‪ ،‬پنجره ‪ Backgrounds and Emblems‬را باز کرده و بر روي دگمه‬ ‫‪ Patterns‬کليک کنيد‪ .‬سپس بر روي دگمه ‪ Add New Pattern‬کليک کنيد‪ .‬با استفاده از پنجره باز‬ ‫شده‪ ،‬يک الگوي جديد اضافه کنيد‪ .‬بر روي ‪ OK‬کليک کنيد تا پنجره بسته شود‪.‬‬ ‫اضافه کردن رنگ‬

‫براي اضافيه کردن رنيگ جدييد‪ ،‬پنجره ‪ Backgrounds and Emblems‬را باز کرده و بر روي دگميه‬ ‫‪ Colors‬کليک کنيد‪ .‬سپس بر روي دگمه ‪ Add New Color‬کليک کنيد‪ .‬يک پنجره براي انتخاب رنگ‬ ‫باز خواهيد شد‪ .‬رنيگ مورد نظر خود را انتخاب کرده و سيپس بر روي ‪ OK‬کل يک کن يد تا ر نگ جديد‬ ‫اضافه شود‪.‬‬

‫‪  83‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫باز کردن فايلها‬

‫هنگامي که فايلي را باز میکنيد‪ ،‬با يکبار يا دوبار کليک بسته به نوع تنظيمات و يا با کليک راست بر‬ ‫روي آن و انتخاب گزينيه ‪ ،Open‬معمول مديير فاييل برناميه کاربردي مربوط بيه آن فاييل را اجرا کرده و‬ ‫فاييل را درون آن باز میکنيد‪ .‬مديير فاييل ناتيلوس براي تشخييص نوع فاييل ابتدا محتويات آنرا بررسيي‬ ‫کرده و سپس پسوند فايل را بررسي میکند‪.‬‬ ‫در صورتي که از درون مدير فايل فايل مورد نظرتان را پيدا نمیکنيد‪ ،‬میتوانيد از ابزار جستجو استفاده‬ ‫کنيد‪ .‬ابزار جستجو در منوي ‪ Places‬در ‪ Search for Files‬قرار دارد‪.‬‬ ‫اجراي پيشگزيده‬

‫با يکبار يا دوبار کليک بر روي فايل‪ ،‬فايل مورد نظر با استفاده از برنامه پيشگزيده متصل شده به آن‬ ‫اجرا میشود‪.‬‬

‫اجراي با استفاده از زيرمنوها‬

‫براي باز کردن فايييل بدون اسييتفاده از برنامييه کاربردي پيشگزيده‪ ،‬بر روي آن کليييک راسييت کنيييد‪.‬‬ ‫گزينههاي ‪ Open With‬براي باز کردن فاييل بيا برنامههاي کاربردي ديگري در دسيترس خواهنيد بود‪.‬‬ ‫تعداد برنامههاي کاربردي در دسيترس بسيتگي بيه بسيتههاي نرمافزاري دارد کيه بر روي سييستم نصيب‬ ‫شدهاند‪.‬‬

‫مرور محتويات کامپيوتر‬

‫مدييير فايييل ناتيلوس يييک دسييترسي يکپارچييه بييه فايلهييا‪ ،‬برنامههاي کاربردي‪ ،‬سييايتهاي ‪ FTP‬و‬ ‫نشانیهاي ‪ URI‬فراهيم میکنيد‪ .‬در ايين بخيش چگونگيي دسيترسي بيه بخشهاي مختلف از طرييق‬ ‫ناتيلوس بررسي میشود‪.‬‬ ‫دسترسي به سايتهاي ‪FTP‬‬

‫بيا اسيتفاده از مديير فاييل ناتيلوس میتوانييد بيه سيايتهاي ‪ FTP‬دسيترسي پيدا کنييد‪ .‬براي دسيترسي بيه‬ ‫سايتهاي ‪ ،FTP‬در منوي ‪ File‬بر روي ‪ Connect to Server‬کليک کنيد‪ .‬در پنجره باز شده‪ ،‬اطلعات‬ ‫لزم را در پنجره وارد کرده و بر روي ‪ Connect‬کليک کنيد‪ .‬سپس محتويات پوشه در پنجره ناتيلوس‬ ‫نمايش داده میشود‪ .‬جزئيات لزم براي وارد کردن در اين پنجره جلوتر توضيح داده خواهد شد‪.‬‬ ‫با استفاده از نوار موقعيت نيز میتوانيد به سايتهاي ‪ FTP‬دسترسي پيدا کنيد‪ .‬کافي است نشاني آنرا‬ ‫مانند زير وارد کنيد‪:‬‬ ‫‪ftp://username:[email protected]‬‬

‫براي باز نمايش پوشه ‪ ،FTP‬در منوي ‪ View‬بر روي ‪ Reload‬کليک کنيد‪ .‬براي توقف بارگذاري پوشه‪،‬‬ ‫در منوي ‪ View‬بر روي ‪ Stop‬کليک کنيد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪84‬‬

‫دسترسي به منابع روي شبکه‬

‫در صورتي که سيستم شما به يک شبکه محلي دسترسي دارد‪ ،‬ناتيلوس میتواند ارتباط شما را با منابع‬ ‫به اشتراک گذاشته شده روي شبکه برقرار کند‪ .‬براي دسترسي به منابع روي شبکه‪ ،‬در پنجره مدير فايل‬ ‫ناتيلوس‪ ،‬در منوي ‪ Go‬بر روي ‪ Computer‬کليک کنيد‪ .‬براي دسترسي به شبکههاي يونيکسي بر روي‬ ‫‪ Unix Network‬و براي دسترسي به شبکههاي ويندوزي بر روي ‪ Windows Network‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫اضافه کردن يک منبع روي شبکه‬

‫براي اضافه کردن دستي منابع روي شبکه‪ ،‬به روش زير عمل کنيد‪:‬‬

‫‪ ‬مدير فايل ناتيلوس را باز کرده‪ ،‬در منوي ‪ File‬بر روي ‪ Connect to Server‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬پنجره ‪ Connect to Server‬باز خواهد شد‪ .‬مشخصات اين پنجره را بايد مطابق با جدول ‪ ۲۸-۳‬تنظيم کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي اتصال‪ ،‬بر روي ‪ Connect‬کليک کنيد‪ .‬شکل ‪ ۲۹-۳‬پنجره ‪ Connect to Server‬را نمايش میدهد‪.‬‬

‫دسترسي به نشانیهاي ‪ URI‬ويژه‬

‫همانطور کييه قبل نيييز اشاره شييد‪ ،‬ميزکار گنوم داراي تعدادي نشانييي ويژه ‪ URI‬براي دسييترسي بييه‬ ‫بخشهاي ميزکار گنوم میباشيد‪ .‬براي مثال براي دسيترسي بيه پوشيه قلمهيا در نوار موقعييت ناتيلوس‬ ‫نشاني ‪ fonts:///‬قابل استفاده خواهد بود‪ .‬جدول ‪ ۲۸-۳‬نشانیهاي ‪ URI‬ويژه را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪۲۷-۳‬‬

‫مشخصات پنجره ‪Connect to server‬‬

‫شرح‬

‫المان پنجره‬

‫نوع سرويسدهنده‪ .‬امکان انتخاب گزينههاي زير از منوي پايين افتادني‬ ‫‪ type‬وجود دارد‪:‬‬ ‫‪SSH‬‬

‫‪‬‬

‫‪Public FTP‬‬

‫‪‬‬

‫)‪FTP (with login‬‬

‫‪‬‬

‫‪Windows Share‬‬

‫‪‬‬

‫)‪WebDAV (HTTP‬‬

‫‪‬‬

‫)‪Secure WebDAV (HTTPS‬‬

‫‪‬‬

‫‪Custom Location‬‬

‫‪‬‬

‫‪Server type‬‬

‫‪Server‬‬

‫‪Server‬‬

‫در فيلد ‪ Server‬آدرس ‪ IP‬يا نشاني سرويسدهنده را وارد کنيد‪.‬‬ ‫‪FTP،‬‬

‫‪Port‬‬

‫‪Folder‬‬ ‫‪User Name‬‬

‫براي برخگي از انواع سگرويسدهندهها ايگن گزينگه قابگل انتخاب اسگت‪ .‬ماننگد‬ ‫‪ SSH‬و ‪ ...‬در اين فيلد بايد شماره درگاه سرويسدهنده را وارد کنيد‪ .‬در صورتي‬ ‫که اين فيلد را خالي رها کنيد‪ ،‬از مقادير استاندارد استفاده میشود‪.‬‬ ‫نام پوشهاي که ناتيلوس به آن متصل میشود‪.‬‬

‫برخي از انواع سرويسدهنده براي اتصال حتما نياز به نام کاربري دارند‪ .‬در اين‬

‫‪  85‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫شرح‬

‫المان پنجره‬

‫فيلد بايد نام کاربري را وارد کنيد‪ .‬هنگام بر قراري اتصال‪ ،‬کلمه عبور نيز پرسيده‬ ‫خواهد شد‪.‬‬ ‫‪Name for‬‬ ‫‪connection‬‬

‫نامي که براي اين اتصال‪ ،‬استفاده خواهد شد‪.‬‬

‫‪ Domain Name‬اين فيلد تنها براي ‪ Windows Share‬قابل استفاده خواهد بود‪.‬‬

‫شکل ‪۲۹-۳‬‬

‫پنجره ‪Connect to Server‬‬

‫جدول ‪ ۲۸-۳‬نشانیهای ‪ URI‬ويژه‬ ‫نشاني ‪URI‬‬

‫شرح‬ ‫با استفاده از اين نشاني میتوانيد به پوشه قلمهاي سيستم دسترسي پيدا کنيد‪.‬‬ ‫‪ fonts:///‬به راحتي میتوانيد با کليک بر روي قلمها‪ ،‬پيش نمايش آنها را ببينيد‪ .‬همچنبن‬ ‫امکان کپي کردن قلمهاي جديد نيز در اين پوشه وجود دارد‪.‬‬

‫‪ network:///‬با استفاده از اين نشاني به شبکه دسترسي پيدا خواهيد کرد‪.‬‬ ‫محتويات کامپيوتگر‪ ،‬پارتيشنهگا و درايوهاي مختلف را نمايگش خواهگد داد‪ .‬ماننگد‬ ‫‪computer:///‬‬ ‫آنکه در نوار ابزار بر روي دگمه ‪ Computer‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫بگه پوشگه جلوههاي ميزکار گنوم دسگترسي پيدا میکنگد‪ .‬بگا دو بار کليگک بر روي‬ ‫‪themes:///‬‬ ‫هر يک از جلوهها‪ ،‬آن جلوه بر روي ميزکار فعال خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ burn:///‬به بخش ايجاد ‪ CD‬و ‪ DVD‬مدير فايل ناتيلوس دسترسي پيدا میکند‪.‬‬

‫مديريت فايلها و پوشهها‬

‫اين بخش به چگونگي مديريت فايلها و پوشهها با استفاده از مدير فايل ناتيلوس میپردازد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪86‬‬

‫کشيدن و انداختن در مدير فايل‬

‫بيا اسيتفاده از کشيدن و انداختين میتوانييد کارهاي زيادي روي مديير فاييل ناتيلوس انجام دهييد‪ .‬هنگام‬ ‫انجام عمليات کشيدن و انداختن‪ ،‬اشارهگر ماوس میتواند نمايانگر کاري که میتواند انجام شود‪ ،‬باشد‪.‬‬ ‫جدول ‪ ،۲۹-۳‬کارهاييي را کيه میتوانييد بيا اسيتفاده از کشيدن و انداختين انجام دهييد‪ ،‬نماييش میدهيد‪.‬‬ ‫براي درک بهتر‪ ،‬اشارهگرهاي ماوس نيز به تصوير کشيده شدهاند‪.‬‬ ‫انتخاب فايلها و پوشهها‬

‫در مدير فايل ناتيلوس‪ ،‬امکان انتخاب فايلها و پوشهها به روشهاي متعييددي وجييود دارد‪ .‬جييدول‬ ‫‪ ۳۰-۳‬چگونگي انتخاب فايلها و پوشهها را در مدير فايل و ميزکار تشريح میکند‪.‬‬

‫انتقال يک فايل يا پوشه‬

‫در اين بخش چگونگي انتقال فايلها و پوشهها را بررسي خواهيم کرد‪.‬‬ ‫کشيدن به محل جديد‬

‫براي کشيدن يک فايل و يا پوشه و انتقال آن به محل جديد‪ ،‬مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬

‫‪ ‬دو پنجره مدير فايل باز کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬در يکـي از پنجرههـا‪ ،‬پوشـه محـل فايـل يـا پوشـه مبدا را انتخاب کنيـد‪ .‬در پنجره دوم‪ ،‬پوشـه مقصـد را انتخاب‬ ‫کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬فايلها و پوشههاي مورد نظر براي انتقال را انتخاب کرده و از پوشه نخست به پوشه دوم بکشيد‪.‬‬

‫در صورتي که پوشه مقصد در زير پوشه مبدا قرار دارد‪ ،‬بجاي باز کردن دو پنجره مدير فايل‪ ،‬فايلها و‬ ‫پوشههاي مورد نظر را مستقيما بر روي آيکون پوشه مقصد بکشيد‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۲۹-۳‬عمليات کشيدن و انداختن‬ ‫عمليات‬

‫چگونگي انجام‬

‫جابجا کردن يک آيتم آيتم را گرفته و به محل جديد بکشيد‪.‬‬ ‫کپي کردن يک آيتم‬

‫آيتم را گرفته‪ ،‬کليد ‪ Ctrl‬را نگه داشته و به محل جديد خود بکشيد‪.‬‬

‫ايجاد يگگگگک ميانگگگگبر آيتم را گرفته‪ ،‬کليدهاي ‪ Ctrl+Shift‬را نگه داشته و آن را به محلي‬ ‫که مايليد ميانبر سمبوليک به آن ايجاد شود‪ ،‬بکشيد‪.‬‬ ‫سمبليک به آيتم‬ ‫پرسگگگش سگگگيستم در آيتگم را گرفتگه‪ ،‬کليگد ‪ Alt‬را نگگه داشتگه و آن را بگه محگل جديگد مورد‬ ‫مورد عمليات مورد نظر نظگر بکشيگد‪ .‬بگا رهگا کردن ماوس‪ ،‬يگک منگو نمايگش داده میشود کگه‬

‫اشارهگر‬

‫‪  87‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫عمليات‬

‫چگونگي انجام‬

‫اشارهگر‬

‫میتوانيگگد عمليات مورد نظگگر خود را از آن انتخاب کنيگگد‪ .‬ايگگن منگگو‬ ‫میتواند حاوي اقلم زير باشد‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Move here‬‬

‫آيتم را به موقعيت جديد خود منتقل میکند‬ ‫‪‬‬

‫‪Copy here‬‬

‫آيتم را در محل جديد کپي میکند‬ ‫‪‬‬

‫‪Link here‬‬

‫يگک ميانگبر سگمبوليک بگه آيتگم در محگل جديگد‬ ‫ايجاد میکند‬ ‫‪‬‬

‫‪Set as Background‬‬

‫در صورتي که آيتم کشيده شده يک تصوير باشد‪،‬‬ ‫میتوانيد آنرا به عنوان تصوير پس زمينه ميزکار و‬ ‫يا قاب نمايش ناتيلوس تعيين کنيد‬ ‫‪‬‬

‫‪Cancel‬‬

‫انصراف از عمليات کشيدن و انداختن‬

‫بريدن و چسباندن در محل جديد‬

‫اين امکان وجود دارد تا فايلها و پوشههاي مورد نظر براي انتقال را بريده و در پوشه مقصد بچسبانيد‪.‬‬ ‫براي اين منظور‪ ،‬مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬

‫‪ ‬فايلهـا و پوشههاي مورد نظـر براي انتقال را انتخاب کرده و در منوي ‪ Edit‬بر روي ‪ Cut‬کليـک کنيـد و يـا‬ ‫کليدهاي ‪ Ctrl+X‬را فشار دهيد‪.‬‬ ‫‪ ‬مسـير مديـر فايـل را بـه پوشـه مقصـد تغييـر داده و در منوي ‪ Edit‬بر روي ‪ Paste‬کليـک کنيـد و يـا کليدهاي‬ ‫‪ Ctrl+V‬را فشار دهيد‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۳۰-۳‬انتخاب فايلها و پوشهها‬ ‫عمليات‬

‫چگونگي انجام‬

‫انتخاب يک آيتم‬

‫بر روي آيتم کليک کنيد‪.‬‬

‫انتخاب گروهگگگگگگگي از‬ ‫آيتمهاي کنار هم‬

‫انتخاب چند آيتم‬

‫در حالت نمايگگگش بگگگه صگگگورت آيکون‪ ،‬عمليات کشيدن را دور فايلهاي مورد‬ ‫نظرتان انجام دهيد‪.‬‬ ‫در حالت نمايگش بگه صگورت ليسگت‪ ،‬بر روي نخسگتين آيتگم گروه کليگک کنيگد و‬ ‫سپس کليد ‪ Shift‬را نگه داريد‪ .‬در نهايت بر روي آخرين آيتم گروه کليک کنيد‬ ‫تا تمام آنها انتخاب شوند‪.‬‬ ‫کليگد ‪ Ctrl‬را نگگه داريگد‪ .‬سگپس بر روي آيتمهاي مورد نظرتان کليگگک کنيگگد‪.‬‬ ‫همچنين میتوانيد عمليات کشيدن را حول آيتمها انجام دهيد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪88‬‬

‫عمليات‬

‫چگونگي انجام‬

‫انتخاب تمامگي آيتمهاي در منوي ‪ Edit‬بر روي ‪ Select All Files‬کليک کنيد و يا کليدهاي ‪ Ctrl+A‬را‬ ‫فشار دهيد‪.‬‬ ‫پوشه‬

‫کپي فايل يا پوشه‬ ‫در اين بخش چگونگي کپي کردن فايلها و پوشهها را بررسي میکنيم‪.‬‬ ‫کشيدن به محل جديد‬

‫براي کپي فايلها و پوشهها از طريق کشيدن آنها به محل جديد‪ ،‬مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬

‫‪ ‬دو پنجره مدير فايل باز کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬در يکـي از پنجرههـا‪ ،‬پوشـه محـل فايـل يـا پوشـه مبدا را انتخاب کنيـد‪ .‬در پنجره دوم‪ ،‬پوشـه مقصـد را انتخاب‬ ‫کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬فايلها و پوشههاي مورد نظر براي کپي را انتخاب کرده و با نگه داشتن کليد ‪ Ctrl‬آنها را از پوشه نخست‬ ‫به پوشه دوم بکشيد‪.‬‬

‫در صورتي که پوشه مقصد در زير پوشه مبدا قرار دارد‪ ،‬بجاي باز کردن دو پنجره مدير فايل‪ ،‬فايلها و‬ ‫پوشههاي مورد نظر را مستقيما بر روي آيکون پوشه مقصد بکشيد‪.‬‬ ‫کپي و چسباندن در محل جديد‬

‫امکان کپي يک فا يل يا پوشه و چ سباندن آن در محل جديد به سادگي وجود دارد‪ .‬براي اين منظور‪،‬‬ ‫مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬فايلهـا و پوشههاي مورد نظـر براي کپـي را انتخاب کرده و در منوي ‪ Edit‬بر روي ‪ Copy‬کليـک کنيـد و يـا‬ ‫کليدهاي ‪ Ctrl+C‬را فشار دهيد‪.‬‬ ‫‪ ‬مسـير مديـر فايـل را بـه پوشـه مقصـد تغييـر داده و در منوي ‪ Edit‬بر روي ‪ Paste‬کليـک کنيـد و يـا کليدهاي‬ ‫‪ Ctrl+V‬را فشار دهيد‪.‬‬

‫کپي فايلها و پوشهها در مسير جاري‬ ‫براي ايجاد يک کپي از فايلها و پوشههاي مورد نظر در همان مسير‪ ،‬مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬فايلها و پوشههاي مورد نظر براي کپي را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬در منوي ‪ Edit‬بر روي گزينه ‪ Duplicate‬کليک کنيد‪.‬‬

‫ايجاد پوشه جديد‬ ‫براي ايجاد يک پوشه جديد‪ ،‬مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬

‫‪  89‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪ ‬در پنجره مدير فايل‪ ،‬محل مورد نظر براي ايجاد پوشه جديد را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬در منوي ‪ File‬بر روي ‪ Create Folder‬کليـک کنيـد يـا کليدهاي ‪ Shift+Ctrl+N‬را فشار دهيـد و يـا در يـک‬ ‫فضاي خاي قاب نمايش کليک راست کرده و گزينه ‪ Create Folder‬را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬نام پوشه را تايپ کرده و ‪ Enter‬را فشار دهيد‪.‬‬

‫قالبها و مستندات‬ ‫به سادگي میتوانيد قالبهايي براي مستنداتي که دائما از آنها استفاده میکنيد ساخته و در پوشهاي به‬ ‫نام ‪ Templates‬در پوشه خان گي خود ذخيره کنيد‪ .‬همچنين امکان دسترسي به پوشه ‪ Templates‬از‬ ‫طريق منوي ‪ Go‬وجود دارد‪ .‬قالبهايي که در اين پوشه قرار داده میشوند‪ ،‬در هنگام کليک راست بر‬ ‫روي قاب نمايش‪ ،‬در منوي ‪ Create Document‬نمايش داده میشوند‪ .‬براي مثال میتوانيد يک فايل‬ ‫مستند ‪ OpenOffice.org‬با تنظيمات مورد نظرتان ساخته و آنرا در پوشه ‪ Templates‬ذخيره کنيد‪.‬‬ ‫در صيورتي کيه در ايين پوشيه‪ ،‬زيير پوشههاييي ايجاد کنييد‪ ،‬ايين زيير پوشههيا بيه صيورت زيير منوهاييي‬ ‫نمايش داده میشوند‪.‬‬ ‫ايجاد يک سند‬

‫در صورتي که قالبهايي در پوشه ‪ Templates‬آماده کرده باشيد‪ ،‬به سادگي میتوانيد با استفاده از آنها‬ ‫مستندات جديدي ايجاد کنيد‪ .‬براي اين منظور مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬

‫‪ ‬پوشه مورد نظر خود را براي ايجاد سند در آن انتخاب کرده و وارد آن شويد‪.‬‬

‫‪ ‬در منوي ‪ File‬بر روي ‪ Create Document‬کليک کنيد‪ .‬همچنين میتوانيد در قاب نمايش کليک راست کرده و‬ ‫‪ Create Document‬را انتخاب نماييد‪.‬‬ ‫‪ ‬نام قالبهاي موجود نمايش داده میشود‪ .‬بر روي نام قالب مورد نظرتان کليک کنيد تا سند ايجاد شود‪.‬‬ ‫‪ ‬نام سند ايجاد شده را تايپ کنيد‪.‬‬ ‫تغيير نام فايلها و پوشهها‬ ‫‪ ‬براي تغيير نام يک فايل يا پوشه مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬فايل يا پوشهاي را که مايل به تغيير نام آن هستيد‪ ،‬انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬در منوي ‪ Edit‬پنجره مديـر فايـل ‪ Rename‬را انتخاب کنيـد‪ ،‬يـا بر روي فايـل يـا پوشـه کليـک راسـت کرده و‬ ‫‪ Rename‬را انتخاب نماييد‪ .‬براي تغيير نام میتوانيد کليد ‪ F2‬را نيز فشار دهيد‪.‬‬ ‫‪ ‬نام پوشه انتخاب میشود‪ .‬نام جديد را تايپ کرده و ‪ Enter‬را فشار دهيد‪.‬‬

‫انتقال يک فايل يا پوشه به زبالهدان‬ ‫براي انتقال يک فايل يا پوشه به زبالهدان مراحل زير را انجام دهيد‪.‬‬ ‫‪ ‬فايل يا پوشه مورد نظر را انتخاب کنيد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪90‬‬

‫‪ ‬در منوي ‪ Edit‬بر روي ‪ Move to Trash‬کليـک کنيـد يـا بر روي فايـل يـا پوشـه کليـک راسـت کرده و‬ ‫‪ Trash‬را انتخاب کنيد‪ .‬همچنين میتوانيد بر روي آن کليد ‪ Delete‬را فشار دهيد‪.‬‬

‫‪Move to‬‬

‫همچنين میتوانيد فايل يا پوشه مورد نظر را بر روي آيکون زبالهدان موجود بر روي ميزکار بکشيد‪.‬‬ ‫هنگامبي کبه فايبل يبا پوشهاي را از روي يبک ابزار ذخيره سبازي قاببل جابجايبي ماننبد‬ ‫ديسکهاي ‪ USB‬يا فلپي حذف میکنيد‪ ،‬آن فايل يا پوشه به محل زبالهدان موجود بر‬ ‫روي همان ابزار منتقبل میشونبد‪ .‬براي حذف دائمبي فايبل يبا پوشبه‪ ،‬بايبد زبالهدان را‬ ‫خالي کنيد‪.‬‬

‫پاک کردن يک فايل يا پوشه‬ ‫هنگاميي کيه ييک فاييل ييا پوشيه را پاک میکنييد‪ ،‬ايين فاييل ييا پوشيه بيه زبالهدان منتقيل نمیشود‪ ،‬بلکيه‬ ‫مستقيما از روي فايل سيستم پاک خواهد شد‪ .‬منوي ‪ Delete‬در صورتي فعال میشود که شما گزينه‬ ‫مربوط به فعال شدن آنرا که پيشتر توضيح داده شد در بخش تنظيمات مدير فايل ناتيلوس‪ ،‬فعال کرده‬ ‫باشيد‪ .‬براي پاک کردن يک فايل يا پوشه مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬فايل يا پوشه مورد نظر را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬در منوي ‪ Edit‬مدير فايل ناتيلوس بر روي ‪ Delete‬کليک کنيد يا بر روي فايل يا پوشه کليک راست کرده و‬ ‫‪ Delete‬را انتخاب کنيد‪.‬‬

‫ايجاد ميانبر سمبوليک به يک فايل يا پوشه‬ ‫ميانبر سمبوليک فايل خاصي است که به يک فايل يا پوشه ديگر اشاره میکند‪ .‬هنگامي که عملي را بر‬ ‫روي ميانيبر سيمبوليک انجام میدهيد‪ ،‬ايين عميل بر روي فاييل ييا پوشهاي کيه ايين ميانيبر بيه آن مربوط‬ ‫است‪ ،‬انجام میشود‪ .‬هرچند هنگامي که يک ميانبر سمبوليک را پاک میکنيد‪ ،‬فايل ميانبر پاک میشود‬ ‫نه فايل يا پوشه مربوط به آن‪ .‬براي ايجاد يک ميانبر سمبوليک به يک فايل يا پوشه‪ ،‬ابتدا فايل يا پوشه‬ ‫مورد نظير براي ايجاد ميانيبر را انتخاب کنييد‪ .‬سيپس در منوي ‪ Edit‬گزينيه ‪ Make Link‬را انتخاب کنييد‪.‬‬ ‫ميانيبري بيه ايين فاييل ييا پوشيه در پوشيه فعلي ايجاد میشود‪ .‬همچنيين میتوانييد آيتيم را انتخاب کرده‪،‬‬ ‫کليدهاي ‪ Ctrl+Shift‬را نگه داشته و آنرا به محل مورد نظرتان براي ايجاد ميانبر بکشيد‪.‬‬ ‫به صورت پيشگزيده‪ ،‬مدير فايل يک نماد بر روي فايلها و پوشههاي ميانبر اضافه میکند‪ .‬مجوزهاي‬ ‫يک ميانبر سمبوليک کامل به مجوزهاي فايل يا پوشهاي که به آن اشاره میکند‪ ،‬بستگي دارد‪.‬‬

‫نمايش مشخصات يک فايل يا پوشه‬ ‫براي نمايش مشخصات يک فايل يا پوشه‪ ،‬مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬فايل يا پوشه مورد نظر براي نمايش مشخصات را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬در منوي ‪ File‬بر روي ‪ Properties‬کليک کنيد و يا بر روي آن کليک راست کرده و ‪ Properties‬را انتخاب‬

‫‪  91‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫کنيد‪ .‬امکان استفاده از کليدهاي ‪ Alt+Enter‬نيز وجود دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬عمليات مورد نظر خود را در پنجره تنظيمات انجام دهيد‪.‬‬ ‫‪ ‬بر روي ‪ Close‬کليک کنيد تا پنجره مشخصات بسته شود‪.‬‬

‫تغيير مجوزهاي دسترسي‬ ‫مجوزهاي دسيترسي تنظيماتيي مربوط بيه هير پوشيه و فاييل هسيتند کيه تعييين میکننيد کاربران چيه نوع‬ ‫دسترسي بر روي آنها میتوانند داشته باشند‪ .‬جدول ‪ ۳۱-۳‬مجوزهايي را که میتوانيد بر روي فايلها و‬ ‫پوشهها تنظيم کنيد و اثرات آنها را‪ ،‬تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۳۱-۳‬مجوزهاي فايلها و پوشهها‬ ‫مجوز‬

‫فايل‬

‫پوشه‬

‫‪ Read‬مجوز خواندن فايلها‪.‬‬

‫مجوز ليسگگگگگت کردن محتويات‬ ‫پوشهها‪.‬‬

‫‪ Write‬مجوز ايجاد تغييرات بر روي فايل‪.‬‬

‫مجوز ايجاد فايلهگگگا و پوشههگگگا‬ ‫درون پوشه‪.‬‬

‫مجوز اجراي فايگگل بگگه صگگورت يگگک برنامگگه‪ .‬ايگگن مجوز در‬ ‫مجوز دسگترسي بگه فايلهگا درون‬ ‫‪ Execute‬صگگورتي تاثيگگر گذار خواهگگد بود کگگه فايگگل يگگک برنامگه يگگا‬ ‫پوشهها‪.‬‬ ‫اسکريپت باشد‪.‬‬

‫امکان تنظيم مجوزها براي انواع مختلفي از کاربران وجود دارد‪ .‬جدول ‪ ۳۲-۳‬انواع مختلف کاربراني را‬ ‫که میتوانيد براي آنها مجوز دسترسي تنظيم کنيد را تشريح کرده است‪:‬‬ ‫جدول ‪ ۳۲-۳‬انواع دستهبندی کاربران برای تنظيم مجوزهای دسترسی‬ ‫طبقهبندي کاربري شرح‬ ‫‪ Owner‬کاربري که فايل يا پوشه را ايجاد کرده است‪ .‬مالک فايل يا پوشه‪.‬‬ ‫‪ Group‬گروهي کاربري که کاربر مالک در ان عضويت دارد‪.‬‬ ‫‪ Others‬تمام کاربران ديگري که در گروه کاربري که کاربر در آن عضو است‪ ،‬عضو نيستند‪.‬‬

‫براي تغيير مجوزهاي دسترسي يک فايل يا پوشه‪ ،‬مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬فايل يا پوشه مورد نظر را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬در منوي ‪ File‬بر روي ‪ Properties‬کليک کنيد تا پنجره مشخصات باز شود‪ .‬همچنين میتوانيد بر روي فايل‬ ‫يا پوشه کليک راست کرده و ‪ Properties‬را انتخاب کنيد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪92‬‬

‫‪ ‬در ايـن پنجـــره‪ ،‬بر روي لبـه ‪ Permissions‬کليـک کنيـد‪ .‬بـا اسـتفاده از منوي پاييـن افتادنـي و چـک باکسـها‬ ‫میتوانيد مجوزهاي مورد نظر خود را تغيير دهيد‪ .‬جدول ‪ ۳۳-۳‬المانهاي مهم اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫شکل ‪ ۳۰-۳‬نيز اين لبه را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫‪ ‬پس از اتمام تنظيم مجوزها‪ ،‬براي بسته شدن پنجره بر روي ‪ Close‬کليک کنيد‪.‬‬

‫شکل ‪ ۳۰-۳‬پنجره مشخصات‪ ،‬لبه مجوزهای دسترسی‬

‫استفاده از زبالهدان‬ ‫امکان انتقال آيتمهاي زير به زبالهدان وجود دارد‪:‬‬ ‫‪ ‬فايلها‬ ‫‪ ‬پوشهها‬ ‫‪ ‬اقلم موجود بر روي ميزکار‬

‫براي باز گرداندن ييک آيتيم از زبالهدان‪ ،‬زبالهدان را باز کرده‪ ،‬آيتيم مورد نظير را بيه محيل ديگري منتقيل‬ ‫کنيد‪ .‬هنگامي که محتويات زبالهدان را خالي میکنيد‪ ،‬آنها به طور دائمي از روي فايل سيستم پاک مي‬ ‫شوند‪.‬‬ ‫نمايش زبالهدان‬

‫محتويات زبالهدان را از روشهاي زير میتوانيد نمايش دهيد‪:‬‬

‫‪  93‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪ ‬از يک پنجره مدير فايل‪ ،‬در منوي ‪ Go‬بر روي ‪ Trash‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬از روي ميزکار‪ ،‬بر روي آيکون ‪ Trash‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۳۳-۳‬انواع دستهبندی کاربران برای تنظيم مجوزهای دسترسی‬ ‫المان‬

‫شرح‬

‫‪File owner‬‬

‫براي تغييگر مالک فايگل‪ ،‬از ايگن منوي پاييگن افتادنگي اسگتفاده کنيگد‪ .‬مالک جديگد را‬ ‫میتوانيد از ليست کاربران موجود انتخاب کنيد‪ .‬توجه داشته باشيد که امکان تغيير‬ ‫مالک تنها براي کاربر ريشه فراهم است‪.‬‬

‫‪File group‬‬

‫براي تغييگر گروهگي کگه فايگل يگا پوشگه بگه آن تعلق دارد‪ ،‬اي ايگن منوي پاييگن افتادنگي‬ ‫استفاده کنيد‪ .‬گروه جديد را میتوانيد از ليست گروههاي موجود انتخاب کنيد‪.‬‬

‫‪Owner‬‬

‫با استفاده از اين بخش‪ ،‬مجوزهاي مالک فايل قابل تنظيم هستند‪.‬‬

‫‪Group‬‬

‫با استفاده از اين بخش‪ ،‬مجوزهاي گروه قابل تنظيم هستند‪.‬‬

‫‪Others‬‬

‫با استفاده از اين بخش‪ ،‬مجوزهاي ساير کاربران قابل تنظيم است‪.‬‬

‫‪Text view‬‬

‫اين بخش مجوزهاي دسترسي تنظيم شده را به صورت متني نمايش میدهد‪.‬‬

‫‪Number view‬‬

‫اين بخش مجوزهاي دسترسي تنظيم شده را به صورت عددي نمايش میدهد‪.‬‬

‫‪Last changed‬‬

‫آخرين تاريخي که فايل يا پوشه مورد نظر تغيير کرده است‪.‬‬

‫خالي کردن زبالهدان‬

‫براي خالي کردن محتويات زباله دان‪ ،‬به روش زير عمل کنيد‪:‬‬ ‫‪ ‬از يک پنجره مدير فايل‪ ،‬در منوي ‪ File‬بر روي ‪ Empty Trash‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬از روي ميزکار‪ ،‬بر روي زبالهدان کليک راست کرده و ‪ Empty Trash‬را انتخاب کنيد‪.‬‬

‫استفاده از ابزارهاي ذخيره سازي قابل جابجايي‬ ‫مدير فايل ناتيلوس از ابزارهاي ذخيره سازي فايل جابجايي که داراي مشخصات زير هستند پشتيباني‬ ‫میکند‪:‬‬ ‫‪ ‬ابزارهايــي کــه داراي يــک ورودي بر روي فايــل ‪ /etc/fstab‬میباشنــد‪ .‬ايــن فايــل حاوي اطلعات فايــل‬ ‫سيستمهاي موجود بر روي کامپيوتر ميباشد‪.‬‬ ‫‪ ‬ابزارهايي که در اين فايل داراي گزينه ‪ user‬میباشند‪.‬‬ ‫‪ ‬ابزارهاي قابل جابجايي که فاقد هر گونه روردي در فايل ‪ /etc/fstab‬بوده ولي به صورت دايناميک توسط‬ ‫سيستم شناسايي میشوند‪ .‬مانند درايوهاي ديسک گردان و ديسکهاي ‪.USB‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪94‬‬

‫در مورد ‪ fstab‬در فصلهای بعدی صحبت خواهد شد‪.‬‬

‫اتصال ابزارهاي ذخيره سازي فابل جابجايي‬

‫معني اتصال (‪ )mount‬فراهم کردن امکان دسترسي از طريق فايل سيستم میباشد‪ .‬هنگامي که يک ابزار‬ ‫متصل میشود‪ ،‬محتويات آن در يکي از زير پوشههاي فايل سيستم قابل دسترسي خواهد بود‪.‬‬ ‫براي اتصال ابزار‪ ،‬آنرا به کامپيوتر متصل کنيد‪ .‬آيکون مربوط به آن بر روي ميزکار و يا در پنجره مدير‬ ‫فا يل بخيش ‪ Computer‬اضافه میشود‪ .‬در صورتي کيه ميزکار گنوم براي ات صال خودکار تنظيم شده‬ ‫باشد‪ ،‬آنرا براي شما بصورت خودکار متصل خواهد کرد‪ .‬در غير اينصورت میتوانيد بر روي آن کليک‬ ‫راسيت کرده و گزينيه ‪ mount‬را انتخاب کنييد‪ .‬دوبار کلييک بر روي آيتيم نييز آنرا متصيل کرده و باز‬ ‫خواهد کرد‪.‬‬ ‫امکان تغيير نام ابزارهاي قابل جابجايي وجود ندارد‪.‬‬

‫نمايش محتويات ابزار‬

‫امکان نمايش محتويات ابزارهاي ذخيره سازي قابل جابجايي به روشهاي زير وجود دارد‪:‬‬ ‫‪ ‬بر روي آيکون ابزار بر روي ميزکار دوبار کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬بر روي آيکون ابزار بر روي ميزکار کليک راست کرده و ‪ Open‬را انتخاب کنيد‪.‬‬

‫نمايش مشخصات ابزار‬

‫براي نماييش مشخصيات ابزارهاي قابيل جابجاييي‪ ،‬بر روي آن کلييک راسيت کرده و ‪ Properties‬را‬ ‫انتخاب کنييد‪ .‬کليدهاي ‪ Alt+Enter‬نييز قابيل اسيتفاده اسيت‪ .‬براي بسيتن پنجره‪ ،‬بر روي ‪ Close‬کلييک‬ ‫کنيد‪.‬‬ ‫فرمت فلپي ديسک‬

‫فرمت کردن ابزارها امکان استفاده از آن با يک فايل سيستم خاص را فراهم میکند‪ .‬مدير فايل ناتيلوس‬ ‫داراي قابلييت فرميت کردن ديسيکهاي فلپيي اسيت‪ .‬توجيه داشتيه باشييد کيه فرميت کردن ديسيکهاي‬ ‫فلپيي‪ ،‬باعيث از ميان رفتين اطلعات موجود روي آن خواهيد شيد‪ .‬براي فرميت فلپيي‪ ،‬مراحيل زيير را‬ ‫انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬فلپـي را درون درايـو قرار داده و بـا دوبار کليـک بر روي آيکون فلپـي‪ ،‬در پنجره مديـر فايـل‪ ،‬آنرا متصـل‬ ‫کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬بر روي آيکون آن کليک راست کرده و ‪ Format‬را انتخاب کنيد‪ .‬پنجره ‪ Floppy Formatter‬باز خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ ‬گزينههاي مورد نظر را براي فرمت انتخاب کنيد‪ .‬جدول ‪ ۳۴-۳‬گزينههاي اين پنجره را شرح داده است‪.‬‬ ‫‪ ‬بر روي ‪ Format‬کليک کنيد تا فلپي فرمت شود‪.‬‬

‫‪  95‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫بيرون انداختن ديسک‬

‫براي بيرون انداختين ديسيکها از درون درايوهيا‪ ،‬بر روي آيکون آن روي ميزکار کلييک کرده و گزينيه‬ ‫‪CD،‬‬ ‫‪ Ejecy‬را انتخاب کنيد‪ .‬در صورتي که درايو داراي چنين قابليتي باشد – مانند انواع درايوهاي‬ ‫‪ DVD‬و درايوهاي ‪ ،Zip‬ديسک به بيرون رانده خواهد شد‪ .‬در غير اين صورت از حالت اتصال خارج‬ ‫شده و میتوانييد ديسيک را بصيورت دسيتي از دراييو خارج نمايييد‪ .‬توجيه داشتيه باشييد در صيورتي کيه‬ ‫درايو داراي قابليت بيرون انداختن ديسک باشد‪ ،‬در حالت اتصال با فشردن کليد ‪ Eject‬ديسک خارج‬ ‫نخواهيد شيد‪ .‬براي خروج ديسيک‪ ،‬باييد ابتدا دراييو را از حالت اتصيال خارج کرده (‪ )unmount‬سيپس‬ ‫کليد ‪ Eject‬را فشار دهيد‪ .‬براي خارج کردن يک فلپي از ديسک‪ ،‬مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬تمامي پنجرههاي مدير فايل يا ترمينالي که به فلپي دسترسي دارند را بسته يا مسير آنها را از روي فلپي‬ ‫تغيير دهيد‪.‬‬ ‫‪ ‬بر روي آيکون فلپي بر روي ميزکار کليک کرده و ‪ Eject‬را انتخاب کنيد‪ .‬آيکون آن از روي ميزکار حذف‬ ‫خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ ‬فلپي ديسک را از درايو خارج کنيد‪.‬‬

‫توجه داش ته باش يد در صورتي که بدون ‪ unmount‬کردن ديسکت آنرا از درايو خارج نماي يد‪ ،‬مم کن‬ ‫است اطلعات روي آن از بين رفته و يا آخرين تغييرات بر روي آن ذخيره نشود‪.‬‬ ‫نوشتن ‪ CD‬و ‪DVD‬‬

‫مدير فايل ناتيلوس داراي محل خاصي است که میتوانيد فايلها و پوشهها را در آن کپي کرده و سپس‬ ‫آنها را بر روي ‪ CD‬و ‪ DVD‬کپي کنيد‪ .‬براي نوشتن ‪ CD‬يا ‪ DVD‬مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬در منوي ‪ Go‬بر روي ‪ CD/DVD Creator‬کليک کنيد‪ .‬مدير فايل ناتيلوس به مسير ‪ burn:///‬هدايت میشود‪.‬‬ ‫‪ ‬فايلها و پوشههايي را که مايل به نوشتن آنها بر روي ‪ CD‬يا ‪ DVD‬هستيد‪ ،‬به درون اين پنجره کپي کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬يک ‪ CD‬يا ‪ DVD‬قابل نوشتن درون درايو قرار دهيد‪.‬‬ ‫‪ ‬در منوي ‪ File‬بر روي ‪ Write to Disc‬يـا بر روي دگمه ‪ Write to Disc‬روي نوار ابزار کليـک کنيد‪ .‬پنجره‬ ‫تنظيمات نوشته شدن فايلها باز خواهد شد‪ .‬بخشهاي اين پنجره در جدول ‪ ۳۵-۳‬شرح داده شده است‪.‬‬ ‫‪ ‬تنظيماتـي ماننـد نام ديسـک‪ ،‬سـرعت نوشتـه شدن و غيره را در ايـن پنجره انجام داده و بر روي ‪ Write‬کليـک‬ ‫کنيد تا فايلها بر روي ديسک ‪ CD‬يا ‪ DVD‬نوشته شود‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۳۴-۳‬گزينههای پنجره فرمت فلپی‬ ‫المان ديالوگ‬ ‫‪Floppy device‬‬

‫‪Floppy density‬‬

‫شرح‬ ‫نام فلپي درايو را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫ظرف يت دي سک فلپي را تعييگن میکنگد‪ .‬ظرفيگت مقدار اطلعاتي ا ست که بر روي‬ ‫درايو فلپي جا خواهد گرفت‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪96‬‬

‫شرح‬

‫المان ديالوگ‬

‫نوع فايل سگيستم را میتوانيگد با اسگتفاده از ايگن منوي پاي ين افتادني تعيين کنيد‪.‬‬ ‫يکي از گزينههاي زير قابل انتخاب هستند‪:‬‬ ‫‪ :Linux Native ext 2 ‬انتخاب اين گزينه‪ ،‬ديسکت را با فرمت‬ ‫‪ ext2‬لينوکس فرمت خواهد کرد‪ .‬در صورتي که فلپي را با اين‬ ‫گزينگگه فرمگگت کنيگگد‪ ،‬سگگيستمهاي ويندوزي قابليگگت نمايگگش‬ ‫دادههاي درون آنرا نخواهند داشت‪.‬‬

‫‪File system type‬‬

‫‪ :DOS FAT ‬انتخاب اين گزينه‪ ،‬ديسکت را براي استفاده تحت‬ ‫سگگگگيستمعامل ويندوز فرمگگگگت خواهگگگگد کرد‪ .‬بسگگگگياري از‬ ‫سيستمعاملهاي مبتني بر يونيکس قابليت خواندن آنرا خواهند‬ ‫داشت‪.‬‬ ‫‪Volume name‬‬

‫‪Quick‬‬

‫در اين فيلد برچسب ديسکت را وارد کنيد‪.‬‬ ‫بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬فقگط فايگل سگيستم روي فلپگي مجددا ايجاد میشود‪ .‬ايگن‬ ‫گزينه فلپي را براي وجود بلکهاي خراب جستجو نمیکند‪.‬‬ ‫در صورتي که فلپي تاکنون فرمت نشده است‪ ،‬اين گزينه را انتخاب کنيد‪.‬‬

‫‪Standard‬‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬فايل سيستم روي فلپي مجددا ايجاد شده و ديسکت فرمت‬ ‫میشود‪ .‬اين گزينه نيز فلپي را براي وجود بلکهاي خراب جستجو نمیکند‪.‬‬ ‫در صورتي که فلپي تاکنون فرمت نشده است‪ ،‬اين گزينه را انتخاب کنيد‪.‬‬

‫‪Thorough‬‬

‫بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬فايگل سگيستم روي فلپگي مجددا ايجاد شده‪ ،‬ديسگکت فرمگت‬ ‫شده و اسکني براي پيدا کردن بلکهاي خراب بر روي فلپي انجام میشود‪.‬‬ ‫در صورتي که مايل به بررسي سالم بودن فلپي هستيد‪ ،‬اين گزينه را انتخاب کنيد‪.‬‬

‫جدول ‪۳۴-۳‬‬

‫گزينههای پنجره ‪Write to disk‬‬

‫المان ديالوگ‬

‫‪Write Disc to‬‬

‫شرح‬ ‫از ايگن منوي پاييگن افتادنگي میتوانيگد درايوهاي ‪ CD‬يگا ‪ DVD‬نويگس روي سگيستم را‬ ‫انتخاب کنيگد‪ .‬براي ايجاد يگک فايگل ‪ ISO‬از ايگن منگو گزينگه ‪ File image‬را انتخاب‬ ‫کنيد‪.‬‬

‫‪ Disk Name‬برچسب ديسک را در اين فيلد وارد کنيد‪.‬‬ ‫‪ Data Size‬اندازه دادههايي را که بر روي ديسک نوشته میشود را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫‪Write speed‬‬

‫از اين منوي پايين افتادني میتوانيد سرعت نوشته شدن دادهها را روي ديسک تعيين‬

‫‪  97‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬ ‫کنيد‪.‬‬

‫‪Eject Disc‬‬

‫در صگورتي کگه ايگن گزينگه را تيگک بزنيگد‪ ،‬پگس از نوشتگه شدن دادههگا بر روي ديسگک‪،‬‬ ‫ديسک از درايو خارج میشود‪.‬‬

‫در صورتي که از منوي پايين افتادني‪ File image ،‬را انتخاب کنيد‪ ،‬با کليک بر روي ‪ Write‬پنجرهاي‬ ‫براي تعيين مسير نوشته شدن و نام فايل باز خواهد شد‪ .‬به صورت پيشگزيده فايلهاي ‪ image‬داراي‬ ‫پسوند ‪ .iso‬میباشيند‪ .‬در صييورتي کيه اطلعات را بير روي يک ديسک قابل پاک شدن مینويسيد‪،‬‬ ‫سيستم ايجاد ‪ CD‬و ‪ DVD‬ناتيلوس امييکان پاک کيردن آنيرا نيز فراهم میکند‪ .‬با کليک بر روي ‪Write‬‬ ‫فرايند نوشته شدن آغاز شده و يک پنجره نمايش دهنده وضيعيت پيشرفت نوشته شدن دادهها بر روي‬ ‫ديسک نمايش داده میشود‪ .‬هنگامي که نوشته شدن دادهها به پايان برسد‪ ،‬پيامي در اين ديسک نمايش‬ ‫داده میشود‪ .‬در صورتي که يک فايل ‪ ISO‬ايجاد کرده باشيد‪ ،‬به سادگي میتوانيد آنرا بر روي ديسک‬ ‫بنويسيد‪ .‬براي اين کار بر روي فايل ‪ ISO‬کليک راست کرده و گزينه ‪ Write to Disc‬را انتخاب کنيد‪.‬‬

‫جستجو در فايلها و پوشهها‬ ‫مديير فاييل ناتيلوس امکانيي را جهيت انجام جسيتجو بر روي فايلهيا و پوشههيا فراهيم کرده اسيت‪ .‬بيا‬ ‫کلييک بر روي آيکون ‪ Search‬در نوار ابزار پنجره مديير فاييل ناتيلوس ييا انتخاب گزينيه ‪ Search‬در‬ ‫منوي ‪ Go‬يا فشردن کليدهاي ‪ ،Ctrl+F‬نواري در محل نوار موقعيت پنجره ناتيلوس باز میشود که در‬ ‫آن میتوانييد نام کاميل ييا بخشيي از نام فاييل مورد جسيتجو را وارد کنييد‪ .‬شکيل ‪ ۳۱-۳‬ايين قابلييت را‬ ‫نماييش میدهيد‪ .‬علوه بر ايين‪ ،‬در بخيش بالي قاب نماييش نييز بخشيي اضافيه میشود کيه از طرييق آن‬ ‫میتوانيد شروط بيشتري مانند نوع فايل يا محل جستجو را به جستجوي خود اضافه کنيد‪ .‬همانطور که‬ ‫در شکيل ‪ ۳۱-۳‬میبينييد‪ ،‬بيا ورود رشتيه ‪ ،sxw‬ناتيلوس فايلهاي از ايين نوع را در پوشيه خانگيي کاربر‬ ‫جستجو کرده و آنها را نمايش داده است‪ .‬با کليک بر روي دگمههاي مثبت و منفي‪ ،‬همانطور که در بال‬ ‫نيييز اشاره شييد‪ ،‬میتوانيييد شروط بيشتري را بر روي جسييتجوي خود اعمال کنيييد‪ .‬براي اعمال شروط‬ ‫جديد و جستجوي مجدد‪ ،‬بر روي کليد ‪ Reload‬که در کنار دگمه مثبت قرار گرفته است‪ ،‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫علوه بر ابزار توکار جسييتجوي ناتيلوس‪ ،‬ميزکار گنوم همچنييين داراي ابزار جسييتجوي مسييتقلي نيييز‬ ‫هست که از طريق آن نيز میتوانيد جستجوهاي مناسبي بر روي ميزکار خود انجام دهيد‪ .‬اين ابزار را‬ ‫میتوانيد با کليک بر روي آيکون ذرهبين در نوار پنل بالي ميزکار يا کليک بر روي آيکون ‪Search for‬‬ ‫‪ files‬در منوي ‪ Places‬اجرا کنيد‪ .‬شکل ‪ ۳۲-۳‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪98‬‬

‫شکل ‪ ۳۱-۳‬پنجره جستجوی ناتيلوس‬

‫شکل ‪ ۳۲-۳‬استفاده از ابزار جستجوی گنوم‬

‫اين ابزار امکانات کاملتري را نسبت به ابزار جستجوي ناتيلوس در اختيار کاربر قرار میدهد‪ .‬امکانات‬ ‫اضافهتر براي جستجو با کليک بر روي گزينه ‪ Select more options‬قابل دسترسي هستند‪ .‬امکانات‬ ‫اصلي ابزار جستجوي ميزکار عبارتند از‪:‬‬ ‫‪ ‬تاريخچــه جســتجوهاي انجام شده‪ .‬بــا کليــک بر روي منوي پاييــن افتادنــي‬ ‫تاريخچهاي از جستجوهاي انجام شده بر روي ميزکار را ببينيد‪.‬‬

‫‪Contains‬‬

‫‪ Name‬میتوانيــد‬

‫‪ ‬تعيين مسير جستجو‪ .‬با کليک بر روي منوي پايين افتادني ‪ Look in folder‬میتوانيد مسير انجام جستجو را‬ ‫تعيين کنيد‪ .‬با انتخاب ‪ Other‬از اين منو‪ ،‬امکان تعيين مسيرهايي غير از مسيرهاي نمايش داده شده در اين‬ ‫منو فراهم میشود‪.‬‬ ‫‪ ‬جسـتجو در محتويات فايلهـا‪ .‬بـا تايـپ واژه مورد نظرتان در فيلد‬

‫‪the text‬‬

‫‪ ،Contsains‬تنهـا فايلهاي حاوي‬

‫‪  99‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫اين واژه در نتيجه جستجو نمايش داده میشوند‪.‬‬ ‫‪ ‬اعمال شروط متعدد و بســيار کامــل بر روي جســتجو‪ .‬بــا کليــک بر روي منوي پاييــن افتادنــي‬ ‫‪ ،options‬امکان انتخاب شروط بسـيار متنوع ماننـد مالک فايـل‪ ،‬اندازه فايـل‪ ،‬آخريـن تاريـخ ويرايـش و‪ ...‬بـه‬ ‫کاربر داده میشود که میتوانيد براي هرچه موثر شدن نتيجه جستجوي خود از ان استفاده کنيد‪.‬‬

‫‪Available‬‬

‫‪ ‬ذخيره نتايج جستجو در يک فايل متني‪ .‬پس از اتمام جستجو‪ ،‬با کليک راست بر روي بخش‬ ‫و انتخاب ‪ Save results as‬امکان ذخيره نتايج جستجو در يک فايل متني داده میشود‪ .‬در اين فايل‪ ،‬مسير‬ ‫کامل تمامي فايلهاي موجود در نتيجه جستجو‪ ،‬نوشته میشود‪.‬‬

‫‪Search results‬‬

‫تنظيمات و سفارشی کردن ميزکار‬ ‫در ايين بخيش بيه بررسيي ابزارهاي تنظييم و پيکربندي ميزکار گنوم میپردازييم‪ .‬ايين ابزارهاي بيه کاربر‬ ‫اجازه میدهند تا بتواند ميزکار خود را بنا به سليق خودش سفارشي کند‪.‬‬

‫تنظيمات اشتراک نشست‬

‫ابزار تنظيمات ميزکار راهدور (‪ )Remote Desktop‬امکان به اشتراک گذاشتن نشستهاي ميزکار گنوم‬ ‫را بين کاربران مختلف فراهم میسازد‪.‬‬

‫شکل ‪ ۳۳-۳‬پنجره تنظيمات ميزکار راهدور‬

‫براي اجراي ابزار تنظيمات ميييزکار راهدور‪ ،‬در منييوي ‪ Desktop‬بر روي ‪ Preferences‬کليک کرده و‬ ‫‪ Remote Desktop‬را انتخاب کنيد‪ .‬جدول ‪ ۳۵-۳‬تنظيمات قابل انجام در اين بخش را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫شکل ‪ ۳۳-۳‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫توجه داش ته باش يد که فعال کردن ا ين قابل يت میتوا ند از نظر امني تي براي سيستم ش ما مخاطراه انگ يز‬ ‫باشيد‪ .‬بنابرايين تنهيا در صيورت نياز ضروري آنرا فعال کنييد و پيس از اتمام کار مجددا آنرا غيير فعال‬ ‫نماييد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪100‬‬

‫تنظيم فناوریهاي کمک کننده‬ ‫با استفاده از ابزار تنظيم فناوریهاي کمک کننده‪ ،‬میتوانيد اين قابليت ها را بر روي ميزکار گنوم خود‬ ‫فعال کنييد‪ .‬تنظيمات ايين بخيش پيس از ورود مجدد بيه ميزکار فعال خواهنيد شيد‪ .‬ايين فناوریهيا شاميل‬ ‫صيفحه کلييد روي صيفحه نماييش‪ ،‬ذره بيين و خواننده صيفحه نماييش میباشنيد‪ .‬جدول ‪ ۳۶-۳‬تنظيمات‬ ‫مربوط به اين بخش را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۳۵-۳‬گزينههای پنجره تنظيمات ميزکار راهدور‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫‪ Allow other users‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬کاربران راهدور امکان ديدن نشست شما را خواهند داشت‪.‬‬ ‫‪ to view your‬تمامگي رخدادهاي صگفحه کليگد‪ ،‬اشارهگگر ماوس و حافظگه کليگپ بورد از کاربران‬ ‫‪ desktop‬راهدور ناديده انگاشته خواهد شد‪.‬‬ ‫‪Allow other users‬‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬کاربران راهدور امکان دسترسي و کنترل کردن نشست شما‬ ‫‪to control your‬‬ ‫را خواهند داشت‪.‬‬ ‫‪desktop‬‬

‫دستور دسترسي راهدور به سيستم به صورت يک متن قابل کليک نمايش داده‬ ‫‪Users can view‬‬ ‫میشود کگه بگا کليگک بر روي آن برنامگه پسگت الکترونيکگي پيشگزيده سگيستم‬ ‫‪your desktop using‬‬ ‫اجرا شده و يک نامه الکترونيکي حاوي اين دستور ايجاد میشود که میتوانيد به‬ ‫‪:this command‬‬ ‫آدرس مورد نظرتان آنرا ارسال کنيد‪.‬‬ ‫در ايگن بخگش میتوانيگد گزينههاي امنيتگي را کگه هنگام مراجعگه کردن کاربران‬ ‫راهدور اعمال خواهند شد را تنظيم کنيد‪:‬‬ ‫‪ :Ask you for confirmation ‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬هنگام‬ ‫اتصال کاربران‪ ،‬از شما تاييد گرفته خواهد شد‪ .‬با انتخاب اين‬ ‫گزينه‪ ،‬از مراجعه کاربران راهدور آگاه خواهيد شد و میتوانيد‬ ‫در صورتي که زمان مراجعه مناسب نيست‪ ،‬از دسترسي آنها‬ ‫جلوگيري کنيد‪.‬‬

‫‪When a user tries‬‬ ‫‪to view or control‬‬ ‫‪your desktop‬‬

‫‪ :Require the user to enter this password ‬با انتخاب‬ ‫اين گزينه کاربران راهدور مراجعه کننده براي برقراري اتصال‬ ‫بايد کلمه عبوري را جهت احراز هويت وارد کنند‪.‬‬ ‫‪Password‬‬

‫کلمگگه عبور مورد نظرتان را براي احراز هويگگت کاربران راهدور در ايگگن فيلد وارد‬ ‫کنيد‪.‬‬

‫اطلعات شخصی‬

‫با استفاده از ابزار ‪ About Me‬میتوانيد اطلعات شخصی خود را بر روی ميزکار گنوم تنظيم کنيد‪ .‬اين‬

‫‪  101‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫ابزار را میتوانيد با کليک بر روي ‪ Desktop‬بخش ‪ Preferences‬و انتخاب ‪ About Me‬اجرا کنيد‪ .‬اين‬ ‫ابزار دارای سه لبه ‪ Contact، Address‬و ‪ Personal info‬است‪ .‬از طريق آن میتوانيد تصويری نيز برای‬ ‫خود تنظيم کرده و کلمه عبور خود را در صورت نياز تغيير دهيد‪ .‬برای اين کار بر روی دگمه ‪Change‬‬ ‫‪ Password‬کليک کنيد‪.‬‬

‫تصوير پسزمينه‬

‫پسزمينه ميزکيار رنگ يا تصويري است بر روي ميزکار نمايش داده میشود‪ .‬از طريق روشهاي زير‬ ‫میتوانيد پسزمينه ميزکار را بنا به سليقه خود سفارشي کنيد‪:‬‬ ‫‪ ‬انتخاب يـک تصـوير بـه عنوان پسـزمينه ميزکار‪ .‬تصـوير بر روي رنـگ پسـزمينه ميزکار اضافـه میشود‪ .‬در‬ ‫صورتي که يک تصوير با پسزمينه شفاف انتخاب کنيد‪ ،‬يا تصوير شما کوچکتر از سطح ميزکار باشد‪ ،‬رنگ‬ ‫پسزمينه از زير مشخص خواهد بود‪.‬‬ ‫‪ ‬انتخاب يک رنگ به عنوان پسزمينه ميزکار‪ .‬امکان انتخاب رنگ ثابت يا يک گراديان از دو رنگ وجود دارد‪.‬‬

‫ابزار تنظييم پسيزمينه ميزکار را میتوانييد بيا کلييک راسيت بر روي ميزکار و انتخاب‬ ‫‪ Background‬يا کليک بر روي ‪ Desktop‬بخش ‪ Preferences‬و انتخاب ‪ Desktop Background‬اجرا‬ ‫کنيييد‪ .‬همچنييين میتوانيييد ظاهيير ميزکار خود را از درون ميزکار ناتيلوس تغيييير دهيييد‪ .‬جدول ‪۳۷-۳‬‬ ‫گزينههاي مربوط به اين ابزار را شرح داده است‪.‬‬ ‫‪Change Desktop‬‬

‫جدول ‪ ۳۶-۳‬گزينههای ابزار تنظيم فناوریهای کمک کننده‬ ‫شرح‬

‫المان ديالوگ‬

‫‪ Enable assistive‬بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬فناوریهاي کمگک کننده بر روي ميزکار گنوم فعال‬ ‫‪ technologies‬میشوند‪.‬‬ ‫‪Screenreader‬‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬برنامه خواننده صفحه نمايش پس از ورود اجرا خواهد‬ ‫شد‪ .‬براي فعال شدن اين بخش بايد بسته ‪ gnopernicus‬بر روي سيستم‬ ‫نصب باشد‪.‬‬

‫‪Magnifier‬‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬برنامه ذرهبين پس از ورود اجرا خواهد شد‪ .‬براي فعال‬ ‫شدن اين بخش‪ ،‬بايد بسته ‪ gnopernicus‬بر روي سيستم نصب باشد‪.‬‬

‫‪On-screen keyboard‬‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬برنا مه صفحه کليد روي صفحه نمايش پس از ورود‬ ‫اجرا خواهد شد‪ .‬براي فعال شدن اين بخش بايد بسته ‪ gok‬بر روي سيستم‬ ‫نصب باشد‪.‬‬

‫پيکربندي بانک اطلعاتي لوحهاي فشرده‬ ‫ابزار پيکربندي بانيک اطلعاتيي لوحهاي فشرده شميا را قادر میسيازد تيا ييک بانيک اطلعاتيي حاوي‬ ‫اطلعات مربوط بيه ديسيکهاي فشرده صيوتي منتشير شده تنظييم و از آن اسيتفاده کنييد‪ .‬ايين بانيک‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪102‬‬

‫اطلعاتيي حاوي اطلعاتيي ماننيد عنوانهيا‪ ،‬نام هنرمنيد‪ ،‬ليسيت ‪Track‬هيا و‪ ...‬میباشيد‪ .‬برنامههاي پخيش‬ ‫‪ CD‬میتوانند از اين بانک اطلعاتي براي نمايش اطلعات لزم استفاده کنند‪ .‬پنجره اين ابزار داراي دو‬ ‫لبه ‪ Login Information‬و ‪ Server‬است که جدول ‪ ۳۸-۳‬گزينههاي آنرا تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۳۷-۳‬گزينههای ابزار سفارشی سازی پس زمينه ميزکار‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫‪Desktop Wallpaper‬‬

‫در ايگگن قاب میتوانيگگد يگگک تصگگوير انتخاب کنيگگد‪ .‬بگگا کليگگک بر روي‬ ‫‪ Wallpaper‬میتوانيد از کامپيوتر خود يک تصوير انتخاب و اضافه کنيد‪.‬‬

‫‪Add‬‬

‫با استفاده از اين منوي پايين افتادني‪ ،‬میتوانيد حالت نمايش تصوير را تعيين‬ ‫کنيد‪ .‬گزينههاي زير قابل انتخاب هستند‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Style‬‬

‫‪ :Centered‬تصوير را در مرکز ميزکار نمايش میدهد‪.‬‬

‫‪ :Fill Screen ‬تصوير را‪ ،‬براي پوشاندن تمام سطح ميزکار‬ ‫بزرگ میکند‪.‬‬ ‫‪ :Scaled ‬تصگوير را با حفگظ نسبت طول و عرض‪ ،‬تا حدي‬ ‫بزرگ میکند تا تصوير به يکي از لبههاي ميزکار برسد‪.‬‬ ‫‪ :Tiled ‬تصوير را در صورت لزوم براي پوشاندن تمام سطح‬ ‫ميزکار بر روي آن تکرار میکند‪.‬‬

‫‪Add Wallpaper‬‬

‫با کليک بر روي دگمه ‪ ،Add Wallpaper‬يک پنجره انتخاب فايل نمايش داده‬ ‫میشود و با استفاده از آن میتوانيد يک تصوير را براي نمايش بر روي ميزکار از‬ ‫کامپيوتر خود انتخاب کنيد‪ .‬پس از انتخاب تصوير بر روي ‪ Open‬کليک کنيد‪.‬‬

‫‪Remove‬‬

‫بگگا کليگگک بر روي ايگگن دگمگگه تصگگوير انتخاب شده از ليسگگت تصگگاوير موجود‬ ‫پسزمينه پاک خواهد شگد‪ .‬تصوير بصگورت فيزيکي از روي فايل سيستم پاک‬ ‫نمیشود‪.‬‬ ‫براي مشخص کردن يک حالت نمايش رنگ‪ ،‬از اين منوي پايين افتادني و دگمه‬ ‫انتخاب رنگ استفاده کنيد‪ .‬روش کار به صورت زير است‪:‬‬ ‫با انتخاب ‪ Solid Color‬از منوي پاي ين افتادني‪ ،‬يک رنگ‬ ‫‪‬‬ ‫ثابگت بر روي ميزکار نمايگش داده میشود‪ .‬براي انتخاب رنگگ‬ ‫مورد نظر‪ ،‬بر روي دگمه انتخاب رنگ کليک کنيد‪.‬‬

‫‪Desktop Colors‬‬

‫‪ ‬با انتخاب ‪ Horizontal Gradient‬از منوي پايين افتادني‪،‬‬ ‫حالت نمايش رنگ ثابت به يک گراديان افقي تبديل میشود‪.‬‬ ‫دو دگمگه انتخاب رنگگ ايجاد میشود کگه میتوانيگد دو رنگگ‬ ‫گراديان را با استفاده از آنها تنظيم کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬بگا انتخاب ‪ Vertical Gradient‬از منوي پاييگن افتادنگي‪،‬‬ ‫حالت نمايگگش رنگگگ ثابگگت بگگه يگگک گراديان عمودي تبديگگل‬ ‫میشود‪ .‬دو دگمگه نيگز براي انتخاب رنگگ ايجاد میشود کگه‬ ‫میتوانيد دو رنگ گراديان را با استفاده از آنها تنظيم کنيد‪.‬‬

‫‪  103‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫جدول ‪ ۳۸-۳‬گزينههای ابزار پيکربندی بانک اطلعاتی لوحهای فشرده‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫در صورتي که مايل نيستيد هيچ اطلعاتي سرويسدهنده بانک اطلعاتي ارسال‬ ‫‪Send no information‬‬ ‫شود‪ ،‬اين گزينه را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ Send real‬بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬نام واقعگي شمگا و نام سگيستم بگه سگرويسدهنده بانگک‬ ‫‪ information‬اطلعاتي ‪ CD‬ارسال خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ Send other‬بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬امکان وارد کردن نام و نام سگيستم ديگري بگه شمگا داده‬ ‫‪ information‬میشود و اين اطلعات به جاي اطلعات واقعي ارسال خواهند شد‪.‬‬ ‫‪ FreeDB‬يگک سگرويسدهنده رايگان بانگک اطلعاتگي ‪ CD‬اسگت‪.‬‬ ‫‪ round robin server FreeDB round robin‬يگگک سگگرويسدهنده واسگگط ‪ load sharing‬براي‬ ‫‪ server‬سگرويسدهندههاي اصگلي اسگت‪ .‬بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬دسگترسي شمگا بگه بانگک‬ ‫اطلعاتي ‪ FreeDB‬از طريق اين سرويسدهنده واسط انجام خواهد شد‪.‬‬

‫‪FreeDB‬‬

‫‪ Other FreeDB‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬امکان انتخاب سرويسدهنده مورد نظر شما از ليستي از‬ ‫‪ server‬سرويسدهندههاي موجود داده میشود‪.‬‬ ‫بگا کليگک بر روي ايگن دگمگه‪ ،‬ليسگت سگرويسدهندههاي موجود بهروز رسگاني‬ ‫‪Update Server List‬‬ ‫خواهد شد‪.‬‬ ‫بگا انتخاب ايگن گزينگه امکان اسگتفاده از سگرويسدهنده بانگک اطلعاتگي ديگري‬ ‫‪ Other server‬داده میشود‪ .‬نشاني آنرا در فيلد ‪ Hostname‬و شماره درگاه آنرا در فيلد ‪Port‬‬ ‫وارد کنيد‪.‬‬

‫تنظيم قلمهای سيستم‬

‫بيا اسيتفاده از ابزار تنظييم قلم‪ ،‬میتوانييد نوع و اندازه قلمهاي پيشگزيده مورد اسيتفاده روي ميزکار و‬ ‫برنامههاي کاربردي را مطابق ميل خود تنظيم کنيد‪ .‬ابزار تنظيم قلم را میتوانيد با کليک بر روي آيکون‬ ‫‪ Font‬موجيود در منييوي ‪ Desktop‬بخش ‪ Preferences‬اجرا کنيد شکل ‪ ۳۴-۳‬پنجره تنظيمات قلم را‬ ‫نمايش میدهد‪ .‬جدول ‪ ۳۹-۳‬تنظيمات موجود در پنجره قلمها را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫پيشنمايش يک قلم‬

‫بييا اسييتفاده از مدييير فايييل ناتيلوس میتوانيييد پيشنمايشييي از قلمهاي سيييستم داشتييه باشيييد‪ .‬براي‬ ‫پيشنمايش يک قلم‪ ،‬به روش زير عمل کنيد‪:‬‬

‫‪ ‬يک پنجره مدير فايل باز کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬نوار موقعيـت را فعال کرده و مسـير ‪ fonts:///‬را در آن وارد کنيـد‪ .‬قلمهـا بـه صـورت آيکونهايـي در قاب‬ ‫نمايش ديده میشوند‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪104‬‬

‫‪ ‬با دوبار کليک بر روي هر آيکون‪ ،‬پيشنمايشي از آن نمايش داده میشود‪.‬‬

‫نصب قلمهای جديد‬

‫با استفاده از مدير فايل ناتيلوس میتوانيد قلمهاي ميزان پذير با فرمت ‪ TTF‬را به سيستم خود اضافه‬ ‫کنيد‪ .‬براي اضافه کردن قلم به روش زير عمل کنيد‪:‬‬ ‫‪ ‬مدير فايل ناتيلوس را باز کرده و قلم مورد نظر خود را براي اضافه کردن‪ ،‬انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬پنجره مديـر فايـل ديگري باز کرده و آنرا بـه مسـير ‪ fonts:///‬هدايـت نماييـد‪ .‬قلمهاي موجود بـه صـورت‬ ‫آيکونهايي نمايش داده میشوند‪.‬‬ ‫‪ ‬قلمهاي مورد نظر را از پنجره اول به پنجره ‪ fonts:///‬کپي کنيد‪.‬‬

‫تنظيم تصوير ورود به سيستم‬ ‫با استفاده از ابزار تنظيم تصوير ورود به سيستم‪ ،‬میتوانيد تصوير مورد نظر خودتان را بر روي صفحه‬ ‫ورود به سيستم نمايش دهيد‪ .‬اين ابزار را میتوانيد با کليک بر روي آيکون ‪ Login photo‬موجود در‬ ‫منوي ‪ Desktop‬بخش ‪ Preferences‬اجرا کنيد‪ .‬براي تنظيم تصوير کافي است بر روي آيکون آدمک‬ ‫موجود کليک کنيد‪.‬‬

‫تنظيم اتصال پراکسي روي شبکه‬

‫ابزار تنظيم ‪ Network proxy‬امکان تعريف سرويسدهندههاي پراکسي را براي تعيين چگونگي اتصال‬ ‫سييستم بيه اينترنيت فراهيم میسيازد‪ .‬ايين ابزار را میتوانييد بيا کلييک بر روي آيکون ‪Network proxy‬‬ ‫موجود در منوي ‪ Desktop‬بخيش ‪ Preferences‬اجرا کنييد‪ .‬در پنجره تنظيمات پراکسيي امکان ورود‬ ‫نشاني سرويسدهنده پراکسي به بصورت نام کامل و يا آدرس ‪ IP‬وجود دارد‪.‬‬

‫شکل ‪ ۳۳-۳‬پنجره تنظيمات قلم‬

‫‪  105‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫جدول ‪ ۳۹-۳‬گزينههای ابزار پيکربندی قلمها‬ ‫شرح‬

‫المان ديالوگ‬

‫‪ Application font‬اين گزينه قلمهاي مربوط به برنامههاي کاربردي را تنظيم میکند‪.‬‬ ‫‪ Desktop font‬اين گزينه قلمهاي مربوط به ميزکار را تنظيم میکند‪.‬‬ ‫‪ Window title font‬اين گزينه قلمهاي مربوط به نوار عنوان پنجرهها را تنظيم میکند‪.‬‬ ‫‪ Terminal font‬اين گزينه قلمهاي مربوط به پنجره ترمينال را تنظيم میکند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ابن گزينه براي مشخص کردن چگونگي پردازش قلمها بر‬ ‫روي صگگفحه نمايگگش بکار میرود‪ .‬امکان انتخاب گزينههاي‬ ‫زير وجود دارد‪:‬‬ ‫‪ :Monochrome‬قلمهگا را بگه صگورت سگياه و سگفيد رندر‬ ‫میکنگد‪ .‬در ايگن حالت گوشههاي قلمهگا ممکگن اسگت کامل‬ ‫نرم نباش ند‪ .‬اين بدليل عدم اعمال حالت ‪ Antialias‬بر روي‬ ‫قلمهاسگت‪ .‬ويژگگي ‪ Antialias‬باعگث نرم شدن گوشههگا و‬ ‫لبههاي قلمها و نمايش زيباتر آنها میشود‪.‬‬ ‫‪ :Best shapes‬انتخاب اين گزينه ويژگي ‪ Antialias‬را تا‬ ‫حگد امکان بر روي قلمهگا اعمال میکنگد‪ .‬ايگن گزينگه را روي‬ ‫مانيتورهاي نوع ‪ CRT‬انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ :Best contrast‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬قابليت ‪ Antialias‬با‬ ‫بهتريگن حگد کنتراسگت ترکيگب میشود‪ .‬ايگن گزينگه باعگث‬ ‫آسگانتر شدن خواندن و ديدن قلمهگا براي افراد داراي ضعگف‬ ‫بينايي خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ :Subpixel smoothing‬اين گزينه را به همراه مانيتورهاي‬ ‫‪ LCD‬اسگتفاده کنيگد‪ .‬بگا انتخاب آن‪ ،‬از پيکسگلهاي مانيتور‬ ‫براي نمايش بهينه و نرم قلمها استفاده میشود‪.‬‬

‫‪‬‬

‫بگگا کليگگک بر روي ايگگن دگمگگه‪ ،‬گزينههاي بيشتري براي‬ ‫چگونگي رندر شدن قلمها نمايش داده میشود‪:‬‬ ‫‪ :Resolution‬بگا اسگتفاده از ايگن گزينگه میتوانيگد درجگه‬ ‫وضوح مورد اسگتفاده براي رندر کردن قلمهگا را تنظيگم کنيگد‪.‬‬ ‫مقدار پيشگزيده بر روي ‪ ۹۶‬نقطگگه در اينگگچ تنظيگگم شده‬ ‫است‪.‬‬ ‫‪ :Smoothing‬ايگن گزينگه حالتهاي ممکگن اعمال ويژگگي‬ ‫‪ Antialias‬را بر روي قلمها تنظيم میکند‪.‬‬ ‫‪ :Hinting‬ايگن گزينگه ويژگگي را فعال میکنگد کگه میتوانگد‬ ‫باعگث بهبود کيفيگت نمايگش قلمهاي بگا اندازههاي کوچگک در‬ ‫درجات وضوح پايين صفحه نمايش شود‪.‬‬ ‫‪ :Subpixel order‬در ايگن قسگمت امکان انتخاب سگبک‬ ‫اعمال ‪ subpixel‬بر روي قلمها‪ ،‬فراهم میباشد‪ .‬اين گزينه را‬ ‫تنها بر روي مانيتورهاي ‪ LCD‬انتخاب کنيد‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪Font Rendering‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪Details‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪ Go to font folder‬با کليک بر روي اين دگمه‪ ،‬پوشه قلمهاي سيستم باز میشود‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪106‬‬

‫اطلعات لزم جهت پيکربندي اين بخش را بايد از مدير شبکه خود دريافت کنيد‪ .‬شکل ‪ ۴۳-۳‬پنجره‬ ‫ابزار تنظيمات پراکسي را نمايش میدهد‪ .‬جدول ‪ ۴۰-۳‬بخشهاي موجود در اين پنجره را تشريح کرده‬ ‫است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۴۰-۳‬گزينههای ابزار پيکربندی پراکسی‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫در صگگورتي کگگه بگگه صگگورت مسگگتقيم و بدون واسگگطه يگگک‬ ‫‪ Direct internet connection‬سگرويسدهنده پراکسگي بگه اينترنگت متصگل هسگتيد‪ ،‬ايگن گزينگه را‬ ‫انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫در صگورتي کگه مايگل بگه انجام دسگتي تنظيمات براي اتصگال بگه‬ ‫‪ Manual proxy configuration‬اينترنگت از طريگق سگرويسدهنده پراکسگي هسگتيد‪ ،‬ايگن گزينگه را‬ ‫انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫در ايگگن فيلد میتوانيگگد نام کامگگل يگگا آدرس ‪ IP‬سگگرويسدهنده‬ ‫‪ HTTP proxy‬پراکسگي را براي اسگتفاده از سگرويس وب وارد نماييگد‪ .‬علوه بر نام‬ ‫يا آدرس ‪ IP‬بايد شماره درگاه سرويسدهنده را نيز وارد نماييد‪.‬‬ ‫در ايگگن فيلد میتوانيگگد نام کامگگل يگگا آدرس ‪ IP‬سگگرويسدهنده‬ ‫پراکسگي را براي اسگتفاده از سگرويس ‪ https‬وارد نماييگد‪ .‬علوه بر‬ ‫‪Secure HTTP proxy‬‬ ‫نام يگا آدرس ‪ IP‬بايگد شماره درگاه سگرويسدهنده را نيگز وارد‬ ‫نماييد‪.‬‬ ‫‪ FTP proxy‬در ايگگن فيلد میتوانيگگد نام کامگگل يگگا آدرس ‪ IP‬سگگرويسدهنده‬ ‫پراکسي را براي استفاده از سرويس ‪ FTP‬وارد نماييد‪ .‬علوه بر نام‬ ‫يا آدرس ‪ IP‬بايد شماره درگاه سرويسدهنده را نيز وارد نماييد‪.‬‬ ‫‪ Socks host‬در اين فيلد میتوانيد نام کامل يا آدرس ‪ IP‬ميزبان ‪ Socks‬را وارد‬ ‫نماييد‪ .‬علوه بر نام يا آدرس ‪ IP‬بايد شماره درگاه سرويسدهنده‬ ‫را نيز وارد نماييد‪.‬‬ ‫‪ Automatic proxy configuration‬در صورتي که مايل به اتصال به اينترنت از طريق سرويسدهنده‬ ‫پراکسگي هسگتيد و میخواهيگد تنظيمات آن بگه صگورت خودکار‬ ‫صورت گيرد‪ ،‬اين گزينه را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ Autoconfiguration URL‬در ايگگگن فيلد بايگگگد آدرس ‪ URL‬تنظيگگگم خودکار اطلعات‬ ‫سرويسدهنده پراکسي را وارد کنيد‪.‬‬

‫پيکربندي سهولت دسترسي صفحه کليد‬

‫بيا اسيتفاده از ابزار تنظيمات سيهولت دسيترسي صيفحه کلييد‪ ،‬میتوانييد گزينههاي لزم جهيت کميک بيه‬ ‫افراد داراي نقص توانايي کارکرد عادي با سيستم را فعال کنيد‪ .‬اين ابزار را میتوانيد با کليک بر روي‬ ‫آيکون ‪ Keyboard‬در منوي ‪ Accessibility‬واقع در زيرمنوي ‪ ،Preferences‬اجرا کنيد‪ .‬اين ابزار به نام‬ ‫‪ AccessX‬نيز خوانده میشود‪ .‬امکان انجام تنظيمات در سه لبه زير وجود دارد‪:‬‬

‫‪  107‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪‬‬

‫‪Basic‬‬

‫‪‬‬

‫‪Filters‬‬

‫‪‬‬

‫‪Mouse keys‬‬

‫شکل ‪ ۳۴-۳‬پنجره تنظيمات پراکسی‬ ‫گزينههاي ‪Basic‬‬

‫جدول ‪ ۴۱-۳‬گزينههاي موجود در لبه ‪ Basic‬اين ابزار را شرح داده است‪.‬‬ ‫جدول ‪۴۱-۳‬‬

‫گزينههای ‪Basic‬‬

‫شرح‬

‫المان ديالوگ‬

‫‪ Enable keyboard‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬قابليت سهولت دسترسي صفحه کليد فعال میشود‪ .‬با‬ ‫‪ accessibility features‬انتخاب اين گزينه‪ ،‬ساير گزينههاي اين لبه نيز فعال میشود‪.‬‬ ‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬در صورتي که از صفحه کليد براي مدت معيني استفاده‬ ‫نشود‪ ،‬قابليتهاي سگهولت دسگترسي آن غيگر فعال خواهگد شگد‪ .‬مقدار زمان را‬ ‫هگم میتوانيگد تنظيگم کنيگد‪ .‬بگگا اتمام ايگگن زمان‪ ،‬قابليتهاي زيگگر غيگر فعال‬ ‫میشوند‪:‬‬ ‫‪Disable if unused for‬‬

‫‪Bounce keys‬‬

‫‪‬‬

‫‪Mouse keys‬‬

‫‪‬‬

‫‪Slow keys‬‬

‫‪‬‬

‫‪Sticky keys‬‬

‫‪‬‬

‫‪Toggle keys‬‬

‫‪‬‬

‫‪ Beep when features‬بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬در هنگام فعال يگا غيگر فعال شدن گزينههايگي ماننگد‬ ‫‪ Sticky keys turned on or off from‬يا ‪ Slow keys‬يک هشدار صوتي پخش خواهد شد‪.‬‬ ‫‪keyboard‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪108‬‬

‫شرح‬

‫المان ديالوگ‬

‫‪ Import Feature‬با کليک بر روي اين دگمه‪ ،‬امکان ورود تنظيمات ‪ AccessX‬از يک فايل داده‬ ‫‪ Settings‬میشود‪.‬‬ ‫گزينگه ‪ Sticky keys‬يگا کليدهاي چسگبناک امکانگي را فراهگم میکنگد تگا کاربر‬ ‫بتواند کليدهايي را که نياز به فشرده شدن به صورت همزمان دارند را با فاصله‬ ‫زمانگي فشار دهگد‪ .‬ايگن گزينگه را میتوان بگا پنگج بار فشردن کليگد ‪ Shift‬نيگز‬ ‫فعال يا غير کرد‪.‬‬ ‫امکان انجام تنظيمات زير نيز براي کليدهاي چسبناک وجود دارد‪:‬‬ ‫‪Enable Sticky Keys‬‬

‫‪ :Beep when modifier is pressed ‬بگا انتخاب ايگن‬ ‫گزينگه‪ ،‬حنگام فشردن هگر يگک از کليدهاي تغييگر دهنده‬ ‫مانند ‪ Ctrl‬و‪ ...‬يک هشدار صوتي پخش خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ :Disable if two keys pressed together ‬بگا انتخاب‬ ‫ايگگن گزينگگه‪ ،‬قابليگگت کليدهاي چسگگبناک بگگا فشرده شدن‬ ‫همزمان دو کليد‪ ،‬غير فعال میشود‪.‬‬

‫‪ Enable Repeat Keys‬بگگا انتخاب ايگگن گزينگگه‪ ،‬قابليگگت تکرار خودکار صگگفحه کليگگد فعال میشود‪.‬‬ ‫میتوانيد گزينههاي زير را براي اين بخش تنظيم کنيد‪:‬‬ ‫‪ :Delay ‬اين گزينه زمان انتظار بين فشرده شدن کليد و‬ ‫فعال شدن قابليگگت تکرار خوکار صگگفحه کليگگد را تعييگگن‬ ‫میکند‪.‬‬ ‫‪ :Speed ‬اين گزينه سرعت تايپ تعداد کاراکتر در ثانيه‬ ‫در حالت تايپ خودکار را تعيين میکند‪.‬‬ ‫‪ Type to test settings‬اين بخش فضايي را براي آزمايش تنظيمات انجام شده در بخش بال را فراهم‬ ‫میکنگد‪ .‬بگا اسگتفاده از آن میتوانيگد تنظيگم مورد نظگر خود را در مناسگبترين‬ ‫حالت ممکن انجام دهيد‪.‬‬ ‫گزينههاي ‪Filter‬‬

‫جدول ‪ ۴۲-۳‬گزينههاي موجود در اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪۴۲-۳‬‬

‫المان ديالوگ‬

‫گزينههای ‪Filter‬‬

‫شرح‬

‫‪ Enable keyboard‬ا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬قابليگت سگهولت دسگترسي صگفحه کليگد فعال میشود‪ .‬بگا‬ ‫‪ accessibility features‬انتخاب اين گزينه‪ ،‬ساير گزينههاي اين لبه نيز فعال میشود‪.‬‬ ‫‪ Enable Slow Keys‬ايگن گزينگه زمان لزم جهگت فشردن و نگگه داشتگن کليگد را کگه میتوانگد مورد‬ ‫پذيرش قرار گيرد‪ ،‬تعيين میکند‪ .‬با فشردن کليد ‪ Shift‬به مدت هشت ثانيه‪،‬‬ ‫ايگگن قابليگگت فعال میشود‪ .‬امکان تنظيگگم قابليتهاي زيگگر براي ‪Slow Keys‬‬ ‫وجود دارد‪:‬‬ ‫‪ :Only accept keys held for ‬با استفاده از اين گزينه‬ ‫میتوانيگد زمان مورد نياز بيگن فشرده شدن و نگگه داشتگن‬ ‫کليد را پيش از پذيرفته شدن تنظيم کنيد‪.‬‬

‫‪  109‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬ ‫‪ :Beep when key is ‬با استفاده از اين گزينه میتوانيد‬ ‫هشدار صگوتي در هنگام پذيرفتگه شدن‪ ،‬فشرده شدن يگا رد‬ ‫شدن کليد را فعال کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬با استفاده از اين قابليت میتوانيد فرايند تکرار کليدهاي‬ ‫روي صگفحه کليگد را کنترل کنيگد‪ .‬امکان تنظيگم گزينههاي‬ ‫زير براي اين بخش وجود دارد‪:‬‬ ‫‪ :Ignore duplicate keypresses within ‬با انتخاب اين‬ ‫گزينگگگه‪ ،‬کليدهاي تکراري فشرده شده بيگگگن تعداد ثانيگگگه‬ ‫تنظيم شده براي اين منظور‪ ،‬ناديده گرفته خواهند شد‪.‬‬ ‫‪ :Beep if key is rejected ‬با توجه به تنظيمات بال‪ ،‬در‬ ‫صگورتي کگه کليدي رد شود‪ ،‬سگيستم يگک هشدار صگوتي‬ ‫براي آگاهي کاربر پخش خواهد کرد‪.‬‬

‫‪Enable Bounce Keys‬‬

‫‪ ‬بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬در هنگام روشگن شدن هريگک از‬ ‫کليدهاي ضامگگن‪ ،‬يگگک هشدار صگگوتي و در هنگام خاموش‬ ‫شدن آن دو هشدار صوتي پخش میشود‪.‬‬

‫‪Enable Toggle Keys‬‬

‫‪ ‬ايگن بخگش فضايگي را براي آزمايگش تنظيمات انجام شده‬ ‫در بخگش بال را فراهگم میکنگد‪ .‬بگا اسگتفاده از آن میتوانيگد‬ ‫تنظيگگم مورد نظگگر خود را در مناسگگبترين حالت ممکگگن‬ ‫انجام دهيد‪.‬‬

‫‪Type to test settings‬‬

‫تنظيمات ماوس‬

‫اين لبه گزينههايي را جهت شبيه سازي ماوس با استفاده از صفحه کليد سيستم فراهم مینمايد‪ .‬جدول‬ ‫‪ ۴۳-۳‬گزينههاي قابل تنظيم در اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۴۳-۳‬گزينههای ابزار پيکربندی ماوس‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫‪keyboard‬‬ ‫‪ Enable‬ا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬قابليگت سگهولت دسگترسي صگفحه کليگد فعال میشود‪ .‬بگا‬ ‫‪ accessibility features‬انتخاب اين گزينه‪ ،‬ساير گزينههاي اين لبه نيز فعال میشود‪.‬‬

‫‪Enable Mouse Keys‬‬

‫با استفاده از اين گزينه‪ ،‬بخش ماشيد حسابي صفحه کليد سيستم براي شبيه‬ ‫سگگازي ماوس بکار گرفتگگه میشود‪ .‬امکان انجام تنظيمات زيگگر در ايگگن بخگگش‬ ‫وجود دارد‪:‬‬ ‫‪ :Maximum pointer speed ‬اين گزينه حداکثر سرعت‬ ‫اشارهگر ماوس را بر روي صفحه نمايش تنظيم میکند‪.‬‬ ‫‪ :Time to accelerate to maximum speed ‬ايگگن‬ ‫گزينگگه حداکثگگر زمان شتاب دادن بگگه اشارهگگگر ماوس را‬ ‫تنظيم میکند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪pointer‬‬

‫‪and‬‬

‫‪keypress‬‬

‫‪between‬‬

‫‪Delay‬‬

‫‪ :movement‬با استفاده از اين گزينه میتوانيد زمان تاخير‬ ‫بين فشرده شدن کليد و حرکت ماوس را تنظيم کنيد‪.‬‬ ‫‪Mouse Preferences‬‬

‫با کليک بر روي اين دگمه‪ ،‬ابزار پيکربندي تنظيمات ماوس باز خواهد شد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪110‬‬

‫صفحه کليد‬

‫بيا اسيتفاده از ابزار تنظيمات صيفحه کلييد‪ ،‬میتوانييد صيفحه کلييد را مطابيق بيا نيازهاي خود تنظييم و‬ ‫پيکربندي کنيد‪ .‬امکان انجام تنظيمات براي بخشهاي زير وجود دارد‪:‬‬ ‫‪ ‬صفحه کليد (‪)Keyboard‬‬ ‫‪ ‬توقف تايپ (‪)Typing Break‬‬ ‫‪ ‬زبان و نوع صفحهکليد (‪)Layouts‬‬ ‫‪ ‬گزينههاي طرح صفحه کليد (‪)Layout Options‬‬

‫ايين ابزار را میتوانييد بيا کلييک بر روي آيکون ‪ Keyboard‬موجود در زيير منوي ‪ Preferences‬منوي‬ ‫‪ Desktop‬اجرا کنيد‪ .‬شکل ‪ ۳۵-۳‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫تنظيمات صفحه کليد‬

‫در ايين لبيه میتوانييد تنظيمات عموميي مربوط بيه صيفحه کلييد را انجام دهييد‪ .‬بيا کلييک بر روي دگميه‬ ‫‪ Accessibility‬پنجره تنظيمات سيهولت دسيترسي صيفحه کلييد باز خواهيد شيد‪ .‬جدول زيير گزينههاي‬ ‫موجود در لبه ‪ Keyboard‬را تشريح کرده است‪.‬‬

‫شکل ‪ ۳۵-۳‬پنجره تنظيمات صفحه کليد‬ ‫جدول ‪ ۴۴-۳‬گزينههای ابزار پيکربندی صفحه کليد‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫‪ Key presses‬با استفاده از اين گزينه قابليت تکرار صفحه کليد را فعال میکند‪ .‬در صورتي که‬ ‫‪ repeat when key‬ايگن قابليگت فعال باشگد‪ ،‬هنگامگي کگه کليدي را فشرده و نگگه داريگد‪ ،‬رخداد متصگل‬

‫‪  111‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫شرح‬

‫المان ديالوگ‬

‫شده به آن کليد مرتبا تکرا خواهد شد‪ .‬مثل با فشردن و نگه داشتن کليد يکي از‬ ‫‪is held down‬‬ ‫حروف‪ ،‬آن حرف مکررا تايپ میشود‪.‬‬ ‫اين گزينه مقدار تاخير زماني بين فشرده شدن کليد تا زمان شروع تکرار رخداد‬ ‫‪Delay‬‬ ‫را تنظيم میکند‪.‬‬ ‫‪ Speed‬اين گزينه سرعت تکرار رخداد را تنظيم میکند‪.‬‬ ‫‪Cursor blinks in‬‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬هنگامي که اشارهگر بر روي فيلدها و جعبههاي متني قرار‬ ‫‪text boxes and‬‬ ‫‪ fields‬گيرد‪ ،‬چشمک خواهد زد‪.‬‬ ‫ايگن گزينگه سگرعت چشمگک زدن اشارهگگر را در فيلدهگا و جعبههاي متنگي‪ ،‬تعييگن‬ ‫‪Speed‬‬ ‫میکند‪.‬‬ ‫ايگن بخگش فضايگي را براي آزمايگش تنظيمات انجام شده در بخگش بال را فراهگم‬ ‫‪Type to test‬‬ ‫‪ settings‬میکند‪ .‬با استفاده از آن میتوانيد تنظيم مورد نظر خود را در مناسبترين حالت‬ ‫ممکن انجام دهيد‪.‬‬

‫تنظيمات توقف تايپ‬

‫ايين لبيه شاميل تنظيماتيي اسيت کيه کاربر را مجبور بيه توقيف کار و اسيتراحت میکنيد‪ .‬ايين بخيش براي‬ ‫کسياني کيه بيه طور دائم بيا کامپيوتير عميل تاييپ را انجام میدهنيد‪ ،‬مفييد خواهيد بود‪ .‬بيا کلييک بر روي‬ ‫دگمه ‪ Accessibility‬پنجره تنظيمات سهولت دسترسي صفييحه کليد بيياز خييواهد شد‪ .‬جدول ‪۴۵-۳‬‬ ‫گزينههاي موجود در لبه ‪ Typing Break‬را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۴۵-۳‬گزينههای تنظيمات توقف تايپ‬ ‫شرح‬

‫المان ديالوگ‬

‫‪ Lock screen to enforce‬بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬بگا قفگل شدن صگفحه نمايگش‪ ،‬کاربر بگه اجبار بايگد‬ ‫‪ typing break‬تايپ کردن را متوقف کند‪.‬‬ ‫بگا اسگتفاده از ايگن گزينگه میتوانيگد فواصگل زمانگي بيگن توقگف تايگپ را‬ ‫‪Work interval lasts‬‬ ‫تعيين کنيد‪.‬‬ ‫بگا اسگتفاده از ايگن گزينگه میتوانيگد مقدار زمان توقگف تايگپ را تعييگن‬ ‫‪Break interval lasts‬‬ ‫کنيد‪.‬‬ ‫‪Allow postponing of‬‬ ‫‪breaks‬‬

‫زبان و نوع صفحه کليد‬

‫با فعال کردن اين گزينه‪ ،‬کاربر میتواند توقف تايپ را به تعويق بياندازد‪.‬‬

‫با استفاده از لبه ‪ Keyboard Layouts‬میتوانيد زبانهاي مختلف را بر روي صفحه کليد فعال و غير‬ ‫فعال کنييد‪ .‬نوع صيفحه کلييد خود را میتوانييد از منوي پاييين افتادنيي در بالي صيفحه انتخاب کنييد‪ .‬بيا‬ ‫استفاده از دگمههاي ‪ Add‬و ‪ Remove‬نيز میتوانيد زبانهاي مختلف را به صفحه کليد اضافه يا از آن‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪112‬‬

‫حذف کنييد‪ .‬بيه صيورت پيشگزيده زبانهاي فارسيي و انگليسيي فعال هسيتند‪ .‬بيا کلييک بر روي دگميه‬ ‫‪ Accessibility‬پنجره تنظيمات سهولت دسترسي صفحه کليد باز خواهد شد‪.‬‬ ‫گزينههاي طرح صفحه کليد‬

‫با استفاده از لبه ‪ Layout Options‬میتوانيد گزينههاي مربوط به طرح صفحه کليد را تنظيم کنيد‪ .‬ليستي‬ ‫از گزينهها براي شما نمايش داده میشود‪ .‬يکي از مهمترين گزينههاي اين بخش قسمت ‪Group/Shift‬‬ ‫‪ lock behavior‬است که در آن کليدهاي تغيير زبان صفحه کليد تنظيم میشود‪ .‬به صورت پيشگزيده‬ ‫اين کليدها بر روي ‪ Alt+Shift‬تنظيم شده است‪ .‬با فشردن ‪ Alt+Shift‬زبان صفحه کليد تغيير کرده و با‬ ‫فشار مجدد ان بيه زبان قبلي باز خواهيد گشيت‪ .‬بيا کلييک بر روي دگميه ‪ Accessibility‬پنجره تنظيمات‬ ‫سهولت دسترسي صفحه کليد باز خواهد شد‪.‬‬

‫منوها‬

‫با استفاده از ابزار ‪ Menus & Toolbars‬میتوانيد ظاهر و نحوه نمايش منوها‪ ،‬نوارهاي منو و نوارهاي‬ ‫ابزار برنامههاي کاربردي سازگار با ‪ GNOME‬را تغيير دهيد‪ .‬براي اجراي آن بر روي آيکون & ‪Menus‬‬ ‫‪ Toolbars‬در زير منوي ‪ Preferences‬در منوي ‪ Desktop‬کليک کنيد‪ .‬شکل ‪ ۳۶-۳‬ابزار تنظيم منوها و‬ ‫نوار ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪ ۳۶-۳‬پنجره تنظيمات منوها و نوارهای ابزار‬

‫جدول ‪ ۴۶-۳‬گزينههاي موجود در اين ابزار را تشريح کرده است‪.‬‬

‫ماوس‬

‫با استفاده از ابزار تنظيمات ماوس میتوانيد تنظيماتي مانند کاربر چپ يا راست دست‪ ،‬سرعت حرکت‬ ‫و درجيه حسياسيت ماوس ييا شکيل اشارهگير آن را تنظييم کنييد‪ .‬ايين ابزار را میتوانييد بيا کلييک بر روي‬

‫‪  113‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫آيکون ‪ Mouse‬موجود در زير منوي ‪ Preferences‬در منوي ‪ Desktop‬اجرا کنيد‪ .‬تنظيمات ماوس به‬ ‫بخشهاي زير تقسيم شده است‪ .‬شکل ‪ ۳۷-۳‬ابزار تنظيمات ماوس را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫‪ ‬دگمهها (‪)Buttons‬‬ ‫‪ ‬اشارهگرها (‪)Cursors‬‬ ‫‪ ‬حرکت (‪)Motion‬‬ ‫جدول ‪ ۴۶-۳‬گزينههای پنجره تنظيمات منوها و نوارهای ابزار‬ ‫شرح‬

‫المان ديالوگ‬

‫‪ Show icons in‬بگا فعال کردن ايگن گزينگه‪ ،‬آيکونهگا در منوهگا نمايگش داده میشونگد‪ .‬برخگي از‬ ‫‪ menus‬آيتمهاي منو ممکن است آيکون نداشته باشند‪.‬‬ ‫بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬دسگتگيرهاي در سگمت چگپ نوار ابزار برنامههاي کاربردي‬ ‫اضافگه میشود کگه بگا کمگک ان میتوانيگد نوار ابزار را از پنجره اصگلي برنامگه جدا‬ ‫‪Detachable toolbars‬‬ ‫کرده و يگا آنرا مجددا در جاي خود قرار دهيگد‪ .‬کافگي اسگت اشارهگگر ماوس را بر‬ ‫روي دستگيره قرار داده و آنرا به موقعيت جديد بکشيد‪.‬‬ ‫با استفاده از هريک از گزينههاي زير‪ ،‬نحوه نمايش ترکيب آيکونها و متون را بر‬ ‫روي نوار ابزار برنامههاي کاربردي تعيين میکنيد‪:‬‬ ‫‪ :Text Below Icons ‬بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬متون در زيگر‬ ‫آيکونها نمايش داده میشوند‪ .‬اين حالت‪ ،‬گزينه پيشگزيده‬ ‫سيستم است‪.‬‬ ‫‪Toolbar button‬‬ ‫‪ :Text Beside Icons ‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬متن مهمترين‬ ‫‪labels‬‬ ‫دگمهها در کنار آيکون آن نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫‪ :Icons Only ‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬تنها آيکونها بر روي‬ ‫نوار ابزار برنامههاي کاربردي نمايش داده میشوند‪.‬‬ ‫‪ :Text Only ‬بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬بجاي آيکون‪ ،‬تنهگا‬ ‫متنها بر روي نوار ابزار برنامهها نمايش داده میشوند‪.‬‬

‫تنظيمات دگمهها‬

‫بيا اسيتفاده از لبيه ‪ Buttons‬ابزار تنظيمات ماوس میتوانييد تنظيمات دگمههاي ماوس را انجام دهييد‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۴۷-۳‬گزينههاي موجود در اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۴۷-۳‬گزينههای تنظيمات دگمهها‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫با انتخاب اين گزينه‪ ،‬ماوس براي استفاده کاربران چپ دست تنظيم میشود‪ .‬با‬ ‫‪ Left-handed mouse‬فعال شدن ايگن گزينگه‪ ،‬کليگد چگپ ماوس بجاي کليگد راسگت و بلعکگس قابگل‬ ‫استفاده میباشد‪.‬‬ ‫با استفاده از اين گزينه زمان بين کليکهايي را که به عنوان دوبار کليک تفسير‬ ‫‪ Timeout‬میشوند را تنظيم میکنيد‪ .‬اين زمان را میتوانيد طبق سليقه خودتان تنظيم‬ ‫کنيد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪114‬‬

‫شکل ‪ ۳۷-۳‬پنجره تنظيمات ماوس‬

‫تنظيمات اشارهگر‬

‫بيا اسيتفاده از گزينههاي موجود در لبيه ‪ Cursor‬میتوانييد تنظيمات مربوط بيه شکيل اشارهگير را تنظييم‬ ‫کنيد‪ .‬جدول ‪ ۴۸-۳‬تنظيمات مربوط به اين بخش را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۴۸-۳‬گزينههای تنظيمات اشارهگر‬ ‫شرح‬

‫المان ديالوگ‬

‫ليستي از انواع اشارهگر ماوس نصب شده بر روي سيستم نمايش داده میشود‬ ‫‪Cursor Theme‬‬ ‫که از بين آنها میتوانيد اشارهگر مورد نظر خود را انتخاب و فعال کنيد‪.‬‬ ‫‪Highlight the‬‬

‫بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬بگا فشردن و رهگا کردن کليگد ‪ Ctrl‬موقعيگت ماوس روي‬ ‫‪pointer when you‬‬ ‫صفحه نمايش به صورت انيميشن نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫‪press Ctrl‬‬

‫تنظيمات حرکت‬

‫بيا اسيتفاده از گزينههاي موجود در لبيه ‪ Motion‬میتوانييد تنظيمات مربوط بيه حرکيت ماوس را تنظييم‬ ‫کنيد‪ .‬جدول ‪ ۴۹-۳‬تنظيمات مربوط به اين بخش را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۴۹-۳‬گزينههای تنظيمات حرکت‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫بگا اسگتفاده از ايگن گزينگه میتوانيگد سگرعت حرکگت اشارهگگر را بر روي صگفحه‬ ‫‪Acceleration‬‬ ‫نمايش تنظيم کنيد‪.‬‬ ‫بگا اسگتفاده از ايگن گزينگه میتوانيگد درجگه حسگاسيت اشارهگگر ماوس را بگه‬ ‫‪Sensitivity‬‬ ‫حرکت تعيين کنيد‪.‬‬ ‫با استفاده از اين گزينه میتوانيد فاصلهاي که بايد آيتم گرفته شده را بکشيد‬ ‫‪Threshold‬‬ ‫تا اين حرکت به عنوان کشيدن و انداختن تفسير شود را تنظيم کنيد‪.‬‬

‫‪  115‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫انتخاب برنامههاي کاربردي پيشگزيده‬

‫بيا اسيتفاده از ابزار تنظييم برنامههاي کاربردي پيشگزيده‪ ،‬میتوانييد برنامههاي کاربردي محبوب خود را‬ ‫بيه عنوان برناميه کاربردي پيشگزيده تعييين کنييد‪ .‬براي مثييال‪ ،‬هنگاميي کيه ‪ Xterm‬را بيه عنوان برناميه‬ ‫ترمينال پيشگزيده انتخاب میکنيييد و در ناتيلوس بر روي فايلي کليييک راسييت کرده و گزينييه ‪Open‬‬ ‫‪ Terminal‬را انتخاب میکنيد‪ Xterm ،‬اجييرا میشيود‪.‬‬

‫شکل ‪ ۳۸-۳‬ابزار انتخاب برنامههای کاربردی پيشگزيده‬

‫اييين ابزار را میتوانييد بيا کلييييک بر روي آييييکون ‪ Preferred Applications‬موجود در زيير منوي‬ ‫‪ Preferences‬منوي ‪ Desktop‬اجرا نمايييد‪ .‬شکيل ‪ ۳۸-۳‬ايين ابزار را نماييش میدهيد‪ .‬برنامههاي‬ ‫کاربردي قابل تنظيم به قرار زير هستند‪:‬‬ ‫‪ ‬مرورگر وب‬ ‫‪ ‬برنامه پست الکترونيکي‬ ‫‪ ‬ترمينال‬

‫تنظيمات مرورگر وب‬

‫بيا اسيتفاده از لبيه ‪ Web Browser‬میتوانييد مرورگير پيشگزيده سييستم را تعييين کنييد‪ .‬هنگاميي کيه در‬ ‫برنامههاي کاربردي مختلف بر روي لينکهاي وب کلييييک کنيييد‪ ،‬مرورگيير پيشگزيده اجرا میشود‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۵۰-۳‬گزينههاي موجود در اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۵۰-۳‬گزينههای تنظيمات مرورگر‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫‪ Select a Web‬با استفاده از اين منوي پايين افتادني خواهيد توانست مرورگر مورد نظر خود را‬ ‫‪ Browser‬انتخاب کنيد‪ .‬مرورگر پيشگزيده بر روي فايرفاکس تنظيم شده است‪.‬‬ ‫‪ Custom Web‬بگا انتخاب دگمگه ‪ Custom‬میتوانيگد مرورگري غيگر از آنچگه در منوي پاييگن‬ ‫‪ Browser‬افتادني وجود دارد را تعيين کنيد‪.‬‬ ‫‪ Command‬در اين فيلد میتوانيد دستور اجراي مرورگر وب مورد نظرتان را تايپ کنيد‪ .‬براي‬ ‫فعال کردن قابليگت نمايگش ‪ URL‬کليگک شده‪ ،‬بايگد کاراکترهاي ‪ %s‬را بگه دنبال‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪116‬‬

‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬ ‫دستور تايپ کنيد‪.‬‬

‫بگا انتخاب ايگن گزينگه‪ ،‬دسگتور در محيگط ترمينال اجرا میشود‪ .‬ايگن گزينگه را بايگد‬ ‫‪Start in Terminal‬‬ ‫براي مرورگرهاي متني فعال کنيد‪.‬‬

‫تنظيمات برنامه پست الکترونيک‬

‫با استفاده از لبه ‪ Mail Reader‬میتوانيد برنامه پيشگييزيده پيست الکيترونيکي را تعييين کنيد‪ .‬جدول‬ ‫‪ ۵۱-۳‬گزينههاي موجود در اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۵۱-۳‬گزينههای تنظيمات برنامه پست الکترونيک‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫بگا اسگتفاده از ايگن منوي پاييگن افتادنگي خواهيگد توانسگت برنامگه پسگتالکترونيکي‬ ‫‪Select a Mail‬‬ ‫مورد نظگگر خود را انتخاب کنيگگد‪ .‬برنامگگه پسگگت الکترونيکگگي پيشگزيده بر روي‬ ‫‪Reader‬‬ ‫‪ Balsa‬تنظيم شده است‪.‬‬ ‫‪ Custom Mail‬بگا انتخاب دگمگه ‪ Custom‬میتوانيگد برنامگه پسگت الکترونيکگي غيگر از آنچگه در‬ ‫‪ Reader‬منوي پايين افتادني وجود دارد را تعيين کنيد‪.‬‬ ‫در ايگن فيلد میتوانيگد دسگتور اجراي برنامگه پسگت الکترونيکگي مورد نظرتان را‬ ‫‪Command‬‬ ‫تايپ کنيد‪.‬‬ ‫انتخاب اين گزينه‪ ،‬دستور در محيط ترمينال اجرا میشود‪ .‬اين گزينه را بايد براي‬ ‫‪Start in Terminal‬‬ ‫برنامههاي متني فعال کنيد‪.‬‬

‫تنظيمات ترمينال‬

‫با استفاده از لبه ‪ Terminal‬میتوانيد برنييامه پيشگزيده ترمينال را تعيين کنيد‪ .‬جدول ‪ ۵۲-۳‬گزينههاي‬ ‫موجود در اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۵۲-۳‬گزينههای تنظيمات حرکت‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫با استفاده از اين منوي پايين افتادني خواهيد توانست برنامه ترمينال مورد نظر‬ ‫‪ Select a Terminal‬خود را انتخاب کنيگگد‪ .‬برنامگگه ترمينال پيشگزيده بر روي‬ ‫تنظيم شده است‪.‬‬

‫‪GNOME Terminal‬‬

‫با انتخاب دگمه ‪ Custom‬میتوانيد برنامه ترمينال غير از آنچه در منوي پايين‬ ‫‪Custom Terminal‬‬ ‫افتادني وجود دارد را تعيين کنيد‪.‬‬ ‫‪ Command‬در اين فيلد میتوانيد دستور اجراي برنامه ترمينال مورد نظرتان را تايپ کنيد‪.‬‬ ‫بگا اسگتفاده از ايگن فيلد خواهيگد توانسگت آرگومانهاي اضافگي مورد نظرتان را در‬ ‫‪Exec Flag‬‬ ‫هنگام اجرا به برنامه ترمينال ارسال کنيد‪.‬‬

‫‪  117‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫وضوح صفحه نمايش‬

‫بيا اسيتفاده از ابزار تنظييم وضوح صيفحه نماييش‪ ،‬میتوانييد وضوح مناسيب براي صيفحه نماييش خود را‬ ‫تعيييين کنيييد‪ .‬اييين ابزار را میتوانيييد بييا کليييک بر روي آيکون ‪ Screen resolution‬در زييير منوي‬ ‫‪ Preferences‬موجود در منوي ‪ Desktop‬اجرا کنيد‪ .‬شکل ‪ ۳۹-۳‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪ ۳۹-۳‬ابزار تنظيمات وضوح صفحه نمايش‬

‫جدول ‪ ،۵۳-۳‬گزينههاي موجود در اين ابزار را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۵۳-۳‬گزينههای تنظيمات وضوح صفحه نمايش‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫بگا اسگتفاده از ايگن منوي پاييگن افتادنگي میتوانيگد وضوح صگفحه نمايگش را بيگن‬ ‫‪Resolution‬‬ ‫مقادير مورد پشتيباني تنظيم کنيد‪.‬‬ ‫با استفاده از اين منوي پايين افتادني میتوانيد سرعت بازنمايش صفحه نمايش‬ ‫‪Refresh rate‬‬ ‫را بين مقادير مورد پشتيباني تنظيم کنيد‪.‬‬ ‫‪ Make default for‬بگا فعال کردن ايگن گزينگه مقاديگر انتخاب شده بگه صگورت پيشگزيده اسگتفاده‬ ‫‪ this computer only‬خواهند شد‪.‬‬

‫نشستها‬

‫با استفاده از ابزار تنظيمات نشست میتوانيد نشستهاي خود را مديريت کنيد‪ .‬اين ابزار را میتوانيد با‬ ‫کلييک بر روي آيکون ‪ Sessions‬در زيير منوي ‪ Preferences‬موجود در منوي ‪ Desktop‬اجرا کنييد‪.‬‬ ‫شکل ‪ ۴۰-۳‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫با استفاده از اين ابزار پيکربندي خواهيد توانست موارد زير را سفارشي سازي کنيد‪:‬‬ ‫‪ ‬گزينههاي نشست (‪)Session Options‬‬ ‫‪ ‬نشست جاري (‪)Current Session‬‬ ‫‪ ‬برنامههايي که در هنگام شروع نشست به طور خودکار اجرا میشوند (‪)Startup Programs‬‬

‫انجام تنظيمات نشست‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪118‬‬

‫‪‬‬

‫با استفاده از گزينههاي موجود در لبه ‪ Session Options‬ابزار تنظيمات نشست میتوانيد تنظيمات‬ ‫نشست جاري را انجام دهيد‪ .‬جدول ‪ ۵۴-۳‬گزينههاي موجود در اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬

‫شکل ‪ ۴۰-۳‬ابزار تنظيمات نشست‬ ‫جدول ‪ ۵۴-۳‬گزينههای تنظيمات نشست‬ ‫شرح‬

‫المان ديالوگ‬

‫‪ Show splash screen on‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬يک صفحه ‪ Splash‬هنگام ورود به ميزکار‬ ‫‪ login‬نمايش داده میشود‪.‬‬

‫‪GNOME‬‬

‫‪ Prompt on logout‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬براي خروج از ميزکار‪ ،‬از کاربر تاييد گرفته میشود‪.‬‬ ‫بگگا انتخاب ايگگن گزينگگه‪ ،‬تغييرات اعمال شده بر روي نشسگگت‪ ،‬بگگه صگگورت‬ ‫خودکار ذخيره میشونگد‪ .‬وضعيگت برنامههاي کاربردي سگازگار نيگز ذخيره‬ ‫‪Automatically save‬‬ ‫شده و در هنگام ورود مجدد به صورت خودکار اجرا میشوند‪.‬‬ ‫‪changes to session‬‬

‫در صورتي که اين گزينه را انتخاب نکنيد‪ ،‬در هنگام خروج در پنجره تاييد‬ ‫خروج‪ ،‬گزينهاي براي ذخيره نشست نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫بگگا اسگگتفاده از ايگگن بخگگش میتوانيگگد نشسگگتهاي مختلف ميزکار گنوم را‬ ‫مديريت کنيد‪:‬‬ ‫‪ ‬براي ايجاد يگگک نشسگگت جديگگد‪ ،‬بر روي دگمگگه‬ ‫کليک کنيد‪ .‬با کليک بر روي اين دگمه‪ ،‬پنجره کوچکي‬ ‫براي مشخص کردن نام نشست نمايش داده میشود‪.‬‬

‫‪Add‬‬

‫‪Sessions‬‬

‫‪ ‬براي تغييگر نام يگک نش ست‪ ،‬آنرا از ليست نشستهاي‬ ‫موجود انتخاب کرده و سپس بر روي دگمه ‪ Edit‬کليک‬ ‫کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي پاک کردن يگک نشسگت نيگز آنرا انتخاب کرده و‬ ‫بر روي دگمه ‪ Delete‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫پس از انجام تنظيمات اين بخش‪ ،‬هنگام ورود به سيستم‪ ،‬میتوانيد نشست‬ ‫مورد نظرتان را انتخاب کنيد‪.‬‬

‫‪  119‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫انجام تنظيمات نشست جاري‬

‫با استفاده از لبه ‪ Current Session‬میتوانيد اولويت اجراي برنامههاي کاربردي نشست را تعيين کرده‬ ‫و حالت راهاندازي مجدد آنهيا را نييز تعييين کنييد‪ .‬جدول ‪ ۵۵-۳‬گزينههاي موجود در ايين لبيه را تشرييح‬ ‫کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۵۵-۳‬گزينههای تنظيمات نشست جاری‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫مقدار ‪ Order‬تعييگن کننده ترتيگب اولويگت اجراي برنامههاي کاربردي توسگط مديگر‬ ‫نشسگت ميزکار گنوم اسگت‪ .‬برنامههاي کاربردي بگا مقدار ‪ Order‬پايينتگر زودتگر اجرا‬ ‫‪ Order‬میشوند‪ .‬مقدار پيشگزيده عدد ‪ ۵۰‬است‪.‬‬ ‫براي تنظيگم ترتيگب اجراي يگک برنامگه کاربردي خاص‪ ،‬آنرا از ليسگت انتخاب کرده و بگا‬ ‫استفاده از گزينه ‪ Order‬شماره ترتيب اولويت اجراي آنرا تنظيم کنيد‪.‬‬ ‫گزينگه ‪ Style‬تعييگن کننده حالت راهاندازي مجدد يگک برنامگه کاربردي اسگت‪ .‬براي‬ ‫تعيين حالت راهاندازي مجدد يک برنامه کاربردي‪ ،‬آنرا از ليست انتخاب کرده و يکي از‬ ‫موارد زير را انتخاب کنيد‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Style‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Remove‬‬

‫‪Apply‬‬

‫‪ :Normal‬برنامه به صورت خودکار با اجراي نشست ميزکار گنوم‬ ‫اجرا میشود‪.‬‬ ‫‪ :Restart‬بگا بسگتن برنامگه‪ ،‬بصگورت خودکار مجددا اجرا میشود‪.‬‬ ‫اين گزينه مخصوص برنامههايي است که در طول نشست حتما بايد‬ ‫دائما در حال اجرا باشند‪.‬‬ ‫‪ :Trash‬اين برنامهها با اجراي نشست اجرا نخواهند شد‪.‬‬ ‫‪ :Settings‬برنامه به صورت خودکار با اجراي نشست ميزکار گنوم‬ ‫اجرا میشود‪ .‬برنامههاي کاربردي از ايگگن نوع معمول داراي اولويگگت‬ ‫اجراي پايينگگگگگگگي بوده و تنظيمات پيکربندي برنامههاي کاربردي‬ ‫سازگار با مديريت نشست ميزکار گنوم را ذخيره میکنند‪.‬‬

‫بگا کليگک بر روي دگمگه ‪ ،Remove‬برنامه کاربردي انتخاب شده از ليسگت حذف خواهگد‬ ‫شد‪ .‬برنامه از مديريت نشست حذف شده و بسته میشود‪ .‬در صورتي که پس از انجام‬ ‫ايگگن کار نشسگگت خود را ذخيره نماييگگد‪ ،‬در اجراي بعدي‪ ،‬ايگگن برنامگگه کاربردي اجرا‬ ‫نخواهد شد‪.‬‬ ‫با کليک بر روي دگمه ‪ ،Apply‬تغييرات انجام شده بر روي شماره ترتيب اولويت اجرا و‬ ‫نحوه راهاندازي مجدد برنامه کاربردي‪ ،‬اعمال خواهند شد‪.‬‬

‫پيکربندي برنامههاي آغازين‬

‫با استفاده از لبه ‪ Startup Programs‬میتوانيد برنامههايي را که با مدير نشست سازگار نبوده و مايل به‬ ‫اجراي آنهيا در ابتداي نشسيت هسيتيد‪ ،‬اضافيه کنييد‪ .‬براي اضافيه کردن برنامههاي جدييد بر روي دگميه‬ ‫‪ Add‬کليک کنيد‪ .‬بايد دستور اجراي آنرا وارد کنيد‪ .‬پس از اين با ورود به ميزکار گنوم‪ ،‬اين برنامهها‬ ‫بصيورت خودکار اجرا خواهنيد شيد‪ .‬در ايين لبيه ليسيتي از برنامههاي آغازيين اضافيه شده نشان داده‬ ‫میشود‪ .‬براي ويرايش هر کدام آنرا انتخاب کرده و بر روي ‪ Edit‬کليک کنيد و براي پاک کردن آنها نيز‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪120‬‬

‫آنها را انتخاب و بر روي ‪ Delete‬کليک کنيد‪.‬‬

‫ميانبرهاي صفحه کليد‬

‫ميانيبر صيفحه کلييد ييک ييا ترکييبي از چنيد کلييد اسيت کيه امکان جايگزينيي براي انجام برخيي از کارهيا‬ ‫فراهم مینمايد‪ .‬با استفاده از ابزار تنظيمات ميانبرهاي صفحه کليد میتوانيد کليدهاي ميانبر را مطابق با‬ ‫نياز خودتان تنظيم کنيد‪ .‬اين ابزار را میتوانيد با کليک بر روي آيکون ‪ Keyboard Shortcuts‬در زير‬ ‫منوي ‪ Preferences‬موجود در منوي ‪ Desktop‬اجرا کنيد‪ .‬شکل ‪ ۴۱-۳‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫تماميي کليدهاي ميانيبر بيه همراه عمليات مربوط بيه آنهيا در جدولي نماييش داده شده اسيت‪ .‬براي تغييير‬ ‫هرکدام از اين کليدها کافي است تا آنرا با کليک بر روي آن انتخاب کرده و سپس بر روي کليد ميانبر‬ ‫آن کلييک کنييد‪ .‬سيپس کليدهاي مورد نظير خود را براي جايگزيين شدن بيا کليدهاي پيشيين بفشارييد‪.‬‬ ‫براي غير فعال کردن کليد ميانبر هر عمليات‪ ،‬ابتدا آنرا انتخاب کرده و سپس بر روي بخش کليد ميانبر‬ ‫آن کليک کرده و کليد ‪ Backspace‬را فشاد دهيد‪.‬‬

‫شکل ‪ ۴۱-۳‬ابزار تنظيمات ميانبرهای صفحه کليد‬

‫صوت‬ ‫ابزار تنظيمات صوتي امکان تنظييم اجراي سرويسدهنده صيوتي ميزکار گنوم و پخش اصيوات مختلف‬ ‫در هنگام رخدادهاي متفاوت روي ميزکار را فراهم میسازد‪ .‬با استفاده از اين ابزار میتوانيد بخشهاي‬ ‫زير را بنا به سليقه خود سفارشي کنيد‪:‬‬ ‫‪ ‬اصوات عمومي (‪)General‬‬ ‫‪ ‬رخدادهاي صوتي (‪)Sound Events‬‬ ‫‪ ‬زنگ سيستم (‪)System Bell‬‬

‫ايين ابزار را میتوانييد بيا کلييک بر روي آيکون ‪ Sound‬در زيير منوي ‪ Preferences‬موجود در منوي‬

‫‪  121‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪ Desktop‬اجرا کنيد‪ .‬شکل ‪ ۴۲-۳‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪ ۴۲-۳‬ابزار تنظيمات صوتی‬

‫تنظيمات عمومي صوتي‬

‫بيا اسيتفاده از گزينههاي موجود در لبيه ‪ General‬میتوانييد تنظيماتيي ماننيد اجرا شدن ييا اجرا نشدن‬ ‫سيرويسدهنده صيوتي ميزکار گنوم ييا فعال ييا غيير فعال شدن رخدادهاي صيوتي را انجام دهييد‪ .‬جدول‬ ‫‪ ۵۶-۳‬به اختصار گزينههاي اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۵۶-۳‬گزينههای عمومی صوتی‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫بگا فعال کردن ايگن گزينگه‪ ،‬سرويسدهنده صوتي ميزکار گنوم بگا آغاز نش ست اجرا‬ ‫‪Enable sound‬‬ ‫میشود‪ .‬هنگامي که اين سرويسدهنده فعال باشد‪ ،‬ميزکار گنوم میتواند اصوات‬ ‫‪server startup‬‬ ‫را پخش کند‪.‬‬ ‫با فعال کردن اين گزينه‪ ،‬با انجام شدن رخدادهاي خاصي‪ ،‬صداي مربوط به آنها‬ ‫‪ Sounds for events‬پخگش میشود‪ .‬ايگن گزينگه تنهگا زمانگي قابگل فعال شدن اسگت کگه سگرويسدهنده‬ ‫صوتي ميزکار گنوم فعال شده باشد‪.‬‬

‫تنظيمات رخدادهاي صوتي‬

‫بيا اسيتفاده از گزينههاي موجود در لبيه ‪ Sound Events‬میتوانييد اصيوات مورد نظير خود را بيه‬ ‫رخدادهاي خاصي مرتبط کنيد‪ .‬جدول ‪ ۵۷-۳‬اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫اين لبه تنها در صورتي فعال خواهد بود که سرويسدهنده صوتي ميزکار گنوم را فعال‬ ‫کرده باشيد‪.‬‬

‫تنظيمات زنگ سيستم‬

‫بيا اسيتفاده از لبيه ‪ System Bell‬میتوانييد تنظيمات زنيگ سييستم را انجام دهييد‪ .‬برخيي از برنامههاي‬ ‫کاربردي براي مشخيص کردن خطيا هنگام ورودي از صيفحه کلييد‪ ،‬از صيداي زنيگ اسيتفاده میکننيد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪122‬‬

‫جدول ‪ ۵۸-۳‬تنظيمات موجود در اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۵۷-۳‬گزينههای رخدادهای صوتی‬ ‫شرح‬

‫المان ديالوگ‬

‫بگا اسگتفاده از ايگن جدول میتوانيگد صگداهاي مورد نظگر خود را بگه رخدادهاي‬ ‫مختلف مربوط نماييد‪.‬‬ ‫ستون ‪ Event‬ليستي از دستههاي مختلف رخدادهاي مختلف تعريف شده بر‬ ‫‪ Sounds table‬روي سگگيستم را نمايگگش میدهگگد‪ .‬بگگا کليگگک بر روي هريگگک از دسگگتهها‪،‬‬ ‫رخدادهاي موجود در آن دسته نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫سگتون ‪ Sound File‬فايلهاي صگوتي مربوط شده بگه رخدادهگا را نمايگش‬ ‫میدهد‪.‬‬ ‫با انتخاب هر يک از رخدادها از ليست‪ ،‬اين دگمه فعال میشود که با کليک‬ ‫‪Play‬‬ ‫بر روي آن فايل صوتي مربوط به رخداد پخش میشود‪.‬‬ ‫بگگا اسگگتفاده از ايگگن کنترلهگگا میتوانيگگد رخداد مورد نظگگر خود را از ليسگگت‬ ‫‪ Sound file drop-down‬رخدادهگا بگا کليگک بر روي آن انتخاب کرده و در فيلد ‪ Sound File‬نام آنرا‬ ‫‪ combination box,‬تايپ کرده و يا با استفاده از دگمه ‪ Browse‬فايل را از روي فايل سيستم به‬ ‫‪ Browse‬آن معرفگي کنيگد‪ .‬توجگه داشتگه باشيگد کگه تنهگا فايلهاي بگا فرمگت ‪ wav‬قابگل‬ ‫استفاده خواهد بود‪.‬‬ ‫‪ Remove‬با کليک بر روي اين دگمه‪ ،‬صداي مرتبط شده با رخداد‪ ،‬حذف خواهد شد‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۵۸-۳‬گزينههای زنگ سيستم‬ ‫شرح‬

‫المان ديالوگ‬

‫‪Sound an audible‬‬ ‫‪bell‬‬

‫‪Visual feedback‬‬

‫با فعال کردن اين گزينه‪ ،‬زنگ سيستم فعال میشود‪.‬‬ ‫بگا فعال کردن ايگن گزينگه‪ ،‬علوه بر زنگگ سگيستم‪ ،‬هشدارهاي بصگري نيگز فعال‬ ‫میشود‪.‬‬

‫‪ Flash window‬بگگا انتخاب ايگگن گزينگگه‪ ،‬در هنگام خطاي ورودي‪ ،‬نوار عنوان پنجرههگگا‪ ،‬روشگگن و‬ ‫‪ titlebar‬خاموش میشود‪.‬‬ ‫‪ Flash entire‬بگگا انتخاب ايگگن گزينگگه‪ ،‬در هنگام خطاي ورودي‪ ،‬کگگل صگگفحه نمايگگش روشگگن و‬ ‫‪ screen‬خاموش میشود‪.‬‬

‫جلوهها‬

‫يک جلوه شامل ترکيبي از تنظيمات مختلف است که شکل ظاهري ميزکار گنوم را تشکيل میدهد‪ .‬با‬ ‫اسيتفاده از جلوههاي مختلف نصيب شده بر روي سييستمتان میتوانييد شکيل ظاهري ميزکار گنوم را تيا‬ ‫حيد زيادي مطابيق سيليقه خودتان تغييير دهييد‪ .‬سيفارشي کردن جلوههاي ميزکار گنوم را میتوانييد بيا‬ ‫استفاده از ابزار تنظيم جلوهها انجام دهيد‪ .‬اين ابزار را میتوانيد با کليک بر روي آيکون ‪ Theme‬در زير‬ ‫منوي ‪ Preferences‬موجود در منوي ‪ Desktop‬اجرا کنيد‪ .‬شکل ‪ ۴۳-۳‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫‪  123‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫يک جلوه شامل تنظيماتي است که بخشهاي مختلفي از ميزکار گنوم را تحت تاثير قرار میدهند‪ .‬اين‬ ‫بخشها شامل موارد زير هستند‪:‬‬ ‫‪ ‬کنترلها (‪ :)Controls‬اين بخش تعيين کننده شکل ظاهري پنجرهها‪ ،‬پنلها و اپلتها است‪ .‬کنترلها همچنين‬ ‫شامل المانهايي مانند منوها‪ ،‬آيکونها و دگمهها نيز هست‪.‬‬ ‫‪ ‬نوار دور پنجرههـا (‪ :)Window frame‬تنظيمات نوار دور پنجرههـا تنهـا تعييـن کننده شکـل ظاهري نوارهاي‬ ‫دور پنجرهها است که تنظيم آن از لبه ‪ Window Border‬در پنجره ‪ Theme details‬امکان پذير است‪.‬‬ ‫‪ ‬آيکون (‪ :)Icon‬تنظيمات آيکون براي جلوه تعيين کننده شکل ظاهري آيکونها بر روي پنلها و ميزکار است‪.‬‬ ‫امکان تنظيم آيکون از لبه ‪ Icons‬پنجره ‪ Theme details‬وجود دارد‪.‬‬

‫ايجاد يک جلوه سفارشي‬

‫جلوههاييي کيه در پنجره ابزار تنظيمات جلوه نماييش داده میشونيد‪ ،‬ترکيبهاي مختلفيي از گزينههاي‬ ‫مربوط به کنترلها‪ ،‬نوارهاي دور پنجره و آيکونها هستند‪ .‬شما میتوانيد جلوهاي خاص خود با ترکيبي‬ ‫متفاوت از آنچه وجود دارد ايجاد کنيد‪ .‬براي انجام اين کار‪ ،‬مراحل زير را طي کنيد‪:‬‬

‫شکل ‪ ۴۳-۳‬ابزار تنظيمات جلوههای ميزکار‬ ‫‪ ‬ابزار تنظيمات جلوه را اجرا کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬جلوه اوليه مورد نظرتان را از ليست جلوههاي موجود با کليک بر روي آن انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬بر روي دگمه ‪ Theme details‬کليک کنيد‪ .‬پنجره جزئيات جلوه نمايش داده میشود‪ .‬شکل ‪ ۸-۱۲‬اين پنجره‬ ‫را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫‪ ‬ابتدا از لبـه ‪ ،Controls‬آيتـم مورد نظرتان را انتخاب کنيـد‪ .‬تعداد آيتمهاي موجود بـا توجـه بـه تعداد جلوههاي‬ ‫نصب شده بر روي سيستم ممکن است متفاوت باشد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪124‬‬

‫‪ ‬بر روي لبه ‪ Window Border‬کليک کنيد و آيتم مورد نظرتان را انتخاب کنيد‪ .‬عداد آيتمهاي موجود با توجه‬ ‫به تعداد جلوههاي نصب شده بر روي سيستم ممکن است متفاوت باشد‪.‬‬ ‫‪ ‬بر روي لبه ‪ Icons‬کليک کنيد و آيتم مورد نظرتان را انتخاب کنيد‪ .‬عداد آيتمهاي موجود با توجه به تعداد‬ ‫جلوههاي نصب شده بر روي سيستم ممکن است متفاوت باشد‪.‬‬ ‫‪ ‬پس از اتمام بر روي ‪ Close‬کليک کنيد تا پنجره ‪ Theme Details‬بسته شود‪.‬‬ ‫‪ ‬در پنجره ابزار تنظيمات جلوه بر روي دگمـه‬ ‫مورد نظرتان را وارد کنيد‪.‬‬

‫‪theme‬‬

‫‪ Save‬کليـک کنيـد و نام و توضيحات مربوط بـه جلوه‬

‫‪ ‬نام جلوه جديد در ليست جلوههاي موجود اضافه میشود‪.‬‬

‫نصب جلوه جديد‬

‫اين امکان وجود دارد تا جلوههاي بستهبندي شده با فرمت ‪ tar.gz‬را از طريق ابزار تنظيمات جلوه به‬ ‫سيستم اضافه کنيد‪ .‬براي نصب جلوه جديد مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬ابزار تنظيمات جلوه را اجرا کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬بر روي دگمه ‪ Install theme‬کليک کنيد‪ .‬پنجره نصب جلوه نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫‪ ‬مسير فايل جلوه جديد را تايپ کرده و يا از طريق دگمه ‪ Browser‬مسير آنرا به سيستم معرفي کنيد‪ .‬پس از‬ ‫اتمام بر روي ‪ OK‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي اتمام نصب بر روي دگمه ‪ Install‬کليک کنيد‪.‬‬

‫حذف جلوه‬

‫امکان حذف جلوههاي موجود بر روي سييستم بيه سيادگي وجود دارد‪ .‬براي ايين منظور مراحيل زيير را‬ ‫انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪ ‬ابزار تنظيمات جلوه را اجرا کنيد‪.‬‬

‫‪ ‬بر روي دگمه ‪ Theme Details‬کليک کنيد‪ .‬پنجره ‪ Theme Details‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬در لبههاي مختلف بر روي دگمـه‬ ‫میشود‪.‬‬

‫‪To Theme Folder‬‬

‫‪ Go‬کليـک کنيـد‪ .‬يـک پنجره مديـر فايـل ناتيلوس باز‬

‫‪ ‬با استفاده از مدير فايل‪ ،‬جلوه مورد نظرتان را پاک کنيد‪.‬‬

‫پيشنمايش جلوهها‬

‫با استفاده از مدير فايل ناتيلوس میتوانيد از جلوههاي نصب شده بر روي سيستم پيشنمايش بگيريد‪.‬‬ ‫کافيي اسيت مديير فاييل ناتيلوس را باز کنييد‪ ،‬کلييد ‪ Ctrl+L‬را فشار دهييد تيا نوار موقعييت فعال شود‪.‬‬ ‫سيپس مسيير ‪ themes:///‬را در نوار موقعييت وارد کنييد‪ .‬جلوههيا بيه صيورت آيکونهاييي نماييش داده‬ ‫میشوند و با دوبار کليک بر روي آنها میتوانيد جلوه را تغيير دهيد‪.‬‬

‫پنجرهها‬

‫بيا اسيتفاده از ابزار تنظيمات پنجرههيا میتوانييد نحوه رفتار پنجرههيا را بر روي ميزکار گنوم را تنظييم‬ ‫کنيد‪ .‬اين ابزار را میتوانيد با کليک بر روي آيکون ‪ Windows‬در زير منوي ‪ Preferences‬موجود در‬ ‫منوي ‪ Desktop‬اجرا کنيد‪ .‬شکل ‪ ۴۴-۳‬اين ابزار را نمايش میدهد‪ .‬جدول ‪ ۵۹-۳‬تنظيمات اين ابزار را‬

‫‪  125‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫تشريح کرده است‪.‬‬

‫شکل ‪ ۴۴-۳‬ابزار تنظيمات رفتار پنجرهها‬ ‫جدول ‪ ۵۹-۳‬گزينههای تنظيمات رفتار پنجرهها‬ ‫شرح‬

‫المان ديالوگ‬

‫با فعال کردن اين گزينه‪ ،‬هنگامي که اشارهگر ماوس بر روي پنجرهاي‬ ‫‪Select windows when the‬‬ ‫قرار گيرد‪ ،‬پنجره فعال خواهگد شگد و بگا خروج ماوس از پنجره‪ ،‬پنجره‬ ‫‪mouse moves over them‬‬ ‫مجددا غير فعال میشود‪.‬‬ ‫‪ Raise selected windows‬با انتخاب اين گزينه‪ ،‬پنجره پس از زمان کوتاهي از دريافت فکوس يا‬ ‫‪ after an interval‬قرار گيري اشارهگر ماوس بر روي آن‪ ،‬فعال میشود‪.‬‬ ‫بگا اسگتفاده از ايگن گزينگه میتوانيگد مدت زمان لزم براي فعال شدن‬ ‫‪Interval before raising‬‬ ‫پنجره پس از دريافت فکوس را تعيين کنيد‪.‬‬ ‫بگا اسگتفاده از ايگن گزينگه میتوانيگد نتيجگه دوبار کليگک بر روي نوار‬ ‫‪Double-click titlebar to‬‬ ‫عنوان پنجره را تعيين کنيد‪ .‬امکان تعيين حداکثر شدن اندازه و جمع‬ ‫‪perform this action‬‬ ‫کردن آن وجود دارد‪.‬‬ ‫‪To move a window, press-‬‬

‫با استفاده از اين گزينه میتوانيد کليد انتقال پنجره را تعيين کنيد‪ .‬با‬ ‫‪and-hold this key then grab‬‬ ‫فشردن اين کليد و کشيدن پنجره‪ ،‬پنجره جابجا میشود‪.‬‬ ‫‪the window‬‬

‫محافظ صفحه نمايش‬

‫با استفاده از ابزار تنظيمات محافظ صفحه نمايش میتوانيد تنظيمات محافظ صفحه نمايش سيستم را‬ ‫انجام ده يد‪ .‬اين ابزار را میتوانيد با کل يک بر روي آيکون ‪ Screensaver‬در زير منوي ‪Preferences‬‬ ‫موجود در منوي ‪ Desktop‬اجرا کنيد‪ .‬شکل ‪ ۴۵-۳‬اين ابزار را نمايش میدهد‪ .‬جدول ‪ ۶۰-۳‬گزينههاي‬ ‫موجود در اين ابزار را تشريح کرده است‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪126‬‬

‫شکل ‪ ۴۵-۳‬ابزار تنظيمات محافظ صفحه نمايش‬ ‫جدول ‪ ۶۰-۳‬گزينههای تنظيمات محافظ صفحه نمايش‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫ليسگگگتي از محافظهاي صگگگفحه نمايگگگش نصگگگب شده بر روي سگگگيستم و‬ ‫‪ Screensaver‬پيشنمايشگي از گزينگه انتخاب شده در کنار آن‪ ،‬در ايگن قسگمت از پنجره ابزار‬ ‫تنظيمات محافظ نمايشگر نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫ايگن گزينه زمان لزم براي بيکاري نشست کگه پس از طگي آن محافگظ صگفحه‬ ‫‪Set session as idle‬‬ ‫نمايگگش فعال میشود را تعييگگن میکنگگد‪ .‬زمان پيشگزيده بر روي ده دقيقگگه‬ ‫‪after‬‬ ‫تنظيم شده است‪.‬‬ ‫‪Activate screensaver‬‬ ‫‪when session is idle‬‬

‫اين گزينه عملکرد محافظ نمايشگر را فعال میکند‪.‬‬

‫با انتخاب اين گزينه پس از فعال شدن محافظ صفحه نمايش‪ ،‬صفحه نمايش‬ ‫‪ Lock screen when‬قفل شده و براي نمايش مجدد ميزکار بايد کلمه عبور خود را تايپ کنيد‪ .‬در‬ ‫‪ screensaver is active‬صگورتي کگه براي فواصگل طولنگي مجبور بگه ترک ميزکار خود هسگتيد‪ ،‬فعال‬ ‫کردن اين گزينه از نظر امنيتي مفيد خواهد بود‪.‬‬

‫ابزارهای قابل جابجايي‬

‫بيا اسيتفاده از ابزار تنظيمات درايوهيا و ابزارهای قابيل جابجاييي میتوانييد نحوه رفتار سييستم در هنگام‬ ‫قرار گيري يا وصل شدن اين ابزارها به سيستم را تعيين کنيد‪ .‬اين ابزار را میتوانيد با کليک بر روي‬ ‫آيکون ‪ Removable Drives and Media‬در زير منوي ‪ Preferences‬موجود در منوي ‪ Desktop‬اجرا‬ ‫کنيد‪ .‬شکل ‪ ۴۶-۳‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫‪  127‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫شکل ‪ ۴۶-۳‬ابزار تنظيمات درايوها و رسانههای قابل جابجايي‬

‫اين ابزار داراي لبههاي متعددي است که توضيحات مربوط به آنها ذيل ذکر شده است‪.‬‬ ‫تنظيمات ابزارهاي ذخيرهسازي‬

‫لبه ‪ Storage‬ابزار تيينيظيمات درايوها و رسانههاي قابل جابجايي‪ ،‬رفتار سيستم هنگام اتصال ابزارهاي‬ ‫ذخيره سازي مانيند درايوهاي قابييل جابجايي و ديسکهاي ‪ CD‬و ‪ DVD‬خالي است‪ .‬جدول ‪۶۱-۳‬‬ ‫گزينههاي موجود در اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪۶۱-۳‬‬

‫گزينههای لبه ‪Storage‬‬

‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫بگا فعال کردن ايگن گزينگه‪ ،‬بگا اتصگال ابزارهاي قابگل جابجايگي بگه سگيستم ماننگد‬ ‫‪ Mount removable‬درايوهاي ‪ USB‬يگا هارد ديسگکهاي خارجگي‪ ،‬ايگن ابزارهگا بگه صگورت خودکار‬ ‫‪drives when hot‬‬‫متصگل شده و آيکون مربوط بگه آن بر روي ميزکار و پنجره ‪ Computer‬نمايگش‬ ‫‪plugged‬‬ ‫داده خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ Mount removable‬با فعال کردن اين گزينه‪ ،‬با قرار دادن ديسکهاي ‪ CD، DVD‬يا درايوهاي ‪،Zip‬‬ ‫‪ media when‬اين ابزارها بصورت خودکار متصل شده و آيکون مربوط به آنها بر روي ميزکار و‬ ‫‪ inserted‬پنجره ‪ Computer‬نمايش داده خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ Browse removable‬بگا فعال کردن ايگن گزينگه‪ ،‬پگس از اتصگال ابزارهگا و رسگانههاي قابگل جابجايگي‪،‬‬ ‫‪ media when‬محتويات آنها به صورت خودکار در يک پنجره مدير فايل ناتيلوس نمايش داده‬ ‫‪ inserted‬میشود‪.‬‬ ‫‪Auto-run programs‬‬ ‫‪on new drives and‬‬

‫با فعال کردن اين گزينه‪ ،‬برنامههاي کاربردي موجود بر روي ابزارها و رسانههاي‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪128‬‬

‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬ ‫‪ media‬جديد متصل شده‪ ،‬به صورت خودکار اجرا خواهند شد‪.‬‬

‫‪ Burn a CD or DVD‬بگا فعال کردن ايگن گزينگه‪ ،‬بگا ‪.‬ارد کردن ديسگکهاي خالي ‪ CD‬و ‪ ،DVD‬ميزکار‬ ‫‪ when a blank disk‬گنوم میتوانگد بصگورت خودکار از آنهگا براي ايجاد ‪ CD‬و ‪ DVD‬جديگد اسگتفاده‬ ‫‪ is inserted‬کند‪.‬‬ ‫‪ Command for audio‬اين گزينه دستور برنامه ايجاد ديسکهاي صوتي را که ميزکار گنوم از آن براي‬ ‫‪ CDs‬ايجاد ديسکهاي صوتي استفاده خواهد کرد را تعيين میکند‪.‬‬ ‫‪ Command for Data‬ايگن گزينگه دسگتور برنامگه ايجاد ديسگکهاي داده را کگه ميزکار گنوم از آن براي‬ ‫‪ CDs‬ايجاد ديسکهاي حاوي داده استفاده خواهد کرد را تعيين میکند‪.‬‬

‫تنظيمات ابزارهاي چند رسانهاي‬

‫لبه ‪ Multimedia‬ابزار تنظيييمات درايييوها و رسييانههاي قييابل جابجايي‪ ،‬رفتار سيستم هنگام ورود‬ ‫ديسکهاي چند رسانهاي را تعيين میکند‪ .‬جدول ‪ ۶۲-۳‬گزينههاي موجود در اين لبه را تشريح کرده‬ ‫است‪.‬‬ ‫جدول ‪۶۲-۳‬‬

‫المان ديالوگ‬

‫گزينههای لبه ‪Multimedia‬‬

‫شرح‬

‫با فعال کردن اين گزينه‪ ،‬با ورود ديسکهاي صوتي به سيستم‪ ،‬اين ديسکها به‬ ‫صورت خودکار پخش خواهند شد‪ .‬در فيلد ‪ Command‬زير اين گزينه‪ ،‬دستور‬ ‫‪Play audio CD discs‬‬ ‫برنامگه پخگش کننده ديسگکهاي صگوتي قرار داد‪ .‬بگا اسگتفاده از دگمگه ‪Browse‬‬ ‫‪when inserted‬‬ ‫ايگگن فيلد‪ ،‬میتوانيگگد برنامگگه ديگري غيگگر از برنامگگه پيشگزيده براي پخگگش‬ ‫ديسکهاي صوتي تعيين کنيد‪.‬‬ ‫با فعال کردن اين گزينه‪ ،‬با ورود ديسکهاي ويدئويي به سيستم‪ ،‬اين ديسکها‬ ‫بگه صگورت خودکار پخگش خواهنگد شگد‪ .‬در فيلد ‪ Command‬زيگر ايگن گزينگه‪،‬‬ ‫‪Play video DVD‬‬ ‫دسگتور برنامگه پخگش کننده ديسگکهاي ويدئويگي قرار داد‪ .‬بگا اسگتفاده از دگمگه‬ ‫‪discs when inserted‬‬ ‫‪ Browse‬اين فيلد‪ ،‬میتوانيد برنامه ديگري غير از برنامه پيشگزيده براي پخش‬ ‫ديسکهاي ويدئويي تعيين کنيد‪.‬‬ ‫با فعال کردن اين گزينه‪ ،‬با اتصال پخشکنندههاي همراه به سيستم‪ ،‬فايلهاي‬ ‫موسگيقي موجود بر روي آنهگا پخگش خواهنگد شگد‪ .‬در فيلد ‪ Command‬زيگر ايگن‬ ‫‪Play music files‬‬ ‫گزينگه‪ ،‬دسگتور برنامگه پخگش کننده فايلهاي موسگيقي قرار داد‪ .‬بگا اسگتفاده از‬ ‫‪when connected‬‬ ‫دگمه ‪ Browse‬اين فيلد‪ ،‬میتوانيد برنامه ديگري غير از برنامه پيشگزيده براي‬ ‫پخش فايلهاي موسيقي تعيين کنيد‪.‬‬

‫تنظيمات دوربينها‬

‫لبيه ‪ Cameras‬ابزار تنظيمات درايوهيا و رسيانههاي قابيل جابجاييي‪ ،‬رفتار سييستم در هنگام اتصيال‬

‫‪  129‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫دوربينهاي ع کس و ويدئوي ديجيتالي را تعي ين میک ند‪ .‬جدول ‪ ۶۳-۳‬گزينههاي موجود در اين لبه را‬ ‫تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪۶۳-۳‬‬

‫المان ديالوگ‬

‫گزينههای لبه ‪Cameras‬‬

‫شرح‬

‫‪ Import digital‬با فعال شدن اين گزينه‪ ،‬هنگام اتصال دوربينهاي ديجيتال عکس برداري به‬ ‫‪ photographs when‬سگيستم‪ ،‬تصگاوير موجود در آن بصگورت خودکار براي ورود بگه سگيستم آماده‬ ‫‪ connected‬خواهند شد‪.‬‬ ‫با فعال کردن اين گزينه‪ ،‬هنگام اتصال دوربينهاي ويدئويي ديجيتال‪ ،‬برنامه‬ ‫‪Edit video when‬‬ ‫ويرايشگر فايلهاي ويدئويي اجرا شده و فايل روي دوربين را براي ويرايش باز‬ ‫‪connected‬‬ ‫خواهد کرد‪.‬‬

‫تنظيمات دستيارهاي دادههاي شخصي‬

‫لبه ‪ PDAs‬ابزار تنظيمات درايوها و رسانههاي قابل جابجايي‪ ،‬رفتار سيستم در هنگام اتصال دستگاههاي‬ ‫‪ PDA‬به سيستم را تعيين میکند‪ .‬جدول ‪ ۶۴-۳‬گزينههاي موجود در اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪۶۴-۳‬‬

‫المان ديالوگ‬

‫گزينههای لبه ‪PDAs‬‬

‫شرح‬

‫‪ Sync Palm devices‬بگا فعال شدن ايگن گزينگه‪ ،‬هنگام اتصگال دسگتگاههاي ‪ Palm‬بگه سگيستم‪ ،‬عمليات‬ ‫‪ when connected‬هماهنگ سازي دادههاي آن با سيستم‪ ،‬به صورت خودکار انجام خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ Sync PocketPC‬بگا فعال شدن ايگن گزينگه‪ ،‬هنگام اتصگال دسگتگاههاي ‪ PocketPC‬بگه سگيستم‪،‬‬ ‫‪ devices when‬عمليات هماهنگ سازي دادههاي آن با سيستم‪ ،‬به صورت خودکار انجام خواهد‬ ‫‪ connected‬شد‪.‬‬

‫تنظيمات چاپگرها و اسکنرها‬

‫لبه ‪ Printers & Scanners‬ابزار تنظيمات درايوها و رسانههاي قابل جابجايي‪ ،‬رفتار سيستم در هنگام‬ ‫اتصيال چاپگرهيا و اسيکنرها را بيه سييستم تعييين میکنيد‪ .‬جدول ‪ ۶۵-۳‬گزينههاي موجود در ايين لبيه را‬ ‫تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۶۵-۳‬گزينههای لبه چاپگرها و اسکنرها‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫‪ Automatically run a‬با فعال شدن اين گزينه‪ ،‬هنگام اتصال يک چاپگر به سيستم‪ ،‬برنامهاي به‬ ‫‪ program when a printer‬صگورت خودکار اجرا خواهگد شگد‪ .‬بگه صگورت پيشگزيده‪ ،‬ايگن برنامگه‪ ،‬برنامگه‬ ‫‪ is connected‬اضافه کردن چاپگر به سيستم است‪.‬‬ ‫‪ Automatically run a‬با فعال شدن اين گزينه‪ ،‬هنگام اتصال يک اسکنر به سيستم‪ ،‬برنامهاي به‬ ‫‪ program when a‬صگورت خودکار اجرا خواهگد شگد‪ .‬بگه صگورت پيشگزيده‪ ،‬ايگن برنامگه‪ ،‬برنامگه‬ ‫‪ xsane scanner is connected‬براي مديريت اسکنرها است‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪130‬‬

‫تنظيمات دستگاههاي ورودي‬

‫لبه ‪ Input Devices‬ابزار تنظيمات درايوها و رسانههاي قابل جابجايي‪ ،‬رفتار سيستم در هنگام اتصال‬ ‫دسيتگاههاي ورودي جدييد بيه سييستم را تعييين میکنيد‪ .‬جدول ‪ ۶۶-۳‬گزينههاي موجود در ايين لبيه را‬ ‫تشريح کرده است‪.‬‬

‫سيستمهاي چند رسانهاي پيشگزيده‬

‫بييا اسييتفاده از ابزار تنظيمات سيييستمهاي چنييد رسييانهاي‪ ،‬میتوانيييد سيييستمهاي صييوتي و ويدئويييي‬ ‫پيشگزيده ميزکار گنوم را تعييين کنييد‪ .‬ايين ابزار را میتوانييد بيا کلييک بر روي آيکون ‪Multimedia‬‬ ‫‪ system selector‬در زيير منوي ‪ Preferences‬موجود در منوي ‪ Desktop‬اجرا کنييد‪ .‬شکيل ‪ ۴۷-۳‬ايين‬ ‫ابزار را نمايش میدهد‪ .‬اين ابزار داراي دو لبه ‪ Audio‬و ‪ Video‬است که از طريق ان خواهيد توانست‬ ‫سيييستمهاي صييوتي و ويدئويييي پيشگزيده و مورد اسييتفاده ميزکار گنوم را تعيييين کنيييد‪ .‬برخييي از‬ ‫برنامههاي کاربردي و امکانات ميزکار گنوم ماننييد سييرويسدهنده صييوتي ميزکار‪ ،‬تنظيماتييي را کييه بييا‬ ‫استفاده از اين ابزار انجام میدهيد‪ ،‬براي کارکرد خود مورد استفاده قرار میدهند‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۶۶-۳‬گزينههای لبه دستگاههای ورودی‬ ‫شرح‬

‫المان ديالوگ‬ ‫‪Automatically run a‬‬

‫بگگا فعال شدن ايگگن گزينگگه‪ ،‬هنگام اتصگگال يگگک ماوس ‪ USB‬بگگه سگگيستم‪،‬‬ ‫‪program when a USB‬‬ ‫برنامهاي به صورت خودکار اجرا خواهد شد‪.‬‬ ‫‪mouse is connected‬‬ ‫‪Automatically run a‬‬

‫با فعال شدن اين گزينه‪ ،‬هنگام اتصال يک صفحه کليد‬ ‫‪program when a USB‬‬ ‫برنامهاي به صورت خودکار اجرا خواهد شد‪.‬‬

‫‪USB‬‬

‫به سيستم‪،‬‬

‫‪keyboard is connected‬‬

‫‪ Automatically run a‬با فعال شدن اين گزينه‪ ،‬هنگام اتصال يک‬ ‫‪program when a tablet is‬صورت خودکار اجرا خواهد شد‪.‬‬

‫‪tablet‬‬

‫به سيستم‪ ،‬برنامهاي به‬

‫‪connected‬‬

‫مديريت توان و مصرف انرژي‬

‫با استفاده از ابزار مديريت توان و مصرف انرژي میتوانيد مصرف انرژي توسط کاميوتر خود را در حد‬ ‫مطلوبي مديريت کن يد‪ .‬ا ين ابزار مخصوصا براي کاميوترهاي همراه که مم کن است بدل يل عدم وجود‬ ‫منبيع ثابيت انرژي از باطریهاي همراه خود اسيتفاده کننيد‪ ،‬بسييار مفييد خواهيد بود‪ .‬ايين ابزار همچنيين‬ ‫امکان اسيتفاده از قابليتهاي ‪ Hibernate‬و ‪ Suspend to RAM‬را نييز فراهيم میکنيد‪ .‬ايين ابزار را‬ ‫میتوانيد با کليک بر روي آيکون ‪ Power Management‬در زير منوي ‪ Preferences‬موجود در منوي‬ ‫‪ Desktop‬اجرا کنيد‪ .‬شکل ‪ ۴۸-۳‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫‪  131‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫شکل ‪ ۴۷-۳‬ابزار تنظيمات سيستمهای چند رسانهای پيشگزيده‬

‫شکل ‪ ۴۸-۳‬ابزار مديريت توان و مصرف انرژی‬

‫اين ابزار بر روي سيستمهاي ‪ PC‬معمولي داراي دو لبه ‪ Running on AC‬و ‪ General‬و در سيستمهاي‬ ‫همراه داراي سه لبه ‪ Running on AC، Running on Battery‬و ‪ General‬میباشد که هر يک از اين‬ ‫لبههيا‪ ،‬نحوه رفتار سييستم را در شراييط مختلف اسيتفاده از انرژي تعييين میکنيد‪ .‬ابزار مديرييت توان و‬ ‫مصيرف انرژي بيه صيورت خودکار بيه همراه ميزکار گنوم اجرا شده و آيکون آن در پنيل بالي ميزکار‬ ‫نمايش داده میشود که با کليک بر روي آن میتوانيد عمليات مرتبط با سيستم مديريت توان را انجام‬ ‫دهيد‪ .‬شکل ‪ ۴۹-۳‬منو و آيکون مربوط به اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫استفاده از منبع انرژي ثابت‬

‫لبه ‪ Running on AC‬سياستهاي مصرف انرژي سيستم را در هنگام استفاده از منابع ثابت انرژي مانند‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪132‬‬

‫برق شهري‪ ،‬تعيين میکند‪ .‬جدول ‪ ۶۷-۳‬گزينههاي موجود در اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۶۷-۳‬گزينههای لبه انرژی ثابت‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫ايگن گزينگه مدت زمان لزم براي خاموش کردن مانيتور سگيستم در صگورت غيگر‬ ‫‪Put display to sleep‬‬ ‫فعال بودن را تعييگن میکنگد‪ .‬بگه صگورت پيشگزيده‪ ،‬مدت زمان آن بر روي ‪۳۰‬‬ ‫‪when computer is‬‬ ‫دقيقگه تنظيگم شده اسگت‪ .‬بنابرايگن در حالت اسگتفاده از برق ثابگت‪ ،‬پگس از ‪۳۰‬‬ ‫‪inactive for‬‬ ‫دقيقه غير فعال بودن سيستم‪ ،‬مانيتور آن خاموش خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ Put computer to‬اين گزينه مدت زمان لزم براي فعال شدن حالت ‪ Sleep‬براي سيستم را در‬ ‫‪ sleep when it is‬صورت غير فعال بودن تعيين میکند‪ .‬به صورت پيشگزيده‪ ،‬اين گزينه بر روي‬ ‫‪ Never inactive for‬تنظيم شده است‪.‬‬ ‫اين گزينه بر روي کامپيوترهاي همراه نمايش داده میشود و نمايانگر عکس‬ ‫‪When laptop lid is‬‬ ‫العمل سيستم در مقابل بسته شدن نمايشگر کامپيوتر است‪ .‬سه گزينه ‪Blank‬‬ ‫‪closed‬‬ ‫‪ screen، Suspend‬و ‪ Hibernate‬قابل انتخاب هستند‪.‬‬

‫استفاده از باطري‬

‫لبه ‪ Running on Battery‬سياستهاي مصييرف انييرژي سييستم را در هنگام استفاده از باطري تعيين‬ ‫میکند‪ .‬توجه داشته باشيد که اين لبه تنييها بر روي کامپيوترهاي هميراه نمايش داده میشود‪ .‬جدول‬ ‫‪ ۶۸-۳‬گزينههاي موجود در اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬

‫شکل ‪ ۴۹-۳‬آيکون و منوی ابزار مديريت توان و مصرف انرژی‬

‫جدول ‪ ۶۸-۳‬گزينههای لبه استفاده از باطری‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫ايگن گزينگه مدت زمان لزم براي خاموش کردن مانيتور سگيستم در صگورت غيگر‬ ‫‪Put display to sleep‬‬ ‫فعال بودن را تعييگن میکنگد‪ .‬بگه صگورت پيشگزيده‪ ،‬مدت زمان آن بر روي ‪۵‬‬ ‫‪when computer is‬‬ ‫دقيقه تنظيم شده است‪ .‬بنابراين در حالت استفاده از برق ثابت‪ ،‬پس از ‪ ۵‬دقيقه‬ ‫‪ inactive for‬غير فعال بودن سيستم‪ ،‬مانيتور آن خاموش خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ Put computer to‬ايگن گزينگه مدت زمان لزم براي فعال شدن حالت ‪ Sleep‬براي سگيستم را در‬ ‫‪ sleep when it is‬صورت غير فعال بودن تعيين میکند‪ .‬به صورت پيشگزيده‪ ،‬اين گزينه بر روي‬ ‫‪ ۲۰ inactive for‬دقيقه تنظيم شده است‪.‬‬

‫‪  133‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫اين گزينه نمايانگر عکس العمل سيستم در مقابل بسته شدن نمايشگر کامپيوتر‬ ‫‪When laptop lid is‬‬ ‫اسگت‪ .‬سگه گزينگه ‪ Blank screen، Suspend‬و ‪ Hibernate‬قابگل انتخاب‬ ‫‪closed‬‬ ‫هستند‪.‬‬ ‫ايگن گزينگه رفتار سگيستم را در هنگام کاهگش بحرانگي ظرفيگت باطریهگا تعييگن‬ ‫‪When battery‬‬ ‫میکند‪ .‬چهار گزينه ‪ Do nothing، Shutdown، Suspend‬و ‪ Hibernate‬قابل‬ ‫‪power critical‬‬ ‫انتخاب هستند‪.‬‬

‫گزينههاي عمومي‬

‫لبه ‪ General‬حاوي تنظيمات عمومي‪ .‬جدول ‪ ۶۹-۳‬گزينههاي موجود در اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۶۹-۳‬گزينههای لبه عمومی‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫اين گزينه مفهوم ‪ Sleep‬را که در دو لبه پيشين مشاهده کرديد‪ ،‬براي سيستم‬ ‫‪Sleep type when‬‬ ‫تعييگگن میکنگگد‪ .‬گزينههاي ‪ Suspend، Do Nothing‬و ‪ Hibernate‬قابگگل‬ ‫‪inactive‬‬ ‫انتخاب هستند‪.‬‬ ‫ايگن گزينگه مشخگص میکنگد کگه آيکون ابزار مديريگت توان در چگه شرايطگي بر‬ ‫‪ Notification Area‬روي پنگل ميزکار گنوم نمايگش داده شود‪ .‬نحوه نمايگش آيکون را میتوانيگد بگه‬ ‫سليقه خود از بين يکي از گزينههاي موجود انتخاب کنيد‪.‬‬

‫استفاده از ابزارهاي مديريتي سيستم‬

‫در اين بخش به بررسي ابزارهاي مديريتي ميزکار گنوم میپردازيم‪ .‬توجه داشته باشيد که براي استفاده‬ ‫از اين ابزارها‪ ،‬بايد داراي دسترسي مدير سيستم باشيد‪ .‬در هنگام اجراي هرکدام از آنها‪ ،‬سيستم از شما‬ ‫کلمه عبور کاربر ريشه را درخواست خواهد کرد‪.‬‬

‫ابزار مديريت فرايند بوت‬

‫ابزار مديريت فرايند بوت يا ‪ Boot up manager‬امييکان تنظيم اجرا شدن يا اجرا نشدن سرويسهاي‬ ‫مختلف نصب شده بر روي سيستم را طي فرايند بوت فراهم میسازد‪ .‬اين ابزار را میتوانيد با کليک بر‬ ‫روي آيکون ‪ Boot-Up Manager‬در زير منوي ‪ Administration‬موجود در منوي ‪ Desktop‬اجرا کنيد‪.‬‬ ‫شکل ‪ ۵۰-۳‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫با فعال کردن گزينه ‪ Advanced‬در پنجره اين ابزار‪ ،‬سه ل به مختلف در آن نمايش داده میشود‪ .‬اين‬ ‫لبهها به قرار زير هستند‪:‬‬ ‫‪ ‬لبه ‪ Summary‬ليستي کلي از سرويسها و اسکريپتهاي نصب شده بر روي سيستم به همراه شرحي از‬ ‫آنرا نمايش میدهد‪.‬‬ ‫‪ ‬لبه ‪ Services‬ليستي از سرويسهاي نصب شده بر روي سيستم را نمايش میدهد‪.‬‬

‫‪ ‬لبه ‪ :Startup and shutdown scripts‬ليستي از اسکريپتهايي را نمايش میدهد که در هنگام روشن شدن و‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪134‬‬

‫خاموش شدن سيستم اجرا میشوند‪.‬‬

‫براي فعال ييا غيير فعال کردن سيرويسهاي مختلف کافيي اسيت تييک کنار هير سيرويس را فعال ييا غيير‬ ‫فعال کرده و در نهاييت بيا کلييک بر روي ‪ Apply‬تغييرات انجام شده را اعمال نمايييد‪ .‬سيرويسهاي‬ ‫درحال اجرا با يک لمپ روشن نمايش داده میشوند‪.‬‬

‫شکل ‪ ۵۰-۳‬ابزار مديريت فرايند بوت‬ ‫در صورتي که اطلعات کافي در مورد سرويسهاي مختلف نداريد‪ ،‬توصيه میکنيم تا‬ ‫از دستکاري سرويسها توسط اين ابزار خودداري کنيد‪ ،‬در غير اينصورت ممکن است‬ ‫سرويسهايي حياتي از سيستم اجرا نشوند‪.‬‬

‫ابزار مديريت ديسکها‬

‫با استفاده از ابزار مديريت ديسکها میتوانيد اطلعاتي در مورد ديسکهاي دسخت و ديسکرانهاي‬ ‫نصيب شده بر روي سييستم کسيب کرده و در صيورت نياز پارتيشنهاي موجود بر روي آنهيا را فرميت‬ ‫کرده و يا نقطه اتصال آنها را بر روي فايل سيستم تغيير دهيد‪ .‬شکل ‪ ۵۱-۳‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪ ۵۱-۳‬ابزار مديريت ديسکها‬

‫‪  135‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫اين ابزار اطلعات ديسکها را در صورتي که حاوي پارتيشن باشند‪ ،‬در دو لبه نمايش میدهد‪:‬‬ ‫‪ ‬لبه ‪ :Properties‬شامل اطلعات عمومي در مورد ديسک مانند نام و نام سازنده‪ ،‬نوع ديسک‪ ،‬مجموع ظرفيت‪،‬‬ ‫سرعت و نقطه اتصال‪.‬‬

‫‪ ‬لبه ‪ :Partitions‬شامل اطلعات مربوط به پارتيشنهاي موجود بر روي ديسک‪ .‬براي هر پارتيشن اطلعاتي‬ ‫ماننــد فضاي کلي‪ ،‬ميزان فضاي مصــرف شده‪ ،‬محــل اتصــال بر روي فايــل ســيستم و دگمهاي براي مرور‬ ‫محتويات آن بــا اســتفاده از مديــر فايــل ناتيلوس‪ ،‬نمايــش داده میشود‪ .‬بــا اســتفاده از دگمــه ‪ Change‬نيــز‬ ‫میتوانيـد محـل اتصـال آنرا بر روي فايـل سـيستم تغييـر دهيـد‪ .‬ايـن لبـه در صـورتي نمايـش داده میشود کـه‬ ‫ديسک داراي پارتيشن باشد‪.‬‬

‫ابزار ‪Lockdown Editor‬‬

‫ابزار ‪ Lockdown Editor‬ابزاري براي تنظيم سطوح دسترسي مختلف بر روي مييييزکار گنوم است‪ .‬از‬ ‫طرييق آن میتوانييد بخشهاي مختلف ميزکار را براي کاربران عادي سييستم غيير فعال کنييد‪ .‬برخيي از‬ ‫گزينههاي ايين ابزار براي کامپيوترهاي محيطهاي عموميي بسييار مفييد اسيت‪ .‬شکيل ‪ ۵۲-۳‬ايين ابزار را‬ ‫نمايش میدهد‪.‬‬ ‫اين ابزار داراي چهار لبه مختلف است‪ .‬لبه ‪ General‬آن مخصوص تنظيمات عمومي در سطح ميزکار‬ ‫میباشيد‪ .‬جدول ‪ ۷۰-۳‬گزينههاي موجود در ايين لبيه را تشرييح کرده اسيت‪ .‬توجيه داشتيه باشييد براي‬ ‫اعمال تنظيمات برخي از بخشها‪ ،‬نياز به خروج و ورود مجدد به سيستم خواهيد داشت‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۷۰-۳‬گزينههای لبه عمومی‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫‪ Disable Command‬فعال کردن اين گزينه باعث میشود تا کاربر نتواند به ابزارهاي ترمينال و منوي‬ ‫‪ Run Application Line‬براي اجراي دستورات دسترسي داشته باشد‪.‬‬ ‫فعال کردن ايگن گزينگه باعگث میشود تگا کاربر نتوانگد بگا قابليگت چاپ برنامههاي‬ ‫‪Disable Printing‬‬ ‫کاربردي مختلف دسترسي داشته باشد‪.‬‬ ‫فعال کردن ايگن گزينگه باعگث میشود تگا کاربر نتوانگد بگه بخگش تنظيمات چاپگگر‬ ‫‪Disable Print Setup‬‬ ‫برنامههاي کاربردي دسترسي داشته باشد‪.‬‬ ‫فعال کردن اين گزينه باعث میشود تا کاربر نتواند اطلعات يا فايلي را بر روي‬ ‫‪Disable save to disk‬‬ ‫ديسک سخت ذخيره کند‪.‬‬

‫لبه ‪ Panel‬ابزار ‪ Lockdown Editor‬مخصوص تنظيمات دسترسي مربوط به پنلهاي ميزکار گنوم است‪.‬‬ ‫جدول ‪ ۷۱-۳‬گزينههاي موجود در اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫ليييبه ‪ Epiphany Web Browser‬اين ابزار مخصوص تنظيمات دسترسي است که میتوانيد بر روي‬ ‫مرورگيير وب ‪ Epiphany‬که مرورگر ميزکار گنوم است‪ ،‬اعمال کنيد‪ .‬جدول ‪ ۷۲-۳‬گزينههاي موجود‬ ‫در اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪136‬‬

‫جدول ‪ ۷۱-۳‬گزينههای لبه پنل‬ ‫المان ديالوگ‬

‫شرح‬

‫‪ Lockdown the‬فعال کردن اين گزينه باعث میشود تا کاربر نتواند به ابزارهاي ترمينال و منوي‬ ‫‪ Run Application panels‬براي اجراي دستورات دسترسي داشته باشد‪.‬‬ ‫با استفاده از اين گزينه میتوانيد قابليت ‪ Force Quit‬را براي کاربران غيرفعال‬ ‫‪ Disable force quit‬نماييگد‪ .‬بنابرايگن کاربران نخواهنگد توانسگت هيگچ برنامگه کاربردي را توسگط ايگن‬ ‫قابليت ببندند‪.‬‬ ‫‪ Disable lock screen‬بگا فعال کردن ايگن گزينگه‪ ،‬کاربران نخواهنگد توانسگت ميزکار خود را قفگل کننگد‪.‬‬ ‫منوي ‪ Lock Screen‬نيز نمايش داده نخواهد شد‪.‬‬ ‫‪ Disable logout‬بگا فعال کردن ايگن گزينگه‪ ،‬پنگل بگه کاربر اجازه خارج شدن از سگيستم را نخواهگد‬ ‫داد‪ .‬منوي ‪ Logout‬نيز براي کاربر نمايش داده نمیشود‪.‬‬ ‫‪ Disabled Applets‬اين بخش شامل ليستي از اپلتهاي موجود بر روي سيستم است که میتوانيد‬ ‫آنها را يک به يک قفل کنيد‪.‬‬

‫شکل ‪۵۲-۳‬‬

‫ابزار ‪Lockdown Editor‬‬

‫لبه ‪ GNOME Screensaver‬اين ابزار تنظيماتي را در رابطه با ماحفظ صفحه نمايش ميزکار گنوم در‬ ‫اختيار قرار میدهد‪ .‬جدول ‪ ۷۳-۳‬گزينههاي موجود در اين لبه را تشريح کرده است‪.‬‬ ‫ابزار ‪Login Window‬‬

‫ايين ابزار مخصيوص انجام تنظيمات پنجره ورود بيه سييستم ييا ‪ GDM‬اسيت‪ .‬ايين ابزار داراي پنيج لبيه‬

‫‪  137‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫مختلف اسيت کيه تنظيمات بخشهاي مختلف مربوط بيه ايين پنجره را نماييش میدهيد‪ .‬جدول ‪۷۴-۳‬‬ ‫لبههاي مختلف ا ين پنجره را بيه صيورت اجمالي تشرييح کرده اسيت‪ .‬ايين ابزار را میتوانييد بيا کلييک بر‬ ‫روي آيکون ‪ Login Window‬در زير منوي ‪ Administration‬موجود در منوي ‪ Desktop‬اجرا کنيد‪.‬‬ ‫جدول ‪۷۲-۳‬‬

‫المان ديالوگ‬

‫گزينههای لبه ‪Epiphany Browser‬‬

‫شرح‬

‫‪ Disable quit‬با فعال کردن اين گزينه‪ ،‬کاربر قادر نخواهد بود تا مرورگر ‪ Epiphany‬را ببندد‪.‬‬ ‫‪arbitary‬‬ ‫‪ Disable‬با فعال کردن اين گزينه‪ ،‬کاربر نخواهد توانست تا چيزي را در بين ‪ URL‬موجود‬ ‫‪URL‬‬ ‫در مرورگر تايپ کند‪.‬‬ ‫‪Bookmark‬‬ ‫‪ Disable‬با فعال کردن اين گزينه‪ ،‬کاربر قادر به ويرايش چوبالفهاي ثبت شده بر روي‬ ‫‪editing‬‬ ‫مرورگر نخواهد بود‪.‬‬

‫‪ Disable history‬فعال کردن ايگن گزينگه قابليتهاي تاريخچگه مرورگگر ‪ Epiphany‬را غيگر فعال‬ ‫میکنگد‪ .‬اين گزينه همچنيگن دگمههاي ‪ Forward‬و ‪ Back‬و همچنيگن ليست‬ ‫بيشترين سايتهاي بازديد شده را نيز غير فعال میکند‪.‬‬ ‫‪javascript‬‬ ‫‪ Disable‬فعال کردن ايگن گزينگه باعگث غيگر فعال شدن قابليتهاي ‪ javascript‬بر روي‬ ‫‪chrome‬‬ ‫پنجره مرورگر میشود‪.‬‬ ‫‪toolbar‬‬ ‫‪ Disable‬فعال کردن ايگگن گزينگگه باعگگث میشود تگگا کاربر قادر بگگه ويرايگگش نوارهاي ابزار‬ ‫‪editing‬‬ ‫نباشد‪.‬‬ ‫‪fullscreen‬‬ ‫‪ Force‬فعال کردن اين گزينه باعث میشود تا کاربر قادر به خروج از حالت تمام صفحه‬ ‫‪mode‬‬ ‫مرورگر نباشد‪.‬‬

‫‪ Hide menubar‬فعال کردن اين گزينه باعث میشود تا منوي مرورگر مخفي شود‪.‬‬ ‫‪ Safe protocols‬بگگا فعال کردن گزينگگه ‪ disable unsafe protocols‬امکان اضافگگه کردن‬ ‫پروتکلهايي را که مايل به غير فعال کردن آنها هستيد‪ ،‬به شما داده میشود‪.‬‬ ‫جدول ‪۷۳-۳‬‬

‫المان ديالوگ‬

‫گزينههای لبه ‪Epiphany Browser‬‬

‫شرح‬

‫‪ Lock on activation‬بگا فعال کردن ايگن گزينگه‪ ،‬هنگام فعال شدن محافگظ صگفحه نمايگش‪ ،‬صگفحه‬ ‫سگيستم قفگل میشود و براي دسگترسي مجدد بگه ميزکار‪ ،‬بايگد کلمگه عبور تايگپ‬ ‫شود‪.‬‬ ‫‪ Allow log out‬با فعال کردن اين گزينه‪ ،‬در هنگام نمايش پنجره مربوط به خروج از حالت قفل‬ ‫محافظ صفحه نمايش‪ ،‬دگمهاي نيز براي خروج از سيستم اضافه میشود‪.‬‬ ‫‪user‬‬ ‫‪ Allow‬با فعال کردن اين گزينه‪ ،‬در هنگام نمايش پنجره مربوط به خروج از حالت قفل‬ ‫‪switching‬‬ ‫محافگظ صگفحه نمايگش‪ ،‬گزينهاي براي سگوئيچ بگه کاربران ديگگر سگيستم اضافگه‬ ‫میشود‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬آشنايي با سيستم و ميزکار گنوم ‪138‬‬

‫جدول ‪۷۴-۳‬‬

‫لبه‬

‫لبه‬

‫های ابزار ‪Login Window‬‬

‫شرح‬

‫‪ Local‬اين لبه حاوي تنظيمات مربوط به ورود محلي به سيستم است‪ .‬اين تنظيمات‬ ‫شامل جلوه پنجره ورود به سيستم‪ ،‬تصوير و رنگ پسزمينه‪ ،‬لوگو‪ ،‬تنظيمات‬ ‫منو و پيغام خوشآمد به سيستم است‪.‬‬ ‫‪ Remote‬در اين لبه میتوانيد ورورد از راهدور به سيستم را فعال يا غير فعال کنيد‪.‬‬ ‫‪ Accessibility‬در اين لبه میتوانيد تنظيمات سهولت دسترسي را براي تسهيل ورود به‬ ‫سيستم توسط افراد داراي مشکلت حرکتي‪ ،‬انجام دهيد‪.‬‬ ‫‪ Security‬در اين لبه میتوانيد تنظيمات امنيتي سيستم را انجام دهيد‪ .‬تنظيماتي مانند‬ ‫ورود خودکار‪ ،‬ورود زمانبندي شده به سيستم‪ ،‬ورود مدير سيستم و‪...‬‬ ‫‪ User‬با استفاده از اين لبه میتوانيد کاربران مجاز براي ورود به سيستم را تعيين‬ ‫کنيد‪.‬‬

‫فصل چهارم‬ ‫آشنايي با برنامههاي کاربردی‬

‫‪  139‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫در اين فصل با مهمترين برنامههای کاربردی که به صورت استاندارد به همراه پارسيکس گنو‪/‬لينوکس‬ ‫ارائه میشونکد‪ ،‬آشنکا خواهيکد شکد‪ .‬برنامههای کاربردی گرافيککی موجود در پارسکيکس گنکو‪/‬لينوککس از‬ ‫طريق منوی ‪ Applications‬و در دسته بندیهای مربوط به خود قابل دسترسی هستند‪ .‬اکنون هريک از‬ ‫اين دستهبندیها و برنامههای کاربردی موجود در آنها را به صورت مجزا بررسی خواهيم کرد‪.‬‬

‫ابزارهای جانبی‬

‫ابزارهای جانبکی تعدادی برنامکه کاربردی عمومکی هسکتند ککه در زيکر منوی ‪ Accessories‬جای گرفتهانکد‪.‬‬ ‫برنامههای کاربردی اين دستهبندی به شرح ذيل هستند‪.‬‬

‫ماشينحساب‬

‫ماشين ح ساب يا ‪ Calculator‬از ابزارهايي است که معمول به صورت روزانه استفاده میشود‪ .‬برنامه‬ ‫ماشيکن حسکاب ککه در شککل ‪ ۱-۴‬نمايکش داده شده اسکت‪ ،‬دارای چهار حالت پايکه‪ ،‬پيشرفتکه‪ ،‬مالی و‬ ‫عل می اسکت که میتوا ند نيازهای محا سباتی مختلف ش ما را پوشکش د هد‪ .‬کار کردن با ماش ين ح ساب‬ ‫نياز به توضيح اضافهتری ندارد!‬

‫شکل ‪ ۱-۴‬ماشين حساب‬

‫ابزار ايجاد ‪ CD‬و ‪ DVD‬گنوم‪GnomeBaker :‬‬

‫علوه بر امکاناتی که سيستم ايجاد ‪ CD‬و ‪ DVD‬ناتيلوس در اختيککار شما قرار میدهد‪ ،‬ابزار قدرتمند‬ ‫ديگری نيز با نام ‪ GnomeBaker‬وجود دارد که استفاده از آن بسيار آسان بوده و میتوانيد ‪ CD‬و ‪ DVD‬‬ ‫های خود را با استفاده از آن ايجاد نماييد‪ .‬با استفاده از اين ابزار امکان ايجاد ديسکهای ‪ Multisession‬‬ ‫و انواع ديسکککهای حاوی داده و صککوتی وجود دارد‪ .‬انواع رسککانههای مورد پشتيبانککی ايککن ابزار از‬ ‫ديسکهای فشرده ‪ ۲۰۰‬مگابايتی شروع شده و به ‪DVD‬های ‪ ۸۵۰۰‬مگابايتی ختم میشوند‪ .‬امکان پاک‬ ‫کردن آسان ديسکهای ‪ CD­RW‬و فرمت کردن ‪ DVD­RW‬يا ‪ DVD+RW‬نيز فراهم شده است‪ .‬اين ابزار‬ ‫دارای يک مرورگر فايل توکار است که با استفاده از آن به سادگی میتوانيد فايلها و پوشههای موجود‬ ‫بر روی کامپيوتر را مرور کرده و آنهايي را که مايل به نوشتنشان بر روی ديسک هستيد‪ ،‬مشخص کنيد‪.‬‬

‫فصل چهارم‪ :‬آشنايي با برنامههای کاربردی ‪140‬‬

‫از ديگر امکانات ‪ GnomeBaker‬میتوان به قابليت ايجاد و نوشتن ‪ISO‬های ‪ CD‬و ‪ DVD‬و امکان ايجاد‬ ‫‪ ISO‬از فايلهايي که برای نوشتن انتخاب میکنيد‪ ،‬اشاره کرد‪ .‬اين ابزار در حال توسعه بوده و در آينده‬ ‫امکانات بيشتکر و جالبتری بکه آن اضافکه خواهکد شکد‪ .‬يککی از بهتريکن ويژگیهای آن عملکرد بسکيار بکا‬ ‫کيفيت و قابليت اطمينان بالی آن است‪ .‬شکل ‪ ۲-۴‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۲-۴‬‬

‫ابزار ايجاد ‪ CD‬و ‪ DVD‬گنوم‪GnomeBaker :‬‬

‫ابزار نقشه کاراکتر‬

‫در صورتی که نياز داشته باشيد تا کاراکترهای ويژهای را در حافظه کپی کرده و در برنامههای کاربردی‬ ‫ديگکر از آن اسکتفاده کنيکد‪ ،‬برنامکه ‪ Character Map‬برای شمکا مفيکد خواهکد بود‪ .‬ايکن برنامکه قادر اسکت تکا‬ ‫کاراکترهای مختلف موجود در قلمهای نصب شده بر روی سيستم را نمايش داده و امکان کپی آنها به‬ ‫حافظه را فراهم میکند‪ .‬شکل ‪ ۳-۴‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۳-۴‬‬

‫ابزار ‪Character Map‬‬

‫‪  141‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫ابزار واژهنامه ‪OnLine‬‬

‫بکا اسکتفاده از واژهنامکه آنليکن ‪ Dictionary‬میتوانيکد ترجمکه لغات انگليسکی خود را از مراجکع مختلف‬ ‫بدست آوريد‪ .‬برای استفاده از اين ابزار بايد به اينترنت متصل باشيد‪ Dictionary .‬واژه مورد نظر شما را‬ ‫ج ستجو کرده و نتيککجه ج ستجو در مراجع مختلف را در پنجره خروجی خود نمايش مید هد‪ .‬ش کل‬ ‫‪ ۴-۴‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۴-۴‬‬

‫ابزار ‪Dictionary‬‬

‫‪ GraveMan‬ابزاری ديگر برای ايجاد ‪ CD‬و ‪DVD‬‬

‫علوه بر ابزار ‪ GnomeBaker‬ککه برای ايجاد ‪ CD‬و ‪ DVD‬بکه همراه پارسکيکس گنکو‪/‬لينوککس ارائه شده‪،‬‬ ‫ابزار ديگری موسکوم بکه ‪ GraveMan‬نيکز وجود دارد ککه دارای امکانات و سکهولت در اسکتفاده بيشتری‬ ‫نسکبت بکه ‪ GnomeBaker‬میباشکد‪ .‬ايکن ابزار بدليکل اينککه در مراحکل اوليکه توسکعه خود میباشکد‪ ،‬دارای‬ ‫پايداری کمتری نسبت به ‪ GnomeBaker‬میباشد‪.‬‬

‫شکل ‪۵-۴‬‬

‫ابزار ‪GraveMan‬‬

‫فصل چهارم‪ :‬آشنايي با برنامههای کاربردی ‪142‬‬

‫سکيستم مررورگکر فايکل ايکن ابزار دارای قابليکت انعطاف بيشتری نسکبت بکه ‪ GnomeBaker‬داشتکه و ايکن‬ ‫اجازه را بکه کاربر میدهکد تکا فايلهای اضافکه شده جهکت نوشتکه شدن بر روی ديسکک را بکه صکورت‬ ‫مجازی تغييکر نام داده يکا آنهکا را درون پوشههای مجازی ککه در هنگام فراينکد نوشتکن ‪ CD‬بر روی آن‬ ‫ايجاد خواهند شد‪ ،‬منتقل کند‪ .‬شکل ‪ ۵-۴‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫ويرايشگر متن ‪GVim‬‬

‫اين ابزار رابط گرافيکی ويرايشگر متنی قدرتمند ‪ Vim‬است که در فصل آينده با آن آشنا خواهيد شد‪.‬‬ ‫تمامی دستوراتی که در ‪ VIM‬قابل استفاده هستند را در اين ويرايشگر نيز میتوانيد به کار بگيريد‪ .‬در‬ ‫صورتی که برنامهنويس باشيد‪ ،‬احتمال ايککن ويرايشگر يکی از ابزارهای محبوب شما خواهد بود‪ ،‬زيرا‬ ‫دارای امکانات خاصی جهت امور برنامه نويسی است‪ .‬مانند جمع کردن خطوط‪ ،‬رنگی کردن متن کدها‬ ‫و‪...‬‬ ‫ابزار ‪Take Screenshot‬‬

‫همانطور که از اسم آن پيداست‪ ،‬اين ابزار برای گرفتن عکس از صفحه نمايش به کار میرود‪ .‬اين ابزار‬ ‫از کل صفحه نمايش عکس گرفته و میتواند آنرا در مسير دلخواه شما با فرمت ‪ PNG‬ذخيره نمايد‪ .‬در‬ ‫حال حاضر اين ابزار به طور مستقيم نميتواند تنها از يک پنجره عکس بگيرد‪ ،‬بلکه با ترکيب کليدهای‬ ‫‪ Alt+PrintScreen‬میتوانيد با استفاده از آن از پنجرههای دلخواه عکس تهيه نماييد‪ .‬شکل ‪ ۶-۴‬اين ابزار‬ ‫را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۶-۴‬‬

‫ابزار ‪Terminal‬‬

‫ابزار ‪Take Screenshot‬‬

‫ابزار ترمينال يا ‪ GNOME Terminal‬در حقيقت يک شبيه ساز ترمينال است که برای اجرای دستککورات‬ ‫بر روی پوسته فرمان بايد از آن استفاده کنيد‪ .‬از ويژگیهای آن میتوان به پشتيبانی از خروجی رنگی‬ ‫‪ ،Bash‬امکان اسکتفاده از ‪Tab‬های مختلف برای داشتکن چنديکن ترمينال مجازی‪ ،‬امکان کپکی و چسکباندن‬ ‫آسان متن در محيط ترمينال‪ ،‬بزرگنمايي و کوچکنمايي متون‪ ،‬استفاده از جلوههای رنگی مختلف و‪...‬‬ ‫اشاره کرد‪ .‬در فصل آينده مقداری بيشتر در مورد مفهوم ترمينالها برای ش ما توضيح داده خواهد شد‪.‬‬ ‫يککی از امکانات جالب ‪ GNOME Terminal‬قابليکت تعريکف پروفايلهای مختلف و اسکتفاده از آنهاسکت‪.‬‬ ‫هر پروفايل میتواند حاوی ويژگیهای مستقلی مانند نوع قلم‪ ،‬رنگ پس زمينه‪ ،‬جلوه و‪ ...‬باشد‪.‬‬

‫‪  143‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫ابزار ‪Text Editor‬‬

‫ابزار ‪ Text Editor‬ويرايشگر متنی پيشگزيده ميزکار گنوم موسوم به ‪ Gedit‬میباشد‪ .‬اين ويرايشگر متنی‬ ‫در عيکن سکاده بودن دارای ويژگیهای فنکی بسکيار گسکتردهای اسکت ککه آنرا برای اسکتفاده بسکيار مناسکب‬ ‫میباشکد‪ .‬از مهمتريکن ويژگیهای آن میتوان بکه توانايکي در خواندن فايلهای متنکی بکا ‪Encoding‬های‬ ‫مختلف و ذخيره متون بککه ‪Encoding‬های مختلف‪ ،‬توانايککي در رنگککی کردن متککن و پشتيبانککی از تعداد‬ ‫زيادی زبان برنامهنويسکی برای رنگکی کردن کدهای مربوطکه‪ ،‬پلگينهای مختلف برای افزودن امکانات‬ ‫جانبکی ماننکد فاصکلهدهی خطوط‪ ،‬مرتکب کردن خطوط و غلط ياب امليکي اشاره کرد‪ .‬شککل ‪ ۷-۴‬ايکن‬ ‫ويرايشگر را در حال نمايش کدهای ‪ HTML‬نشان میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۷-۴‬‬

‫ابزار ‪Text Editor‬‬

‫واژهنامه چند زبانه ‪xFarDic‬‬

‫واژهنامکه چنکد زبانکه ‪ xFarDic‬واژهنامهای اسکت ککه دارای بانکهای اطلعاتکی انگليسکی بکه انگليسکی و‬ ‫انگليسی به فارسی میباشد‪ .‬اين واژهنامه حدود دو سال است که توسعه میيابد و دارای امکانات بسيار‬ ‫زيادی مانند سيستم مرورگر واژهها‪ ،‬ترجمه هوشمند از حافظه کليپ بورد‪ ،‬تاريخچه واژههای ترجمه‬ ‫شده‪ ،‬ترجمه همزمان از چند بانک اطلعاتی‪ ،‬غلط ياب امليي‪ ،‬ترجمه برعکس از بانکهای اطلعاتی‪،‬‬ ‫توانايي در جستجوی واژههای مشابه‪ ،‬کپی نتيجه جستجو در حافظه‪ ،‬توانايي سفارشی سازی گزينهها‬ ‫توسط کاربر است که آنرا تبديل به يکی از کاملترين برنامههای واژهنامه در گنو‪/‬لينوکس میسازد‪ .‬شکل‬ ‫‪ ۸-۴‬اين واژهنامه را نمايش میدهد‪.‬‬

‫بازیها‬

‫بازیهای کامپيوتری امروزه تبديکل بکه يککی از جذابيتهای عمده کامپيوترهای شخصکی شدهانکد ککه‬ ‫میتوانيد از آنها برای رفع خستگی و سرگرمی استفاده کنيد‪ .‬تعداد بسيار زيادی بازی برای سيستمعامل‬ ‫گنککو‪/‬لينککوکس طککراحی شده است که البته تعدادی از آنها آزاد و رايگان نيستند‪ .‬به همراه پارسيکس‬

‫فصل چهارم‪ :‬آشنايي با برنامههای کاربردی ‪144‬‬

‫شکل ‪۸-۴‬‬

‫واژهنامه چندزبانه ‪xFarDic‬‬

‫گنکو‪/‬لينوککس تعدادی بازی سکرگرمکننده و کلسکيک ارائه شده ککه میتوانيکد از آنهکا لذت ببريکد‪ .‬در‬ ‫صکورتی ککه نياز داريکد بازیهای بيشتری بر روی سکيستمتان نصکب کنيکد‪ ،‬میتوانيکد از ابزار ‪ Synaptic‬‬ ‫برای جستجو و پيدا کردن آنها استفاده نماييد‪ .‬بازیها در منوی ‪ Games‬در زيرمنوی ‪ Applications‬قرار‬ ‫دارند‪.‬‬ ‫بازی ‪AisleRiot Solitare‬‬

‫در صورتی که بازیهای کلسيک با کارت علقهمند هستيد‪ ،‬بازی ‪ AisleRiot Solitare‬حاوی دهها بازی‬ ‫جذاب و مختلف بکا کارت میباشکد ککه میتوانيکد زمان زيادی را صکرف يادگيری آنهکا کنيکد! در صکورتی‬ ‫ککه مايکل بکه يادگيری نحوه هکر يکک از بازیهکا هسکتيد‪ ،‬بکا فشردن کليدهای ‪ Shift+F1‬راهنمای بازی‬ ‫انتخاب شده نمايش داده خواهد شد‪ .‬با کليک بر روی دگمه ‪ Select Game‬که بر روی نوار ابزار برنامه‬ ‫قرار دارد‪ ،‬میتوانيکد بازی مورد نظکر خود را از ليسکت بازیهای موجود انتخاب کنيکد‪ .‬شککل ‪ ۹-۴‬ايکن‬ ‫ابزار را نشان میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۹-۴‬‬

‫بازی ‪AisleRiot‬‬

‫‪  145‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫بازی ‪Ataxx‬‬

‫بازی ‪ Ataxx‬يککک بازی فکری اسککت کککه در آن بايککد بککا حرکتهای صککحيح و حسککاب شده‪ ،‬جلوی‬ ‫پيشروی حريف را که میتواند يک کاربر ديگر يا رايانه باشد‪ ،‬بگيريد‪ .‬در نهايت با اتمام فضاهای خالی‬ ‫موجود‪ ،‬کاربری برنده اسکت ککه مهرههای بيشتری بر روی صکفحه داشتکه باشکد‪ .‬برای آشنايکي بيشتکر بکا‬ ‫قواعد بازي‪ ،‬میتوانيد راهنمای آنرا مطالعه کنيد‪ .‬شکل ‪ ۱۰-۴‬اين بازی را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۱۰-۴‬‬

‫بازی ‪Ataxx‬‬

‫بازی ‪Five or More‬‬

‫بازی ‪ Five or More‬نيز بازی فکری ديگری است که در آن بايد تعداد پنج يا بيشتر مهره همرنگ را در‬ ‫کنار هم قرار دهيد تا از روی صفحه نمايش پاک شوند‪ .‬با حرکتهای شما دائما مهرههای جديدی بر‬ ‫روی صفحه ظاهر میشود که بايد با حرکتهای صحيح خود و حذف مهرههای با چيدن آنها در کنار‬ ‫هم‪ ،‬مانع از پر شدن صفحه شويد‪ .‬در صورتی که صفحه پر شود‪ ،‬بازی تمام شده است‪ .‬شکل ‪۱۱-۴‬‬ ‫اين بازی را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۱۱-۴‬‬

‫بازی ‪Five or More‬‬

‫فصل چهارم‪ :‬آشنايي با برنامههای کاربردی ‪146‬‬

‫بازی ‪Four in a Row‬‬

‫همانطور که از نام اين بازی پيداست‪ ،‬بايد تلش کنيد تا چهار عدد از مهرههای خود را در يک رديف‬ ‫افقکی‪ ،‬عمودی يکا مورب بچينيکد‪ .‬نخسکتين کسکی ککه موفکق بکه انجام ايکن کار شود‪ ،‬برنده بازی محسکوب‬ ‫میشود‪ .‬ضمنا بايد توجه کنيد که فقط تا اتمام فضای صفحه بازی فرصت داريد‪ .‬شکل ‪ ۱۲-۴‬اين بازی‬ ‫را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۱۲-۴‬‬

‫بازی ‪Four in a Row‬‬

‫بازی ‪Freecell Solitaire‬‬

‫احتمال ا ين بازی ي کی از آشناترين بازیهای کار تی موجود بر روی پارسيکس گنو‪/‬لينوکس است که‬ ‫مشابه آنرا بر روی سيستمعاملهای ديگر ديده و احتمال با آن بازی کردهايد‪ .‬شکل ‪ ۱۳-۴‬اين بازی را‬ ‫نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۱۳-۴‬‬

‫بازی ‪Frozen Bubble‬‬

‫بازی ‪Freecell Solitaire‬‬

‫اين بازی يکی از بازیهای جذاب دنيای گنو‪/‬لينوکس است که به احتمال قوی شما نيز از آن خوشتان‬

‫‪  147‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫خواهد آمد‪ .‬در اين بازی که میتواند به صورت تک يا دو نفره انجام شود‪ ،‬شما به عنوان يک پنگوئن‬ ‫کوچک‪ ،‬بايد با شليک توپهايي به توپهای همرنگ موجود بر روی صفحه‪ ،‬آنها را فرو بريزيد‪ .‬در‬ ‫حالی که صفحه بازی هر دقيقه کوچکتر میشود‪ .‬پيش از رسيدن توپهای باقيمانده به بالی سرتان در‬ ‫اثکر کوچکک شدن صکفحه بازی‪ ،‬بايکد تمامکی آنهکا را ريختکه باشيکد در غيکر اينصکورت بازنده هسکتيد‪ .‬ايکن‬ ‫بازی دارای يک موسيقی جذاب هم هست و امکان اجرای آن به صورت تمام صفحه نيز وجود دارد‪.‬‬ ‫شکل ‪ ۱۴-۴‬اين بازی را نشان میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۱۴-۴‬‬

‫بازی ‪Frozen Bubble‬‬

‫بازی ‪Gnometris‬‬

‫ايککن بازی شککبيه سککازی شده بازی جذاب و معروف ‪ Tetris‬اسککت کککه در آن بايککد بککا چيدن مناسککب‬ ‫مهرههايکي ککه از بالی صکفحه بکه پاييکد حرککت میکننکد‪ ،‬رديفهای روی صکفحه را کامکل کنيکد تکا‬ ‫رديفهای کامکل شده ار روی صکفحه حذف شونکد‪ .‬در صکورتی ککه ايکن کار را بکه طور صکحيح انجام‬ ‫ندهيد‪ ،‬با پر شدن صفحه بازنده خواهيد بود‪ .‬در هر مرحله نيز سرعت حرکت مهرهها بيشتر میشود و‬ ‫بايد حرکتهای سريعتری داشته باشيد‪ .‬شکل ‪ ۱۵-۴‬اين بازی را نشان میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۱۵-۴‬‬

‫بازی ‪Gnometris‬‬

‫فصل چهارم‪ :‬آشنايي با برنامههای کاربردی ‪148‬‬

‫بازی ‪Klotski‬‬

‫اين بازی يک بازی فکری نه چندان پيچيده است که شما بايد با کمترين تعداد حرکت‪ ،‬صفحه بزرگ‬ ‫دارای چهار سوراخ را به محل اصلی آن که در گوشه پايين سمت راست صفحه قرار دارد‪ ،‬بکشيد‪ .‬در‬ ‫هکر مرحله نحوه حرکتهکا پيچيدهتکر میشود و شمکا بايکد بيشتکر درباره آن فککر کنيکد! شککل ‪ ۱۶-۴‬ايکن‬ ‫بازی را نشان میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۱۶-۴‬‬

‫بازی ‪Klotski‬‬

‫بازی ‪Mahjongg‬‬

‫اين بازی يک بازی فکری قديمی چينی است که بايد با نشان کردن هر دو مهره همشکل با کليک بر‬ ‫روی آنها‪ ،‬باعث حذفشان از روی صفحه شده و در نهايت بازی را تا حذف تمامی مهرهها ادامه دهيد‪.‬‬ ‫ممککن اسکت ايکن بازی را قبل ديده باشيکد‪ .‬يککی از جذابتريکن بازیهای فکری موجود در پارسکيکس‬ ‫گنو‪/‬لينوکس اين بازی است‪ .‬شکل ‪ ۱۷-۴‬اين بازی را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۱۷-۴‬‬

‫بازی ‪Mahjongg‬‬

‫‪  149‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫بازی ‪Mines‬‬

‫با بازی مين روب حتما آشنا هستيد‪ .‬با کليک بر روی يکی از فضاهای خالی‪ ،‬اعدادی بر روی صفحه‬ ‫نمايکش نشان داده میشونکد ککه نمايانگکر تعداد مينهای موجود در کنار هکر يکک از بلکهکا اسکت‪ .‬بکا‬ ‫تفسير اين اعداد بايد محل صحيح مين را علمتگذاری کنيد و با حرکت اشتباه منفجر خواهيد شد!‬ ‫شکل ‪ ۱۸-۴‬اين بازی را نشان میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۱۸-۴‬‬

‫بازی ‪Mines‬‬

‫بازی ‪Nibbles‬‬

‫اين بازی يک بازی معروف کرمی است که در آن کرم شما با تغذيه از غذاهای روی صفحه طويلتر‬ ‫میشود و کنترل آن هر لحظه دشوارتر‪ .‬اين بازي را میتوانيد تا لحظهای که کرمتان با ديوارها برخورد‬ ‫نکرده‪ ،‬ادامه دهيد‪ .‬شکل ‪ ۱۹-۴‬اين بازی را نشان میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۱۹-۴‬‬

‫بازی ‪Robots‬‬

‫بازی ‪Nibbles‬‬

‫در اين بازی بايد آدمکتان را از دست روباتهای مهاجم نجات دهيد! بايد آنچنان سريع حرکتت کنيد‬ ‫که بتوانيد رباتهای تعقيب کننده را گيج کرده و باعث به هم خوردن و منفجر شدنشان شويد‪ .‬در هر‬ ‫مرحله تعداد رباتها و فضای حرکت شما کمتر میشود‪ .‬بايد دقت کنيد تا رباتها شما را نکشند و‬ ‫هر وقت گير کرديد‪ ،‬میتوانيد از تله پورت برای جابجا شدن به يک فضای خالی جديد استفاده کنيد‪.‬‬

‫فصل چهارم‪ :‬آشنايي با برنامههای کاربردی ‪150‬‬

‫بازی ‪Same GNOME‬‬

‫در اين بازی شما بايد سعی کنيد تا با انتخاب يک رنگ از مهرهها به عنوان رنگ هدف‪ ،‬مهرههای ديگر‬ ‫را به صورت دسته دسته حذف کنيد‪ .‬توجه داشته باشيد هر چه تعداد مهرهای که آنها را باهم حذف‬ ‫میکنيد بيشتر باشد‪ ،‬امتياز دريافتی شما بيشتر خواهد شد‪ .‬حداکثر سعی خود را بکار بگيريد تا بتوانيد‬ ‫تعداد مهرههای کنارهکم رنکگ هدف را بيشتکر و بيشتکر کنيکد‪ ،‬بکا افزايکش تعداد مهرههکا‪ ،‬امتياز بکه صکورت‬ ‫تصکاعدی بال میرود‪ .‬برای اينککه برنده شويکد‪ ،‬در نهايکت هيکچ مهرهای نبايکد بر روی صکفحه بازی باقکی‬ ‫مانده باشد‪ .‬شکل ‪ ۲۰-۴‬اين بازی را نشان میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۲۰-۴‬‬

‫بازی ‪Same GNOME‬‬

‫بازی ‪SuperTux‬‬

‫اين بازی يکی ديگر از بازیهای جذاب دنيای گنو‪/‬لينوکس است و در حقيقت شبيه سازی شده بازی‬ ‫‪ Super Mario‬است که در دستگاههای بازی قديمی شايد آنرا بازی کرده باشيد‪ .‬در اين بازی که شامل‬ ‫تعداد زيادی مرحله مختلف همراه بکا موانکع مختلف اسکت‪ ،‬پنگوئن خود را بکه پيکش ببريکد تکا در پايان‬ ‫دوست خود را نجات دهد‪ .‬شکل ‪ ۲۱-۴‬اين بازی را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۲۱-۴‬‬

‫بازی ‪Supertux‬‬

‫‪  151‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫در راه نيز میتوانيد با برداشتن سکهها امتياز خود را افزايش دهيد‪ ،‬با خوردن تخم پرنده هيکل خود را‬ ‫بزرگ کنيکد و بکا خورد گکل آتکش بکه سکوی دشمنانتان آتکش پرتاب کنيکد ککه عبور از مراحکل دشوار را‬ ‫آسانتر میکند‪ .‬توجه داشته باشيد که تخم پرنده و گل آتش داخل سنگهای روی سفحه نمايش پنهان‬ ‫هستند و با زدن ضربه سر به اين سنگها نمايش داده میشوند‪ .‬بنابراين شما بايد آنها را پيدا کنيد‪ .‬با‬ ‫استفاده از دگمه ‪ Space‬میتوانيد از روی موانع بپريد و با نگه داشتن کليد ‪ Ctrl‬پنگوئن شما سريعتر راه‬ ‫میرود‪.‬‬ ‫بازی ‪Tetravex‬‬

‫اين بازی يکی ديگر از بازیهای فکری ارائه شده به همراه پارسيکس گنو‪/‬لينوکس است‪ .‬در اين بازی‬ ‫شمکا بايکد بکا تفسکير صکحيح اعدادی ککه بر روی مهرههکا در اختيار شمکا قرار داده شده اسکت‪ ،‬آنهکا را در‬ ‫فضای سمت چپ صفحه در کنار هم بچيديد‪ .‬تنها لبههای با اعداد مشابه میتوانند در کنار هم جذب‬ ‫شوند‪ .‬مثل دو لبه با عدد ‪ ۹‬میتوانند در کنار هم قرار گيرند ولی دو لبه با اعداد ‪ ۶‬و ‪ ۹‬نمیتوانند‪ .‬بازی‬ ‫وقتی به پايان میرسد که شما بتوانيد مهرهها را با موفقيت در کنار هم چيده و صفحه سمت چپ را‬ ‫کامل کنيد‪ .‬توجه داشته باشيد که زمان انجام اين کار هم فاکتور مهمی است‪ .‬شکل ‪ ۲۲-۴‬اين بازی را‬ ‫نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۲۲-۴‬‬

‫بازی ‪Tetravex‬‬

‫ابزارهای گرافيکی‬

‫ابزارهای گرافيککی تعدادی نرمافزار هسکتند ککه کاربرد آنهکا در ايجاد و ويرايکش فايلهای گرافيککی و‬ ‫تصاوير‪ ،‬نمايش تصاوير خواندن ‪ PDF‬و ‪ PostScript‬و کار با اسکنرها و دوربينهای ديجيتالی میباشند‪.‬‬ ‫این ابزارها در زيرمنوی ‪ Graphics‬جای گرفتهاند‪.‬‬ ‫ابزار ‪Evince Document Viewer‬‬

‫‪ Evince‬يکک برنامکه برای نمايکش فايلهای ‪ PDF، PostScript، DVI‬و ‪ Djvu‬میباشکد‪ .‬ايکن ابزار قادر بکه‬ ‫نمايکش ‪Bookmark‬هکا و ‪Index‬های موجود در مسکتندات ‪ PDF‬نيکز هسکت‪ .‬ايکن ابزار برای کار کردن بکا‬ ‫فايلهای حجيم ‪ PDF‬بسيار مناسب میباشد و دارای سرعت نمايش مطلوبی است‪.‬‬

‫فصل چهارم‪ :‬آشنايي با برنامههای کاربردی ‪152‬‬

‫ابزار ‪GIMP Image Editor‬‬

‫کاربران برنامکه مشهور ويرايکش تصکوير و فايلهای گرافيککی فتوشاپ احتمال از ديدن ابزار قدرتمنکد‬ ‫گرافي کی ‪ GIMP‬که میتوا ند ب سياری از عمليات قا بل انجام با فتوشاپ را انجام دهد‪ ،‬خرسند خواهند‬ ‫شد‪ .‬مخصوصا اينکه ببينند اين ابزار به خوبی با زبان فارسی هم سازگار است و فايلهای ‪ PSD‬را نيز‬ ‫پشتيبانکی میکنکد‪ .‬برای اينککه بتوانيکد در مورد امکانات و تواناييهای ‪ GIMP‬قضاوت کنيکد‪ ،‬بايکد يکک‬ ‫گرافيست حرفهای باشيد‪ .‬در عيکن حکال داشتن امکانات زياد‪ ،‬شيوه طراحی اين ويرايشگر گرافيکی به‬ ‫گونهای است که هر کاربر تازهکاری که سابقه کار کردن با هيچ ابزار گرافيکی ديگری را نداشته است‪،‬‬ ‫بتوانکد بکا آن بکه راحتکی شروع بکه کار کرده و بکا آن بکه سکرعت اخکت بگيرد‪ .‬سکرعت انجام عمليات و‬ ‫پردازشهکا نيکز در ‪ GIMP‬عالی اسکت‪ .‬قول میدهکم در صکورتی ککه علقهمنکد بکه کار بر روی تصکاوير و‬ ‫فايلهای گرافيکی باشيد‪ ،‬از آن لذت خواهيد برد‪.‬‬ ‫مفاهيم استفاده شده در ‪ GIMP‬تقريبا شبيه برنامه فتوشاپ است‪ .‬در اين برنامه نيز با اصطلحاتی مانند‬ ‫ليههای تصکويری و فيلترهای گرافيککی مختلف مواجکه خواهيکد شکد‪ .‬در صکورتی ککه کمکی علقهمنکد‬ ‫باشيد‪ ،‬حتی میتوانيد فيلترهای دلخواه خود را برای آن برنامهنويسی کنيد‪.‬‬ ‫يککی ديگکر از ويژگیهای بسکيار خوب گيمکپ‪ ،‬توانايکي آن در ذخيره و خواندن فايلهای گرافيککی بکه‬ ‫فرمتهای بسکيار متنوع و همچنيکن توانايکي در خواندن فايلهای ‪ PDF‬و ذخيره آن بکه صکورت تصکوير‬ ‫میباشد‪ .‬شکل ‪ ۲۳-۴‬پنجره اصلی گيمپ را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫گيمکپ همچنيکن میتوانکد بکا اسککنرهای نصکب شده بر روی سکيستم کار کرده و بکا گزينههای متنوعکی‪،‬‬ ‫انواع تصاوير را از روی ميزکار‪ ،‬پنجرهها و منوها تهيه کند‪.‬‬

‫شکل ‪۲۳-۴‬‬

‫پنجره اصلی ‪GIMP‬‬

‫‪  153‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫ابزار ‪GQView‬‬

‫ابزار ‪ GQView‬يک برنامه نمايش تصوير سريع و قدرتمند است‪ .‬در صورتی که مجموعهای از تصاوير‬ ‫مختلف داريکد‪ GQView ،‬میتوانکد کمکک بزرگکی برای ديدن آنهکا باشکد‪ .‬امکاناتکی ماننکد پيشنمايشهای‬ ‫کوچکک تصکاوير‪ ،‬نمايکش اسکليدوار‪ ،‬نمايکش تمام صکفحه‪ ،‬بزرگنمايکي و کوچکنمايکي‪ ،‬چرخاندن‬ ‫تصکککاوير‪ ،‬توانايکککي در خواندن اطلعات ديجيتالی ايجاد شده توسکککط دوربينهای ديجيتالی از روی‬ ‫تصکاوير‪ ،‬تاريخچکه مسکيرهای تصکاوير‪ ،‬امکان ‪ Export‬تصکاوير بکه برنامههای ويرايشگکر تصکوير ماننکد‬ ‫گيمپ‪ ،‬مرتب کردن تصاوير تنها بخشي از تمام تواناييهای ‪ GQView‬هستند‪ .‬شکل ‪ ۲۴-۴‬اين ابزار را‬ ‫نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۲۴-۴‬‬

‫ابزار ‪gThumb Image Viewer‬‬

‫پنجره اصلی ‪GQView‬‬

‫ابزار ‪ gThumb Image Viewer‬يکک ابزار ديگکر برای نما يش تصکاوير اسکت‪ .‬ايکن ابزار نيکز ماننکد‬ ‫میتوانکد تصکاوير را بکه صکورتهای گوناگون از جمله بصکورت اسکليد نمايکش دهکد‪ .‬بکا اسکتفاده از‬ ‫‪ gThumb‬میتوانيد تغييرات جزيي مانند ويرايش روشنايي و رنگ را بر روی تصاوير انجام دهيد‪ .‬علوه‬ ‫بر ايکن ‪ gThumb‬امکان شناسکايي و خواندن تصکاوير از روی دوربينهای ديجيتالی داراسکت‪ .‬از امکانات‬ ‫ديگکر آن میتوان بکه توانايکي در ايجاد کاتالوگهايکي از تصکاويری اسکت ککه در پوشههای گوناگون قرار‬ ‫دارند‪ .‬شکل ‪ ۲۵-۴‬نمايي از اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۲۵-۴‬‬

‫‪ GQView‬‬

‫پنجره اصلی ‪gThumb‬‬

‫فصل چهارم‪ :‬آشنايي با برنامههای کاربردی ‪154‬‬

‫ابزار ‪gtkam‬‬

‫ابزار ‪ gtkam‬همانطور ککه از نام آن پيداسکت‪ ،‬ابزاری برای خواندن و ذخيره تصکاوير از روی دوربينهای‬ ‫ديجيتالی اسکت‪ .‬ايکن ابزار معمول از دوربينهای بکا رابطهای نکه چندان رايکج نيکز پشتيبانکی میکنکد‪ .‬در‬ ‫صکورتی ککه دوربيکن ديجيتال شمکا در ليسکت مورد پشتيبانکی ‪ ،gtkam‬نيسکت‪ ،‬جاي نگرانکی وجود ندارد‪.‬‬ ‫میتوانيد از دگمه ‪ detect‬آن استفاده کنيد و يا به صورت يک ابزار ‪ USB‬معمولی فايلهای درون آنرا به‬ ‫روی سيستمتان کپی کنيد‪.‬‬ ‫ابزار ويرايش برداری ‪Inkscape‬‬

‫‪ Inkscape‬يکک ابزار ويرايکش فايلهای برداری بسکيار قدرتمنکد اسکت ککه میتوانکد طيکف وسکيعی از‬ ‫فرمتهای گرافيکی را خوانده به علوه بر چندين فرمت مختلف برداری‪ ،‬به فرمتهای گرافيکی عادی‬ ‫نيز فايلهای خود را ذخيره کند‪ .‬همانطور که میدانيد‪ ،‬فايلهای تصويری برداری‪ ،‬برخلف فرمتهای‬ ‫گرافيکی معمولی‪ ،‬با تغيير اندازه دچار کاهش وضوح تصوير نمیشوند‪ .‬از اينرو از اين فرمت به طور‬ ‫گسترده برای مواردی مانند آيکونهای ميزکار که در آن لزم است آيکونها با اندازههای بسيار متغيير و‬ ‫بعضا سفارشی نمايش داده شوند‪ ،‬استفاده میشود‪ .‬از آنجايي که اين ابزار ابزاری تقريبا حرفهای است‪،‬‬ ‫ممککن اسکت کاربردی برای کاربران معمولی نداشتکه باشکد‪ ،‬ولی قطعکا مورد توجکه گرافيسکتها و افراد‬ ‫علقهمنکد بکه گرافيکک قرار خواهکد گرفکت‪ .‬نوار ابزار ايکن برنامکه حاوی ابزارهای بسکيار گوناگونکی برای‬ ‫رسکم انواع خطوط‪ ،‬اشکال و احجام بوده و میتوانکد اطلعات را بکه صکورت ليههای مجزای گرافيککی‬ ‫ذخيره کند‪ .‬فرمت پيش گزيده اين ابزار فرمت گرافيک برداری ‪ SVG‬است که فرمتی شناخته شده در‬ ‫بسکياری از برنامههای رسکم برداری بکه شمار میرود‪ .‬ضمنکا ايکن ابزار بکه خوبکی بکا زبان فارسکی سکازگار‬ ‫بوده و برای نوشتکن بکه فارسکی در آن نياز بکه انجام هيچگونکه کار اضافهای نيسکت‪ .‬شککل ‪ ۲۶-۴‬پنجره‬ ‫اصلی ‪ Inkscape‬را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۲۶-۴‬‬

‫پنجره اصلی ‪Inkscape‬‬

‫‪  155‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫ابزار ‪gPDF‬‬

‫ابزار ‪ gPDF‬همانطور ککککه از نام آن پيداسکککت‪ ،‬يکککک نمايشگکککر فايلهای ‪ PDF‬اسکککت‪ .‬ايکککن ابزار از‬ ‫‪Bookmark‬های درون فايلهای ‪ PDF‬پشتيبانکی کرده و میتوانکد ليسکتی حاوی پيشنمايشکی از صکفحات‬ ‫مختلف نمايش میدهد‪ .‬همانند ‪ ،Evince‬با استفاده از اين ابزار نيز میتوانيد به سادگی فايلهای ‪ PDF‬را‬ ‫مرورکرده و بزرگنمايي آنها را تغيير دهيد‪ .‬شکل ‪ ۲۷-۴‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۲۷-۴‬‬

‫پنجره اصلی ‪gPDF‬‬

‫ابزار ‪Gnome Ghostview‬‬

‫ابزار ‪ GGV‬ابزاری برای نمايکش فايلهای ‪ Post Script‬میباشکد‪ .‬نحوه کار کردن بکا ايکن ابزار بسکيار شکبيه‬ ‫‪ gPDF‬است‪ .‬با اين تفاوت که بجای نمايش ‪ ،PDF‬مخصوص نمايش فايلهای ‪ Post Script‬طراحی شده‬ ‫است‪.‬‬ ‫ابزار ‪xCHM‬‬

‫ابزار ‪ xCHM‬ابزاری برای نمايش فايلهای با فرمت ‪ CHM‬است‪ .‬برخی از کتابهای الکترونيکی با اين‬ ‫فرمکت ارائه میشونکد‪ .‬ايکن ابزار دارای امکان جسکتجو و جسکتجوی پيشرفتکه بر روی فايلهای ‪ CHM‬‬ ‫است‪.‬‬ ‫ابزار ‪xSANE‬‬

‫ابزار ‪ xSANE‬ابزاری گرافيکی برای استفاده از اسکنرهای گرافيکی بر روی سيستم است‪ .‬در صورتی که‬ ‫اسککنر داريکد‪ ،‬میتوانيکد از ايکن ابزار برای اسکتفاده از آن سکود ببريکد‪ .‬ايکن ابزار در حقيقکت يکک رابکط‬ ‫گرافيککی برای ابزار متنکی ‪ sane‬و کتابخانکه ‪ libsane‬اسکت‪ .‬برنامکه گرافيککی ‪ GIMP‬نيکز از هميکن کتابخانکه‬ ‫برای اسککن اسکتفاده میکنکد‪ .‬ايکن برنامکه تنهکا از اسککنرهای دارای رابطهای اسکتاندارد ‪ USB‬و درگاه‬ ‫موازی پشتيبانکی میکنکد و اسککنرهايي ککه از سکيستمهای غيکر اسکتاندارد اسکتفاده میکننکد‪ ،‬توسکط آن‬ ‫شناسايي نخواهند شد‪ .‬در صورتی که فصد خريد اسکنر داريد‪ ،‬توجه داشته باشيد اسکنرهايي که بر‬

‫فصل چهارم‪ :‬آشنايي با برنامههای کاربردی ‪156‬‬

‫روی جعبه آنها پشتيبانی از سيستمعامل ‪ Mac OSX‬درج شده است‪ ،‬توسط ‪ xSANE‬شناسايي خواهند‬ ‫شد‪.‬‬

‫ابزارهای اينترنت‬

‫امروزه اينترنت به عنوان يک ابزار ارتباطی نوين‪ ،‬جزء لين فک زندگی بسياری از افراد در آمده است‪.‬‬ ‫پارسيکس گنو‪/‬لينوکس نيز به همراه ابزارهای متنوعی برای استفاده از خدمات مختلف موجود بر روی‬ ‫شبککه اينترنکت ارائه شده اسکت ککه در ايکن بخکش بکه معرفکی آنهکا میپردازيکم‪ .‬ابزارهای اينترنکت در زيکر‬ ‫منوی ‪ Internet‬موجود در منوی ‪ Applications‬قرار دارند‪.‬‬ ‫سرويسگيرنده پست الکترونيکی ‪Balsa‬‬

‫پست الکترونيکی پر استفادهترين سرويس موجود بر روی شبکه اينترنت است که بستر اصلی ارتباطی‬ ‫بر روی ايکن شبککه را تشکيکل داده اسکت‪ .‬برنامههای سکرويس گيرنده پسکت الکترونيککی ايکن امکان را‬ ‫فراهم میکنند تا بتوانيد نامههای الکترونيکی خود را دريافت‪ ،‬به صورت ‪ Offline‬مطالعه کرده و پاسخ‬ ‫دهيد و در نهايت با اتصال به اينترنت آنها را به مقصد ارسال نماييد‪ .‬برنامه سرويسگيرنده پيشگزيده‬ ‫پست الکترونيکی در پارسيکس گنو‪/‬لينوکس‪ Balsa ،‬نام دارد‪ .‬استفاده از اين برنامه بسيار ساده بوده و‬ ‫دارای سرعت عمل بسيار مناسبی جهت ارسال و دريافت نامههاست‪.‬‬ ‫تنظيمات اوليه ‪Balsa‬‬

‫بخش اصلی تنظيم ‪ Balsa‬را بايد از پنجره ‪ Preferences‬موجود در منوی ‪ Settings‬انجام دهيد‪ .‬مهمترين‬ ‫لبه پنجره ‪ ،Preferences‬لبه ‪ Mail Servers‬میباشد‪ .‬در اين پنجره شما بايد اطلعات سرويسدهندههای‬ ‫ارسکال و دريافکت نامههای الکترونيککی را ککه از طرف ارائه کننده سکرويس پسکت الکترونيککی در اختيار‬ ‫شمککا قرار داده میشود‪ ،‬وارد نماييککد‪ .‬برای تنظيککم دريافککت نامههای الکترونيکککی‪ ،‬در بخککش ‪ Remote‬‬ ‫‪ mailbox servers‬بر روی ‪ Add‬کليک کرده و گزينه مناسب را انتخاب نماييد‪ .‬يکی از گزينههای ‪POP3،‬‬ ‫‪ IMAP   mailbox‬و ‪ IMAP   Folder‬قابکل انتخاب اسکت‪ .‬سکپس میتوانيکد تنظيماتکی ماننکد نام کاربری‪ ،‬نام‬ ‫سرويسدهنده‪ ،‬کلمه عبور و غيره را وارد کنيد‪ .‬برای اينکه تنظيمات پست الکترونيکی شما کامل شود‪،‬‬ ‫در بخکش ‪ Outgoing   mail   server‬نيکز بايکد تنظيمات سکرويسدهندهای را ککه بکا اسکتفاده از آن نامههای‬ ‫الکترونيکی خود را ارسال میکنيد را نيز وارد نماييد‪ .‬برای اين منظور بر روی دگمه ‪ Add‬کليک کرده و‬ ‫تنظيما تی مان ند نام سرويسدهنده‪ ،‬نام کاربری و کل مه عبور را وارد کن يد‪ .‬پس از اتمام انجام تنظيمات‪،‬‬ ‫در پنجره اصکلی تنظيمات‪ ،‬بر روی ‪ Apply‬و ‪ OK‬کليکک کنيکد تکا پنجره بسکته شود‪ .‬برای تنظيکم نام و‬ ‫آدرس پست الکترونيکی که به گيرنده نمايش داده میشود‪ ،‬در منوی ‪ Settings‬بر روی ‪ Identities‬کليک‬ ‫کنيکد‪ .‬شککل ‪ ۲۸-۴‬پنجره تنظيمات اصکلی ‪ Balsa‬را نمايکش میدهکد‪ .‬يککی از ويژگیهای بسکيار خوب‬ ‫‪ ،Balsa‬امکان تعريف ‪Identity‬های مختلف است‪ .‬در صورتی که چندين نشانی پست الکترونيکی داريد‪،‬‬ ‫بکا اسکتفاده از ايکن ويژگکی میتوانيکد از تمامکی آنهکا بکا يکک حسکاب ارسکال و دريافکت پسکت الکترونيککی‬ ‫استفاده نماييکد‪ .‬با تو جه به آدرس گيرنده‪ Balsa ،‬خود ‪ Identity‬مناسب را جهکت ارسکال برايتان انتخاب‬ ‫میکند‪.‬‬

‫‪  157‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫بخشهای اصلی پنجره ‪Balsa‬‬

‫پنجره برنامه سرويسگيرنده پست لکترونيکی بالسا از سه بخش اصلی تشکيل شده است‪ .‬پوشههای‬ ‫اصلی در سمت چپ صفحه‪ ،‬ليست نامههای الکترونيکی موجود در هر پوشه در سمت بال و محتوای‬ ‫نامکه الکترونيککی انتخاب شده در پاييکن صکفحه‪ .‬شککل ‪ ۲۹-۴‬صکفحه اصکلی برنامکه ‪ Balsa‬را نمايکش‬ ‫میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۲۸-۴‬‬

‫شکل ‪۲۹-۴‬‬

‫پنجره تنظيمات ‪Balsa‬‬

‫پنجره اصلی ‪Balsa‬‬

‫فصل چهارم‪ :‬آشنايي با برنامههای کاربردی ‪158‬‬

‫ارسال و دريافت نامههای الکترونيکی‬

‫برای دريافت نامههای الکترونيکی جديد‪ ،‬در حالی که به اينترنت متصل هستيد‪ ،‬بر روی دگمه‬ ‫موجود در نوار ابزار برنامکه کليکک کنيکد‪ .‬برای برای ايجاد يکک نامکه الکترونيککی جديکد نيکز در نوار ابزار‬ ‫برنامه بر روی دگمه ‪ Compose‬کليک کنيد‪.‬‬

‫‪ Check‬‬

‫ساير ويژگیها‬

‫از ساير ويژگیها و تواناييهای ‪ Balsa‬میتوان به موارد زير اشاره کرد‪:‬‬

‫‪ ‬پشتيبانی از پوشههای پستی با فرمتهای ‪ Unix mbox‬و ‪.maildir‬‬ ‫‪ ‬پشتيبانی از امضاهای ديجيتالی و نامههای الکترونيکی رمزنگاری شده با استفاده از ‪ PGP‬و ‪.GnuPG‬‬ ‫‪ ‬سظظيستم فيلتظظر بسظظيار قوی برای هدايظظت نامههای دريافتظظی بظظه پوشههای مورد نظظظر کاربر‪ .‬برای مثال در‬ ‫صورتی که در يک ليست پستی عضويت داريد‪ ،‬میتوانيد پوشه ای برای آن ليست درست کرده و فيلتری‬ ‫تعريف کنيد تا تمامی نامههای دريافتی از ليست در آن پوشه ذخيره شود‪.‬‬ ‫‪ ‬جستجو در پوشههای پستی‪.‬‬ ‫‪ ‬سفارشی کردن نحوه نمايش نامههای الکترونيکی مانند درختی‪ ،‬صاف و‪...‬‬ ‫‪ ‬دفترچه آدرس برای ذخيره تماسها‪.‬‬

‫مدير دانلود ‪D4X‬‬

‫ابزار ‪ D4X‬نرمافزاری قدرتمنکد برای مديريکت دانلودهاسکت‪ .‬ايکن ابزار دارای امکاناتکی ماننکد مديريکت‬ ‫همزمان چنديکن دانلود‪ ،‬محدود کردن و تنظيکم سکرعت دانلودهکا‪ ،‬زمانبندی دانلودهکا برای شروع دانلود‬ ‫در زمان معيکن شده‪ ،‬تعريکف فيلترهای مختلف‪ ،‬ثبکت رخداد‪ ،‬فعال و غيکر فعال کردن دانلودهکا‪ ،‬تغييکر‬ ‫اولويت دانلودها و‪ ...‬شکل ‪ ۳۰-۴‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۳۰-۴‬‬

‫پنجره اصلی ‪D4X‬‬

‫‪  159‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫مرورگر وب ‪Epiphany‬‬

‫وب پکس از پسککت الکترونيکککی‪ ،‬پککر اسکتفادهترين سکرويس موجود بر روی اينترنککت اسککت‪ .‬يکککی از‬ ‫مرورگرهای ارائه شده به همراه پارسيکس گنو‪/‬لينوکس‪ ،‬مرورگر وب ‪ Epiphany‬است که يک مرورگر‬ ‫مبتنکی بر موتور پردازشکی موزيل موسکوم بکه ‪ Gecko‬اسکت‪ .‬ايکن مرورگکر دارای ويژگیهايکي ماننکد ‪ tab‬‬ ‫‪ ،browsing‬بزرگنمايکي متون‪ ،‬مديريکت چوبالفهکا و غيره‪ .‬ايکن مرورگکر دارای سکرعت مناسکبی برای‬ ‫مرور وب میباشد‪.‬‬ ‫مرورگر وب ‪Mozilla Firefox‬‬

‫مرورگکر وب پيشگزيده در پارسکيکس گنکو‪/‬لينوککس‪ ،‬مرورگکر مشهور موزيل فايرفاککس اسکت ککه برای‬ ‫قابليتهای ککم نظيرش ماننکد ‪ ،Tab   browsing‬بلک کردن پنجرههای ‪ ،Popop‬سکرعت‪ ،‬امنيکت‪ ،‬مديريکت‬ ‫دانلودهای و پشتيبانی از ‪ Extension‬ها که برنامههای کوچک جانبی هستند برای افزودن بر قابليتهای‬ ‫مرورگر‪ .‬شکل ‪ ۳۱-۴‬اين مرورگر را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪ ۳۱-۴‬پنجره اصلی مرورگر موزيل فايرفاکس‬

‫پيام رسان فوری ‪Gaim‬‬

‫يکی ديگر از خدمات پر استفاده بر روی اينترنت‪ ،‬خدمات پيام رسان فوری است‪ Gaim .‬پيام رسانی پا‬ ‫پشتيبانکی از چنديکن پروتککل اسکت‪ .‬بنابرايکن کاربر میتوانکد تنهکا بکا اسکتفاده از يکک برناککه کاربردی‪ ،‬از‬ ‫خدمات زير استفاده کند‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪AIM/ICQ‬‬

‫‪‬‬

‫‪Yahoo‬‬

‫‪‬‬

‫‪Gadu Gadu‬‬

‫‪‬‬

‫‪Google Talk‬‬

‫‪‬‬

‫‪IRC‬‬

‫‪‬‬

‫‪Groupwise‬‬

‫فصل چهارم‪ :‬آشنايي با برنامههای کاربردی ‪160‬‬

‫‪‬‬

‫‪Jabber‬‬

‫‪‬‬

‫‪MSN‬‬

‫‪‬‬

‫‪Napster‬‬

‫شکل ‪ ۳۲-۴‬ابزار پيام رسان فوری ‪ Gaim‬را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۳۲-۴‬‬

‫پيام رسان فوری ‪Gaim‬‬

‫ابزار ‪gFTP‬‬

‫‪ gFTP‬ابزاری برای اتصال و انتقال فايل بر روی سرويسدهندههای ‪ FTP، HTTP‬و ‪ SSH‬میباشد‪ .‬از اين‬ ‫ابزار میتوانيد به عنوان يک مدير دانلود هم استفاده کنيد‪ gFTP .‬دارای تعداد زيادی ‪ Bookmark‬از پيش‬ ‫تعريکف شده اسکت و کاربر نيکز میتوانکد بکه ايکن مجموعکه نشانیهای مورد علقکه خود را اضافکه کنکد‪.‬‬ ‫همانند بسياری از برنامههای ‪ ،FTP‬اين ابزار نيز دارای پنجرهای سه قسمتی است‪ .‬سمت چپ فايلهای‬ ‫ديسککهای محلی‪ ،‬سکمت راسکت فايلهای راه دور‪ ،‬سکمت پاييکن بخکش ثبکت رخداد ککه در هکر لحظکه‬ ‫وضعيت ارسال و دريافتها را نمايش میدهد‪ .‬کاربر میتواند با استفاده از کشيدن و انداختن‪ ،‬فايلها‬ ‫را ارسال يا دريافت نمايد‪ .‬شکل ‪ ۳۳-۴‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۳۳-۴‬‬

‫سرويسگيرنده ‪gFTP‬‬

‫‪  161‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫ابزار خبرخوان ‪Liferea Feed Reader‬‬

‫انتشار اطلعات بکا اسکتفاده از فرمکت ‪ RSS‬بر روی اينترنکت بسکيار رايکج شده اسکت‪ .‬بکا اسکتفاده از‬ ‫‪ Feed Reader‬خواهيد توانست تا اطلعات مجموعهای از سايتهايي را که اخبار و اطلعات خود را بر‬ ‫روی ‪ RSS‬ارائه میکنند‪ ،‬يکجا داشته باشيد و بدون نياز به مراجعه مستقيم به سايتهای منبع اطلعات‪،‬‬ ‫اخبار و اطلعات دلخواه خود را مطالعککه کنيککد‪ .‬شکککل ‪ ۳۴-۴‬ابزار ‪ Liferea   Feed   Reader‬را نمايککش‬ ‫میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۳۴-۴‬‬

‫ابزار ‪xChat IRC‬‬

‫‪ Lifrea‬‬

‫ابزار خبرخوان ‪Liferea Feed Reader‬‬

‫بسککياری از پروژههای بازمتککن و نرمافزارهای آزاد از کانالهای ‪ IRC‬برای پشتيبانککی کاربران و تشکيککل‬ ‫جامعکککه کاربکککران خککود اسکتفاده میکننکد‪ .‬پروژه پارسکيکس گنکو‪/‬لينوککس نيکز دارای کانالی بر روی‬ ‫‪ Freenode.net‬با نشانی ‪ #parsix‬میباشد‪.‬ابزار ‪ xChat‬نرمافزاری مخصوص اتصال و استفاده از کانالهای‬ ‫‪ IRC‬اسکت‪ .‬ايکن نرمافزار دارای امکانات زيادی اسکت و ميتوانکد در يکک زمان بکه چنديکن سکرويسدهنده‬ ‫‪ IRC‬متصککل شده و از کانالهای موجود بر روی آنهککا اسککتفاده کنککد‪ .‬تعداد زيادی از کانالهای ‪ IRC‬در‬ ‫‪ xChat‬به صورت پيشگزيده ليست شدهاند‪ .‬در صورتی که با ‪ IRC‬آشنا نيستيد‪ ،‬بايد بدانيد که استفاده‬ ‫از کانالهای ‪ IRC‬آداب و رسکوم و اصکطلحات خاص خود را داراسکت‪ .‬در صکورتی ککه وارد کانال نکا‬ ‫آشنايي شدهايد‪ ،‬ابتدا به دنبال خواندن قوانين کانال باشيد که معمول در عنوان کانال لينک آن ذکر شده‬ ‫اسکت‪ .‬بسکياری از کانالهکا قوانينکی در رابطکه بکا موضوع صکحبت و چگونگکی ارسکال سکوال دارنکد‪ ،‬در‬ ‫صورتی که از اين قوانين سرپيچی کنيد‪ ،‬ممکن است شما را از کانال بيرون بياندازند‪ .‬با کمی جستجو‬ ‫خواهيد ديد که راهنماهای زيادی در رابطه به چگونگی استفاده از کانالهای ‪ IRC‬نگاش ته شده است‪.‬‬ ‫يککی از ايکن راهنماهکا در نشانکی ‪ http://www.irchelp.org/irchelp/irctutorial.html‬قابکل دسکترسی اسکت‪.‬‬ ‫توصکيه میکنکم حتمکا نگاهکی بکه آن بياندازيکد‪ .‬پکس از مدتکی کار بکا ‪ IRC‬خواهيکد فهميکد ککه يککی از‬ ‫سککريعتکرين راههای گرفتن پاسخها و رفع اشکالت و ابهامات‪ ،‬استفاده از کانالهای ‪ IRC‬است‪ .‬شکل‬ ‫‪ ۳۵-۴‬پنجره ‪ xChat‬را در هنگام اتصال به يک کانال ‪ IRC‬نمايش میدهد‪.‬‬

‫فصل چهارم‪ :‬آشنايي با برنامههای کاربردی ‪162‬‬

‫شکل ‪۳۵-۴‬‬

‫ابزار ‪xChat‬‬

‫ابزارهای اداری‬

‫يکی از پر کاربردترين برنامههای مورد استفاده کاربران‪ ،‬ابزارهای اداری مانند واژهپردازها‪ ،‬نرمافزارهای‬ ‫مالی و صکفحه گسکترده هاسکت‪ .‬پارسکيکس گنکو‪/‬لينوککس بکا ارائه تعدادی بسکته نرمافزاری اداری سکعی‬ ‫کرده است تا اين نياز را نيز پوشش دهد‪ .‬برنامههای کاربردی اداری در پارسيکس گنو‪/‬لينوکس در زير‬ ‫منوی ‪ Office‬در منوی ‪ Applications‬قرار دارند‪.‬‬ ‫ارسال فکس با استفاده از ‪Efax-gtk‬‬

‫ارسال و دريافت فکس با استفاده از کامپيوتر‪ ،‬يکی از اموری است که برخی از کاربران از آن استفاده‬ ‫میکنند‪ .‬با استفاده از برنامه ‪ Efax‬میتوانيد فکسهای خود را از طريککق کامپيوترتان ارسال نماييد‪ .‬البته‬ ‫پيکش نياز ايکن امکر وجود يکک مودم آماده بکه کار اسکت‪ .‬برنامکه ‪ Efax‬تنهکا میتوانکد از فايلهای بکا فرمکت‬ ‫‪ Postscript‬برای ارسکال فککس اسکتفاده نمايکد‪ .‬بسکياری از برنامههای کاربردی از جمله مجموعکه اداری‬ ‫‪ OpenOffice.org‬میتوانند خروجی خود را به صورت ‪ PDF‬ذخيره نمايند‪ .‬با استفاده از دستور ‪ pdf2ps‬‬ ‫نيکز میتوان يد آنهکا را به فر مت ‪ Postscript‬تبد يل کرده و ا ستفاده نماي يد‪ .‬برای اينککه به صورت م ستقيم‬ ‫فايلی را بکه فرمکت ‪ Postscript‬تبديکل کنيکد‪ ،‬میتوانيکد از خروجکی ‪ Print   to   file‬آنهکا اسکتفاده نماييکد‪ .‬از‬ ‫ويژگیهای ديگر ‪ Efax‬میتوان به کتابچه تلفن‪ ،‬امکان ارسال همزمان چندين فايل‪ ،‬تاريخچه فاکسهای‬ ‫ارسالی و دريافتی و چاپ فاکسهای دريافتی اشاره نمود‪.‬‬ ‫حسابداری شخصی با ‪Grisbi‬‬

‫شککککايد امروزه يکککي از برنامههاي کاربردي پککر اسککتفاده بر روي سککيستمهاي کامپيوتري‪ ،‬نرمافزارهاي‬ ‫حسکابداري شخصکي باشکد‪ .‬در دنياي نرمافزارهاي انحصکاري‪ ،‬معروفتريکن و پرکاربردتريکن نرمافزار در‬

‫‪  163‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫اين حوزه نرمافزاري به نام ‪ Quicken‬است که بدليل قدمت و توانايیهايش تا حدي تعيين کننده خط‬ ‫مشي و ا ستانداردهاي اين گونه نرمافزارهاست‪ Grisbi .‬نرمافزاري بسيار سککريع ب ککوده داراي راب ککط‬ ‫کاربري بخش بندي شده توسط ‪tab‬هاي مختلف اسککت کککه سکهولت دسترسي به اطلعات و استفاده‬ ‫از آنرا دو چندان میکنکد‪ .‬اگکر پيکش از ايکن بککا نکککرمافزارهاي مککالي و حسککابداري شخصکي کار کرده‬ ‫باشيککد‪ ،‬براي تسککلط نسککبي بر ‪ Grisbi‬بککه بيککش از نيککم سککاعت زمان نياز نخواهيککد داشککت‪ Grisbi .‬از‬ ‫حسکابداري همزمان چنکد ارزي پشتيبانکي کزده و میتوانيکد حسکابهاي مختلفکي را بکا واحدهاي پولي‬ ‫مختلف در آن تعريف کنيد‪ Grisbi .‬به خوبی با زبان فارسی سازگار است و میتوانيد اطلعات خود را‬ ‫به زبان فارسی در آن وارد کنيد‪ .‬شکل ‪ ۳۶-۴‬نمايي از اين برنامه را نشان میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۳۶-۴‬‬

‫نمايي از ‪Grisbi‬‬

‫خلصه بخشهاي مختلف ‪ Grisbi‬به قرار زير میباشد‪:‬‬ ‫‪ ‬صظفحه خلصظه وضعيظت‪ :‬نمايظش دهنده خلصظه وضعيتظي از تمامظي حسظابهاي فعال و دارايیهاي تعريظف‬ ‫شده بر روي سيستم میباشد‪.‬‬ ‫‪ ‬مديريظت تبادلت (‪ :)Transactions‬ورودي تبظظظادلت مظظظالظظي جظظظديد تمامظا از ايظن بخظش و بصظورت متمرکظز‬ ‫براي هظر حسظاب انجام میگيظظظرد‪ Grisbi .‬داراي قابليظت پرکردن خودکار فرم تبادل مالي براي ورود آسظان‬ ‫تبادلت مالي تکراري يا قبل وارد شده است‪.‬‬ ‫‪ ‬زمانبنظظظظد (‪ :)Scheduler‬بظظا سظيظستم زمانبنظد ‪ Grisbi‬میتوانيظد پرداختهاي تکراري ماهيانظه يظا زمانبندي‬ ‫شده را تعريف و وارد کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬مديريت حسابها‪ :‬تمظظامظظي حسظظابهاي بانکي‪ ،‬حسابهاي نقدي‪ ،‬وام و بظظدهظظیها‪ ،‬دارايیها و ‪ ...‬در اين‬ ‫بخش تعريف میشوند‪ .‬امکان تعريف و اختصاص موسسه مالي و بانک به هر حساب وجود دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬رديفهاي پرداختي (‪ :)Third Party‬میتوانيد رديفهاي پرداختي خود را در اين بخش تعريف کنيظظد‪ .‬مثظظل‬ ‫در صظظظورتظي کظه بظه صظورت روزانظه رديفهاي پرداختظي ماننظد "هزينظه تاکسظي” و ماننظد آن داريظد‪ ،‬از ايظن‬ ‫بخش قابل تعريف هستند‪ .‬در هنگام وارد کردن تبادلت مالي‪ ،‬رديفهايي که جديد هستند‪ ،‬بطور خودکار به‬ ‫اين بخش اضافه میشوند‪.‬‬

‫فصل چهارم‪ :‬آشنايي با برنامههای کاربردی ‪164‬‬

‫‪ ‬طبقهبندیها (‪ :)Categories‬از اين بخش میتوانيد کليه طبقهبندیها و زير طبقهبندیهاي درآمدي و هزينهاي‬ ‫خود را وارد کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬بودجظه‪ :‬از ايظن بخظش میتوانيظد خطوط بودجظه درآمدي يظا هزينهاي تعريظف کرده و در هنگام ورود تبادلت‬ ‫مشخص نماييد که هر تبادل مالي خاصي از چه خط بودجهاي استفاده میکند‪.‬‬ ‫‪ ‬گزارش گيري‪ :‬بظي شظظظک يظظظکي از بخشهاي بسظيار مهظم هظر برنامظه مالي‪ ،‬سظيستم گزارش گيري آن اسظت‪.‬‬ ‫‪ Grisbi‬امکانات بسظيار خوبظي براي تعريظف انواع و اقسظام گزارشات متنظي سظفارشي در اختيار کاربر خظظظود‬ ‫قظظظظرار میدهظد‪ .‬اگظر کمظي زمان براي کار کردن بظا ايظن بخظش صظظظرف کظظنظظيد‪ ،‬گظظظزارشهاي مظظالي بسظيار‬ ‫جالبظي میتوانيد از اطلعات خود اسظتخراج کنيظد‪ Grisbi .‬داراي تعدادي الگو براي گزارشهاي مالي اسظت که‬ ‫میتوانيد براي شروع و سفارشي کردن از آنها استفاده کنيد‪.‬‬

‫واژه پرداز ‪OpenOffice.org Writer‬‬

‫قدرتمندتريککن مجموعککه اداری موجود در دنيای سککيستمعاملهای آزاد و بازمتککن‪ ،‬مجموعککه اداری‬ ‫‪ OpenOffice.org‬است‪ .‬اين مجموعه علوه بر يونيکس و گنو‪/‬لينوکس‪ ،‬بر روی ويندوز مايکروسافت و‬ ‫‪ Mac   OSX‬نيکز اجرا میشود‪ .‬هماننکد بسکياری از مجموعههای اداری ديگکر‪ ،‬ايکن مجموعکه شامکل چنکد‬ ‫برنامه کاربردی جداگانه است‪ OpenOffice.org .‬يک مجموعه اداری بسيار قدرتمند و کامل است که از‬ ‫نظر امکانات میتواند با مجموعه اداری مايکروسافت ‪ Office‬رقابت کند‪ .‬اين مجموعه اداری در ابتدا از‬ ‫مجموعکه اداری ‪ Star Office‬شرککت سکان بر گرفتکه شکد و اکنون بکا حمايکت ايکن شرککت توسکط جامعکه‬ ‫کاربرانی که حول پروژه آن گرد آمدهاند‪ ،‬توسعه میيابد‪ .‬تمامی برنامههای کاربردی اين مجموعه دارای‬ ‫پشتيبانی خوبی از زبان فارسی هستند و اين پشتيبانی روز به روز بهينهتر نيز میشود‪ .‬اين مجموعه قادر‬ ‫اسکت تکا خروجیهای مجموعکه ‪ MS­Office‬را خوانده و بکه همان فرمتهکا نيکز خروجیهای خود را‬ ‫ذخيره نمايد‪ .‬جديدترين نسخه اين مجموعه در زمان نگارش اين کتاب نسخه ‪ 2.0.4‬است‪ OOo Writer .‬‬ ‫واژهپرداز ايکن مجموعکه اسکت‪ .‬معمول واژه پردازهکا پرکاربردتريکن ابزارهای مجموعههای اداری هسکتند‪.‬‬ ‫‪ OOo   Writer‬پشتيبانکی مناسکبی از زبان فارسکی داراسکت و در پارسکيکس گنکو‪/‬لينوککس نيکز بکه صکورت‬ ‫پيشگزيده برای اسکتفاده از زبان فارسکی تنظيکم شده اسکت‪ .‬کتاب حاضکر نيکز تمامکا بکا اسکتفاده از ايکن‬ ‫مجموعکه آماده سکازی‪ ،‬صکفحه آرايکي و حروفچينکی شده اسکت‪ .‬برای اطلع‪ ،‬برای فعال کردن زبانهای‬ ‫راسکت بکه چکپ از جمله فارسکی در مجموعکه ‪ OpenOffice.org‬بايکد در منوی ‪ Tools‬بخکش ‪،Options‬‬ ‫قسمت ‪ Language Settings/Languages‬گزينه ‪ Enabled for complex text layout‬را تيک بزنيد‪ .‬اين واژه‬ ‫پرداز دارای ويژگیهای بسيار زيادی است و میتواند فايلهای خود را به فرمتهای بسيار متنوعی از‬ ‫جمله ‪ ،sxw، odt‬فرمتهای ‪ ،MS­Word‬فرمکت ‪ PDF، HTML، RTF‬وچنديکن و چنکد فرمکت ديگکر ذخيره‬ ‫نمايد‪ .‬بنابراين در صورتی که مايل هستيد فايلهای خروجی خود را با فرمتهای مايکروسافت برای‬ ‫افراد ديگر ارسال کنيد‪ ،‬جای نگرانی برايتان وجود ندارد‪ .‬مخصوصا خروجی آسان ‪ PDF‬با استفاده از‬ ‫ايکن مجموعکه بسکيار جالب توجکه اسکت‪ .‬ضمنکا ‪ OOo Writer‬در هنگام کار بکا فايلهای حجيکم‪ ،‬عملکرد‬ ‫بسيار خوبی دارد‪ .‬شکل ‪ ۳۷-۴‬اين واژه پرداز را نمايش میدهد‪ .‬از نسخه ‪ 1.1.5‬مجموعه اداری ‪،OOo‬‬ ‫فرمتهای پيش گزيده آن به فرمتهای ‪ Oasis Open Formats‬تغيير کرده است‪ .‬اين فرمت به زودی در‬ ‫اتحاديه اروپايي فرمت پيش گزيده مورد استفاده در سازمانها و ادارات دولتی خواهد بود‪.‬‬

‫‪  165‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫شکل ‪۳۷-۴‬‬

‫واژه پرداز ‪OOo Writer‬‬

‫صفحه گسترده ‪OpenOffice.org Calc‬‬

‫پکس از واژه پردازهکا‪ ،‬شايکد بتوان پرکاربردتريکن برنامههای کاربردی مجموعههای اداری را برنامههای‬ ‫صفحه گسترده دانست‪ .‬صفحه گستردهها در دنيای رايانهها دارای سابقه بسيار طولنی هستند و معمول‬ ‫برای کارهای محاسباتی و مالی بيشتر استفاده میشوند‪ .‬برنامه صفحه گسترده مجموعه ادارای ‪ ،OOo‬به‬ ‫‪ Calc‬موسکوم است‪ .‬ا ين برنا مه نيکز دارای پشتيبانی خو بی از زبان فارسی بوده و از صکفحات راست به‬ ‫چکپ نيکز پشتيبانکی میکنکد‪ .‬هماننکد ‪ ،Writer‬ايکن برنامکه نيکز قادر اسکت فايلهای بکا فرمتهای بسکياری را‬ ‫خوانده و خروجی خود را به فرمتهای بسيار متنوعی از جمله فرمتهای مايکروسافت آفيس ذخيره‬ ‫نمايد‪ .‬شکل ‪ ۳۸-۴‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۳۸-۴‬‬

‫صفحه گسترده ‪OOo Calc‬‬

‫فصل چهارم‪ :‬آشنايي با برنامههای کاربردی ‪166‬‬

‫ويرايشگر برداری ‪OpenOffice.org Draw‬‬

‫يکی ديگر از ابزارهای مجموعه اداری ‪ ،OpenOffice.org‬ويرايشگر برداری ‪ Draw‬است‪ .‬اين ابزار دارای‬ ‫امکاناتکی وسکيع برای طراحکی گرافيککی اسکت و بکه خوبکی از زبان فارسکی نيکز پشتيبانکی میکنکد‪ .‬امکان‬ ‫خروجی ‪ PDF‬نيز به راحتی امکان پذير است‪ .‬از اين ابزار میتوانيد برای کارهای مختلفی مانند طراحی‬ ‫پوستر تا طراحی فلوچارتهای مختلف استفاده نماييد‪ .‬شکل ‪ ۳۹-۴‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۳۹-۴‬‬

‫ويرايشگر برداری ‪OOo Draw‬‬

‫ابزار ارائه ‪OpenOffice.org Impress‬‬

‫پس از برنامههای صفحه گسترده‪ ،‬پر استفادهترين نرمافزارهای مجموعههای اداری‪ ،‬ابزارهايي هستند که‬ ‫برای ساختن ارائهها يا ‪ Presentation‬استفاده میشوند‪ .‬مجموعه اداری ‪ OpenOffice.org‬هم ابزاری برای‬ ‫تهيه انواع ارائه دارد‪ .‬نام آن ‪ Impress‬است‪ .‬همانند ابزارهای ديگر مجموعه ‪ OOo‬اين ابزار نيز میتواند‬ ‫فرمتهای بسکياری از جمله فرمکت ارائه ‪ Microsoft Powerpoint‬را خوانده و بکه همان فرمکت نيکز ذخيره‬ ‫نمايکد‪ .‬کار کردن بکا ايکن نرمافزار بسکيار راحکت بوده و ابزارهای بسکياری برای رسکم انواع اشکال در آن‬ ‫تعبيه شده است‪ Impress .‬نيز به خوبی از زبان فارسی پشتيبانی میکند‪ .‬شکل ‪ ۴۰-۴‬اين ابزار را نمايش‬ ‫میدهد‪ .‬نسخه ‪ 2.0‬اين ابزار نسبت به نسخه پيشين خود پيشرفت بسيار زيادی داشته است‪.‬‬ ‫بانک اطلعاتی ‪OpenOffice.org Base‬‬

‫مجموعکه ‪ OpenOffice.org‬دارای يکک ابزار بانکک اطلعاتکی مبتنکی بر فايکل اسکت ککه ‪ Base‬نام دارد‪ .‬ايکن‬ ‫ابزار برای جايگزينکی ‪ MS­Access‬طراحکی شده و کار کردن بکا آن بسکيار شکبيه بکه آن اسکت‪ .‬برای اينککه‬ ‫بتوانيد از اين ابزار استفاده کنيد‪ ،‬نياز به جاوا داريد‪ .‬مجموعه اداری ‪ OpenOffice.org‬ارائه شده به همراه‬ ‫پارسکيکس گنکو‪/‬لينوککس‪ ،‬بکه همراه نسکخهای از جاوا ارائه شده اسکت‪ .‬در صکورتی ککه هنگام اجرای ايکن‬

‫‪  167‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫ابزار با خطای جاوا مواجه شديد‪ ،‬از منوی ‪ Tools‬بخش ‪ Options‬قسمت ‪ OpenOffice.org‬بخش ‪ ،Java‬با‬ ‫کليک بر روی دگمه ‪ Add‬مسير ‪ /usr/lib/j2re1.4­sun/‬تنظيم کنيد‪.‬‬

‫شکل ‪۴۰-۴‬‬

‫ابزار ارائه ‪OOo Impress‬‬

‫فرمول نويس ‪OpenOffice.org Math‬‬

‫معمول يکککی از ابزارهای جانبککی کککه بککه همراه مجموعههای اداری ارائه میشود‪ ،‬ابزار فرمول نويسککی‬ ‫اسکت‪ .‬مجموعکه ‪ OpenOffice.org‬نيکز دارای يکک ابزار فرمول نويسکی بسکيار قوي و در عيکن حال سکهل‬ ‫الستفاده است که به خوبی نيز با زبان و اعداد فارسی سازگار است‪ .‬نام اين ابزار ‪ Math‬و شکل ‪۴۱-۴‬‬ ‫آنرا نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۴۱-۴‬‬

‫ابزار فرمول نويسی ‪OOo Math‬‬

‫فصل چهارم‪ :‬آشنايي با برنامههای کاربردی ‪168‬‬

‫ابزارهای چند رسانهای‬

‫امروزه کامپيوترها تبديل به يکی از ابزارهای سرگرمیهای خانگی شدهاند و نرمافزارهای چند رسانهای‬ ‫در تحقق اين امر نقش بسيار مهمی داشتهاند‪ .‬پارسيکس گنو‪/‬لينوکس به همراه مجموعهای تقريبا کامل‬ ‫از ابزارهای چند رسانهای ارائه شده است‪ .‬اين ابزارها در زيرمنوی ‪ Sound and Video‬موجود در منوی‬ ‫‪ Applications‬قرار دارند‪.‬‬ ‫پخش کننده صوتی ‪Beep Media Player‬‬

‫موسکيقی يککی از اقلم پکر اسکتفاده چنکد رسکانهای بر روی کامپيوترهاسکت‪ .‬پخکش کننده صکوتی‬ ‫‪ Media Player‬يک پخش کننده سريع‪ ،‬سهل الستفاده و قدرتمند برای پخش انواع فرمتهای صوتی و‬ ‫ديسکهای فشرده صوتی است‪ .‬در صورتی که پ خش کننده محبوب ‪ WinAmp‬را به خاطر میآوريد‪،‬‬ ‫ايکن ابزار مشابکه بکا آن طراحکی شده اسکت‪ .‬مهمتريکن قابليتهای ايکن ابزار عبارتسکت از اکوليزر چنکد‬ ‫کاناله‪ ،‬ليسکت پخکش و جلوههای گرافيککی متنوع اشاره کرد‪ .‬شککل ‪ ۴۲-۴‬ايکن پخکش کننده را نمايکش‬ ‫میدهد‪.‬‬

‫‪ Beep‬‬

‫شکل ‪۴۲-۴‬‬

‫پخش کننده صوتی ‪Beep Media Player‬‬

‫پخش کننده صوتی ‪CD Player‬‬

‫اين ابزار يک نرمافزار ساده مخصوص پخش ديسکهای فشرده صوتی است و دارای گزينههايي مانند‬ ‫انتخاب ‪ ،Track‬خروج ديسک و‪ ....‬میباشد‪.‬‬ ‫ويرايشگر صوتی ‪GNUSound‬‬

‫اين نرمافزار ويرايشگری قدرتمند برای فايلهای صوتی است‪ .‬تصور کنيد صدايی را ضبط کردهايد که‬ ‫نياز بکه ويرايکش دارد‪ .‬بخشهايکي بايکد حذف شود‪ ،‬نياز بکه اضافکه کردن جلوه داريکد‪ ،‬بخشهايکي نياز بکه‬ ‫تقويکت صکدا دارنکد و‪ ...‬بايکد از ايکن ابزار اسکتفاده کنيکد‪ .‬همچنيکن ايکن ابزار توانايکي ويرايکش فايلهای‬ ‫صکوتی چنکد کاناله را نيکز داراسکت‪ .‬يککی از قابليتهای بسکيار جالب آن توانايکي در کپکی و چسکباندن‬ ‫بخشهای فايل صوتی است‪ .‬با اينکه اين نرمافزار دارای امکانات بسيار زيادی است‪ ،‬طراحی آن بسيار‬ ‫ساده است‪.‬‬ ‫پخش کننده ويدئويي ‪Totem‬‬

‫پخش کننده ويدئويي پيش گزيده در پارسيکس گنو‪/‬لينوکس پخش کننده ‪ Totem Movie Player‬است‪.‬‬

‫‪  169‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫ايکن ابزار قادر اسکت از دو موتور پردازش ويدئويکي ‪ Xine‬و ‪ Gstreamer‬اسکتفاده کنکد‪ .‬بکا اسکتفاده از ايکن‬ ‫ابزار بکه سکادگی میتوانيکد فايلهای ويدئويکي بکا فرمتهای ‪ MPEG، MPEG2‬و ‪ DiVix‬و ديسککهای‬ ‫‪ VCD‬و ‪ DVD‬را پخکش کنيکد‪ .‬از ديگکر قابليتهای ايکن نرمافزار میتوان بکه تنظيکم کننده ليسکت پخکش‪،‬‬ ‫نمايکش ويدئويکي بکا ‪Aspect   Ratio‬های متفاوت و نمايکش در حالت پنجره و تمام صکفحه اشاره کرد‪.‬‬ ‫‪ Totem‬علوه بر اينککه بکه خوبکی فايلهای ويدئويکي شمکا را پخکش میکنکد‪ ،‬يکک پخکش کننده صکوتی‬ ‫قدرتمند نيز هست و از آن میتوانيد برای پخش آرشيو موسيقی خود نيز استفاده کنيد‪.‬‬ ‫تبديل کننده ‪Sound Juicer‬‬

‫نرمافزار ‪ Sound Juicer‬ابزاری برای تبديل ديسکهای فشرده صوتی به فايلهای قابل پخش در کامپيوتر‬ ‫اسکت‪ .‬در صکورتی ککه ککد کننده ‪ MP3‬نيکز بر روی سکيستم شمکا نصکب باشکد‪ ،‬ايکن ابزار قادر اسکت‬ ‫ديسکهای صوتی را به ‪ MP3‬نيز تبديل کند‪ ،‬در غير اين صورت آنها را به فرمت آزاد ‪ OGG‬و ‪ FLAC‬‬ ‫تبديل خواهد کرد‪ .‬امکان تبديل به فرمت ساده صوتی ‪ WAV‬نيز هست‪ .‬اين کار را میتواند با سرعت‬ ‫بسکيار مناسکبی انجام دهکد‪ .‬از آنجايکي ککه ککد کننده ‪ MP3‬دارای مجوز آزاد نيسکت‪ ،‬بکه همراه پارسکيکس‬ ‫گنو‪/‬لينوکس ارائه نشده است‪.‬‬ ‫ضبط کننده ‪Sound Recorder‬‬

‫نرمافزار ‪ Sound Recorder‬ابزار سادهای برای ضبط صدا و ذخيره به صورت فايلهای صوتی است‪ .‬اين‬ ‫ابزار قادر اسککت صککدا را بککه فرمتهای ‪ OGG، FLAC‬و ‪ WAV‬ذخيره نمايککد‪ .‬در صککورتی کککه بر روی‬ ‫سکيستم خود ميکروفون داريکد‪ ،‬میتوانيکد از ايکن ابزار اسکتفاده کنيکد‪ .‬شککل ‪ ۴۳-۴‬ايکن ابزار را نمايکش‬ ‫میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۴۳-۴‬‬

‫ميکسر صوتی ‪Volume Control‬‬

‫ضبط کننده صوتی ‪Sound Recorder‬‬

‫يککی ديگکر از ابزارهای چنکد رسکانهای ارائه شده بکه همراه پارسکيکس گنکو‪/‬لينوککس‪ ،‬ميکسکر صکوتی‬ ‫‪ Volume Control‬است که با استفاده از آن میتوانيد ميزان صدای ابزارهای صوتی نصب شده بر روی‬ ‫سيستم را تنظيم کرده يا آنها را تماما خاموش کنيد‪ .‬شکل ‪ ۴۴-۴‬اين ابزار را نمايش ميدهد‪.‬‬

‫فصل چهارم‪ :‬آشنايي با برنامههای کاربردی ‪170‬‬

‫شکل ‪۴۴-۴‬‬

‫ميکسر صوتی ‪Volume Control‬‬

‫ابزارهای سيستمی‬

‫ابزارهای سيستمی همانطور که از نام آنها پيداست‪ ،‬نرمافزارهايي هستند که بيشتر مصارف سيستماتيک‬ ‫دارند‪ .‬اين ابزارها در زير منوی ‪ System Tools‬موجود در منوی ‪ Applications‬قرار دارند‪.‬‬ ‫ابزار ‪Floppy Formatter‬‬

‫ايکن ابزار نرمافزاری کوچکک برای فرمکت کردن ديسککهای فلپکی اسکت‪ .‬اگکر هنوز ديسکک فلپکی در‬ ‫مجموعه شما پيدا میشود (!) با استفاده از اين ابزار کوچک میتوانيد آنرا با فرمت ‪ FAT‬يا ‪ ext2‬فرمت‬ ‫کنيد‪ .‬اين ابزار ديسکهای فلپی با اندازههای مختلف را نيز پشتيبانی میکند‪.‬‬ ‫ابزار ‪GParted‬‬

‫بکا ايکن ابزار پارتيشنبندی و ويرايشگکر پارتيشکن در فصکل دوم آشنکا شديکد‪ .‬ايکن ابزار نيکز در دسکته‬ ‫نرمافزارهای سکيستمی قرار دارد و پکس از نصکب نيکز برای تغييکر اندازه و ويرايکش پارتيشنهکا میتوانکد‬ ‫مفيکد باشکد‪ .‬برای اجرای ايکن ابزار نياز بکه کلمکه عبور ريشکه خواهيکد داشکت‪ .‬شککل ‪ ۴۵-۴‬ايکن ابزار را‬ ‫نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۴۵-۴‬‬

‫ابزار ‪Gparted‬‬

‫‪  171‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫ابزار ‪Menu Editor‬‬

‫از ايکن ابزار میتوانيکد جهکت فعال و غيکر فعال کردن آيتمهای موجود در منوهای ميزکار گنوم اسکتفاده‬ ‫کنيد‪ .‬کافی است بر روی زير منوهای مورد نظرتان کليک کرده و تيک روبروی هر آيتم منو را فعال يا‬ ‫غير فعال نماييد‪ .‬شکل ‪ ۴۶-۴‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۴۶-۴‬‬

‫ابزار ‪Menu Editor‬‬

‫استفاده از ‪ New Login‬و ‪New Login in a Nested Window‬‬

‫ميزکار گنوم قابليتککی را برای کاربر فراهککم میکنککد تککا بتوانککد بدون خروج از نشسککت جاری‪ ،‬نشسککت‬ ‫ديگری را بکا کاربر ديگری بکه طور تمام صکفحه يکا در يکک پنجره درون نشسکت جاری آغاز نمايکد‪ .‬ايکن‬ ‫قابليت زمانی مفيد است که مايل باشيد بدون خروج از نشست فعلی و بستن برنامههای کاربردی‪ ،‬با‬ ‫نام کاربردی ديگری وارد شده و کار خاصکی را انجام داده و سکپس از نشسکت جديکد خارج شده و بکه‬ ‫کار قبلی خود باز گرديد‪.‬‬ ‫استفاده از ‪Run as different user‬‬

‫در صورتی که مايل باشيد تا برنامه کاربردی خاصی را با مجوزهای کاربر خاصی اجرا کنيد‪ ،‬اين ابزار‬ ‫برايتان مفيد خواهد بود‪ .‬برای مثال فرض کنيد میخواهيد ويرايشگر ‪ gedit‬را با مجوزهای کاربر ريشه‬ ‫اجرا کنيد تا تعدادی فايل پيکربندی سيستمی را به کمک آن ويرايش نماييد‪ .‬توجه داشته باشيد برای‬ ‫اجرای برنامههای کاربردی بکا مجوز کاربر ثالث‪ ،‬بايکد کلمکه عبور آن کاربر را داشتکه باشيکد‪ .‬شککل ‪۴۷-۴‬‬ ‫پنجره ‪ Run as different user‬را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۴۷-۴‬‬

‫ابزار ‪Run as different user‬‬

‫فصل چهارم‪ :‬آشنايي با برنامههای کاربردی ‪172‬‬

‫ابزار ‪System Log‬‬

‫همانطور که میدانيد بر روی سيستمعامل گنو‪/‬لينوکس بسياری از رخدادها ثبت میشود‪ .‬فايلهای ثبت‬ ‫رخدادهکا معمول در مسکير ‪ /var/log‬ذخيره میشونکد‪ .‬ابزار ‪ System  log‬يکک ابزار گرافيککی مناسکب برای‬ ‫نمايش و بررسی فايلهای ثبت رخداد است‪ .‬اين ابزار رخدادها را به تاريخ مرتب میکند و پيدا کردان‬ ‫و دسترسی به رخدادهايي که در زمان و تاريخ مشخصی ثبت شدهاند را آسان میسازد‪ .‬شکل ‪۴۸-۴‬‬ ‫اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۴۸-۴‬‬

‫ابزار ‪System log‬‬

‫ابزار ‪System Monitor‬‬

‫ايکن ابزار يکک ابزار گرافيککی قدرتمنکد برای نمايکش سکطح اسکتفاده از منابکع سکيستمی ماننکد حافظکه‪،‬‬ ‫پردازنده‪ ،‬فضای ديسککهای سکخت و حافظکه مجازی‪ ،‬مديريکت و نمايکش پروسکههای در حال اجرا بر‬ ‫روی سيستم میباشد‪ .‬شکل ‪ ۴۹-۴‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۴۹-۴‬‬

‫ابزار ‪System Monitor‬‬

‫‪  173‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫اين ابزار دارای سه لبه مجزا است‪ .‬لبه ‪ Processes‬ليستی از پروسههای در حال اجرا بر روی سيستم و‬ ‫بار فعلی سکيستم را نمايکش میدهکد‪ .‬بکا کليکک بر روی هکر يکک از پروسکهها امکان بسکتن (‪ ،)Kill‬مخفکی‬ ‫کردن‪ ،‬نمايککش فايلهای باز و تغييککر اولويککت اجرايککي پروسککه بککه کاربر داده میشود‪ .‬لبککه ‪ Resources‬‬ ‫نمودارهايکي از وضعيکت اسکتفاده از پردازنده‪ ،‬حافظکه و شبککه را نمايکش میدهکد و در لبکه ‪ Devices‬‬ ‫وضعيت پارتيشنهای مختلف سيستم به کاربر نشان داده میشود‪.‬‬

‫فصل پنجم‬ ‫آشنايي با پوسته فرمان‬

‫فصل پنجم‪ :‬آشنايي با پوسته فرمان ‪174‬‬

‫پوسته فرمان چيست؟‬ ‫همانطور که رابطهای گرافيکی کاربر امکان انجام امور روزمره را بر روی سيستم فراهم میکنند‪ ،‬پوسته‬ ‫فرمان نيز نوعی رابط کاربری ولی به صورت متنی است‪ .‬تمامی اموری را که به صورت گرافيکی و با‬ ‫استفاده از رابطهای گرافيکی کاربر قابل انجام هستند را میتوانيد توسط پوسته فرمان نيز انجام دهيد‪.‬‬ ‫بسياری از اوقات پيش میآيد که انجام برخی از کارها با استفاده از پوسته فرمان بسيار سادهتر از انجام‬ ‫آن بيا اسيتفاده از ابزارهای گرافيکيی اسيت‪ .‬برای کار کردن بيا پوسيته فرمان در گنيو‪/‬لينوکيس ابتدا باييد‬ ‫تمامی ذهنيتهای سابق خود را با پوسته فرمان سيستمعاملهايي مانند ويندوز کنار بگذاريد‪ .‬کار کردن‬ ‫با پوسته فرمان نه تنها ترسناک نيست‪ ،‬بلکه بسيار سريع و دلچسب نيز هست‪ .‬خواهيد ديد که بسياری‬ ‫از کاربران پيشرفته گنو‪/‬لينوکس ترجيح ميدهند تا بسياری از کارهای خود را با استفاده از پوسته فرمان‬ ‫انجام دهند‪ .‬پوسته فرمان ابزاری فوق العاده و بینظير برای آنها به شمار میرود‪.‬‬

‫استفاده از پوسته فرمان چه مزايايي دارد؟‬

‫استفاده از پوسته فرمان دارای مزايای بسياری است که برخی از آنها را در زير بر میشماريم‪:‬‬

‫‪ ‬سرعت در اجرای کارها مخصوصا در کارهای تکراری‪.‬‬ ‫‪ ‬قابليت انعطاف بسيار زياد‪.‬‬

‫‪ ‬امکان ترکيب چندين دستور برای انجام همزمان چند کار‪.‬‬ ‫‪ ‬توانايي در خودکار سازی وظايف تکراری‪.‬‬ ‫‪ ‬راحتی در انجام برخی از کارها‪.‬‬

‫شروع‪GNOME Terminal :‬‬

‫در گنيو‪/‬لينوکيس ابزارهای شيبيه سياز ترمينال فراوانيی وجود دارنيد‪ .‬بر روی ميزکار گنوم نييز کيه در‬ ‫پارسييکس گنيو‪/‬لينوکيس ميزکار پييش گزيده میباشيد‪ ،‬شيبيه سياز ترمينال قدرتمنيد ‪GNOME Terminal‬‬ ‫قابيل اسيتفاده اسيت‪ .‬ايين ابزار را میتوانييد از منوی ‪ Applications‬بخيش ‪ Accessories‬و بيا کلييک بر‬ ‫روی آيکون ‪ Terminal‬اجرا نماييد‪.‬‬

‫مفاهيم اوليه‬

‫ايده ترمينال بيييه دهههای نخسيييتين اسيييتفاده از کامپيوتييير و در زمان اوج اسيييتفاده از سييييستمهای‬ ‫‪ MainFrame‬باز میگردد که اجداد يونيکسهای امييروزی را اجيرا میکردند‪ .‬درآن زمان کاربران برای‬ ‫استفاده از برنامههای کاربردی با ابزارهايي به نام ترمينال به سيستم متصل میشدند و از طريق آنها و از‬ ‫طرييق دسيتورات متنيی‪ ،‬کارهای خود را انجام میدادنيد‪ .‬ايين ايده بيه يونيکسيهای طراحيی شده برای‬ ‫سيستمهای ‪ PC‬نيز منتقل شد و اين يونيييکسها از ترمينالهای مجازی و برنامههای شبيهساز ترمينال‬

‫‪  175‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫برای استفاده از اين ويژگی‪ ،‬سود میبردند‪ .‬در گنو‪/‬لينوکس ترمينالهای مجازی با استفاده از کليدهای‬ ‫‪ Alt+Ctrl‬بيه همراه کليدهای ‪ F1‬تيا ‪ F7‬قابيل اسيتفاده میباشيد‪ .‬در صيورتی کيه در حال اجرای محييط‬ ‫گرافيکی باشيد‪ ،‬با ‪ Alt+Ctrl+F7‬به محيط گرافيکی باز خواهيد گشت‪ .‬بجز اين تعداد ترمينال مجازی‪،‬‬ ‫برنامههای شبيهساز ترمينال مانند ‪ GNOME Terminal‬امکان دسترسی به تعداد بيشتری ترمينال مجازی‬ ‫فراهيم میسيازند‪ .‬برنامههای شبيهسياز ترمينال و ترمينالهای مجازی خود برنامههای ديگری موسيوم بيه‬ ‫مفسرهای خط فرمان را اجرا میکنند‪ .‬در حقيقت اين مفسرها هستند که دستورات ورودی توسط کاربر‬ ‫را تفسيير کرده و برای اجرا بيه سييستم منتقيل میکننيد‪ .‬مفسير فرمانيی کيه بيه صيورت پيشگزيده در‬ ‫گنو‪/‬لينوکس استفاده میشود‪ Bash ،‬نام دارد‪ .‬نيام آن برگرفته از ‪ Bourne Again Shell‬است‪ .‬پيوسيته‬ ‫‪ bash‬از نييخيستين پييوسته سييستمهاي يييونيييکس کيه ‪ sh‬ييا ‪ Bourne Shell‬نام داشيت‪ ،‬ايجاد شده‬ ‫اسيت و يکيي از پير کاربردتريين پييوسيتههاي فييرميان بييه شمار ميرود‪ .‬البتيه پييوسيتههاي ديگري نييز‬ ‫وجود دارنيد کيه از آنهيا اسيتفاده ميشود کيه ميتوان از آنهيا ‪ csh‬ييا ‪ C Shell‬کيه در سييييستمهاي‬ ‫ي يونيييکس ‪ BSD‬اسيتيفاده مييشود و ‪ ksh‬يا ‪ Korn Shell‬ک يه ب يييشتر در ‪ Unix System V‬استفاده‬ ‫ميشود‪ ،‬نام برد‪ .‬بييا تيياييپ دسييتور زييير ميييتيوانييد ببينييد در حييال اسيتفاده از چيه پوسيته فرمانيي‬ ‫هستيد‪:‬‬ ‫‪$ echo $SHELL‬‬ ‫‪/bin/bash‬‬

‫هنگامي که يک فرمان را در پوسته فرمان تايپ ميکنيد‪ ،‬ميتوانيد به آن کاراکترهاي ديگري اضافه کنيد‬ ‫تا چيگونگي کارکرد دسيتور مورد نظر را تغيير دهيد‪ .‬علوه بر خود دستور‪ ،‬موارد ديگري که ميتوانيد‬ ‫در خط فرمان تايپ کنيد عبارتند از‪:‬‬ ‫اکثر فــرامـيـن داراي يـک يـا چند گزينه هستند که با اضافه کردن و بکار بردن‬ ‫‪ ‬گزينه ها (‪)Options‬‬ ‫ايـن گـزينهها ميتوانيد نحوه رفتار فرمان را تغيير دهيد‪ .‬براي مثال همانطور که قبل هم ديديد‪ ،‬در فـرمـان‬ ‫‪ ls -la‬گـــزينه ‪ l‬بـــراي نـــمايش ليســت مشروح فايلهــا و دايرکـــتـوريها و گــــزيـنه ‪ a‬بـــراي نـــمايش‬ ‫فــايلهاي مــخفي کــه بــا نــقطه شــروع مــيشدند‪ ،‬بــکار رفـت‪.‬ضمنـا گــزيـنههـايي کـه مــخـفف يــک کــلمه‬ ‫هـستند با يک ‪ -‬شروع ميشوند در صورتي که گزينههايي که يک کلمه کامل هستند با ‪ --‬شروع ميشوند‪.‬‬ ‫براي مثال ‪.ls --help‬‬ ‫بــسياري از فراميـن‪ ،‬عــلوه بــر گزينههـا‪ ،‬آرگــومانهايي را نيـز قبول‬ ‫‪ ‬آرگومانهها (‪)Arguments‬‬ ‫مـيکنند‪ .‬يک آرگـومـان يـک بـخش شـامل نـوعي اطلعات مـانـند مسير يا نام فايل مي باشد‪ .‬بـراي مـثال‬ ‫در ‪ ls -la /home‬بخش ‪ /home‬آرگومان فرمان ‪ ls‬به شمار ميرود‪.‬‬ ‫خـود پـوسـتـه اطـلعـاتـي را در بــر دارد کـــه‬ ‫‪ ‬متغييرهاي محيطي (‪)Environment Variables‬‬ ‫بــراي کـاربران مـفيــد اســت‪ .‬بـه اين اطلعات متغييرهاي محيطـي مـيگــويـند‪ .‬بـراي مـثال مـتـغـيـير‬ ‫‪ SHELL‬نــمـايانگر نــــوع پــوسـته مــورد اســتـفاده‪ SP1 ،‬نــشــانـدهنده اعــــلن فــرمان و ‪MAIL‬‬ ‫نشــاندهنده مــحل صــندوق پــستي اسـت‪ .‬توجـه داشتـه باشيـد کـه براي فراخوانـي متغييرهـا بـه ابتداي آنهـا‬ ‫علمت ‪ $‬اضافه ميشود‪:‬‬ ‫‪$ echo $SHELL‬‬ ‫‪/bin/bash‬‬ ‫‪$ echo $MAIL‬‬ ‫‪/var/spool/mail/alan/‬‬

‫فصل پنجم‪ :‬آشنايي با پوسته فرمان ‪176‬‬

‫‪ ‬کاراکترهاي ويژه (‪ )Metacharacters‬کــاراکـتـرهايي وجـــود دارنـد کـه داراي معناي خــاصـي براي‬ ‫پوسته فرمـان هستند‪ .‬ايـن کاراکترها ميتوانند براي هدايت خروجي يک فرمان به يک فـايـل‪ ،‬لـوله بـندي‬ ‫خــروجي يــک فــرمـان و يــا اجراي فرمان در پسـزمينه اسـتفاده شــونـد‪ .‬کــاراکترهاي ويژه در ايـن فصـل‬ ‫توضيح داده خواهند شد‪.‬‬ ‫براي مشاهده تمامی مـتـغييرهـاي مـحـيطي موجود در سيستم از دستور زير استفاده‬ ‫نماييد‪:‬‬ ‫‪$ declare‬‬

‫همانطور که در بال نيز اشاره کردم‪ ،‬در صورتي که بييه صيورت کيياربر ريشه وارد سيستم شده باشيد‪،‬‬ ‫مييييتوانيد از دسيييتورات ميييربوط بيييه ميييديريت سيييستم کييه معمول در داييييرکتوريهياي ‪ /sbin‬و‬ ‫‪ /usr/sbin‬قرار دارند‪ ،‬استفاده نماييد‪.‬‬ ‫تيرتييب داييرکيتوريهاي موجود در مسيرهاي تعريف شده نيز مهم است‪ .‬اين دايرکتوري ها از چپ‬ ‫بيه راسيت بررسيي ميشونيد‪ .‬بنابرايين اگير دسيتوري بيه نام ‪ foo‬هيم در دايرکتوري ‪ /usr/bin‬و هيم در‬ ‫دايرکتوري ‪ /bin‬قييرار داشييته بيياشيد‪ ،‬اولي اجرا خواهيد شيد‪ .‬براي اجراي دسيتور دوم ‪ foo‬باييد مسيير‬ ‫کامل آنرا تايپ کنيد و يا مسيرهاي تعريف شده را تغيير دهيد‪ .‬چگونگي اين کار جلوتر توضيح داده‬ ‫خواهد شد‪.‬‬ ‫تيمام فيرامييني کيه تيايپ مييکنيد‪ ،‬در دايرکتوريهاي مسيرهاي تعريف شده قييرار نييدارند‪ .‬بيرخي‬ ‫فرامين بصورت دروني در پيوسته فيرمان گينجانده شدهاند‪ .‬در صورتي که براي يک فرمان خاص يک‬ ‫نام مستعار همراه با گزينهها و آرگومانهاي خياص ايجاد کنيد‪ ،‬ابتدا آن اجرا ميشود‪ .‬همچنين راههايي‬ ‫براي ايجاد توابعي کيه شامل چندين فرمان هستند نيز وجود دارد‪ .‬ترتيب بررسي محلهاي مختلفي که‬ ‫پوسته فرمان براي پيداکردن يک دستور انجام ميدهد به شرح زير است‪:‬‬ ‫‪ ‬نامهايههمستعار نامهايـي کــه بـا دسـتور ‪ alias‬ايجاد شــدهانـد و نــشانــگر يـــک دســتور بــه همراه‬ ‫گزينهها و آرگومانهاي احتمالي ميباشند‪.‬‬ ‫‪ ‬کلمات رزرو شده پوسته فرمان کلـماتي هـستند کـه بـراي اســتفادههاي مخصوص رزرو شدهاند‪ .‬بيشتر‬ ‫اين کلمات دستوراتي هستند که معمول در زبانهاي برنامه نويسي استفاده ميشوند مانند ‪do ،while ،‬‬ ‫‪ case‬و غيره‪.‬‬ ‫‪ ‬توابع‬

‫دستهاي از دستورات که همراه هم در پوسته فرمان اجرا ميشوند‪.‬‬

‫‪ ‬دستورات دروني‬

‫دستوراتي که درون خود پوسته فرمان گنجانده شدهاند‪.‬‬

‫دستورات معـمولي کـه بـصورت فـايـلهـايي در سيـسـتم فــايل گنو‪ /‬لينوکس‬ ‫‪ ‬دسهتهورات سيستم فايل‬ ‫قـرار دارند‪ .‬مـسـيرهاي ايـن دسـتورات معمول در مـتـغيير مـحـيطي ‪ PATH‬گنجانده شده است‪.‬‬ ‫فرامين دروني ‪ bash‬و گزينههاي آن ميتوانيد از دستور ‪help‬‬

‫براي نمايش لـيـستي از‬ ‫استفاده کنيد‪ .‬براي نمايش اطلعات بيشتر در مورد دستور مورد نظر از دستور ‪ info‬و‬ ‫نام دستور مورد نظر استفاده کنيد‪:‬‬ ‫>‪$ info
‫‪  177‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫بييراي اينييکه بفهمييد کيه ييک دسيتور در چيه مسييري قرار دارد‪ ،‬ميتوانييد از دسيتور‬ ‫منظور استفاده کنيد‪ .‬براي مثال‪:‬‬

‫‪type‬‬

‫براي ايين‬

‫‪$type bash‬‬ ‫‪bash is /bin/bash‬‬

‫از دسيتور بيال بيراي ييافيتن ميحل فيرامين ديگري مانند ‪ which ،case‬و‪ ...‬استفاده کنيد‪ .‬در صورتي‬ ‫که دستوري در چينيدين داييرکيتوري قيرار دارد‪ ،‬مييتيوانيد با اضافه کردن گزينه ‪ a‬به دستور ‪،type‬‬ ‫تمام محلهاي وجود آنرا چاپ کنيد‪.‬‬ ‫گاهي اوقات هنـگام اجـراي يـک فـرمان بـا خـطاهايي مـانند ‪ command not found‬و يا‬ ‫‪ permission denied‬مواجه ميشويد‪ .‬براي مورد اول بررسي کنيد که دستور را صحيح‬ ‫تايپ کرده ايد و مسير آن در مسير ‪ PATH‬شـما قرار داشته باشد‪ .‬ممکن است فرمان‬ ‫مورد نظر اجرايي نباشد‪ .‬در بـخش کارکردن با فايلها‪ ،‬چگونگي اجرايي کردن يک فايل‬ ‫تشريح خواهد شد‪.‬‬

‫يافتن فرامين‬

‫تصور کينيد ييک فرمان بسيار طولني را تايپ کردهايد و پس از اجراي آن متوجه ميشويد که مرتکب‬ ‫اشتباه شدهايد‪ .‬ميطمئنا چييزي دردآورتر از ايين وجود ندارد! پوسته فرمان داراي قابليتهايي است که‬ ‫مييتيوانيد بيوسيله آن دسيتوراتي را که قبل اجرا کردهايد‪ ،‬فيراخيواني کرده و در صورت لزوم پس از‬ ‫اصلح يا تغيير وحتي بدون تغيير آنها را مجددا اجرا کنيد‪.‬‬ ‫پيوسيته فيرميان داراي قيسيمتي بيه نام تاريخچه (‪ )History‬است که فراميني را که قبل وارد کردهايد‪،‬‬ ‫نگهداري ميکند‪ .‬ميتوانيد اين فرامين را از تاريخچه فراخواني کرده و استفاده کنيد‪.‬‬

‫ويرايش خط فرمان‬

‫در صيورتيي که در تايپ يک دستور مرتکب اشتباه شدهايد‪ ،‬مييتوانيد به آساني آنرا فراخواني کرده و‬ ‫مجددا پس از ويرايش‪ ،‬آنيرا اجرا کنيد‪ .‬ميتوانيد از برخي کليدهاي ميانبر براي راحت تر کردن اين کار‬ ‫اسييتفاده کنيييد‪ .‬ميييثيل کييليدهاي ‪ Ctrl+a‬اشييارهگير را بييه ابتداي فرمان و ‪ Ctrl+E‬بييه انتهاي فرمان‬ ‫حرکت ميدهد‪ .‬هميين کار را کليدهاي ‪ Home‬و ‪ End‬نيز انجام ميدهند‪ .‬ويرايش کردن فرمان مانند‬ ‫کار کردن در ويرايشگرهاي متني است و بسيار ساده است‪ .‬پيس اتيمام ويرايش دستور‪ ،‬کافي است‬ ‫کليد ‪ Enter‬را براي اجراي آن فشار دهيد‪.‬‬

‫کامل کردن خودکار فرامين و پارامترها‬

‫بيراي ايينکه ميقيدار تايپ به حييداقل بييرسد‪ ،‬پيوسته فرمان‪ ،‬فرمان ناقص شما را به روشهايي کامل‬ ‫ميکند‪ .‬براي بکارگيري اين قابليت کافي است که ابتدا چند حرف اول فرمان مورد نظر را تايپ کرده و‬ ‫کليد ‪ tab‬را فشار دهيد‪ .‬در زير برخي مواردي را که ميتوانيد ناقص تايپ کنيد ميبينيد‪:‬‬

‫فصل پنجم‪ :‬آشنايي با پوسته فرمان ‪178‬‬

‫‪ ‬متغييرهاي محيطي در صـورتي که متـن بـا يـک عـلمت دلر شروع شود‪ ،‬با فشردن کليد ‪ ، tab‬پوسته‬ ‫فرمان آنرا با يک متغيير محيطي کامل خواهد کرد‪.‬‬ ‫در صـورتي کـه مـتن بوسيله يک کاراکتر ~ شروع شود‪ ،‬پوسته فرمان آن را بوسيله يک‬ ‫‪ ‬نام کاربري‬ ‫نام کاربري کامل خواهد کرد‪.‬‬ ‫‪ ‬دستورات‪ ،‬نامهاي مستعار يا توابع در صـورتي کـه مـتـن بـا يـک کــاراکــتـر عادي شروع شود‪ ،‬پوسته‬ ‫فرمان آنرا بوسيله يک دستور‪ ،‬نام مستعار يا تابع کامل خواهد کرد‪.‬‬ ‫‪ ‬نام ميزبان در صـورتـي کـه متن با يک علمت @ شروع شود‪ ،‬پوسته فــرمـان آنـرا بوسيله نام يک نام‬ ‫ميزبان که از فايل ‪ /etc/hosts‬مي خواند‪ ،‬کامل ميکند‪.‬‬ ‫يکــی از ويژگیهای بارز نســخه جديــد ‪ Bash‬امکان کامــل کردن پارامترهــا و گزينههای‬ ‫‪ ‬پارامترههها‬ ‫دستورات تايپ شده است‪ .‬اين ويژگی میتواند بسيار کمک کننده باشد‪.‬‬

‫ميواقعي وجود دارد که براي کامل کييردن يک فرمان چندين گزينه وجود دارد‪ .‬مثل همانند آنچه در‬ ‫مثال زير ميبينيد‪ ،‬چيندين متغيير محيطي وجود دارد که بيييا حرف ‪ P‬شروع ميشود‪ .‬در اين موارد در‬ ‫صورتي که دوبييار کيلييييد ‪ Tab‬را فشار دهيد و يييا کليدهاي ?‪ Esc+‬را فشار دهيد‪ ،‬تمام حالتهاي‬ ‫ممکن نييشان داده ميشود‪:‬‬ ‫‪$PS4‬‬ ‫‪$PWD‬‬

‫‪$PS1‬‬ ‫‪$PS2‬‬

‫>?‪$ echo $P or <Esc+‬‬ ‫‪$PATH‬‬ ‫‪$PPID‬‬ ‫‪$PIPESTATUS‬‬ ‫‪$PROMPT_COMMAND‬‬

‫تاريخچه فرامين و فراخواني مجدد‬

‫پيس از اينيکه يک دستور را تايپ کرديد‪ ،‬همانطور کيه قيبل گفتم اين دستور بطور کامل در تاريخچه‬ ‫پيوسته فيرمان ذخيره ميشييود‪ .‬بييراي نمييايش محتيويات تاريخچه پوسته فرمان ميتوانيد از دستور‬ ‫‪ history‬اسيتيفاده کينيد‪ .‬در صيورتي که پس از آن يک عدد اضافه کنيد‪ ،‬به تعداد آن عدد دستورات‬ ‫تايپ شده قبلي را نشان خواهد داد‪:‬‬ ‫‪$ history 5‬‬ ‫‪1023 ls‬‬ ‫‪1024 cd Fonts/‬‬ ‫‪1025 man more‬‬ ‫‪1026 date‬‬ ‫‪1027 history 5‬‬

‫براي فراخواني دستورات تايپ شده ميتوانيد از روشهاي زير استفاده کنيد‪:‬‬ ‫‪ ‬کليدهاي مکان نما از کليدهــاي بــال و پــايـيـن مکان نما ميتوانيد براي حرکت کردن در ليست تاريخچه‬ ‫استفاده کنيد‪ .‬بـجاي کليدهاي مکان نما‪ ،‬از کليدهاي ‪ Ctrl+n‬و ‪ Ctrl+p‬نيز ميتوانيد استفاده کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬کليدهاي ‪ Ctrl+r‬بـراي جـسـتجوي آخـر بـه اول يـک رشته در تاريخچه استفاده ميشود‪ .‬براي مـثال‬ ‫بـا تـايپ يـک يـا چـند حـرف‪ ،‬دستوري که داراي آن حروف است نمايش داده خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ ‬کليدهاي ‪Ctrl+s‬‬

‫مشابه بال ولي جستجو بصورت اول به آخر صورت مي گيرد‪.‬‬

‫روش دييگري کيه مييتوانيد از آن براي کار کردن با فرامين استفاده کنيد‪ ،‬دستور ‪ fc‬است‪ .‬با استفاده‬ ‫از اين دستور‪ ،‬کيه پيس از آن ميتوانيد شماره دستور مورد نظر در تاريخچه يا بازهاي از شمارهها را‬

‫‪  179‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫ذکر کنيد‪ ،‬ايين دسيتورات در ييک وييرايشگر متني باز ميشوند که ميتوانيد آنها را ويرايش کرده و‬ ‫خارج شويد‪ .‬براي مثال دستور زير دستورات ‪ ۱۰۰‬ام تا ‪ ۱۵۰‬ام تيارييخچه را در ويرايشگر پيشگزيده‬ ‫سيستم باز خواهد کرد‪:‬‬ ‫‪$ fc 100 150‬‬

‫ليييست تاريخچيه در فايلي بيه نام ‪ .bash_history‬کيه در دايرکتوري خانگيي شميا قرار دارد‪ ،‬ذخيره‬ ‫ميشود و تا ‪ ۱۰۰۰‬دستور را نگهداري ميکند‪.‬‬

‫دستورات پايه‬

‫بيه عنوان يک کاربر پارسيسکس گنو‪/‬لينوکس‪ ،‬بيشتر فايلها و دايرکتوريهاي خود را در داييرکتوري‬ ‫خيانگي خيود اييجاد و ذخييره خواهيد کرد‪ .‬در اينجا با چند دستور که در اين زمينه مفيد هستند آشنا‬ ‫ميشويد‪:‬‬ ‫اين دستور مسير جاري را به مسير ديگري که تعيين ميکنيد تغيير ميدهد‪.‬‬

‫‪cd ‬‬

‫اين دستور مسير دايرکتوري فعلي را چاپ ميکند‪.‬‬

‫‪pwd ‬‬ ‫‪mkdir ‬‬

‫اين دستور يک دايرکتوري ايجاد ميکند‪.‬‬

‫‪chmod ‬‬

‫اين دستور براي تغيير مجوزهاي فايل و دايرکتوري بکار ميرود‪.‬‬

‫‪ls ‬‬

‫اين دستور محتويات يک دايرکتوري يا مسير را چاپ ميکند‪.‬‬

‫کار کردن با فايلها و پوشهها‬ ‫خيوب اکينون بيه کيمي تيمرين بيراي بيکارگيري اين دستورات ميپردازيم‪ .‬در صورتي که در حالت‬ ‫گرافيکي هستيد‪ ،‬همانطور که قبل گفته شد‪ ،‬يک پنجره ترمينال باز کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي حرکت به دايرکتوري خانگي خود از هرجا ‪ ،‬کافي است دستور ‪ cd‬را تايپ کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي حصول اطمينان از قرارگيري در دايرکتوري خانگي خود‪ ،‬دستور ‪ pwd‬را تايپ کنيد‪:‬‬ ‫‪$ pwd‬‬ ‫‪/home/alan‬‬

‫‪ ‬با استفاده از دستور ‪ mkdir‬يک دايرکتوري به نام ‪ test‬ايجاد کنيد‪:‬‬ ‫‪$ mkdir test‬‬

‫‪ ‬مجوزهاي دايرکتوري ايجاد شده را با استفاده از دستور ‪ ls‬بررسي کنيد‪:‬‬ ‫‪4096 May 17 20:14 test‬‬

‫‪alan‬‬

‫‪$ ls -ld test‬‬ ‫‪drwxrwxr-x‬‬ ‫‪3 alan‬‬

‫خـروجـي فرمان نشان ميدهد که ‪ test‬يک دايــرکــتوري بــوده و مـالــک آن کاربري به نام ‪ alan‬است‬ ‫که به گـروه ‪ alan‬تـعلق داشـته و آخـريــن بــار در ‪ ۱۷‬مي در ساعت ‪ ۲۰:۱۴‬دقيقه تـغــيير کرده است‪.‬‬ ‫تصور کنيـد ميخواهيد مجوزهاي اين دايرکتوري را طوري تنظيم کـنـيد کــه افـراد ديــگــري کــه از ايـــن‬ ‫کامپيوتـر اسـتـفاده مــيکـنـند نــتـوانند مــحـتـويـات دايــرکـتوري شمـا را ديده و اسـتفاده کننـد‪ .‬در ايــن‬

‫فصل پنجم‪ :‬آشنايي با پوسته فرمان ‪180‬‬

‫مـورد‪ ،‬جـلوتر بيشتر توضيح خواهم داد‪ .‬اکنون دستور زير را تايپ کنيد‪:‬‬ ‫‪$ chmod 700 test‬‬

‫ايـن دستور به شما تمـام مجوزهـاي اسـتفاده و تغيير دايرکتوري را مي دهد در حالي که به ديگران اجـازه‬ ‫حــتي مـشاهده مــحتويات ايــن دايـرکتوري نـيز داده نخواهد شد‪ .‬اگر مجددا دستور ‪ ls‬که را بکار ببريد‪،‬‬ ‫اين بار مجوزها بصورت ‪ drwx------‬نمايش داده خواهند شد‪.‬‬ ‫‪ ‬در اين مرحله با استفاده از دستور ‪ cd‬به دايرکتوري ‪ test‬وارد شويد‪:‬‬ ‫‪$ cd test‬‬

‫هنگامي کـه نـياز داشـتيد تـا بـدانيد دايـرکـتوري خـانگي شما در چه مسيري قرار دارد ميتوانيد از يکي از‬ ‫دو راه زير استفاده کنيد‪:‬‬ ‫‪ ‬متغيير محيطي ‪HOME‬‬

‫‪ ‬علمت ~‬ ‫بـا تـايپ يـکي از مـوارد بـال در اعـلن فرمان ‪ ،‬مسير دايرکتوري خانگي نمايش داده ميشود‪:‬‬ ‫~ ‪$‬‬ ‫‪/home/alan‬‬

‫براي نمايش دايرکتوري خانگي يک کاربر ديگر کافي است به صورت زير عمل کنيد‪:‬‬ ‫‪$ ~chris‬‬ ‫‪/home/chris‬‬

‫در حـرکت بين دايرکتوريها و کارکردن در آنها فرامين ديگري نيز وجود دارند که بسيار مفيد هستند‪:‬‬ ‫‪ ‬يک نقطه ‪ :‬نشاندهنده مسير جاري است‪ .‬مثل ‪:‬‬ ‫‪$ cp /usr/local/mygame .‬‬

‫دستور بال فايل ‪ mygame‬را به مسير جاري (که دايرکتوري خانگي تان بود) کپي ميکند‪.‬‬ ‫‪ ‬دو نقطه ‪ :‬نشاندهنده مسير ماقبل است‪ .‬مثل ‪:‬‬ ‫‪$ mv mygame ..‬‬

‫دستور بال فايل ‪ mygame‬را به مسير بالتر دايرکتوري خانگيتان منتقل ميکند‪.‬‬

‫مجوزهاي دسترسی در خط فرمان‬

‫پيس از ايينيکه ميدتي با خط فرمان کار کرديد‪ ،‬مطمئنا به پيامهايي مانند ‪ Permission Denied‬برخورد‬ ‫خيواهييد کيرد‪ .‬ميجيوزهاي فيايلها و دايرکتوريها در گنو‪ /‬لينوکس به اين علت ايجاد شدهاند که از‬ ‫دسترسي کاربران به فايلها و اطلعات خصوصي کاربران ديگر جلوگيري به عمل آورده و از فايل هاي‬ ‫سيستمي در مقابل آسيب ديدگي حفاظت کنند‪ .‬به اين علت به هر فايل ‪ ۹‬بيت اضافه ميشود که معرف‬ ‫چيگونگي دسترسي شما و ديگران به آن فايييل خيواهد بود‪ .‬اين بيتها بصورت ‪ rwxrwxrwx‬نمايش‬ ‫داده ميشيوند‪ .‬نيخستين سه بيت تعيين کننده دسترسي مالک فايل است‪ .‬سه بيت بعدي براي گروه‬ ‫مالک و سه بيت بعدي براي تعيين نحوه دسترسي ديگران است‪ r .‬نشانگر خواندن‪ w ،‬نشانگر نوشتن و‬ ‫‪ x‬نشانگر اجازه اجرا هستند‪ .‬در صيورتي کيه بجاي يکي از اين حروف علمت دش‪ -‬نيمياييش داده‬ ‫شود‪ ،‬به اين معني است کيه ايين ميجوز غير فعال است‪ .‬براي نمايش مجوزهاي هر فايل يا دايرکتوري‬

‫‪  181‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫ميتوانيد از دستور ‪ ls -ld‬استفاده کنيد‪ .‬به مثال زير توجه کنيد‪:‬‬ ‫‪4096 May 22 15:11 ch3‬‬ ‫‪4096 May 17 20:14 test‬‬

‫‪alan‬‬ ‫‪alan‬‬

‫‪$ ls -ld ch3 test‬‬ ‫‪-rw-rw-r-‬‬‫‪3 alan‬‬ ‫‪drwxr-xr-x‬‬ ‫‪3 alan‬‬

‫خيط نخست فايلي را نشان ميدهد که داراي مجوز خواندن و نوشتن براي ميالک و گروه است‪ .‬ساير‬ ‫کياربيران فقط اجازه خواندن فايل را دارا هستند‪ .‬اين به اين معني است که آنها ميتوانند فايل را ببينند‬ ‫ولي هيچ تغييري نمي توانند در آن اعمال کنند‪ .‬خط دوم يک دايرکتوري است‪ .‬دقت کنيد که مجوزها‬ ‫با حرف ‪ d‬که به معني دايرکتوري است آغاز شيده اسييت‪ .‬مالک دايييرکتوري داراي اجازه خواندن‪،‬‬ ‫نوشتن و اجرا است‪ .‬در نتيجه تنها مالک ميتواند فايلها را در اين دايرکتوري اضافه کرده‪ ،‬تغيير داده و‬ ‫پاک کند‪ .‬بيقييه کياربيران تينها اجازه خواندن دارند‪ .‬يعني ميتوانند بيه اين دايرکتوري وارد شده و‬ ‫محتويات آنرا ببينند‪ .‬در صورتي کيه شيما ميالک ييک فايل باشيد‪ ،‬ميتوانيد مجوزهاي آنرا مطابق نياز‬ ‫خودتان تنظيم کنيد‪ .‬اين کار بوسيله دستور ‪ chmod‬امکان پذير اسييت‪ .‬بييراي هريک از مجوزهاي‬ ‫خواندن‪ ،‬نوشتن و اجرا عددي در نظر گرفته شده است‪ .‬خواندن ‪ ،۴‬نوشتن ‪ ۲‬و اجييرا ‪ .۱‬بنابراين براي‬ ‫اينکه تمام مجوزها را به خودتان بدهيد‪ ،‬مقدار سه بيت نخست بيايد ‪ ۷‬تعيين شييود‪ .‬يعنييی ‪.۴+۲+۱‬‬ ‫بيراي گيروه و سياييرين نيز مييتيوانيد بينا بيه نييازشيان ميجوز تيعييين کنيد‪ .‬مجوزهيا بييين ‪ ۷‬يا‬ ‫ميجوز کامل و ‪ ۰‬يا هيچ مجوزي! متغيير هستند‪ .‬براي روشن شدن بهتر مطلب به مثييال هاي زير توجه‬ ‫کنيد‪:‬‬ ‫‪rwxrwxrwx‬‬ ‫‪rwxr-xr-x‬‬ ‫‪rw-r--r-‬‬‫‪--------‬‬

‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬

‫‪files‬‬ ‫‪files‬‬ ‫‪files‬‬ ‫‪files‬‬

‫‪777‬‬ ‫‪755‬‬ ‫‪644‬‬ ‫‪000‬‬

‫‪chmod‬‬ ‫‪chmod‬‬ ‫‪chmod‬‬ ‫‪chmod‬‬

‫‪$‬‬ ‫‪$‬‬ ‫‪$‬‬ ‫‪$‬‬

‫هينگيامي کيه ييک فايل ايجاد ميکنيد‪ ،‬مجوز پيشگزيده آن ‪ ۶۴۴‬خواهد بود‪ .‬در مورد دايرکتوري اين‬ ‫مجوز ‪ ۷۵۵‬است‪ .‬اين مقادير پيشگزيده توسييط دسييتور ‪ umask‬تعيين ميشود‪ .‬براي نمايش مقدار‬ ‫‪ umask‬دستور زير را تايپ کنيد‪:‬‬ ‫‪$ umask‬‬ ‫‪0022‬‬

‫کافي است اعدادي که در دستور ‪ umask‬مشاهده ميکنيد‪ ،‬از ‪ ۷‬کيم کنيد‪ .‬با اين کار مقادير پيشگزيده‬ ‫را بيراي داييرکتوري مشياهده خواهيد کرد‪ .‬در مورد فايلها بيايد اين اعداد را از ‪ ۶‬کم کنيد‪ .‬زيرا در‬ ‫مورد فايلها به طور پيشگزيده مجوز اجرا با مقدار ‪۱‬غير فعال است‪.‬‬ ‫براي تغيير تعداد زيادي از فايلها در يک زمان بايـد از گزينه ‪ R‬دستور ‪ chmod‬استفاده‬ ‫کنيد‪ .‬اين امکان وجود دارد که با يـک فـرمـان مـجوزهاي تمام فايل ها و دايرکتورهاي‬ ‫درون يـک سـاخـتار دايـرکـتوري را تغيير دهد‪ .‬براي مثال براي تغيير مجوزهاي تمام‬ ‫فايلها و دايرکتورهاي موجود در مسير ‪ /tmp/test‬ميتوانيد دستور زير را تايپ کند‪:‬‬ ‫‪$ chmod -R 777 /tmp/test‬‬

‫فصل پنجم‪ :‬آشنايي با پوسته فرمان ‪182‬‬

‫گـزيـنه ‪ R‬دسـتور ‪ chmod‬هـنگام اعـطا مجوزهاي کامل و اعطا مجوز اجرا بسيار خوب‬ ‫است‪ .‬ولي در صورتي که دستور بال را بـجاي مقدار ‪ ۷۷۷‬با مقدار ‪ ۶۴۴‬اجرا کنيد ديگر‬ ‫نميتوانيد به هيچ يک از دايرکتوريهاي موجود در آن مسير وارد شويد‪.‬‬

‫انتقال‪ ،‬کپي و پاک کردن فايلها‬

‫کپي‪ ،‬انتقال و پاک کردن فايلها بسيار آسان است‪ .‬براي انتقال يک فايييل باييد از دسيتور ‪ mv‬استفاده‬ ‫کنيد‪ .‬براي کيپي کيردن فيايلها دسيتور ‪ cp‬وجود دارد و براي پاک کردن فايلها نيز دسيتور ‪ rm‬قابل‬ ‫استفاده است‪ .‬به مثالهاي زير توجه کنيد‪:‬‬ ‫‪def‬‬ ‫~‬ ‫‪def‬‬ ‫~‬

‫‪abc‬‬ ‫‪abc‬‬ ‫‪abc‬‬ ‫‪abc‬‬ ‫‪abc‬‬ ‫*‬

‫‪mv‬‬ ‫‪mv‬‬ ‫‪cp‬‬ ‫‪cp‬‬ ‫‪rm‬‬ ‫‪rm‬‬

‫‪$‬‬ ‫‪$‬‬ ‫‪$‬‬ ‫‪$‬‬ ‫‪$‬‬ ‫‪$‬‬

‫دسيتور نخست نام فايل ‪ abc‬را به ‪ def‬تغيير ميدهد‪ .‬دستور دوم اين فايل را به دايرکتوري خانگي‬ ‫کاربر که با ~ نمايش داده میشود‪ ،‬مينيتقل ميکند‪ .‬دسيتور سيوم‪ ،‬فايل ‪ abc‬را به فايل ‪ def‬کپي کرده‬ ‫و دستور چيهارم آنرا در دايرکتوري خانگي کاربر کپي ميکند‪ .‬دستور پنجم فايل ‪ abc‬را پاک ميکند در‬ ‫حالي که دستور شيشييم تمام محتويات دايرکتوري جاري را پاک خواهد کرد‪ .‬جهت کپي کامل يک‬ ‫دايرکتوري به همراه تمامي و فيايلها و زيير داييرکيتوريهاي ميوجود در آن بايد از دستور ‪ cp -r‬و‬ ‫براي حذف يک دايرکتوري به همراه تمامي دايرکتوري ها و فايلهاي درون آن بايد از دستور ‪rm -r‬‬ ‫استفاده نماييد‪.‬‬

‫خاموش کردن و راهاندازی مجدد سيستم‬

‫خيوب جيالب اسيت کيه بدانيد چگونه بايد سيستم خود را در خاموش کنيد‪ .‬براي اين کار کافي است‬ ‫دستور زير را جلوي اعلن فرمان تايپ کنيد‪:‬‬ ‫‪$ halt‬‬

‫سيييستم پيس از چيند ليحظه بيا خاموش کردن سرويسهاي مختلف خاموش ميشود‪ .‬در صورتي که‬ ‫سيستم بطور خودکار خاموش نشد‪ ،‬بايد صبر کنيد تا پيغام ‪ Power Down‬روي صفحه نمايش داده‬ ‫شود‪ .‬پس از آن ميتوانيد سييستم خيود را بيا دگمه ‪ Power‬خاموش نماييد‪ .‬از دستور ‪ shutdown‬نيز‬ ‫ميتوانيد جهت خاموش کردن سيستم استفاده نماييد‪ .‬براي اينکه سيستم خود را در مجددا بوت نماييد‪،‬‬ ‫بايد از فرمان زير استفاده نماييد‪:‬‬ ‫‪$ reboot‬‬

‫در حيالت عيادي ايين تينها کاربر ريشه است که اجازه خاموش کردن و بوت سيستم را داراست‪ .‬براي‬ ‫ايينکه به کاربران ثالث نيز اييين مجييوز را عطا نميياييد‪ ،‬کييافي اسييت کييه آنييهيا را در فييايل‬ ‫‪ /etc/shutdown.allow‬اضافه نماييد‪ .‬هر کاربر بايد در يک خط اضافه شود‪ .‬دسيتور ‪ uptime‬بيار روي‬ ‫سيستم و مدت زمان فعال بودن آن را از آخرين بوت نمايش ميدهد‪ .‬به مثال زير توجه کنيد‪:‬‬

‫‪  183‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪load average: 0.03, 0.09, 0.09‬‬

‫‪1 user,‬‬

‫‪$ uptime‬‬ ‫‪17:01:21 up 27 min,‬‬

‫نخستين مورد ساعت فعييلي سيستم‪ ،‬عدد پس از ‪ up‬نشانگر مدت زمان فعييال بودن سيستم پس از‬ ‫آخرين بيوت‪ ،‬عيدد بيعيدي تعداد کاربران فعال روي سيستم و سه عدد بعدي بييار سيستم در ‪ ۵ ،۱‬و‬ ‫‪ ۱۵‬دقيقه گيذشته مييباشد‪ .‬همانطور که قبل هم گفته شد‪ ،‬با استفاده از دستور ‪ who‬خواهيد توانست‬ ‫تا ليستي از کاربران فعال روي سيستم و زمان ورود آنها را مشاهده نماييد‪:‬‬ ‫‪3 16:35‬‬ ‫)‪3 17:05 (localhost‬‬ ‫‪3 18:21‬‬

‫‪Sep‬‬ ‫‪Sep‬‬ ‫‪Sep‬‬

‫‪pts/1‬‬ ‫‪pts/3‬‬ ‫‪pts/4‬‬

‫‪$ who‬‬ ‫‪alan‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬

‫هـرگـز سيستم خود را بدون اينکه آنرا ‪ Shut Down‬کنيد‪ ،‬خاموش نکنيد‪ .‬اين کار ممکن‬ ‫است سبب آسيب ديدن سيستم فايل و از بين رفتن اطلعات شود‪.‬‬

‫مباحث پيشرفتهتر‬

‫در اين بخش به مباحث پيشرفتهتری که در مورد کارکردن با پوسته فرمان مطرح میشوند‪ ،‬میپردازيم‪.‬‬

‫اتصال و توسعه فرامين‬

‫يکيي از قابليتهاي واقعيا قدرتمنيد پوسيته فرمان‪ ،‬قابلييت هداييت خروجيي ييا ورودي ييک فرمان بيه‬ ‫فرامين ديگر است‪ .‬براي اين منظور‪ ،‬همانطور که قبل اشاره شد‪ ،‬از کاراکترهاي ويژه استفاده ميشود‪.‬‬

‫لوله بندي فرامين (‪)Piping Commands‬‬

‫کيياراکيتير ويييژه لييوله بييندي کاراکتير | اسيت‪ .‬ايين کاراکتير‪ ،‬خروجيي ييک فرمان را بيه ورودي فرمان‬ ‫ديگر هدايت ميکند‪ .‬براي مثال‪:‬‬ ‫‪$ cat /etc/passwd | sort | more‬‬ ‫‪alan:x:1000:1000:Alan Baghumian,,,:/home/alan:/bin/bash‬‬ ‫‪backup:x:34:34:backup:/var/backups:/bin/sh‬‬ ‫‪bin:x:2:2:bin:/bin:/bin/sh‬‬ ‫‪daemon:x:1:1:daemon:/usr/sbin:/bin/sh‬‬ ‫‪games:x:5:60:games:/usr/games:/bin/sh‬‬ ‫‪gdm:x:100:103:Gnome Display Manager:/var/lib/gdm:/bin/false‬‬ ‫‪gnats:x:41:41:Gnats Bug-Reporting System (admin):/var/lib/gnats:/bin/sh‬‬ ‫‪identd:x:101:65534::/var/run/identd:/bin/false‬‬ ‫‪mail:x:8:8:mail:/var/mail:/bin/sh‬‬ ‫‪man:x:6:12:man:/var/cache/man:/bin/sh‬‬ ‫‪--More--‬‬

‫ايين فيرميان ميحيتيويات فايل ‪ /etc/passwd‬را خوانده و خروجي را به فرمان ‪ sort‬هدايت ميکند‪.‬‬ ‫اين فيرميان‪ ،‬کياراکتر ابيتداي هر سطر را گرفته و خروجي را بصورت الفبايي مرتب کرده و خروجي‬ ‫را به دستور ‪ more‬ميفرستد و اين دستور نيز خروجي را بصورت صفحه به صفحه نمايش ميدهد‪.‬‬ ‫قابيليت ليوله بينيدي نمايش خوبي است از اينکه چگونه يونيکس‪ ،‬پدر گنو‪ /‬لينوکس بر اساس قطعات‬ ‫ميخيتيلف نيرمافيزاري شيکل گيرفته است‪ .‬ميثل در يونيکس ابزارهاي مختلف را طوري به هم وصل‬

‫فصل پنجم‪ :‬آشنايي با پوسته فرمان ‪184‬‬

‫ميکردند که کارهاي مختلفي بتوان با آنها انجام داد‪ .‬مثال خوبي در اين مورد وجود دارد‪ :‬سالها پيش‬ ‫کيه واژه پردازهاي گرافيکيي و راحيت ماننيد اکنون وجود نداشتنيد‪ ،‬کيياربيران بييايد ابتدا سيند خود را‬ ‫بصورت ميتيني اييجياد کيرده و سيپس آنرا بوسيله ماکروهاي خاصي فرمت بندي ميکردند و بعد‬ ‫بايد بررسي ميکردند که چطور از آب در آمده است‪ .‬براي اين کار از فرماني مانند زير استفاده ميشد‪:‬‬ ‫‪$ nroff -man grep.1 | lpr‬‬

‫در دستور بال از ‪ nroff‬براي فرمت کردن فايل ‪ grep.1‬با استفاده از ماکييروي ‪ man‬اسيييتفاده شيده و‬ ‫حاصل کار با استفاده از لوله بندي به خروجي چاپگر که ‪ lpr‬است فرستاده شده است‪.‬‬

‫دستورات متوالي‬

‫برخي اوقات نياز داريد که چند فرمان بصورت همزمان با استفاده از يک فرمان اجرا شوند‪ .‬اين کار به‬ ‫سادگي امکان پذير است‪ .‬کيافي اسيت پيس از اتيمام هر فرمان آنرا از فرمان بعدي بوسيله يک کاراکتر‬ ‫سمي کالن جدا کنيد‪ .‬براي مثال‪:‬‬ ‫‪$ date; troff -me mytext | lpr; ls /home‬‬

‫اين کار را ميتوانيد به کمک دو کاراکتر&& به هم چسبيده نيز انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪$ date && troff -me mytext | lpr && ls /home‬‬

‫فرامين پسزمينه‬

‫بيرخيي دسيتورات بيراي تمام شدن نياز به زمان دارند‪ .‬برخي اوقات مايل نيستيد که پوسته فرمانتان را‬ ‫معطل باقي بگذاريد تا دستور به اتمام برسد‪ .‬براي اين منظور ميتوانيد دستور مورد نظر را با استفاده از‬ ‫کاراکتر آمپرسند در پسزمينه اجرا کنيد‪ .‬براي مثال‪:‬‬ ‫& ‪$ troff -me mytext‬‬

‫راههايي بيراي ميديريت پيروسيههاي پييشزمينه و پسزمينه وجود دارد که جلوتر درباره آنها صحبت‬ ‫خواهيم کرد‪.‬‬ ‫در صـورتي کـه فـرمـاني کـنسول شـما را اشـغال نمود‪ ،‬براي ادامه کار و جلوگيري از‬ ‫مـعطلي مـيتوانيد به سادگي از ترمينالهاي مجازي براي ادامه کارتان استفاده نماييد‪.‬‬ ‫کافي است که از کليدهاي ‪ ALT+CTRL+F1‬تا ‪ F7‬استفاده کنيد‪.‬‬

‫توسعه فرامين‬

‫بيه وسييله قيابيلييت جيانشيني فيرامين مييتوانيد پوسته فرمان را وادار کنيد تا خروجي يک فرمان را‬ ‫خيييودش تيييفسير کيييند‪ ،‬بيييجيياي ايييينيکه ايييين کار بيييه خيييود فرمان واگذار شود‪ .‬در اييين مورد‬ ‫ميييتوانيد خيروجي اسيتاندارد ييک فيرمان را بيصيورت آرگومان يک دستور ديگر تعيين کنيد‪ .‬دو‬ ‫شکل قابليت جانشيني فرامين بصورت زير است‪:‬‬ ‫'‪$(command) or 'command‬‬

‫براي فهميدن اين قابليت به مثال زير توجه کنيد‪:‬‬ ‫)‪$ vim $(find / -print | grep xyzzy‬‬

‫‪  185‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫در اييين دسييتور‪ ،‬قبيل از اجراي ويرايشگير متنيي ‪ vim‬جانشينيي فراميين صيورت ميگيرد‪ .‬ابتدا دسيتور‬ ‫‪ find‬از دايييرکتوري ريييشه شييروع بيه کار کرده و نام تمام فايلهيا و دايرکتوريهيا را چاپ ميکنيد‪.‬‬ ‫خروجي اين دسيتور بيه ‪ grep‬ارسيال مييشود و اين دستور تمام آنها را که فاقد رشته ‪ xyzzy‬هستند‬ ‫را فيلتر ميکند‪ .‬سپس ‪ vim‬تمام فايلهايي را که داراي رشته ‪ xyzzy‬هستند را باز ميکند‪.‬‬

‫عبارات حسابي‬

‫ميوارد زييادي وجود دارد که ميايليد که نتايج يک جمله محاسباتي را به يک فرمان ارسال کنيد‪ .‬دو راه‬ ‫براي انجام آن وجود دارد‪:‬‬ ‫))‪$[expression] or $((expression‬‬

‫براي روشن شدن مطلب به مثال زير توجه کنيد‪:‬‬ ‫”‪$ echo “Iam $[2003-1978] years old.‬‬ ‫‪Iam 25 years old.‬‬

‫در ميثيال بال‪ ،‬پوسته فرمان ابتدا عبارت حسابي را انجام داده و نتيجه را به فرمان ‪ echo‬ارسال ميکند‬ ‫و اين فرمان نيز نتيجه را روي صفحه نمايش چاپ خواهد کرد‪.‬‬

‫متغييرهاي محيطي‬

‫هيمانطور که قبل گفتيم‪ ،‬متغييرهاي محيطي اطلعاتي را در مورد پوسته فرمان در بر دارند‪ .‬هنگامي که‬ ‫يک ميتيغيير محيطي را در يک دستور قرار ميدهيد‪ ،‬بجاي اينکه نام آن چاپ شود‪ ،‬محتويات آن چاپ‬ ‫خواهد شد‪:‬‬ ‫‪2002 /bin/bash‬‬

‫‪626188 Aug 24‬‬

‫‪root‬‬

‫‪$ ls -l $BASH‬‬ ‫‪-rwxr-xr-x‬‬ ‫‪1 root‬‬

‫در مييثال بييال‪ ،‬دسييتور ‪ ls‬بيا اسيتفاده از متغييير محيطيي ‪ BASH‬محيل آنرا چاپ ميکنيد‪ .‬در ايين مورد‬ ‫بيشتر توضيح خواهم داد‪.‬‬

‫استفاده از متغييرهاي محيطي‬

‫متغييرهاي محيطي براي ذخيره اطلعياتي ميانند ميحل فايلهاي پيکربندي‪ ،‬صندوقهاي پستي و مسير‬ ‫داييرکيتوريها بکار مييروند‪ .‬هيميچنين ايين متغييرها داراي مقاديري براي شکل اعلن فرمان‪ ،‬اندازه‬ ‫تاريخچه و نوع سيستمعيامل نيز هستند‪ .‬همانطور که قبل نيز اشاره کرده بودم‪ ،‬براي نمايش متغييرهايي‬ ‫کيه اکنون بيه پوسيته فرمان اخييتصاص داده شييييدهاند‪ ،‬بيياييد از دسيتور ‪ declare‬اسيتفاده کنييد‪ .‬براي‬ ‫نماييش محتويييات هير ييک‪ ،‬کافيي اسيت ييک علميت دلر جلوي آن قرار داده و آن را در دسيتورات‬ ‫خط فرمان استفاده کنيد‪:‬‬ ‫همانطور که مي بينيد‪ ،‬فرمان بال نام کاربر فعلي سيستم را نمايش ميدهد‪.‬‬

‫متغييرهاي محيطي عمومي‬

‫‪$ echo $USER‬‬ ‫‪alan‬‬

‫هينيگامي کيه يک پوسته فرمان باز ميکنيد‪ ،‬متغييرهايي وجود دارند که مقادير آنها قبل تخصيص داده‬

‫فصل پنجم‪ :‬آشنايي با پوسته فرمان ‪186‬‬

‫شده است‪ .‬در زير برخي از اين متغييرها نشان داده شدهاند‪:‬‬ ‫‪BASH ‬‬

‫محتوي مسير کامل برنامه پوسته فرمان است‪ .‬به طور معمول ‪./bin/bash‬‬

‫‪BASH_VERSION ‬‬

‫شماره نسخه برنامه پوسته فرمان را نشان ميدهد‪.‬‬

‫‪ EUID ‬شــماره شــناسايي مــوثــر کــاربـر فــعلـي را نــمـايش ميدهـد‪ .‬ايـن مقدار هنگامـي کـه پوسـته‬ ‫شروع ميشود‪ ،‬تخصيص داده ميشود‪.‬‬ ‫‪HISTFILE ‬‬

‫محل فايل تاريخچه فرامين را نمايش ميدهد‪.‬‬

‫‪HISTFILESIZE ‬‬

‫‪ ۱۰۰۰‬فرمان است‪.‬‬ ‫‪HISTCMD ‬‬

‫تــعـداد فــرامـيني کـه تاريخچـه در خود نگهداري ميکنـد‪ .‬ايـن تعداد معمول ‪ ۵۰۰‬ـيا‬

‫شماره فرمان جاري را در تاريخچه نشان ميدهد‪.‬‬

‫دايرکتوري خانگي کاربر جاري را نشان ميدهد‪.‬‬

‫‪HOME ‬‬

‫‪HOSTTYPE ‬‬

‫نوع معماري پردازنده کامپيوتر را نشان ميدهد‪.‬‬

‫‪ MAIL ‬مســير صــندوق پســتي کاربر جاري را نـــشـان ميدهــد‪ .‬مـــعـمـول بـــه نـــام شـــمـا در ‪/‬‬ ‫‪ /var/spool/mail‬قرار دارد‪.‬‬ ‫‪OLDPWD ‬‬

‫مسير قبل از دايرکتوري جاري فعلي را نشان ميدهد‪.‬‬ ‫نوع ســيـستم عامـل را نشان ميدهـد‪ .‬در مورد مـا خروجـي بـه صـورت ‪ linux-gnu‬خواهـد‬

‫‪OSTYPE ‬‬

‫بود‪.‬‬

‫‪ PATH ‬ليست دايرکتوريهاي معرفي شده را نشان ميدهد‪ .‬براي اجراي يک فرمان در اين دايرکتوريها‬ ‫جستجو صورت ميگيرد‪.‬‬ ‫‪PPID ‬‬

‫شماره پروسه اي که پوسته فرمان را شروع کرده است‪ ،‬نمايش ميدهد‪.‬‬

‫‪PROMPT_COMMAND ‬‬

‫دستوري را که هربار پيش از نمايش اعلن فرمان اجرا ميشود‪.‬‬

‫‪ PS1 ‬مـقـدار اعلن فرمان را تـخـصيص مـيدهد‪ .‬مـقـادير زيـادي وجـود دارنـد که آنها را ميتوانيد‬ ‫در اعلن فرمان خـــود بـــگـنجانيد مـــانـنـد تـــاريخ‪ ،‬زمان‪ ،‬نام کاربر‪ ،‬نام کامپيوتــر و‪ ...‬بـــرخي اوقات يــک‬ ‫فرمان به اعلنهاي بيشتري نياز دارد که ميتوانيد از متغييرهاي ‪ PS2‬يا ‪ PS3‬براي اين کار استفاده کنيد‪.‬‬ ‫در اين مورد بيشتر توضيح خواهم داد‪.‬‬ ‫‪PWD ‬‬

‫دايرکتوري جاري را نشان ميدهد‪.‬‬

‫‪RANDOM ‬‬ ‫‪SECONDS ‬‬

‫با مراجـعه بـه ايـن متـغيير يک شماره تصادفي بين ‪ ۰‬و ‪ ۹۹۹۹‬توليد ميشود‪.‬‬ ‫تعداد ثانيه اي که پوسته فرمان آغاز به کار کرده است‪.‬‬

‫‪ UID ‬شماره شناسايي اصلي کاربر فـعـلي را نـمايـش مـيدهـد‪ .‬ايـن شـماره در فـايل ‪/etc/passwd‬‬ ‫ذخيره شده است‪.‬‬ ‫ممکن است توجه کرده باشيد که تمام مـتـغييرهاي مـحيـطي بـا حروف بزرگ تعريف‬ ‫شدهاند‪ .‬ايـن کـار يـک رسـم اسـت نـه يک الزام‪ .‬يعني در صورتي که نام متغييري را با‬ ‫حروف کوچک تعيين کنيد ‪ ،‬باز هم کار خـواهد کـرد‪ .‬البته توجه داشته باشيد که متغيير‬ ‫‪ xyz‬با ‪ XYZ‬يکي نيست‪.‬‬

‫‪  187‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫ايجاد متغييرهاي محيطي خاص‬

‫از ميتيغييرهاي ميحيطي مييتيوانييد براي ذخيره اطلعاتي که معمول در پوسته فرمان استفاده ميکنيد‪،‬‬ ‫بهرهبرداري کنييد‪ .‬ميتوانييد هيير گييونه متغييير محيطيي بيه دلخواه خود ايجاد کنييد‪ .‬براي ايجاد موقيت‬ ‫ييک ميتيغيير محيطي ميييتوانيييد نيام ميتغيير و مقدار آن را جلوي اعلن فرمان تايپ کنيد‪ .‬همانطور‬ ‫کييه مشاهده ميکنيد‪ ،‬اين کار به کمک دستور ‪ export‬انجام ميشود‪:‬‬ ‫‪$ AB=/usr/local/documents; export AB‬‬

‫ميثيال بال مسير يک دايرکتوري را به يک متغيير به نام ‪ AB‬اختصاص ميدهد‪ .‬دستور ‪ export‬اين‬ ‫متغيير را به پوسته فيرميان صيادر ميکند‪ .‬بنابراين در صورتي که پوستههاي فرمان ديگري نيز اجرا‬ ‫شوند‪ ،‬اين ميتيغيير در آنيها ميوجود خواهد بود‪ .‬مشکييلي که در ايجاد اين گونه متغييرهاي محيطي‬ ‫وجود دارد ايين اسيت کيه موقيت بوده و بيا خروج از پنجره پوسيتهاي کيه ايين متغييير در آن تخصييص‬ ‫داده شده اسيت‪ ،‬ايين مييتيغير پاک خواهيد شيد‪ .‬براي اختصياص دائييمي ايين متغييرهيا‪ ،‬باييد آنهيا را بيه‬ ‫فايلهاي پيکربندي پوسته فرمان اضافه کنيد‪ .‬اين موضوع جلوتر توضيح داده خواهد شد‪.‬‬ ‫در صيورتي که مايليد متني درست جلوي مقدار يک متغيير محيطي قرار گيرد‪ ،‬کافي است که متغيير را‬ ‫در دو پرانتز قرار داده و متن مورد نظر را جلوي آن قرار دهيد‪ .‬براي مثال ‪:‬‬ ‫‪$ echo ${HOME}/Documents‬‬ ‫‪/home/alan/Documents‬‬

‫بييه خيياطر داشييته باشييد کيه بييراي اسييتفاده از متغييرهيا ييا باييد آنهيا را ‪ export‬کنييد و ييا بيه فاييل‬ ‫پيکربندي پوسيته فرمان اضافيه نمايييد‪ .‬دسيتور ‪ export‬بسيييار قابيل انعطاف اسيت‪ .‬مثل ميتوانييد در‬ ‫هنگام صادر کردن متغيير‪ ،‬مقدار آنرا هم تخصيص دهيد‪:‬‬ ‫‪$ export XYZ=/home/alan/Documents‬‬

‫ويا ميتوانيد با حفظ مقادير قبلي‪ ،‬مقداري را به يک متغيير اضافه نماييد‪:‬‬ ‫‪$ export PATH=$PATH:/home/alan/Documents‬‬

‫در مييثال بييال‪ ،‬دايييرکتوري ‪ /home/alan/Documents‬بيه طور موقيت بيه متغييير ‪ PATH‬اضافيه شده‬ ‫است‪ .‬در صورتي که احيساس کيرديد ديگر به يک متغيير نيازي نداريد‪ ،‬ميتوانيد با استفاده از دستور‬ ‫‪ unset‬آنرا پاک کنيد‪ .‬همانطور که ميبينيد‪ ،‬براي پاک کردن متغيير نيازي به درج علمت دلر نيست‪:‬‬ ‫‪$ unset XYZ‬‬

‫پيکربندي پوسته فرمان‬

‫بيراي ايينکه بتوانيد بطور موثرتري از پوسته فرمان خود استفاده کنيد‪ ،‬ميتوانيد آنرا بنا به خواسته خود‬ ‫تنظيم کنيد‪ .‬براي اين منظور بايد فايلهاي پيکربندي پوسته فرمان خود را ويرايش کنيد‪.‬‬ ‫تيعيدادي فيايل پييکربيندي وجود دارد که نحوه رفتار پوسته فرمان را تيعييين مييکنند‪ .‬بيرخي از اين‬ ‫فياييلها بيراي تمامی کياربران و پيوستهها ميشترک بوده و برخي مخصوص يک کاربر خاص هستند‪.‬‬ ‫فياييلهاي پيييکربندي زيير فيايلهايي هستند که هر کاربر پوسته فرمان در پارسيکس گنو‪ /‬لينوکس‬ ‫از آنها استفاده ميکند‪:‬‬

‫فصل پنجم‪ :‬آشنايي با پوسته فرمان ‪188‬‬

‫‪ /etc/profile ‬ايـن فــايل اطلعات محــيط کاربري هـر کاربر را ذخيره ميکنـد‪ .‬ايـن فايـل هنگامـي اجرا‬ ‫ميشود کـه شمـا بـه سـيستم وارد شــده و پــوسته فــرمان آغاز بـه کار ميکنـد‪ .‬ايـن فايـل مقاديـر پيشگزيده‬ ‫مسير‪ ،‬شکل اعلن فرمان‪ ،‬حـداکثر تعداد فـايلي کـه شـما ميتوانيد ايجاد کنيد و مجوزهاي پيشگزيده براي‬ ‫فايلهايـي کـه ايجاد ميکنيـد را تـــعيين مـــيکـنـد‪ .‬همچنيـن ايـن فايـل مــتغييرهـاي مــحيـطي مــانند مــحل‬ ‫صـندوق پستي و اندازه فايلهاي تاريخچه را نيز تنظيم ميکند‪.‬‬ ‫‪ /etc/bashrc ‬اين فايل براي هـر کاربري که پوسته ‪ bash‬را اجــرا ميکـنـد‪ ،‬اجـرا ميشود‪ .‬اين فايل‬ ‫حالت اعلن فرمان را تنظيــم ميکنــد‪ .‬مـــقـاديــر ايــــن فـــايـل ميتـــواند توســط فايــل ‪ bashrc‬کــه در‬ ‫دايرکتوري خانگي هر کاربر وجود دارد‪ ،‬تحت تاثير قرار گيرد‪.‬‬ ‫‪ ~/.bashrc ‬ايـن فـايل حـاوي اطلعـات مـربوط بــه ‪ bash‬هــر کــاربـر مـيباشد‪ .‬اين فايل هنگامي‬ ‫خوانده ميشــود کــه بــه ســيستم وارد مــيشـويـد و هــرگـاه کــه يــک پوسـته جديـد بــاز ميکنيـد‪ .‬اينجـا‬ ‫بهترين مکان براي ذخيره متغييرهاي محيطي و فـرمـانهـاي مستعار خاص خودتان است‪.‬‬ ‫‪ ~/.bash_profile ‬ايـــن فــايل بــراي وارد کــردن اطلعات خــاصي کــه هـــر کاربـــر در اســتفاده از‬ ‫پوســته بکار ميبرد ميباشــد‪ .‬ايــن فايــل تنهــا يکبار اجرا ميشود‪ .‬هنگامــي کــه کاربر بــــه ســـيـستم وارد‬ ‫مــيشـود‪ .‬اين فايل تـعـدادي از مـتـغييرهاي محيطي را مقدار دهي کرده و فايل ‪ bashrc‬مربوط به کاربر‬ ‫را اجرا ميکند‪.‬‬ ‫‪ ~/.bash_logout ‬ايـن فايل هــر گـاه که از سـيـستم خـارج مـي شويد اجـرا مـيشود‪ .‬اين فايل فقط‬ ‫صفحه نمايش را پاک ميکند‪.‬‬

‫بيراي تيغييير فيايلهاي ‪ /etc/profile‬و ‪ /etc/bashrc‬بيايد با کاربر ريشه وارد سيستم شده باشيد‪.‬‬ ‫هير کاربر ميتوانيد اطلعات موجود در فايلهاي ‪ bash_profile ،.bashrc‬و ‪ .bash_logout‬موجود‬ ‫در دايرکتوريهاي خود را تغيير دهد‪.‬‬ ‫در قييسمت زيير بييا بييرخي تيينيظيمات فييايلهاي پيکربندي پوسيته فرمان آشنيا ميشوييد‪ .‬در بيشتير‬ ‫موارد‪ ،‬تغييرات در فايييل ‪ .bashrc‬ميييوجيود در داييييرکتوري خانگييي صييورت ميگيرد‪ .‬هرچنييد در‬ ‫صورتي کيه يک مدير سيستم باشيد‪ ،‬ممکن است اين تنظيمات را براي کل کاربران خود اعمال کنيد‪.‬‬

‫تنظيم اعلن فرمان‬

‫اعلن فرمان از تيعيدادي کياراکيتر تشيکيل شده است که هر گاه که به نمايش در ميآيد‪ ،‬معني آن اين‬ ‫اسيت کيه پوسيته فرمان آماده دريافيت فرمان جديدي اسيت‪ .‬محتويات اعلن فرمان در متغييير محيطيي‬ ‫‪ PS1‬قرار دارد‪ .‬در صيورتي کييه پييوسته فييرمان شييما بيه ورودي بيشتري نياز داشتيه باشيد‪ ،‬از مقاديير‬ ‫‪ PS2 ،PS3‬و ‪ PS4‬نيز استفاده خواهد شد‪.‬‬ ‫هينيگاميي کيه سييستم نيصيب مييشود‪ ،‬اعييلن فرمان طوري تنظيم ميشود که حاوي اطلعات زير‬ ‫باشد‪ :‬نيام کياربري‪ ،‬نيام کامپيوتر و نيام دايرکتوري که اکنون در آن قرار داريد‪ .‬در انتهاي اين اطلعات‬ ‫براي کاربران عادي ييک علميت دلر و براي کاربر ريشيه علميت پونيد ‪ #‬قرار دارد‪ .‬در زيير مثالي از‬ ‫يک اعلن فرمان را ميبينيد‪:‬‬ ‫‪$alan@memphis:~/Documents‬‬

‫ايين امکان وجود دارد تيا اطلعات مختلفيي را بيه اعلن فرمانتان اضافيه کنييد‪ .‬ايين اطلعات ميتوانيد‬ ‫شامل شماره ترمينال‪ ،‬تاريخ‪ ،‬زمان و اطلعات ديگر باشد‪ .‬براي مثال‪:‬‬

‫‪  189‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪\! ‬‬

‫شماره فعلي تاريخچه فرمان را نشان ميدهد‪.‬‬

‫‪\# ‬‬

‫شماره دستور آخرين دستور را نشان ميدهد‪.‬‬

‫‪\$ ‬‬

‫اعلن فرمان استاندارد را نشان ميدهد‪.‬‬

‫‪ \W ‬فقط دايرکتوري کاري جاري را نشان ميدهد‪.‬‬ ‫‪\\ ‬‬

‫فقط يک بک اسلش نشان داده ميشود‪.‬‬

‫‪\d ‬‬

‫روز‪ ،‬ماه و شماره روز را نمايش ميدهد‪ .‬مثل ‪Sat Jan 23 :‬‬

‫‪\h ‬‬

‫نام کامپيوتر ميزبان را نشان ميدهد‪.‬‬

‫‪\n ‬‬

‫يک خط جديد باز ميکند‪.‬‬

‫‪\s ‬‬

‫نام پوسته فرمان را نشان ميدهد‪ .‬مثل ‪bash‬‬

‫‪\t ‬‬

‫زمان را بصورت ساعت‪ ،‬دقيقه و ثانيه نمايش ميدهد‪ .‬براي مثال ‪10:14:40 :‬‬

‫‪\u ‬‬

‫نام کاربر را نمايش ميدهد‪.‬‬

‫‪\w ‬‬

‫مسير کامل دايرکتوري جاري را نمايش ميدهد‪.‬‬ ‫در صورتي که اعلن فرمان خود را به صورت موقت با تايپ مقادير مربوطه در پوسته‬ ‫فرمان تغيير ميدهيد‪ ،‬بايد مقادير ‪ PS1‬را بين دو گيومه قرار دهيد‪ .‬مثل دستور‪:‬‬ ‫”]‪$ export PS1=”[\t\w]\$‬‬

‫اعلن فرمان را به صورت زير نشان ميدهد‪:‬‬ ‫‪[20:25:40 /var/spool/mail]$‬‬

‫بيييراي اييييجاد تيييغييرات دائمييي در اعلن فرمان‪ ،‬بايييد مقدار ‪ PS1‬ييراي يبهي يفايل ‪ .bashrc‬موجود در‬ ‫دايرکتوري خانگي خود اضافه کنيد‪ .‬معمول اين مقدار قبل وجود دارد و کافي است آنرا تغيير دهيد‪.‬‬

‫تنظيم اسامي مستعار‬

‫ايين اميکان وجيود دارد تيا براي آساني بيشتر‪ ،‬اسامي مستعاري را بجاي فرمان اصلي تعيي ن کنيد‪.‬‬ ‫براي اضافه کردن اسامي مستعار بايد از دستور ‪ alias‬استفاده کنيد‪ .‬به مثالهاي زير توجه کنيد‪:‬‬ ‫'‪$ alias p='pwd; ls -CF‬‬ ‫'‪$ alias rm='rm -i‬‬

‫در ميثال نيخست حيرف ‪ p‬دسيتور ‪ pwd‬را اجيرا کرده و پيس از آن دستور ‪ ls -CF‬اجرا خواهد شد‬ ‫کيه مييحتيويات دايييرکتوري جاري را چاپ خواهيد کرد‪ .‬در مثال دوم‪ ،‬دسيتور ‪ rm‬طوري تنظييم شده‬ ‫است تا فقط با گزينه ‪ i‬اجرا شود‪.‬‬ ‫در صورتي که دستوري ‪ alias‬يرا به تنهايي تايپ کنيد‪ ،‬ليستي از اسامي مستعاري که تنظيم کرده ايد‬ ‫نمايش داده ميشود‪ .‬تيوجه داشته باشيد که اسامي مستعار در يک فايل پيکربندي ذخيره شده و با‬ ‫بستن پوسته فرمان از بين نميروند‪.‬‬

‫فصل پنجم‪ :‬آشنايي با پوسته فرمان ‪190‬‬

‫کاراکترهاي ويژه و عملگرهاي خط فرمان‬

‫بيراي استفاده کارآمد تر از پوسته فرمان‪ ،‬کاراکترهاي مخصوصي وجود دارند که به کاراکترهاي ويژه و‬ ‫عيميلگرها ميوسيوم هسيتند‪ .‬بيا کياراکيترهاي مخصوص ميتوانيد در تايپ کامل نام يک يا چند فايل‬ ‫صرفهجويي کرده و با استفاده از عميلگيرها اطيلعياتي را از ييک فايل يا دستور به يک دستور يا فايل‬ ‫ديگر هدايت کنيد‪.‬‬

‫استفاده از کاراکترهاي ويژه مخصوص نام فايلها‬

‫بييراي کيم کييردن ميقيدار تياييپ و انتخاب آسانتر دستهاي از فايلها ‪ ،‬پوسته فرمان امکان استفاده از‬ ‫کياراکيترهاي وييژه را مييدهد‪ .‬کياراکيترهاي وييژهاي که از آنها ميتوانيد بين نام فايلها استفاده کنيد‬ ‫عبارتند از‪:‬‬ ‫‪ ‬علمت ستاره *‬

‫ميتواند بجاي هر تعدادي از کاراکترها قرار گيرد‪.‬‬

‫‪ ‬علمت سوال ?‬

‫ميتواند بجاي يک کاراکتر قرار گيرد‪.‬‬

‫‪ ‬علمت دو براکت [‪]...‬‬

‫تـمـام کـاراکـترهاي ذکـر شـده در بـراکت در انـتـخاب فايلها اثر ميگذارند‪.‬‬

‫بيراي تيمرين بيکارگييري ايين کاراکترها به يک دايرکتوري خالي مانند دايرکتوري ‪ test‬که قبل ايجاد‬ ‫کرديد‪ ،‬رفته و با استفاده از دستور زير دسته اي از فايلهاي خالي را ايجاد کنيد‪:‬‬ ‫‪$ touch apple banana grape grapefruit watermelon‬‬

‫حال براي درک بهتر چگونگي عملکرد کاراکترهاي ويژه از دستور ‪ ls‬استفاده ميکنيم‪ .‬توجه کنيد‪:‬‬ ‫*‪$ ls a‬‬ ‫‪apple‬‬ ‫*‪$ ls g‬‬ ‫‪grape‬‬ ‫‪grapefruit‬‬ ‫‪$ ls g*t‬‬ ‫‪grapefruit‬‬ ‫*‪$ ls *e‬‬ ‫‪apple grape grapefruit watermelon‬‬ ‫*‪$ ls *n‬‬ ‫‪banana watermelon‬‬

‫مثال نخست هر فايلي را که با کاراکتر ‪ a‬شروع ميشود را نمايش ميدهد‪ .‬مثال بعدي تمام فايلهايي را‬ ‫که با ‪ g‬شروع ميشوند نمايش ميدهد‪ .‬در مثال بعدي فايلهايي کييه بييا ‪ g‬شييروع شيده و به ‪ t‬ختم‬ ‫ميشوند نمايش داده ميشوند و در دو مثال بعدي فايلهايي که حياوي ‪ e‬و ‪ n‬هيستند نيمايش داده‬ ‫ميشوند‪ .‬به چند مثال هم در مورد کاراکتر علمت سوال توجه کنيد‪:‬‬

‫‪  191‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪$ ls ????e‬‬ ‫‪apple grape‬‬ ‫*‪$ ls g???e‬‬ ‫‪grape grapefruit‬‬

‫در ميثال اول فايلهايي که داراي ‪ ۵‬حرف بوده و حرف آخر آنها ‪ e‬است نمايش داده ميشوند‪ .‬در مثال‬ ‫دوم فايلهايي کيه بيا ‪ g‬شيروع شيده و کاراکتر پنجم آنها ‪ e‬است نمايش داده میشوند‪ .‬حال مثالهايي‬ ‫در مورد براکتها‪:‬‬ ‫*]‪$ ls [abw‬‬ ‫‪apple banana watermelon‬‬ ‫]‪$ ls [agw]*[ne‬‬ ‫‪apple grape watermelon‬‬

‫در مثال نخست تمام فايلهايي که با ‪ a، b‬و ‪ w‬شروع ميشوند نمايش داده ميشود‪ .‬در مثال دوم تمام‬ ‫فايلهايي که با ‪ a ،g‬و ‪ w‬شروع شده و به ‪ n‬يا ‪ e‬ختم ميشوند‪ ،‬نمايش داده ميشوند‪.‬‬

‫کاراکترهاي ويژه هدايت فايلها‬

‫دسيتورات‪ ،‬ورودي خيود را از ورودي اسيتاندارد درييافت کيرده و روي خيروجي اسيتاندارد نمايش‬ ‫ميييدهند‪ .‬بيا اسيتفاده از لوله بندي کيه قبل شرح داده شيد‪ ،‬ميتوانسيتيم خروجيي ييک دسيتور را بيه‬ ‫ورودي دسيتور ديگير متصيل کنييم‪ .‬بيا فايلهيا ميتوانييد از کاراکترهاي کوچکتير از > و بييزرگتر از <‬ ‫بيراي هيدايت دادهها از و به فايلها استفاده کنيد‪ .‬اين کاراکترها عبارتند از‪:‬‬ ‫‪ ‬کاراکتر >‬

‫محتويات يک فايل را به يک دستور هدايت ميکند‪.‬‬

‫‪ ‬کاراکتر < خـروجي يـک فـرمـان را بـه يـک فـايـل هدايت کرده و در صورتي که فايلي به همان نام وجود‬ ‫داشته باشد‪ ،‬آنرا پاک ميکند‪.‬‬ ‫‪ ‬کاراکتر << خـروجي يـک دسـتور را بـه يـک فايـل هـدايـت کــرده و در صورتي کـه فـايلي به همان‬ ‫نام وجود داشته باشد‪ ،‬اطلعات به آخر آن اضافه خواهد شد‪.‬‬

‫براي درک بهتر به مثالهاي زير توجه کنيد‪:‬‬ ‫‪$ mail root < ~/.bashrc‬‬ ‫‪$ nroff -man /usr/share/man/man1/chmod.1* > /tmp/chmod‬‬ ‫‪$ echo “I finished the project on $(date)” >> ~/projects‬‬

‫در مييثيال نييخست محتويات فاييل ‪ .bashrc‬در دايرکتوري خانگيي‪ ،‬در ييک پيام پسيت الکترونييک بيه‬ ‫کاربر ‪ root‬کامپيو تر ار سال ميشود‪ .‬در مثال دوم‪ ،‬صيفيحه ک مک د ستور ‪ chmod‬با استفاده از دستور‬ ‫‪ nroff‬فرمت بندي شده و خروجي به فايل ‪ /tmp/chmod‬ارسال ميشود‪ .‬مثال آخر نيز باعث خواهد‬ ‫شد تا خط زير به فايل ‪ projects‬که در دايرکتوري خانگي کاربر وجود دارد‪ ،‬اضافه شود‪:‬‬ ‫‪I finished the project on Sun May 25 14:25:36 IRST 2003‬‬

‫فصل پنجم‪ :‬آشنايي با پوسته فرمان ‪192‬‬

‫کار کردن با فايل سيستم‬

‫سيستم فايل پارسيکس گنو‪ /‬لينوکس سياختاري است که اطلعات شما را در کامپيوتر ذخيره مي کند‪.‬‬ ‫فايل ها در يک ساختار درختي وارونه از دايرکتوري ها ذخيره ميشوند‪ .‬هر دايرکتوري ميتواند حاوي‬ ‫فايلهيا و دايرکتوريهاي ديگري باشيد‪ .‬در صيورتي کيه بخواهييد سياخييتار سيييستم فييايل پارسييکس‬ ‫گنيو‪ /‬لينوکيس را دقيقتير تييوصيف کنييم‪ ،‬بيييشتر شييبيه ييک درخيت وارونيه اسيت‪ .‬در بالتريين نقطيه‪،‬‬ ‫دايرکتوري ريشه قرار دارد که بوسيله يک اسلش تينها نيشان داده ميشود‪ .‬در زير آن دايرکتوريهاي‬ ‫عمومي و سيستمي سيستمعامل پارسيکس گنو‪ /‬ليينوکيس قيرار ميگيرند‪ .‬مانند ‪ bin ،dev ،home‬و‬ ‫‪ .tmp‬هير کدام از ايين دايرکتوريهيا محتوي دايرکتوريهاي ديگري هسيتند‪ .‬برخييي از دايرکتوريهاي‬ ‫مهم سيستم فايل گنو‪ /‬لينوکس در زير توضيح داده شدهاند‪.‬‬ ‫‪ bin ‬فراميـن عمومـي سـيستم عامـل گنـو‪ /‬لينوکـس در ايـن دايرکتوري قرار دارنـد‪ .‬ماننـد ‪ ls ،sort‬و‬ ‫‪.chmod‬‬ ‫‪ dev ‬حاوي نـــقـاط دســـترسي بــه ابــــزارهــاي ســخـتافـزاري کـــامپـيـوتـر شـــمـا اســـت‪ .‬مـــانـند‬ ‫ترمينالهــا‪ ،‬ديســکهـاي فلپــي‪ ،‬ديســکهاي ســخت و‪ ...‬کاربران بــــطــور معمول براي دســتيابي بــه ايــن‬ ‫دستگاهها از نامهاي آنها استفاده ميکنند‪.‬‬ ‫‪etc ‬‬

‫حاوي برخي فايلهاي پيکربندي سيستم است‪.‬‬

‫‪home ‬‬

‫دايرکتوريهاي کاربران يک سيستم گنو‪ /‬لينوکس در اين دايرکتوري قرار ميگيرد‪.‬‬

‫‪ media ‬محلي را بـراي متصل کردن ابزارها‪ ،‬ديســکهـاي سـخت‪ ،‬ديسکهاي ‪ USB‬و درايوهاي شبکه‬ ‫ايجاد ميکند‪.‬‬ ‫‪root ‬‬

‫دايرکتوري خانگي کاربر ريشه است‪.‬‬

‫‪sbin ‬‬

‫دستورات مديريتي سيستم در اين دايرکتوري قرار ميگيرند‪.‬‬

‫‪tmp ‬‬

‫محل قرارگيري فايلهاي موقت‪.‬‬

‫‪usr ‬‬

‫مـحـل قرارگيري مستندات سيستم‪ ،‬بازيها‪ ،‬فايلهاي گرافيکي‪ ،‬کتابخانهها و چيزهاي ديگر‪.‬‬

‫سياخيتيار سيستم فايل در داس و ويندوز با ساختار آن در گنو‪ /‬لينوکس متفاوت هستند‪ .‬با وجودي که‬ ‫شباهتهايي نيز در اين ميان ديده ميشود ولي تفاوتهاي عمده به شرح زير هستند‪:‬‬ ‫‪ ‬در داس و ويندوز بــراي دســتـرسـي بــه ابــزارهـاي ذخيره سـازي مختلف و پارتيشنهاي مختلف ديسـک‬ ‫سخت از حـروفـي کـه به نام درايو مـوسـوم بـودند استفاده ميکرديد‪ .‬مانند ‪ A‬براي فلپي‪ C ،‬براي ديسک‬ ‫سخت و‪ ...‬در گنو‪ /‬لينوکس تـمـام ابـزارهاي ذخـيـره سازي در دل سيستم فـايـل باهم ادغام شدهاند‪ .‬مـثل‬ ‫مــحتويات يــک فــلپي ديسـک در مسـير ‪ /floppy‬قرار ميگيرد و‪ ...‬ممکـن اسـت در ابــتـداي کــار اصـل بـه‬ ‫ايـن ســيـستم عادت نداشتـه باشيـد ولي پـس از مــدتي بــه آن عــادت خــواهيد کرد‪ .‬محلي کـه شمـا بـــراي‬ ‫ذخـيـره فايلها و اطلعات خود استفاده خواهيد کرد‪ ،‬همان دايرکتوري خانگي شماست‪.‬‬ ‫‪ ‬در سيستـم فـايل داس و ويندوز بـراي جـداکــردن پوشهها و مـسـيرها از يک اسلـش استفاده ميشود در‬ ‫حالي که در گنو‪ /‬لينوکس از اسلش استفاده ميشود‪.‬‬ ‫‪ ‬نام فايلهـا در داس و ويندوز هــمـيشه داراي يــک پــسـوند بودهانـد‪ .‬مـــانـنـد ‪ txt‬بــراي فــايلهاي مــتـني‬ ‫و‪ ...‬پــسوند فــايلها بـــراي گنـو‪ /‬ليــنوکس و يونيــکس لزم نــيـستند‪ .‬ســـيستمفايــل گنـو‪/‬لينوکـس بدون‬

‫‪  193‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫توجه به پسوند‪ ،‬نوع فايل را تـشخيص ميدهد‪.‬‬ ‫‪ ‬هـر فـايل و دايـرکـتوري در گـنو‪ /‬لـينوکس داراي مـجوزهــا و خـصــوصـياتي اسـت کـــه از دسـترسي‬ ‫کـاربـران غـيـر مجاز بــه آن جـلـوگيري کرده و يا اين دسترسي را محدود ميکند‪ .‬در بيشتر سيستمهـاي‬ ‫داس و ويندوز از ايـن مــجــوزها خــبـري نيست زيــرا ايـن سـيستمها در ابتدا بصورت سيستمهاي تـک‬ ‫کـاربره طـراحي و پـيـاده سـازي شـدهانـد‪ .‬در سيستمهاي ويـنـدوز‪ ،‬فــقـط در سـيـستمهاي مـبـتني بــر‬ ‫ويــندوز ‪ NT‬کـه از ســيـستم فــايل ‪ NTFS‬اسـتفاده ميکننـد و بــصورت چنـد کاربره هسـتند ايـن مجوزهـا‬ ‫پياده سازي شده اند‪.‬‬

‫همانطور کيه در بال اشاره شييد‪ ،‬سييييستم فاييل گنيو‪ /‬لينوکيس کييامل مييتيفاوت از سيييستم فايلهاي‬ ‫مورد اسيتفاده در سييستم عاميل ويندوز مايکروسيافت اسيت‪ .‬بجاي تخصييص ييک نام دراييو ماننيد ‪ A، C‬‬ ‫و‪ ...‬براي هيير يييک از دسيتگاهها ماننيد ديسيک سيخت‪ ،‬دراييو ‪ CD­ROM‬و‪ ،...‬تمام ايين دسيتگاهها در‬ ‫دايرکتوريهاي ويييژهاي مييتصل ييا ‪ mount‬ميييشوند‪ .‬شييما بييايد بييتيوانيد اييين نييقياط اتييصال را‬ ‫ايييجاد نمايييد‪ .‬پيس بيه دايرکييتوريهيايي کييه در آنهيا پارتيشنهاي مختلف ييک ديسيک سيخت ييا‬ ‫درايوهاي فلپي و ‪ CD­ROM‬متصل ميشوند‪ ،‬نقاط اتصال يا ‪ mount point‬گويند‪.‬‬ ‫براي نمايش اينکه در حال حاضر چه پارتيشنهايي از ديسک سختتان به سيستم فايل متصل شد است‪،‬‬ ‫بايد از دسيتيور ‪ mount‬اسيتفاده نماييد‪ .‬به اين منظور يک پنجره ترمينال باز کرده و دستور زير را تايپ‬ ‫نماييد‪ .‬خروجي دستور را در زير آن مشاهده ميکنيد‪:‬‬ ‫‪$ mount‬‬ ‫)‪/dev/hda5 on / type ext3 (rw,errors=remount-ro‬‬ ‫)‪proc on /proc type proc (rw‬‬ ‫)‪sysfs on /sys type sysfs (rw‬‬ ‫)‪devpts on /dev/pts type devpts (rw,gid=5,mode=620‬‬ ‫)‪tmpfs on /dev/shm type tmpfs (rw‬‬ ‫)‪/dev/hda1 on /boot type ext3 (rw‬‬ ‫)‪/dev/hda6 on /home type reiserfs (rw‬‬ ‫)‪/dev/hda8 on /data type ext3 (rw,noexec,nosuid,nodev‬‬ ‫)‪/dev/hdb1 on /data2 type ext3 (rw,noexec,nosuid,nodev‬‬ ‫)‪usbfs on /proc/bus/usb type usbfs (rw‬‬

‫همانطوري کــه ميبينيــد‪ proc ،‬و ‪ devpts‬نيــز بــه عنوان ســيستم فايــل نشان داده‬ ‫شدهاند‪ .‬در حقيقت اين ها نـوع خـاصي از سـيستم فـايل هستند که به هيچ پارتيشني‬ ‫در سيستم مربوط نميباشند ولي در دستور ‪ mount‬نمايش داده ميشوند‪.‬‬

‫در ميثال بال‪ ،‬پارتيشنهاي متصل عبارتند از ‪ /dev/hda1 ،/dev/hda5  ،/dev/hda6 ،/dev/hda8‬و ‪/dev/hdb1‬‬ ‫کيه فضاي موجود در دايرکتوريهاي ‪ boot  ،/  ،home  ،data‬و ‪ data2‬را فراهيم ميييکنند‪ .‬بيه کلم ديگير‪،‬‬ ‫نقطييه اتصييال پارتيشيين ‪ /dev/hda1‬دايرکتوري ‪ /boot‬و بييه همييين ترتيييب اسييت‪ .‬در دايرکتوري ‪/boot‬‬ ‫اطلعات لزم بييراي بيييوت شدن و مييدير بوت سيييستم قييرار ميييگيرد‪ .‬اييين اطلعييات شييامل‬ ‫بييرنامه ‪ boot   loader‬و فييايلهياي پييييکربندي آن اسيت‪ .‬دايييرکتوري ‪ /home‬حاوي دادههاي کاربران‬ ‫تعريييف شده روي سيييستم اسييت‪ / .‬نيييز بيييخش اصييلي سيييستم گنييو‪ /‬لينوکييس اسيييت کيييه اکيييثر‬ ‫داييرکيتوريهياي سيستمي و فايلهاي سيستمي سيستم عامل در آن قرار ميگيرند‪ .‬در مثال بال پس از‬ ‫کلمييييه ‪ type‬ميتوانيييييد نوع فرمييييت پارتيشيييين مورد نظيييير را ببينيييييد‪ .‬مثل ‪ ext3‬يييييا ‪.reiserfs‬‬ ‫قيرار دادن بيخشهاي مختلف سيستم فايل گنو‪ /‬لينوکس روي پارتيشنهاي ميختلف ميتواند محاسن‬

‫فصل پنجم‪ :‬آشنايي با پوسته فرمان ‪194‬‬

‫زيادي داشتييه باشييد‪ .‬مثل در صيييورتي کيييه داييييرکيتوري مربوط بييه کاربران يعنييي ‪ home‬را در يييک‬ ‫پارتيشين جداگانيه قرار دهييد و آن پارتيشين پير شييود‪ ،‬اختللي در سييستم بوجود نخواهيد آميد‪ .‬ولي در‬ ‫صورتي که اين دايرکتوري در کينار دايرکتوري ريشه در يک پارتيشن قرار گيرند‪ ،‬پر شدن آن منجر به‬ ‫پرشدن کيل فضاي ديييسک سييييستم شييده و در کييار کيل سيييستم اختلل ايجاد ميکنيد‪ .‬البتيه در‬ ‫سييستمهاي خانگيي معمول ايين اتفاق کمتير ميافتيد و قرار دادن کييل سييستم در پارتيشين ريشيه بيه‬ ‫احتمال زياد مشکلي ايجاد نخواهيد کرد‪ ،‬ولييي اييين مييسئله در سيييستمهايي کيه بيه نحوي عمليات‬ ‫سرويس دادن را انجام ميدهند‪ ،‬بسيار حياتي و مهم است‪.‬‬

‫اتصال سيستم فايل‬

‫هنگاميي کيه سييستم پارسييسکس گنيو‪/‬لينوکيس بيييوت ميييشيود‪ ،‬بيييشتر پارتيشنهاي مربوطيه بيه طور‬ ‫خودکار به سيستم فايل متصل ميشوند‪ .‬بينيابراين در اين بخش من سعي خواهم کرد بيشتر در مورد‬ ‫چگونگي اتصال ابزارها و پارتيشنهاي ديگر صحبت کنم‪.‬‬ ‫شيما مييتوانيد پيارتيشنهايي را کيه سياير سييستمعاملها ميانند ويندوز اخيتصاص داده شدهاند‪ ،‬در‬ ‫گنو‪ /‬لينوکس ميتيصل نيميوده و اطلعات خيود را در آنيهيا ذخييره نموده يا از آنها بخوانيد‪ .‬همچنين‬ ‫ميتوانيد به سادگي دستگاههاي فلپي درايو و ‪ CD­ROM‬را به سيستم فايل خود متصل نماييد‪.‬‬

‫فايل سيستم هاي مورد پشتيباني در پارسيسکس گنو‪/‬لينوکس‬

‫بيراي ميشاهده اينکه اکنون چه نوع سيستم فايلهايي در هسته سيستمتان پشتيباني ميشوند‪ ،‬از دستور‬ ‫‪ cat‬مطابق مثال زير استفاده نماييد‪:‬‬ ‫‪$ cat /proc/filesystems‬‬ ‫‪nodev‬‬ ‫‪sysfs‬‬ ‫‪nodev‬‬ ‫‪rootfs‬‬ ‫‪nodev‬‬ ‫‪bdev‬‬ ‫‪nodev‬‬ ‫‪proc‬‬ ‫‪nodev‬‬ ‫‪securityfs‬‬ ‫‪nodev‬‬ ‫‪sockfs‬‬ ‫‪nodev‬‬ ‫‪pipefs‬‬ ‫‪nodev‬‬ ‫‪futexfs‬‬ ‫‪nodev‬‬ ‫‪tmpfs‬‬ ‫‪nodev‬‬ ‫‪inotifyfs‬‬ ‫‪nodev‬‬ ‫‪eventpollfs‬‬ ‫‪nodev‬‬ ‫‪devpts‬‬ ‫‪reiserfs‬‬ ‫‪ext3‬‬ ‫‪ext2‬‬ ‫‪cramfs‬‬ ‫‪squashfs‬‬ ‫‪nodev‬‬ ‫‪ramfs‬‬ ‫‪nodev‬‬ ‫‪hugetlbfs‬‬ ‫‪vfat‬‬ ‫‪iso9660‬‬ ‫‪xfs‬‬ ‫‪nodev‬‬ ‫‪mqueue‬‬ ‫‪nodev‬‬ ‫‪usbfs‬‬ ‫‪nodev‬‬ ‫‪fuse‬‬

‫‪  195‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫استفاده از ‪ fstab‬براي تعريف سيستم فايلهاي قابل اتصال‬

‫دييسکهاي سيخت و سييستم فيايلهاي شيبکهاي که هر روز استفاده ميکنيد‪ ،‬به طور معمول طوري‬ ‫تعريف شدهاند که در هر بار بوت بطور خودکار سيستم فايلهاي شما را متصل ميکنند‪ .‬اين تعريفها‬ ‫در فايل ‪ /etc/fstab‬ذخيره ميشوند که در زير نمونه اي از اين فايل نشان داده شده است‪:‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫>‪<pass‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪$ cat /etc/fstab‬‬ ‫‪# /etc/fstab: static file system information.‬‬ ‫‪#‬‬ ‫>‪# <mount point‬‬ ‫>‪ ‪
‫تمام سييستم فيايلهايي که در اين فايل وجود دارند هنگام بوت به طور خودکار متصل ميشوند‪ ،‬بجز‬ ‫آنيهايي کيه جيلوي آنيها عيبارت ‪ noauto‬قيد شده است‪.‬در مثال بال‪ ،‬سيستم فايلهاي ‪ boot ،/‬و ‪ home‬‬ ‫هنگام بوت متصييل ميشونييد در حيييالي کييه ‪ floppy‬و درايييو ‪ ،CD­ROM‬هنگام بوت بييه طور خودکار‬ ‫متصل نخواهند شد‪ .‬اکنون به مواردي که ميتوانيد در يک خط فايل ‪ fstab‬ذکر نماييد ميپردازيم‪:‬‬ ‫‪ ‬فيلد اول در ايــن قــسمت مــيتوانيد نــام ابـــزار مـــربــوط بـــه سـيستم فــايـل را وارد نــماييد‪ .‬براي‬ ‫ســيـستم فــايــلهاي مــجـازي مــانند ‪ proc‬در ايــن قـــسمت کلـــمـه ‪ none‬وارد مــيشــود‪ .‬در گنـو‪/‬‬ ‫لينوکـس ديــســکهاي ســخت ‪ IDE‬بــه نـــام ‪ hd‬شناختـه ميشونـد‪ .‬نــخـستين ديــسـک سـخـت ســيستم‬ ‫‪ hda‬نام دارد‪ .‬ديســـک ســـخت دوم نـــيز ‪ hdb‬و بـــه هميــن ترتـــيـب‪ .‬پارتيشــن اول ديســک ســخت اول‬ ‫ســيـستم ‪ hda1‬نام دارد و بـه هميـن ترتيـب‪ .‬پـس در مثال بال‪ ،‬بـه سـيستم ميگــويـيم تــا پــارتـيـشن اول‬ ‫ديـسک سخت اول سيستم را متصل نمايد‪.‬‬ ‫‪ ‬فيلد دوم در ايـن قسمت نـقطه اتـصال يـک پـارتيشن در سـيستم فايل مشخص ميشود‪ .‬اطلعات موجود‬ ‫در اين پارتيشن از طريق نقطه اتصال آن قابل دسترسي خواهد بود‪.‬‬ ‫‪ ‬فيلد سوم در اين قـسمت بـايد نـوع ســيـستم فـايل را مـشـخص نـمايـيد کــه مـي تواند يــکي از سيستم‬ ‫فايلهايي باشد که در توزيع شما پشتيباني شده و پـارتـيـشن مورد نظر داراي آن سيستم فايل است‪.‬‬ ‫‪ ‬فيلد چهارم گــزيـنههاي دســتور ‪ .mount‬مــثـل در مــثال بـــال‪ ،‬همانــطـور کـــه توضــيح داده شـــد‪،‬‬ ‫گزينـه ‪ noauto‬از اتــصال خــودکار سـيستم فايـل هــنـگام بــوت جــلــوگـيري ميکــند و يــا گزينـه ‪ro‬‬ ‫سيستم فايل را بصورت فقط خواندني متصل ميکند‪ .‬اين گزينهها با استفاده از کاما از هم جدا ميشوند‪.‬‬ ‫‪ ‬فيلد پنجم عــدد نـوشـته شده در ايـن فــيـلد مشخـص ميکند کـه آيا سـيستم فايـل نياز به ‪ dump‬شدن‬ ‫دارد يا خير‪ .‬شماره ‪ ۱‬نشانگر وجــود ايـن نـيـاز و ‪ ۲‬نـشـانـگر عـدم نياز بـه ايـن کـار اسـت‪ Dump .‬بـه‬ ‫معناي نوشتن محتويات در هنگام بروز خطا در يک فايل جداگانه ميباشد‪.‬‬ ‫‪ ‬فيلد ششم عـدد نـوشته شـده در اين فيلد نشاندهنده اين است که آيا اين سيستم فايل نياز دارد تا بوسيله‬ ‫برنامه تصحيح فايل سيستم يا ‪ fsck‬بـررسي شود يا خير‪ .‬عــدد ‪ ۱‬نشـانـدهنده وجـود ايـن نـيـاز و عدد‬ ‫‪ ۲‬نشانگر عدم نيازبه اين کار است‪.‬‬

‫فصل پنجم‪ :‬آشنايي با پوسته فرمان ‪196‬‬

‫به طـور مـعمول‪ ،‬فـقـط کـاربر ريـشه مـجوز اتـصال و برداشتن اتصال سيستم فايلها را‬ ‫داراست‪ .‬براي دادن اين اختيار به ساير کاربران‪ ،‬بايد آنـها را در بـخش گزينهها يا فيلد‬ ‫چهارم وارد نماييد‪ .‬براي اين کار کلمه ‪ user‬را اضافه نماييد‪.‬‬

‫استفاده از دستور ‪ mount‬براي اتصال سيستم فايلها‬

‫گنيو‪ /‬لينوکيس بيه صييورت خييودکار دسيتور ‪ mount ­a‬ييا اتصيال تمام فاييل سييستمها را در هربار بوت‬ ‫اجرا ميکنيد‪ .‬بيينيابراين اسييتفاده از اييين دسييتور فييقط در شراييط خاصيي نياز ميباشيد‪ .‬بنابرايين ييک‬ ‫کاربر رده متوسط و يک مدير سيستم ميتوانند به منظورهاي زير از اين دستور استفاده نمايند‪:‬‬ ‫‪ ‬نمايش ديسکها‪ ،‬پارتيشن ها و فـايـل سيستمهاي راه دور و شـبـکه کـه در حـال حـاضر متصل هستند‪.‬‬ ‫‪ ‬اتصال موقت يک سيستم فايل‬

‫تمام کاربران ميتوانند از دستور ‪ mount‬بيدون هيچ گزينه و پارامتري استفاده نمايد‪ .‬همانطور کيه قيبل‬ ‫نيشيان داده شيد‪ ،‬هينگامي کيه از اين دسيتور بيدون هيرگونه گزينه و پارامتري استفاده ميکنيد‪ ،‬فايل‬ ‫سيستمهايي که در حاضر متصل هستند‪ ،‬نمايش داده ميشوند‪.‬‬ ‫عيموميتيرين ابيزارهايي که بصورت دستي متصل ميشوند‪ ،‬عبارتند از ديسکهاي فلپي و درايوهاي‬ ‫‪ .CD­ROM‬در صورتي که ميخواهيد يک سيستم فايل را بطور دستي ميتصيل نماييد‪ ،‬اطلعات موجود‬ ‫در فاييل ‪ fstab‬ميتوانيد بيه شييما کييميک کنيد‪ .‬ييييک گييزيينيه را مشخيص ميکنييد و بيياقييمانده‬ ‫اطلعات لزم از اييين فايييل دريافييت ميشود‪ .‬بنابراييين اطلعات موجود در فايييل ‪ fstab‬بييه کييييميک‬ ‫مييکينيد تا فايل سيستمها را خيلي سيريع ميتصل نماييد‪ .‬ميواردي کيه ميتوانيد فايل سيستمها را‬ ‫بصورت سريع متصل نماييد عبارتند از‪:‬‬ ‫‪ ‬درايو ‪ CD­ROM‬در صورتي کـه يـک ديــسک ‪ CD-ROM‬بــا فرمت استاندارد ‪ ISO9660‬در درايو‬ ‫قرار دارد‪ ،‬ميتوانيد آنرا با استفاده از دستور زير متصل نماييد‪:‬‬ ‫‪$ mount /cdrom‬‬

‫در دبــيـان‪ ،‬بــه طور پــيشگـزيده‪ ،‬درايـو ‪ CD-ROM‬در دايرکتوري ‪ /cdrom‬مــتـصل ميشود‪ .‬اطلعات‬ ‫مــورد نــياز ايــن دســتور بــه طـــور خــودکـار از فــايل ‪ fstab‬دريافـت ميشونـد‪ .‬براي نمايـش مــحتويات‬ ‫ديــسکي کــه اکنون متصـل شده اسـت‪ ،‬کافـي اسـت بــا اسـتفاده از دسـتور ‪ cd‬وارد مسـير آن شده و سـپس‬ ‫دستور ‪ ls‬را تايپ نماييد‪:‬‬ ‫‪$ cd /cdrom‬‬ ‫‪$ ls‬‬

‫‪ ‬ديسکهاي فلپي بـراي ديـسکهاي فـلپي نـيز ميتوانيد همانند بال رفتار نماييد‪ .‬دستور زير باعث اتصال‬ ‫ديسکهاي فلپي خواهد شد‪:‬‬ ‫‪$ mount /floppy‬‬

‫در تـمام مـوارد فوق‪ ،‬مـيتوانيد از آدرس دستگاههاي سـختافـزاري درايــوهــاي ‪ CD-ROM‬و فـلپي‬ ‫نيـز اسـتفاده نماييـد‪ /dev/cdrom:‬و ‪ ./dev/fd0‬گزينههايـي وجود دارد کـه ميتوانيـد آنهـا را بـه همراه‬ ‫دستور ‪ mount‬به کار ببريد‪ .‬اين گزينهها عبارتند از‪:‬‬

‫‪  197‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪ ‬گزينه ‪ -t auto‬در صورتي که هنگام متصل نمودن يک ديسک يا فلپي‪ ،‬مطمئن نيستيد کـه سيستمفايل‬ ‫آن چيست‪ ،‬ميتوانيد از اين گزينه تعيين خودکار نوع سيستم فايل استفاده نماييد‪.‬‬ ‫‪ ‬گزينه ‪ -r‬در صورتي که فقط نياز به خواندن يک سيستم فايل داريد و نميخـواهيد آنـرا تـغيير دهيد‪،‬‬ ‫مـيتوانيد آنرا بوسيله اين گزينه بصورت فـقـط خواندني متصل نماييد‪.‬‬ ‫‪ ‬گزينهه ‪-w‬‬

‫متصل ميکند‪.‬‬

‫ايـن گــزينه بــرعکس گــزينه بـــال بوده و فايلسـيـستم را بصـورت خواندن و نوشتنـی‬

‫برخيي گزينيه هاي دسيتور ‪ mount‬وجود دارنيد کيه فقيط مخصيوص ييک سييستم فاييل مشخيص هسيتند‪.‬‬ ‫براي کسب اطلعات در مورد اين گزينهها کافي است از دستور ‪ man mount‬استفاده نماييد‪.‬‬

‫استفاده از دستور ‪ umount‬براي بستن اتصال يک فايل سيستم‬

‫هينيگامي کيه کيار شيما با سيستم فايلي که موقتا آنرا متصل نمودهايد تمام شد و يا براي خارج کردن‬ ‫موقت يک سيستم فايل در حال اتصال دائمي‪ ،‬مييتيوانييد از دسيتور ‪ umount‬اسيتيفاده نيمياييد‪ .‬ايين‬ ‫دسيتور‪ ،‬سيستم فايل را از نقطه اتصال آن جدا مينمايد‪ .‬براي استفاده از اين دستور‪ ،‬ميتوانيد نام نقطه‬ ‫اتصال و يا نام ابزار را وارد نماييد‪ .‬براي مثال‪:‬‬ ‫‪$ umount /floppy‬‬

‫اين دستور‪ ،‬دستگاه فلپي را که به طور معمول ‪ fd0‬است‪ ،‬از نيقطه اتصال آن جدا ميکند‪ .‬اين کار را به‬ ‫صورت زير نيز ميتوانيد انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪$ umount /dev/fd0‬‬

‫در صـورتي کـه هـنـگام ‪ umount‬کردن يک فايل سيستم با پيغام ‪ Device is busy‬مواجه‬ ‫شديد‪ ،‬درخواست شما با شکست مواجه شده است‪ .‬علت آن مي تواند يک پروسه فعال‬ ‫بر روي فايلهاي آن سيستم فايل و يـا يـک فايل باز بـاشد‪ .‬بـا بـستن ايـن پروسـه مثل‬ ‫برنامه مدير فايل‪ ،‬ميتوانيد فايل سيستم را بدون اشکال ‪ umount‬نماييد‪.‬‬

‫استفاده از دستور ‪ mkfs‬براي ايجاد يک سيستم فايل‬

‫ايين اميکان وجيود دارد کيه روي هير ديسک يا پارتيشني که انتخاب ميکنيد‪ ،‬يک سيستم فايل ايجاد‬ ‫نمايييد‪ .‬اييين کييار بييا اسييتفاده از دسييتور ‪ mkfs‬صييورت ميگيرد‪ .‬بيا اينکيه از ايين دسيتور بيشتير براي‬ ‫ايجاد سييستم فاييل روي ديسيکهاي سيخت اسيتفاده ميييشيود‪ ،‬از آن ميييتوانيد بييراي ايجاد سييستم‬ ‫فايل روي فيلپي دييسکها نيز اسيتفاده نيماييد‪ .‬در صيورتي که دستور ‪ format‬سيستم عامل داس را‬ ‫به ياد داشته باشيد‪ ،‬اين دستور مشابه آن عمل ميکند‪ .‬در زير مثالي از اين دستور نشان داده شده است‪.‬‬ ‫پس از ايجاد فايل سيستم ميتوانيد آنرا ‪ mount‬نموده‪ ،‬وارد آن شده و فايل ها و دايرکتوريهاي خود را‬ ‫در آن ايجاد نماييد‪.‬‬ ‫با استفاده از ابزار ‪ tune2fs‬که توسط کاربر ريشه قابل اجراست‪ ،‬ميتوانيد سيستم فايلهاي خود را براي‬ ‫خيطا بررسي نموده و يا آنها را از فرمت ‪ ext2‬به ‪ ext3‬تبديل نماييد تا از امکانات و مزاياي سيستم فايل‬ ‫روزنامهاي برخوردار گردند‪ .‬امکان ايجاد پارتيشنهايي با فرمتهای گوناگون با استفاده از دستور ‪ mkfs‬‬

‫فصل پنجم‪ :‬آشنايي با پوسته فرمان ‪198‬‬

‫وجود دارد‪ .‬کافی است پس از دستور ‪ mkfs‬دوبار کليد ‪ tab‬را بزنيد‪ .‬فرمتهای مورد پشتيبانی عبارتند‬ ‫از ‪ ext2، ext3، reiserfs، msdos، msdos، xfs‬و ‪.jfs‬‬

‫‪group‬‬ ‫‪group‬‬

‫‪$ mkfs -t ext2 /dev/fd0‬‬ ‫=‪Filesystem label‬‬ ‫‪OS type: Linux‬‬ ‫)‪Block size=1024 (log=0‬‬ ‫)‪Fragment size=1024 (log=0‬‬ ‫‪184 inodes, 1440 blocks‬‬ ‫‪72 blocks (5.00%) reserved for the super user‬‬ ‫‪First data block=1‬‬ ‫‪1 block group‬‬ ‫‪8192‬‬ ‫‪blocks‬‬ ‫‪per‬‬ ‫‪group,‬‬ ‫‪8192‬‬ ‫‪fragments‬‬ ‫‪per‬‬ ‫‪184‬‬ ‫‪inodes‬‬ ‫‪per‬‬ ‫‪Writing inode tables: done‬‬ ‫‪Writing superblocks and filesystem accounting information: done‬‬ ‫‪This filesystem will be automatically checked every 38 mounts or‬‬ ‫‪180 days, whichever comes first. Use tune2fs -c or -i to override.‬‬

‫بايد با استفاده از دسـتور ‪ mkfs‬بـتوانيد اکثر انـواع سـيستم فايلهاي مورد پشتيباني در‬ ‫گنو‪ /‬لينوکس را ايجاد نماييد‪.‬‬

‫نمايش فضاي خالي سيستم با استفاده از ‪df‬‬

‫بيه اتيمام رسييدن فضاي ديسک روي کامپيوتر رخداد چندان خوشايندي نيست! با استفاده از ابزارهاي‬ ‫ارائه شده براي کنترل ميزان مصرف ديسک سخت‪ ،‬ميتوانيد از پر شدن آن جلوگيري نماييد‪.‬‬ ‫بييا اسييتفاده از دسييتور ‪ df‬ميييتوانيد ميزان فضاي ديسيک باقيمانده روي سييستمتان را نماييش دهييد‪.‬‬ ‫براي نماييش فضاي ديسيک بر روي تمام فيياييل سيييستمهاي متييصل شده‪ ،‬ايين دسيتور را بدون هييچ‬ ‫گزينهاي تايپ نماييد‪:‬‬ ‫‪Used Available Use% Mounted on‬‬ ‫‪2484436‬‬ ‫‪6639392 28% /‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪128600‬‬ ‫‪0% /dev/shm‬‬ ‫‪16961‬‬ ‫‪52310 25% /boot‬‬ ‫‪1149152‬‬ ‫‪3733380 24% /home‬‬ ‫‪40538476 15322168 73% /data‬‬ ‫‪9680060 26834716 27% /data2‬‬

‫‪1K-blocks‬‬ ‫‪9612100‬‬ ‫‪128600‬‬ ‫‪73175‬‬ ‫‪4882532‬‬ ‫‪58850140‬‬ ‫‪38468908‬‬

‫‪$ df‬‬ ‫‪Filesystem‬‬ ‫‪/dev/hda5‬‬ ‫‪tmpfs‬‬ ‫‪/dev/hda1‬‬ ‫‪/dev/hda6‬‬ ‫‪/dev/hda8‬‬ ‫‪/dev/hdb1‬‬

‫خيروجيي ايين فيرمان مقدار فضاي آزاد موجود روي سيستم را بصورت بلکهاي ‪ ۱‬کيلوبايتي نمايش‬ ‫ميدهد‪ .‬براي ايجاد ييک خيروجي کيه راحتتر بتوان آنرا خواند‪ ،‬کافي است گزينه ‪ h‬را به اين دستور‬ ‫اضافه نماييد‪:‬‬ ‫‪Used Avail Use% Mounted on‬‬ ‫‪2.4G 6.4G 28% /‬‬ ‫‪0 126M‬‬ ‫‪0% /dev/shm‬‬ ‫‪17M‬‬ ‫‪52M 25% /boot‬‬ ‫‪1.1G 3.6G 24% /home‬‬ ‫‪39G‬‬ ‫‪15G 73% /data‬‬ ‫‪9.3G‬‬ ‫‪26G 27% /data2‬‬

‫‪Size‬‬ ‫‪9.2G‬‬ ‫‪126M‬‬ ‫‪72M‬‬ ‫‪4.7G‬‬ ‫‪57G‬‬ ‫‪37G‬‬

‫ساير گزينههايي که ميتوانيد به همراه اين فرمان بکار ببريد عبارتند از‪:‬‬

‫‪$ df -h‬‬ ‫‪Filesystem‬‬ ‫‪/dev/hda5‬‬ ‫‪tmpfs‬‬ ‫‪/dev/hda1‬‬ ‫‪/dev/hda6‬‬ ‫‪/dev/hda8‬‬ ‫‪/dev/hdb1‬‬

‫‪  199‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪ ‬گزينه ‪ -t‬بـا تـايپ فـرمت سـيـستم فـايل پس از اين گزينه‪ ،‬تنها سيستم فايل هاي با اين فرمت نمايش‬ ‫داده ميشوند‪.‬‬ ‫‪ ‬گزينه ‪ -x‬با تـايپ فـرمت سـيـستم فـايل پــس از ايـن گـزينه‪ ،‬سيستم فايل هاي با اين فرمت‪ ،‬نمايش داده‬ ‫نخواهند شد‪.‬‬ ‫‪ ‬گزينه ‪ -a‬بـا تايپ اين گزينه‪ ،‬سيستم فايلهايي که داراي فضاي حقيقي نيستند‪ ،‬مانند ‪ proc‬که توضيح‬ ‫داده شد‪ ،‬نيز نمايش داده ميشوند‪.‬‬

‫بررسي مقدار فضاي مصرف شده با استفاده از ‪du‬‬

‫بيراي پييدا کيردن ايينکه چيه ميزان فضا توسط يک دايرکتوري خاص مصرف شده است‪ ،‬ميتوانيد از‬ ‫دسيتور ‪ du‬استفاده نماييد‪ .‬هنگامي که اين دستور را بدون هيچ آرگومان و گزينه اي بکار ميبريد‪ ،‬تمام‬ ‫شاخههاي زير شياخه جاري ليست شده و فضاي مصرفي هر يک نيز نمايش داده ميشود‪ .‬در پايان نيز‬ ‫‪ du‬يک اندازه مجموع روي صفحه چاپ ميکند‪.‬‬ ‫ايين دسيتور راه خيوبي اسيت بيراي اينکه بيفهميد يک کاربر يا يک پوشه خاص‪ ،‬چه ميزان از فضاي‬ ‫ديسک را اشغال نموده است‪ .‬در زير مثالي از خروجي اين فرمان نمايش داده شده است‪:‬‬ ‫‪$ du -h /usr/lib/j2se/1.4/bin/‬‬ ‫‪512 /usr/lib/j2se/1.4/bin/i386/green_threads‬‬ ‫‪512 /usr/lib/j2se/1.4/bin/i386/native_threads‬‬ ‫‪1.5K /usr/lib/j2se/1.4/bin/i386‬‬ ‫‪314K /usr/lib/j2se/1.4/bin‬‬

‫مديريت پروسهها‬

‫در صيورتي کيه نياز داشتيه باشييد در آن واحيد بيا چنديين برناميه در پوسيته فرمان کار کنييد‪ ،‬ايين مسيئله‬ ‫ممکين اسيت بسييار محدود کننده باشيد‪ .‬بيا اييينکه پوسيته فرمان محيطيي گرافيکيي براي اجراي برنامههيا‬ ‫ندارد‪ ،‬ولي قابليتيي دارد کيه بيا اسييتفاده از آن ميييتيوانيد بييرنياميههاي فيييعييال را بيين پسيزمينه و‬ ‫پيشزمينه جابجا نماييد‪ .‬با اين وسيله ميتوانيد تعداد زيادي برنامه را در يک زمان درحال اجرا داشته‬ ‫باشيد و بين آنها حرکت کنيد‪.‬‬

‫پروسههاي پيشزمينه و پسزمينه‬

‫راههاي گيوناگوني بيراي قيرار دادن يک برنامه در پسزمينه وجود دارد‪ .‬قبل اشاره کرديم که با اجراي‬ ‫برنامه اي که به آخر آن يک کاراکتر آمپرسند يا & اضافه شده است‪ ،‬در پيسزميينه قرار ميگيرد‪ .‬روش‬ ‫ديگير اسيتفاده از دسيتور ‪ at‬براي اجراي برنامههيا بصيورتي کيه بيه پوسيته متصيل نباشنيد‪ ،‬اسيت‪ .‬بييراي‬ ‫تييوقف اجييراي يييک فرمان و قرار دادن آن در پسيزمينه‪ ،‬از کليدهاي ‪ Ctrl+z‬اسيتفاده کنييد‪ .‬پيس از‬ ‫ايينکه اجراي دستور متوقف شد‪ ،‬با استفاده از دستور ‪ fg‬ميتوانيد آنرا به پيشزمينه آورده‪ ،‬استفاده کنيد‬ ‫و يا با دستور ‪ bg‬آنرا در پسزمينه بکار بگيريد‪.‬‬

‫شروع پروسههاي پسزمينه‬

‫در صورتي که بيرنيامههايي داريد کيه ميايليد در هنگام کار کردن در پييسزمييينه اجيرا شوند‪ ،‬پس‬ ‫از دستور ‪ ،‬يک علمت آمپرسند در پايان آن اضافه کنيد‪ .‬براي مثال‪:‬‬

‫فصل پنجم‪ :‬آشنايي با پوسته فرمان ‪200‬‬ ‫& ‪$ find /usr -print > /home/alan/usrfiles‬‬

‫ايييين دسيييتور تمام فايلهاي موجود در دايرکتوري ‪ /usr‬را در فايلي بييه نام ‪ usrfiles‬ذخيره ميکنييد‪.‬‬ ‫علميت آمپرسياند باعيث ميييشود کييه اييين فييرميان در پييسزمينه اجرا شود‪ .‬براي ديدن اينکيه چيه‬ ‫برنامههايي در پسزمينه در حال اجرا هستند‪ ،‬از دستور ‪ jobs‬استفاده کنيد‪:‬‬ ‫‪mc‬‬ ‫‪vim‬‬ ‫& ‪find /usr -print > usrfiles‬‬

‫‪$ jobs‬‬ ‫‪[1]- Stopped‬‬ ‫‪[2]+ Stopped‬‬ ‫]‪[3‬‬ ‫‪Running‬‬

‫هيمانيطور که در خروجي فرمان بال مشاهده ميکنيد‪ ،‬سه برنامه ‪ mc ،vim‬و دستور ‪ find‬در حال‬ ‫اجرا در پسزمينه هستند‪ .‬عيلمت ميثيبت در کينار بيرنامه دوم نشان ميدهد که اين آخرين پروسهاي‬ ‫است که درحالت پسزمينه اجرا شده است و علمت منفي نشيياندهنده پروسهاي اسييت که قبل از‬ ‫آخييرين پروسييه‪ ،‬در پيسزمينه قيييرار داده شيده است‪ .‬بعيلت اينيکه بيرنياميههاي اول و دوم براي‬ ‫کارکرد به خروجي ترمينال نياز دارند تا زماني که در حالت پيش زمينه اجرا شوند‪ ،‬متوقف باقي‬ ‫خواهنييد مياند‪ .‬وليي بييرنيامه ‪ find‬که به خروجي ترمينال نيازي ندارد‪ ،‬در حال اجرا ميباشد‪.‬‬ ‫به فرمان ‪jobs‬‬

‫بـراي نـمايش شماره پروسه برنامههاي پسزمينه ‪ ،‬ميتوانيد گزينه ‪ l‬را‬ ‫اضافه نماييد‪ .‬در صـورتـي که از دستور ‪ ps‬براي نمايش پروسههاي فعال استفاده کنيد‪،‬‬ ‫ميتوانيد ببينيد که کداميک از آنها دستوري است که در پسزمينه در حال اجراست‪.‬‬

‫استفاده از فرامين پسزمينه و پيشزمينه‬

‫در اداميه ميثالي کيه در بيال ذکير شيد‪ ،‬براي برگرداندن برنامه ‪ vim‬به پيشزمينه ميتوانيد از دستور‬ ‫زير استفاده کنيد‪:‬‬ ‫‪$ fg %2‬‬

‫بييا اييين دسييتور‪ ،‬برناميه ‪ vim‬مجددا روي پوسيته فرمان نماييش داده خواهيد شيد‪ .‬بيا فشردن کليدهاي‬ ‫‪ Ctrl+z‬ميتوانيد مجددا آنرا به پسزمينه بفرستيد‪ .‬همانطور کيه دييديد‪ ،‬بيراي نيميايش يک برنامه‬ ‫پسيزمينه از علميت درصيد و شماره آن کيه در دسيتور ‪ jobs‬مشخيص شده بود‪ ،‬اسيتفاده شيد‪ .‬علوه بر‬ ‫شماره‪ ،‬ميتوانيد بيجاي آن نيام بيرنامه و يا قسمتي از نام برنامه که ابتداي آن علمت سوال قرار داده‬ ‫شده استفاده کنيد‪ .‬اين کار هنگامي کيه دو برنامه مشابه به همراه دو فايل متفاوت باز هييستند‪ ،‬کمک‬ ‫خواهد کرد‪ .‬به مثال زير توجه کنيد‪:‬‬ ‫‪vim‬‬ ‫‪mc‬‬ ‫‪vim ./mytext‬‬

‫‪$ jobs‬‬ ‫]‪[2‬‬ ‫‪Stopped‬‬ ‫‪[3]- Stopped‬‬ ‫‪[4]+ Stopped‬‬ ‫‪$ fg %?my‬‬

‫با تايپ دستور ‪ fg %?my‬برنامه ‪ vim‬که در حال ويرايش فايل ‪ mytext‬است‪ ،‬داده خواهد شد‪.‬‬ ‫قبل از اينکه يک بـرنـامه واژه پرداز و يا برنامهاي که اطلعات ذخيره نشده دارد را به‬ ‫پـسزمينه ارسـال کـنيد‪ ،‬اطلعـات آنرا ذخيره نماييد‪ .‬برنامههاي پسزمينه به سادگي‬ ‫فراموش ميشوند!‬

‫‪  201‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫آشنايي با ويرايشگر متن ‪VIM‬‬

‫در پارسيکس گنو‪ /‬لينوکس غير ممکن است که هير چيند وقت ييکبار به استفاده از يک ويرايشگر‬ ‫متني نياز پيدا نکنيد‪ .‬براي ويرايش فايلهاي پيکربندي سيستم‪ ،‬نوشتن فيايلهاي جديد و بسياري امور‬ ‫ديگير باييد از اييين ويييراييشگر اسييتفاده نمايييد‪ .‬ويييراييشگر ‪ vim‬ويرايشگير پيشگزيده سييستم در‬ ‫پارسييکس گنيو‪ /‬لينوکيس ميباشيد‪ .‬در ايين قسيمت سيعي خواهيم کرد تيا راهنماي مفيدي در مورد‬ ‫ويرايشگير ‪ vim‬در اختيارتان قيييرار دهيم‪ .‬پيس از ايين هرجيا بيه تييغيير دسييتي فييايلهاي پيييکربندي‬ ‫اشاره شد‪ ،‬ميتوانيد از ‪ vim‬براي تغيير آنها اسيتفاده نيماييد‪ .‬ميميکن اسيت اسيتفاده از ‪ vim‬در ابتدا‬ ‫دشوار به ن ظر برسد‪ .‬ولي پس از مد تي ميتوانيد کارهاي ويرايشي خود را با استفاده از آن با سرعتي‬ ‫بيسييار انيجام دهييد‪ .‬دستانتان هرگز نياز ندارند تا از روي صفحه کليد جدا شده ماوس يا کليدهاي ‪F‬‬ ‫را لمس کنند‪.‬‬ ‫براي انجام تغيير در بـسياري از فـايلهاي پيکربندي که خارج از دايرکتوري خانگي شما‬ ‫قـرار دارند‪ ،‬نـياز داريد تـا بصورت کاربر ريشه وارد سيستم شده باشيد‪ .‬براي بدست‬ ‫آوردن مجوز سطح ريشه حـتما لزم نـيسـت تـا از سـيستم خـارج شده و مجددا وارد‬ ‫شويد‪ .‬مـيتـوانيد يک پنجره ترمينال باز کرده و با تايپ دستور ‪ su‬و سپس کلمه عبور‬ ‫ريشه‪ ،‬مـجـوزهاي کـاربر ريـشه را بـدست آورده و فـايل مورد نظر خود را ويرايش‬ ‫نـماييد‪ .‬بـراي خـروج از حـالت کاربر ريشه در ترمينال مورد نظر‪ ،‬دستور ‪ exit‬را تايپ‬ ‫کنيد‪.‬‬

‫شروع کار با ‪vim‬‬

‫بييه طييور مييعمول کار بيا ‪ vim‬را بيا باز کردن ييک فاييل شروع ميکنييد‪ .‬براي بازکردن فايلي بيه نام‬ ‫‪ /tmp/test‬دستور زير را تايپ کنيد‪:‬‬ ‫‪$ vim /tmp/test‬‬

‫در صورتي که اين يک فايل جديد باشد‪ ،‬چيزي مانند زير را خواهيد ديد‪:‬‬

‫~‬ ‫~‬ ‫~‬ ‫~‬ ‫~‬ ‫~‬ ‫~‬ ‫]‪"/tmp/test" [New File‬‬

‫علمييت چشمييک زن در بالي صييفحه نشاندهنده محييل اعلن فرمان اسيييت‪ .‬پيييايييينتيرين خييييط‬ ‫صييفحه اطلعاتيي در مييورد آنييچه در حييال رخداد اسيت‪ ،‬در اختيار شميا قرار ميدهيد‪ .‬در اينجيا بيه‬ ‫شيميا اعييلم کرده است که فايل جديدي را باز کردهايد‪ .‬کياراکيترهاي ~ که در بين خط بال و پايين‬ ‫مشاهده ميکنييد فعل بيه عنوان ييک پير کننده ميييوقيت عيييميل ميکننيد زيرا هنوز متنيي وجود ندارد‪.‬‬ ‫هييچ منيو ييا راهنميا ييا آيکونيي وجود ندارد تييا بييفهيميد چييه کيياري بيياييد انييجام دهييد! فييعل حتيي‬ ‫نميتوانيد تايپ را شروع کنيد‪ .‬در اين صورت کامپيوتر بوق زده‪ ،‬چيزي تايپ نخواهد شد‪.‬‬

‫فصل پنجم‪ :‬آشنايي با پوسته فرمان ‪202‬‬

‫نيخستين چييزي که بايد ياد بگيريد‪ ،‬تفاوت بين حالتهاي مختلف عملکرد برنامه است‪ .‬ويرايشگر‬ ‫در دو حالت فيرمان و ورودي عمل ميکند‪ .‬قبل از اينکه بتوانيد به فايل متني اضافه کرده يا چيزي را‬ ‫تغييير دهييد‪ ،‬باييد دسيتوري تاييپ کيينيد تيا ‪ vim‬بدانيد کيه شميا چيه کاري ميخواهييد انجام دهييد‪ .‬ييک‬ ‫فرمان معمول حاوي يک يا دو حرف و يييک عدد اختياري است‪ .‬براي وارد شييدن در حالت ورودي‪،‬‬ ‫بايد يک دستور ورودي را تايپ کنيد‪ .‬براي شروع يکي از دستورات زير را تايپ کنيد‪:‬‬

‫‪vim‬‬

‫‪a ‬‬

‫به معني ‪ Add‬است‪ .‬ميتوانيد متن را در طرف راست اعلن وارد نماييد‪.‬‬

‫‪i ‬‬

‫به معني ‪ Insert‬است‪ .‬ميتوانيد متن را در طرف چپ اعلن فرمان هم وارد کنيد‪.‬‬

‫شروع به تايپ کردن کنيد‪ .‬در بين تايپ خود کليد ‪ Enter‬را هم فيشار دهيد‪ .‬پس از اينکه چند خطي‬ ‫را تاييپ کردييد‪ ،‬کلييد ‪ Esc‬را فشار دهييد‪ .‬ايين کار شميا را بيه حالت فرمان باز ميگردانيد‪ .‬بيا اسيتفاده از‬ ‫کليدها و حروف زير ميتوانيد در متن جابجا شويد‪:‬‬ ‫‪ ‬کليدهاي مکان نما براي حــرکت به چپ و راست و بال و پايين مـيتوانيد از کليدهاي مکان نما و همچنين‬ ‫از کليدهاي ‪ h‬يا چپ‪ l ،‬يا راست‪ j ،‬يا پايين و ‪ k‬يا بال استفاده کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬کليد ‪w‬‬

‫اعلن را به ابتداي کلمه بعدي هدايت ميکند‪.‬‬

‫‪ ‬کليد ‪b‬‬

‫اعلن را به ابتداي کلمه قبلي باز ميگرداند‪.‬‬ ‫اعلن را به ابتداي خط جاري هدايت ميکند‪.‬‬

‫‪ ‬کليد صفر‬ ‫‪ ‬کليد ‪$‬‬

‫اعلن را به انتهاي خط جاري هدايت ميکند‪.‬‬

‫‪ ‬کليد ‪H‬‬

‫اعلن را به اول نخستين خط صفحه حرکت ميدهد‪.‬‬

‫‪ ‬کليد ‪M‬‬

‫اعلن را به اول خط مياني صفحه حرکت ميدهد‪.‬‬

‫‪ ‬کليد ‪L‬‬

‫اعلن را به اول خط پاياني صفحه حرکت ميدهد‪.‬‬

‫خوب اکنون تنها چيزي که باقي ميماند‪ ،‬چگونگي پاک کردن متن است‪:‬‬ ‫‪ ‬کليد ‪x‬‬

‫کاراکتر زير اعلن را پاک ميکند‪.‬‬

‫‪ ‬کليد ‪X‬‬

‫کاراکتر قبل از اعلن را پاک ميکند‪.‬‬

‫‪ ‬فرمان ‪dw‬‬

‫از کاراکتر جاري تا پايان کلمه را پاک ميکند‪.‬‬

‫‪ ‬فرمان ‪ $d‬از کاراکتر جاري تا پايان خط را پاک ميکند‪.‬‬ ‫‪ ‬فرمان ‪d0‬‬

‫از کاراکتر ماقبل تا ابتداي خط را پاک ميکند‪.‬‬

‫براي ذخيره تغييرات و خروج از برنامه هم ميتوانيد از کليدهاي زير استفاده کنيد‪:‬‬ ‫‪ ‬فرمان ‪ZZ‬‬ ‫‪ ‬کليد ‪w‬‬ ‫‪ ‬فرمان ‪wq‬‬ ‫‪ ‬کليد ‪q‬‬

‫تغييرات را ذخيره کرده و از برنامه خارج ميشود‪.‬‬ ‫تغييرات را ذخيره کرده ولي ميتوانيد به ويرايش ادامه دهيد‪.‬‬ ‫همانند فرمان ‪ ZZ‬است‪.‬‬ ‫از برنامه در صورتي خارج ميشود که تمام تغييرات ذخيره شده باشند‪.‬‬

‫‪  203‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪ ‬فرمان ‪!q‬‬

‫از برنامه خارج شده و تغييرات را ناديده فرض ميکند‪.‬‬ ‫بـجـاي اسـتفاده از فـرامـين ‪ a‬يا ‪ i‬ميتوانيد کليد ‪ Insert‬را براي ورود به حالت ورودي‬ ‫فشار دهيـد‪ .‬فشردن مجدد کليـد ‪ insert‬شمـا را در حالت ‪ Replace‬قرار خواهـد داد کـه‬ ‫بر روی نوشتههای جاری خواهد نوشت‪.‬‬ ‫هـمانند تمام ويرايشگرهاي متني‪ ،‬در ‪ vim‬هم ميتوانيد از کليدهاي ‪Home، End، PgUP‬‬ ‫و ‪ PgDWN‬بـــراي حـــرکـت در فايــل و خطوط و از کليــد ‪ Del‬براي پاک کردن متــن‬ ‫استفاده کنيد‪.‬‬

‫در صورتي که اشـتباها به فايلي آسيب رسانديد‪ ،‬فرمان !‪ q‬بهترين روش براي خروج و‬ ‫ذخيره نکردن تغييرات است‪ .‬براي ‪ undo‬کردن تغييرات کافي است از دستور ‪ u‬استفاده‬ ‫کنيد‪.‬‬

‫تيا ايينيجا ميطالب زيادي در مورد ‪ vim‬ياد گرفتهايد‪ .‬البته باز در مورد دستورات ‪ vim‬بيشتر صحبت‬ ‫خواهم کرد‪ .‬اکنون اجازه دهيد به چند نکته اشاره کنم که مراحل اوليه کار کردن را با ‪ vim‬آسانتر کند‪:‬‬ ‫فراموش نـکنيد کــه فـشـردن ايـن کليد شما را به حالت فرمان بـاز ميگــرداند‪ .‬ايـن کلـيـد‬ ‫‪ ‬کليد ‪Esc‬‬ ‫به همراه دستور ‪ ZZ‬تغييرات را ذخيره کرده و از فايل خارج ميشود‪.‬‬ ‫‪ ‬کليد ‪ u‬فشردن اين کليد‪ ،‬تغييرات انجام شــده را از ميان بــرده و بـه حالـت قـبلي باز ميگردد‪ .‬اين کليد‬ ‫‪ undo‬است‪.‬‬ ‫‪ ‬کليدهاي ‪Ctrl+r‬‬

‫اين کليد برعکس کليد ‪ u‬است‪ .‬عمل تکرار يا ‪ redo‬را انجام ميدهد‪.‬‬

‫‪ ‬کليهد ‪Capslock‬‬

‫فــرامين و متـن بـا حروف بـــزرگ تايـپ شده و باعـث خواهـد شـد تـا برخـي فراميـن کار‬

‫نکنند‪ .‬دقت کنيد‪.‬‬

‫‪ ‬دسهتور ! در صــورتي کــه در ‪ vim‬هسـتيد‪ ،‬ميتوانيـد بـا اسـتفاده از تايـپ علمـت تعجـب و سـپس دسـتور‬ ‫مورد نــظر‪ ،‬دســتورات گنـو‪ /‬لــينوکس را از درون ‪ vim‬اجــرا کــنيد‪.‬پـــس از اتــمـام تــايـپ دســـتورات‬ ‫کــلـيـد ‪ Enter‬را فــشار دهــيد تــا بــه برنامـه باز گرديـد‪ .‬حتـي ميتــوانـيد بــا تــايـپ !‪ bach‬يـک پوسـته‬ ‫فرمان از درون ‪ vim‬باز کرده و بــا آن کــارکنيد‪ .‬پـــس از اتــمام کــار کافـي اســت کــه بـا تايـپ ‪ exit‬بـه‬ ‫برنامه باز گرديد‪ .‬قابليت بسيار جالبي است!‬ ‫‪ INSERT ‬هـــنـگامي کـــه در حـــالت ورودي هســـتيد‪ ،‬ايـــن کـــلمه در پـــايــين صــفـحه نـــوشـته‬ ‫ميشود‪.‬ساير پيغامها هم در همين مکان نمايش داده ميشوند‪.‬‬ ‫‪ ‬کليدهاي ‪ Ctrl+g‬در صــورتي کــه فــرامـوش کــرديد در حــال ويـــرايش کــدام فايـل هسـتيد‪ ،‬بـا فــشار‬ ‫دادن ايـن کلـيدها نـام فـايل و شماره خطي که در آن هستيد‪ ،‬تعداد خطوط فايل و‪ ...‬نمايش داده ميشود‪.‬‬

‫حرکت در ميان فايل‬

‫بيجز چند دستور حرکت بين خطوطي که در بال شرح داده شدند‪ ،‬راههاي ديگري نيز براي حرکت در‬ ‫فايل وجيود دارد‪ .‬براي تمرين اين کار نياز به يک فايل تقريبا بزرگ داريد‪ .‬براي اين کار ميتوانيد فايل‬ ‫‪ /var/log/messages‬را در داي يرکيتوري ‪ /tmp‬ک يپيي ک يرده و ب ياز کنيد‪ .‬با کليدهاي زير ميتوانيد‬ ‫در فايل حرکت کنيد‪:‬‬ ‫‪Ctrl+f ‬‬

‫يک صفحه به جلو ميرويد‪.‬‬

‫فصل پنجم‪ :‬آشنايي با پوسته فرمان ‪204‬‬ ‫‪Ctrl+b ‬‬ ‫‪Ctrl+d ‬‬ ‫‪Ctrl+u ‬‬ ‫‪G ‬‬

‫يک صفحه به عقب باز ميگرديد‪.‬‬ ‫نيم صفحه به جلو ميرويد‪.‬‬

‫نيم صفحه به عقب باز ميگرديد‪.‬‬

‫به آخرين خط فايل حرکت ميکنيد‪.‬‬

‫‪ 1G ‬به نخستين خط فـايل حـرکت مـيکنيد‪ .‬الـبته بـه جـاي عـدد ‪ ۱‬از هـر عددي ميتوانيد استفاده کنيد‬ ‫و به همان خط حرکت خواهيد کرد‪.‬‬

‫جستجوي متن‬

‫بييراي جييستجوي مييتن ميييتوانيد از کييليدهاي اسيلش ‪ /‬و عييلمت سييوال اسيتفاده کنييد‪ .‬همچنيين‬ ‫امکان استيفاده از کاراکترهاي ويژه نيز وجود دارد‪ .‬اسلش عمل جستجوي فايل بعد از اعلن و علمت‬ ‫سوال عيمل جيستجوي فيايل قيبل از اعلن را انجام ميدهد‪ .‬مثل ‪ /hello‬و ‪ ?hello‬عمل جستجو رو‬ ‫به جلو و عقب را براي لغت ‪ hello‬انجام ميدهند‪.‬‬

‫استفاده از شمارهها در کنار فرمانها‬

‫در صيورتي کيه قيبل از يک دستور يک عدد قيد نماييد آن دستور به تعداد آن عدد تکرار خواهد شد‪.‬‬ ‫براي مثال‪:‬‬ ‫‪3dw ‬‬ ‫‪5cl ‬‬ ‫‪12j ‬‬

‫سه کلمه بعدي را پاک ميکند‪.‬‬

‫پنج حرف بعدي را تغيير ميدهد‪.‬‬

‫دوازده خط به پايين حرکت ميکند‪.‬‬

‫آشنايي با ابزار ‪MC‬‬

‫کاربران قديمیتر کامپيوتر حتما ابزاری به نام ‪ Norton Commander‬يا اختصارا ‪ NC‬را به ياد میآورند‪.‬‬ ‫ابزاری که زمانی در دنيای سيستمعامل داس بسيار محبوب بود‪ .‬يک مدير فايل متنی سهل الستفاده با‬ ‫قابليتهای بسيار‪ .‬در صورتی که تجربه کار کردن با اين ابزار را داشته باشيد‪ ،‬شايد خوشحال باشيد که‬ ‫نمونه آن در دنيای گنو‪/‬لينوکس نيز وجود دارد‪ .‬امکانات ‪ MC‬آنچنان زياد است که برای تشريح کامل‬ ‫آن به يک فصل جداگانه نياز خواهيم داشت! برای اجرای ‪ MC‬بايد دستور زير را در خط فرمان تايپ‬ ‫کنيد‪:‬‬ ‫‪$ mc‬‬

‫پنجره ‪ MC‬به دوبخش يا دو مسير فايل سيستم تقسيم شده است که میتوان آنها را مسيرهای مبدا و‬ ‫مقصد اجرای دستورات دانست‪.‬‬ ‫بيا اسيتفاده از ‪ MC‬میتوانييد عملياتيی ماننيد کپيی‪ ،‬انتقال‪ ،‬پاک کردن و ويراييش فايلهيا را انجام دهييد‪.‬‬ ‫کليدهای ميانيبر نييز کامل مشابيه بيا ‪ NC‬طراحيی شدهانيد‪ .‬جدول ‪ ۱-۵‬پير اسيتفادهترين کليدهای ميانيبر‬ ‫برنامه ‪ MC‬را تشريح کرده است‪.‬‬

‫‪  205‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫شکل ‪۱-۵‬‬

‫جدول ‪ ۱-۵‬کليدهای ميانبر در‬ ‫کليد ميانبر‬

‫ابزار مديريت فايل ‪MC‬‬

‫‪MC‬‬

‫شرح‬ ‫‪ F1‬راهنمای برنامه‬ ‫‪ F2‬فعال شدن منوی فرامين‬ ‫‪ F3‬نمايش فايلهای متنی‬ ‫‪ F4‬ويرايش فايلهای متنی‬ ‫‪ F5‬کپی فايل يا فايلهای انتخاب شده‬ ‫‪ F6‬انتقال‪/‬تغيير نام فايل يا فايلهای انتخاب شده‬ ‫‪ F7‬ايجاد پوشه‬ ‫‪ F8‬پاک کردن فايل يا فايلهای انتخاب شده‬ ‫‪ F9‬فعال شدن منوی بالی پنجره‬ ‫‪ F10‬خروج از برنامه‬ ‫‪ insert‬انتخاب فايلها و پوشهها‬

‫در صيورتی کيه ‪ MC‬درون‬ ‫استفاده کنيد‪.‬‬

‫ثبت رخدادها‬

‫‪Terminal‬‬

‫‪ GNOME‬اجرا کنييد‪ ،‬خواهييد توانسيت تيا از ماوس نييز درون آن‬

‫فيايلهاي ثبت رخداد حاوي اطلعاتي در مورد فعاليتهاي سيستم ميباشند‪ .‬آنها را ميتوانيد مانند داد‬ ‫و ستيدهاي ميالي در نظر بگيريد‪ .‬هربار که پولي از يک حساب خارج يا به يک حساب وارد ميشود‪،‬‬ ‫ييک رکيورد بيه عينوان داد و ستد ثبت ميگردد‪ .‬هربار که يک پروسه شروع به کار ميکند‪ ،‬يک کاربر‬ ‫وارد سيييستم مييشيود‪ ،‬نياميه الکترونيکي ارسال ميگردد و يا هر فعاليت ديگري روي سيستم انجام‬ ‫ميشود‪ ،‬يک رکورد بر روي فايلي که اين فعاليتها را زير نظر دارد‪ ،‬ثبت ميگردد‪.‬‬

‫فصل پنجم‪ :‬آشنايي با پوسته فرمان ‪206‬‬

‫پروسههايي بير روي سيستمهاي گنو‪ /‬لينوکس وجيود دارند که اين کار را انجام ميدهند‪ .‬اين پروسهها‬ ‫در حقييقت‪ ،‬خود دايمنهايي (سرويسهايي) هستند که فعاليتهاي ساير دايمنها را زير نظر داشته و‬ ‫ايين فعاليتهيا را در فايلهاييي متنيي ذخيره ميکننيد‪ .‬از ايين فايلهيا میتوان برای مواردی چون رفيع‬ ‫اشکال سود برد‪.‬‬ ‫ثبت رخدادهاي سيستم با استفاده از ‪syslogd‬‬

‫داييمن ‪ syslogd‬اطلعات را از بيرنياميههاي کاربيردي و توابع مشخص شده در فايل ‪/etc/syslog.conf‬‬ ‫جميعآوري مييکند‪ .‬اين فايل هنگام راهاندازي سيستم خوانده ميشود‪ .‬اطلعاتي را که ‪ syslogd‬به طور‬ ‫معمول جمعآوري ميکند‪ ،‬عيبيارتند از اطلعات مربوط بيه ورود به سيستم‪ ،‬پستالکترونيکي‪ ،‬اخبار و‬ ‫غيره‪ .‬نحوه ذخيره سييازي اطلعات نيييز بييه صييورت زمان رخداد‪ ،‬نام ماشييين و نام برنامييه کاربردي‬ ‫ميباشد‪ .‬در زير‪ ،‬بخشي از يک فايل ‪ syslog‬نمايش داده شده است‪ .‬اين فايل در مسير ‪ /var/log‬قرار‬ ‫دارد‪:‬‬ ‫‪Nov 12 10:10:04 localhost pppd[2933]: Terminating on signal 15.‬‬ ‫‪Nov 12 10:10:04 localhost pppd[2933]: Script /etc/ppp/ip-down started (pid‬‬ ‫)‪3235‬‬ ‫‪Nov 12 10:10:04 localhost pppd[2933]: sent [LCP TermReq id=0x3 "User‬‬ ‫]"‪request‬‬ ‫]‪Nov 12 10:10:04 localhost pppd[2933]: rcvd [LCP TermAck id=0x3‬‬ ‫‪Nov 12 10:10:04 localhost pppd[2933]: Connection terminated.‬‬ ‫‪Nov 12 10:10:04 localhost pppd[2933]: Connect time 22.1 minutes.‬‬ ‫‪Nov 12 10:10:04 localhost pppd[2933]: Sent 578667 bytes, received 774183‬‬ ‫‪bytes.‬‬ ‫‪Nov 12 10:10:04 localhost pppd[2933]: Waiting for 1 child processes...‬‬ ‫‪Nov 12 10:10:04 localhost pppd[2933]:‬‬ ‫‪script /etc/ppp/ip-down, pid 3235‬‬ ‫‪Nov 12 10:10:04 localhost pppd[2933]: Script /etc/ppp/ip-down finished (pid‬‬ ‫‪3235), status = 0x0‬‬ ‫‪Nov 12 10:10:04 localhost pppd[2933]: Exit.‬‬ ‫‪Nov 12 10:10:40 localhost gconfd (alan-3214): GConf server is not in use,‬‬ ‫‪shutting down.‬‬ ‫‪Nov 12 10:10:40 localhost gconfd (alan-3214): Exiting‬‬ ‫‪Nov 12 10:38:47 localhost -- MARK -‬‬‫‪Nov 12 10:58:47 localhost -- MARK --‬‬

‫ثبت رخدادهاي هسته با استفاده از ‪klogd‬‬

‫دايمن ‪ klogd‬اطلعاتي را از هسته سيستمعامل ثبت ميکند‪ .‬اين اطلعات شامل چگونگي فعل و انفعال‬ ‫هسيته بيا سختافزارهاي نصب شده بر روي سييستم‪ ،‬از پردازنده سيستم گرفته تا ديسکهاي سيخت‬ ‫و درگاههاي سريال ميباشد‪ .‬تيميامي ايين اطلعات در فايلي به نام ‪ kern.log‬که در مسير ‪ /var/log‬قرار‬ ‫دارند ذخيره ميشود‪.‬‬ ‫هير دو دايمن ‪ syslogd‬و ‪ klogd‬در هنگام بوت سيستم فعال ميشوند‪ .‬فعال سازي اين دو دايمن قبل از‬ ‫آغاز بيييکار برنامههاي کاربردي و دايمنهاي ديگيير انجام ميشود‪ .‬دليييل آن هييم روشيين اسييت‪ .‬اييين‬ ‫دايمنها بايد فعال باشند تا بتوانند رخدادهاي ساير پروسهها را ثبت کنند‪ .‬در زير نمونهاي از محتويات‬ ‫يک فايل ‪ kern.log‬نمايش داده شدهاست‪ .‬همانطور که ميبينيد‪ ،‬نحو ثبت رکوردها مشابه با فايل ‪ syslog‬‬

‫لينوکس‬/‫کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‬  207

:‫بوده ولي تنها اطلعات سختافزاري در اين فايل ثبت شدهاست‬ Nov 12 09:18:47 localhost kernel: EXT3 FS on hda8, internal journal Nov 12 09:18:47 localhost kernel: EXT3 FS on hdb1, internal journal Nov 12 09:18:47 localhost kernel: via-rhine.c:v1.10-LK1.1.20-2.6 May-23-2004 Written by Donald Becker Nov 12 09:18:47 localhost kernel: eth0: VIA VT6105 Rhine-III at 0xd000, 00:0f:3d:ca:b8:5d, IRQ 16. Nov 12 09:18:47 localhost kernel: eth0: MII PHY found at address 1, status 0x7849 advertising 05e1 Link 0000. Nov 12 09:18:47 localhost kernel: Creative EMU10K1 PCI Audio Driver, version 0.20a, 07:04:10 Jul 8 2004 Nov 12 09:18:47 localhost kernel: emu10k1: EMU10K1 rev 7 model 0x8061 found, IO at 0xcc00-0xcc1f, IRQ 19 Nov 12 09:18:47 localhost kernel: ac97_codec: AC97 Audio codec, id: 0x8384:0x7608 (SigmaTel STAC9708) Nov 12 09:18:47 localhost kernel: emu10k1: SBLive! 5.1 card detected Nov 12 09:18:47 localhost kernel: input: PC Speaker Nov 12 09:18:47 localhost kernel: inserting floppy driver for 2.6.7-1-k7 Nov 12 09:18:47 localhost kernel: Floppy drive(s): fd0 is 1.44M Nov 12 09:18:47 localhost kernel: FDC 0 is a post-1991 82077 Nov 12 09:18:47 localhost kernel: ts: Compaq touchscreen protocol output Nov 12 09:18:47 localhost kernel: agpgart: Detected VIA KLE133 chipset Nov 12 09:18:47 localhost kernel: agpgart: AGP aperture is 64M @ 0xe0000000 Nov 12 09:18:47 localhost kernel: cpci_hotplug: CompactPCI Hot Plug Core version: 0.2 Nov 12 09:18:47 localhost kernel: pci_hotplug: PCI Hot Plug PCI Core version: 0.5 Nov 12 09:18:47 localhost kernel: pciehp: PCI Express Hot Plug Controller Driver version: 0.4 Nov 12 09:18:47 localhost kernel: shpchp: shpc_init : shpc_cap_offset == 0 Nov 12 09:18:47 localhost kernel: shpchp: Standard Hot Plug PCI Controller Driver version: 0.4 Nov 12 09:18:47 localhost kernel: USB Universal Host Controller Interface driver v2.2

‫فصل ششم‬ ‫سخت افزار‬

‫فصل ششم‪ :‬سختافزار ‪208‬‬

‫در اين فصل با چگونگی مديريت برخی از سختافزارهای جانبی سيستم و سختافزارهايي که نياز به‬ ‫تنظيمات اضافی برای کارکرد يا بهبود کارکرد دارند‪ ،‬آشنا خواهيد شد‪.‬‬

‫چاپگرها و نصب آنها‬

‫به ميمنت وجود سرويسدهنده چاپ بسيار قـدرتمنــد ‪ CUPS‬و راهاندازهای فراوان‪ ،‬مديريت و نصب‬ ‫چاپگرهـا در پارسـيکس گنـو‪/‬لينوکـس بسـيار آســان اسـت‪ .‬ســرويس ‪( CUPS‬بخوانيـد کاپـس) بـه طور‬ ‫پيشگزيده در پارسـيکس گنـو‪/‬لينوکـس فعال اسـت‪ .‬برای اينکـه قادر بـه نصـب و اسـتفاده از چاپگرهـا‬ ‫باشيد‪ ،‬بايد اطمينان حاصل نماييد که اين سرويس فعال باشد‪ .‬اين امر را میتوانيد با استفاده از ابزار‬ ‫مديريت ‪ Services‬موجود در ‪ Desktop‬زير منوی ‪ Administration‬بررسی نماييد‪ .‬در صورتی که گزينه‬ ‫‪ Printer Services‬فعال نيست‪ ،‬آنرا تيک بزنيد‪ .‬با استفاده از دو ابزار مختلف میتوانيد چاپگرهای موجود‬ ‫بر روی سيستم را مديريت نماييد‪.‬‬ ‫مديريت چاپگرها با استفاده از ابزار گرافيکی ‪Printing‬‬

‫ابزار ‪ Printing‬ابزاری گرافيکی برای اتصال به سرويسدهنده چاپ ‪ CUPS‬و مديريت چاپگرهاست‪ .‬اين‬ ‫ابزار را میتوانيـد از منوی ‪ Desktop‬زيـر منوی ‪ Administration‬اجرا نماييـد‪ .‬شکـل ‪ ۱-۶‬ايـن ابزار را‬ ‫نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۱-۶‬‬

‫ابزار ‪Printing‬‬

‫چاپگرهای موجود و وضعيـت آنهـا را بـا آيکونهايـي نمايـش میدهـد‪ .‬بـا کليـک بر روی‬ ‫میتوانيد چاپگر جديدی بر روی سيستم تعريف کنيد‪ .‬اين چاپگر میتواند چاپگر محلی‪ ،‬چاپگرهای به‬ ‫اشتراک گذاشتــه شده يونيکــس‪ ،‬چاپگرهای بــه اشتراک گذاشتــه شده ‪ ،CUPS‬چاپگرهای بــه اشتراک‬ ‫گذاشته شده ويندوز و چاپگرهای ‪ HP JetDirect‬باشد‪ .‬پس از کليک ويزارد اضافه کردن چاپگر نمايش‬ ‫داده میشود‪ .‬برای نصب چاپگرهای محلی گزينه ‪ Local Printer‬و برای نصب چاپگرهای شب که گزينه‬ ‫‪ Network Printer‬را انتخاب کنيـد‪ .‬در صـورتی کـه سـيستم چاپگرتان را شناسـايي کرده باشـد‪ ،‬میتوانيـد‬ ‫آنرا از بخـش ‪ Use a detected printer‬انتخاب کن يد‪ .‬در غ ير ا ين صـورت درگاه اتصـال آنرا با اسـتفاده از‬ ‫گزينه ‪ Use another printer by specifying a port‬تعيين کنيد‪ .‬برای استفاده از چاپگرهای شبکه‪ ،‬در باکس‬ ‫‪ URI‬بايد مسير کامل چاپگر به اشتراک گذاشته شده را وارد کنيد‪ .‬برای مثال نشانی يک چاپگر ‪ CUPS‬‬ ‫به اشتراک گذاشته شده بر روی شبکه میتواند به شکل ‪ ipp://192.168.0.1:631/printers/HP5L‬باشد‪ .‬در‬ ‫‪ New   Printer‬‬

‫‪  209‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫قدم بعدی ويزارد اضافه کردن چاپگرها‪ ،‬بايد سازنده و مدل چاپگر خود را انتخاب کنيد‪ .‬پس از اتمام‬ ‫برای اضافـه شدن چاپگـر بر روی ‪ Apply‬کليـک کنيـد‪ .‬پـس از ايـن چاپگـر بـه ليسـت چاپگرهای ابزار‬ ‫‪ Printing‬اضافـه میشود و میتوانيـد بـا کليـک راسـت بر روی آن‪ ،‬آنرا پيشگزيده کرده و يـا بـا انتخاب‬ ‫گزينـه ‪ Properties‬تنظيمات جزيـي آنرا تغييـر داده و يـا از آن چاپ آزمايشـی بگيريـد‪ .‬شکـل ‪ ۲-۶‬ويزارد‬ ‫اضافه کردن چاپگر را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪ ۲-۶‬ويزارد اضافه کردن چاپگرها‬

‫مديريت چاپگرها با استفاده از ابزار تحت وب ‪CUPS‬‬

‫سرويسدهنده چاپ ‪ CUPS‬دارای ابزاری تحـت وب بـرای مديريت چاپگرهای شبکه و سيستم است‪.‬‬ ‫تمامی اموری را که به وسيله ابزار مديريت گرافيکی ‪ Printing‬قادر به انجام آن بوديد‪ ،‬با استفاده از ابزار‬ ‫مديريت تحت وب ‪ CUPS‬هم میتوانيد انجام دهيد‪ .‬برای دسترسی به اين ابزار کافي است مرورگر‬ ‫وب خـــود را باز کــرده و نشـانی ‪ http://localhost:631‬را وارد نماييد‪ .‬شکل ‪ ۳-۶‬اين ابزار را نمايش‬ ‫میدهد‪ .‬از طريق قسمت ‪ Administration‬میتوانيد چـاپگـرهای موجود روی سيستم را حذف و اضافه‬ ‫کنيد و از طريق قسمت ‪ Printers‬نيز وضعيت چاپگرهای مـوجـود را بررســی کنـيد‪ .‬با کليک بر روی‬ ‫‪ Administration‬از شما کلمه عبور ريشه درخواســت میشود‪ .‬پس از تايــپ آن وارد صـفـحه ‪ Admin‬‬ ‫خواه يد شد‪ .‬برای اضافه کردن چاپ گر جد يد بر روی ‪ Add Printer‬کل يک کن يد‪ .‬با کل يک بر روی آن‪،‬‬ ‫ويزارد تحت وب نصب چاپگر جديد فعال میشود‪ .‬در قدم نخست از شما درخواست میشود تا نام‪،‬‬ ‫موقعيت و شرح چاپگر را وارد کنيد‪ .‬تنها نام چاپگر اجباری است‪ .‬سپس از شما درخواست میشود تا‬ ‫درگاه چاپگر را انتخاب کنيد‪ .‬انتخاب حالتهای مختلف چاپگرهای شبکه را که در بال شرح داديم‪ ،‬از‬ ‫طريق همين باکس امکان پذير است‪ .‬در قدم سوم از شما سازنده چاپگر و سپس در آخرين قدم مدل‬ ‫چاپگر سوال میشود و چاپگر به سيستم اضافه میشود‪ .‬در صورتی که بر روی ‪ Printers‬کليک کنيد‪،‬‬

‫فصل ششم‪ :‬سختافزار ‪210‬‬

‫آنرا مشاهده خواهيد کرد‪ .‬با استفاده از دگمههای تعبيه شده در اين بخش‪ ،‬میتوانيد چاپگرها را فعال‪،‬‬ ‫غير فعال و پيشگزيده نماييد‪ .‬امکان پاک کردن چاپگر نيز فراهم شده است‪.‬‬

‫شکل ‪۳-۶‬‬

‫ابزار مديريت تحت وب ‪CUPS‬‬

‫مودمهای نرمافزاری و نصب آنها‬

‫مودمهای نرمافزاری مودمهايــي هســتند کــه بخشــی از عمليات پردازشــی آنهــا را بجای تراشههای‬ ‫الکترونيکی‪ ،‬بخشهاي نرمافزاری انجام میدهند‪ .‬اين کار باعث کاهش هزينه توليد سختافزارها شده و‬ ‫امکان ارائه ارزانتر آنها به بازار فراهم میشود‪ .‬از سمت دي گر‪ ،‬معمول نرمافزارهای اين مودمها شديدا‬ ‫انحصاری بوده و بر خلف مودمهای سختافزاری‪ ،‬بدون راهانداز قابل استفاده نيستند‪.‬‬ ‫مودمهای ‪Coextant‬‬

‫بيـش از ‪ ٪۹۰‬مودمهای نرمافزاری موجود را مودمهای سـاخته شده بـا اسـتفاده از تراشههای‬ ‫تشکيـل میدهنـد‪ .‬ايـن مودمهـا بـه دو خانواده اصـلی ‪ HSF‬و ‪ HCF‬تقسـيم میشونـد‪ .‬بـا اسـتفاده از دسـتور‬ ‫‪ lspci‬میتوانيـد نوع تراشـه آنرا تشخيـص دهيـد‪ .‬راهاندازهای ا ين نوع مودمهـا بـه صـورت تجاری توسـط‬ ‫‪ http://www.linuxtant.com‬ارائه میشونـد‪ .‬در صـورتی کـه مجوز ايـن راهاندازهـا را خريداری ننماييـد‪،‬‬ ‫سرعت آنهـا محدود به ‪ 14.4kbps‬خوا هد بود‪ .‬راهاندازهای ا ين مودم ها به صـورت پيشگزيده به همراه‬ ‫پارسـيکس گنـو‪/‬لينوکـس ارائه میشونـد‪ .‬برای نصـب و آماده سـازي آنهـا برای اسـتفاده‪ ،‬کافـی اسـت بـا‬ ‫دسترسی کاربر ريشه از دستورات ‪ hsfconfig‬و ‪ hcfpciconfig‬استفاده نماييد‪ .‬پس از اتمام ابزارهايي در‬ ‫مسـير ‪ /dev/ttyHSF‬يـا ‪ /dev/ttyHCF‬بـا شمارههای ‪ ۱‬يـا ‪ ۰‬ماننـد ‪ ttyHSF0‬ايجاد خواهـد شـد‪ .‬میتوانيـد از‬ ‫اين ابزار برای ايجاد اتصالهای اينترنتی در برنامههای مربوطه که بعدا به آن خواهيم پرداخت‪ ،‬استفاده‬ ‫کنيد‪ .‬در صورتی که مجوز اين راهاندازها را تهيه نماييد‪ ،‬خواهيد توانست از آنها بدون نياز به تغيير‪ ،‬با‬ ‫سـرعت کامـل اسـتفاده نماييـد‪ .‬دليـل عدم ارائه راهاندازهای مودمهای بـا تراشـه ‪ Conextant‬بـه صـورت‬ ‫بازمتن‪ ،‬محدوديت و انحصاری است که اين شرکت ايجاد کرده است‪.‬‬

‫‪ Conextant‬‬

‫‪  211‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫مودمهای ‪Intel‬‬

‫برخـی ديگـر از مودمهای نرمافزاری ماننـد برخـی از انواع مودمهای سـاخت ‪ Creative‬بـه ايـن تراشههـا‬ ‫مجهــز هســتند‪ .‬شرکـت اينتــل سـابقا تراشههای ‪ 537‬و ‪ 536‬خود را جهــت مودمهای نرمافزاری توليـد‬ ‫میکرد‪ .‬راهاندازهای اين مودمها نيز به صورت نيمه بازمتن توسط همين شرکت ارائه میشد‪ .‬نزديک به‬ ‫يکسال است که اين راهاندازها بهروز رسانی نشدهاند و با هستههای جديد لينوکس سازگاری ندارند‪،‬‬ ‫بنابراين تا زمان احتمالی بهروز رسانی اين راهاندازها توسط اينتل‪ ،‬اين مودمها قابل استفاده نيستند‪.‬‬

‫مودمهای ‪ SL‬و ‪LT‬‬

‫دسته ديگری از مودمهای نرمافزاری مودمهای خانواده ‪ SL‬و ‪ LT‬يا لوسنت هستند‪ .‬اين مودمها بيشتر بر‬ ‫روی رايانههای همراه يافـت میشونـد‪ .‬پارسـيکس گنـو‪/‬لينوکـس از ايـن مودمهـا پشتيبانـی مـی کنـد‪ .‬تنهـا‬ ‫برای اسـتفاده از مودمهای ‪ SL‬بايـد سـرويس ‪ sl­modem­daemon‬در هنگام بوت اجرا شود‪ .‬در صـورتی‬ ‫که چنين مودمی داريد‪ ،‬برای فعال کردن آن از ابزار ‪ Boot up Manager‬استفاده نماييد‪ .‬مودمهای لوسنت‬ ‫نياز به انجام کار اضافهتری ندارند‪.‬‬

‫مودمهای خارجی سريال‬

‫ايـن مودمهـا مودمهای سـختافزاری واقعـی هسـتند‪ .‬برای اسـتفاده از آنهـا نيازی بـه هيچگونـه راهانداز و‬ ‫تنظيمات اضافه وجود ندارد‪ .‬فقط کافی است در برنامههای ايجاد اتصال‪ ،‬درگاه اتصال آنها را مشخص‬ ‫نماييد‪.‬‬ ‫مودمهای خارجی ‪USB‬‬

‫برخـی از مودمهای خارجـی از طريـق رابطهای ‪ USB‬بـه سـيستم متصـل میشونـد‪ .‬برخـی از ايـن مودمهـا‬ ‫تنها مودمهای داخلي هستند به همراه يک جعبه و قيمت گرانتر‪ .‬مودمهای سختافزاری ‪ USB‬نيز برای‬ ‫شناسـايي و کارکرد نيازی بـه راهانداز ندارنـد و بـا اتصـال آنهـا بـه سـيستم‪ ،‬از طريـق ‪ /dev/ttyUSB‬بـا‬ ‫شمارههای ‪ ۰‬و ‪ ۱‬قابـل اسـتفاده هسـتند‪ .‬دفـت کنيـد در صـورتی کـه مايـل بـه خريداری مودمهای ‪ USB‬‬ ‫هستيد‪ ،‬از نوع اول نخريد!‬

‫نصب راهانداز کارتهای گرافيکی ‪ATI‬‬

‫بسياری از انواع تراشههای گرافيکی ‪ ATI‬توسط راهاندازهای بازمتن همراه با ‪ X‬پشتيبانی میشوند‪ .‬حتی‬ ‫قابليـت سـهبعدی ايـن تراشههـا هـم بـا اينکـه بـه اندازه راهاندازهای غيـر آزاد آن بهينـه نيسـتند‪ ،‬بـا ايـن‬ ‫راهاندازهای بازمتن‪ ،‬پشتيبانی میشود‪ .‬برای اينکه بتوانيد از حداکثر عملکرد اين چيپها در حالت سه‬ ‫بعدی اسـتفاده نماييـد‪ ،‬بايـد از راهاندازهای اختصـاصی ايـن تراشههـا اسـتفاده نماييـد‪ .‬در پارسـيکس‬ ‫گنو‪/‬لينوکس اسکريپتی تعبيه شده که تمامی مراحل نصب و پيکربندي راهانداز را خودکار ساخته است‪.‬‬ ‫تنها هنگام اجرای اين اسکريپت بايد به اينترنت متصل باشيد‪ .‬برای شروع کافي است با دسترسی کاربر‬

‫فصل ششم‪ :‬سختافزار ‪212‬‬

‫ريشه‪ ،‬دستور زير را اجرا نماييد‪:‬‬ ‫‪# install-radeon-debian.sh‬‬

‫برای اسستفاده از مانيتورهای ‪ Wide‬کسه معمول بسه همراه برخسی از رايانههای همراه ارائه‬ ‫میشونسد‪ ،‬در صسورتی کسه تراشسه گرافيکسی آن رايانسه از نوع ‪ ATI‬باشسد‪ ،‬احتمال مجبور بسه‬ ‫نصب راهاندازهای اختصاصی خواهيد بود‪.‬‬

‫نصب راهانداز کارتهای گرافيکی ‪nVidia‬‬

‫بسياری از انواع تراشههای گرافيکی ‪ nVidia‬نيز به خوبی توسط راهاندازهای بازمتن همراه ‪ X‬پشتيباني‬ ‫میشوند‪ .‬تنها مم کن ا ست برای استفاده از انواع ب سيار جد يد ا ين تراشههای گرافي کی و يا استفاده از‬ ‫قابليتهای سه بعدی آنها نياز به نصب راهاندازهای اختصاصی آن داشته باشيد‪ .‬برای تسهيل در فرايند‬ ‫نصـب‪ ،‬پارسـيکس گنـو‪/‬لينوکـس برای نصـب و پيکربندي ايـن راهاندازهـا نيـز اسـکريپتي پيشبينـی کرده‬ ‫است‪ .‬برای شروع کافي است به اينترنت متصل شده و دستور زير را اجرا نماييد‪:‬‬ ‫‪# install-nvidia-debian.sh‬‬

‫کارتهای شبکه بیسيم و ‪NdisWrapper‬‬

‫پارسـيکس گنـو‪/‬لينوکـس بـه همراه تعداد زيادی راهانداز کارتهای شبکـه بیسـيم ارائه میشود‪ .‬بـا ايـن‬ ‫حال ممکـن اسـت شمـا کارت شبکهای داشتـه باشيـد کـه توسـط آن پشتيبانـي نشود‪ .‬بـه همراه پارسـيکس‬ ‫گنو‪/‬لينوکس سيستمی موسوم به ‪ Ndiswrapper‬ارائه شده است که اين امکان را فراهم میسازد تا بتوانيد‬ ‫برخـی از انواع کارتهای شبکـه بیسـيم را بـا اسـتفاده از راهاندازهای ويندوزیشان نصـب و راهاندازي‬ ‫کنيـد‪ .‬ابتدا بـا ديدن ليسـت ‪ http://ndiswrapper.sf.net/mediawiki/index.php/List‬کارتهای شبکـه مورد‬ ‫پشتيبانـي‪ ،‬اطمينان حاصـل کنيـد کـه کارت شبکـه شمـا بـا ‪ Ndiswrapper‬کار خواهـد کرد‪ .‬برای اسـتفاده از‬ ‫‪ Ndiswrapper‬بــه فايلهای ‪ inf‬و ‪ sys‬راهانداز ويندوزی کارت شبکــه خود نياز خواهيــد داشــت‪ .‬برای‬ ‫استفاده از ‪ Ndiswrapper‬دو روش متنی و گرافيکی وجود دارد‪.‬‬

‫نصب راهاندازها به روش متنی‬

‫برای شروع نصب‪ ،‬دستورات زير را وارد نماييد‪:‬‬ ‫‪# ndiswrapper -i /pathto/your/drivers/inf‬‬ ‫‪# ndiswrapper -l‬‬

‫توجه داشته باشيد به جای ‪ /pathto/your/drivers/inf‬بايد مسير صحيح منتهی به فايلهای ‪ inf‬مربوط به‬ ‫راهانداز را وارد کنيد‪ .‬پس از تايپ دستور ‪ ndiswrapper ­l‬در صورتی که راهانداز به طور صحيح نصب‬ ‫شده باشـد و کارت نيـز موجود باشـد‪ ،‬خروجـی مشابـه زيـر‪ ،‬البتـه بـا نام کارت شبکـه خودتان مشاهده‬ ‫خواهيد کرد‪:‬‬ ‫‪Installed ndis drivers:‬‬ ‫‪bcmwl5 driver present, hardware present‬‬

‫‪  213‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫پـس از ايـن کار دسـتورات زيـر را وارد کنيـد تـا ماژول ‪ Ndiswrapper‬در هسـته بارگذاری شده و لينکـی‬ ‫برای بارگذاری آن به صورت خودکار در هر بوت ايجاد شود‪:‬‬ ‫‪# modprobe ndiswrapper‬‬ ‫‪# ndiswrapper -m‬‬

‫سپس میتوانيد کارت شبکه خود را که نام آن ‪ wlan0‬است‪ ،‬با استفاده از ابزارهای تنظيمات شبکه که‬ ‫بعدا در مورد آنها صحبت خواهيم کرد‪ ،‬تنظيم کنيد‪.‬‬

‫نصب راهاندازها به روش گرافيکی‬

‫بــه همراه پارســيکس گنــو‪/‬لينوکــس‪ ،‬ابزار گرافيکــی کوچکــی برای نصــب و اســتفاده از راهاندازهای‬ ‫ويندوزی کارتهای شبکـه بیسـيم بـه همراه ‪ Ndiswrapper‬ارائه شده اسـت‪ .‬ايـن ابزار را میتوانيـد بـا‬ ‫کليــک بر روی ‪ Wireless  netcard  driver  config‬موجود در زيرمنوی ‪ Parsix‬منوی ‪ Applications‬اجرا‬ ‫کنيد‪ .‬در ابتدا متنی برای راهنمايي و هشدار برايتان نمايش داده میشود‪ .‬سپس پنجرهای باز میشود که‬ ‫بايـد فايـل ‪ inf‬مربوط بـه راهانداز ويندوزی خود را بـه آن معرفـی کنيـد‪ ،‬در پايان برنامـه پيغامـی راجـع بـه‬ ‫موفقيـت يـا عدم موفقيـت نصـب راهانداز برايتان نمايـش خواهـد داد‪ .‬شکـل ‪ ۴-۶‬ايـن ابزار را نمايـش‬ ‫میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۴-۶‬‬

‫ابزارگرافيکی ‪Ndiswrapper‬‬

‫فصل هفتم‬ ‫اينترنت و شبکه‬

‫فصل هفتم‪ :‬اينترنت و شبکه ‪214‬‬

‫اينترنصت و شبکصه امروزه بخصش مهمصی از امور مربوط بصه کاربران رايانههصا را تشکيصل میدهصد‪ .‬در فصصول‬ ‫پيشيصن نرمافزارهای مربوط بصه کاربری اينترنصت را معرفصی کرديصم‪ .‬در ايصن فصصل چگونگصی اتصصال بصه‬ ‫اينترنت و شبکه را بررسی خواهيم کرد‪.‬‬

‫اتصال به اينترنت ‪ Dialup‬و مديريت حسابهای کاربری‬

‫در کشورمان هنوز ارزانتر ين و راحتتر ين راه د سترسی به شب که اينتر نت‪ ،‬دسترسی از طر يق خطوط‬ ‫تلفصن اسصت‪ .‬بصه همراه پارسصيکس گنصو‪/‬لينوکصس دو ابزار مختلف برای مديريصت حسصابهای کاربری و‬ ‫اتصال به اينترنت از طريق خط تلفن‪ ،‬ارائه شده است‪.‬‬ ‫استفاده از ابزار ‪Gkdial‬‬

‫برای اجصرای اين ابزار‪ ،‬در زيرمنوی ‪ Internet‬منوی ‪ Applications‬بر روی ‪ Dialup Internet Dialer‬کليک‬ ‫کنيصد‪ .‬برای اضافصه کردن حسصاب کاربری جديصد‪ ،‬در منوی ‪ Connection‬بر روی ‪ Add‬کليصک کنيصد‪ .‬در‬ ‫پنجرهای که باز میشود‪ ،‬بايد مشخصات حساب کاربری را به شرح ذيل وارد نماييد‪.‬‬ ‫‪ ‬نام حساب (‪ :)Connection Name‬نام حساب کاربری‪ .‬در پنجره اصلی ‪ Gkdial‬اين نام برای انتخاب نمايش‬ ‫داده میشود‪.‬‬ ‫‪ ‬شماره تلفن (‪ :)Phone Number‬شماره تلفنی که توسط آن به سرويسدهنده اينترنت متصل میشويد‪.‬‬ ‫‪ ‬نام کاربری (‪ :)User name‬نام کاربری که توسط آن به سرويسدهنده اينترنت متصل میشويد‪.‬‬ ‫‪ ‬کلمه عبور (‪ :)Password‬کلمه عبوری که توسط آن به سرويسدهنده اينترنت متصل میشويد‪.‬‬ ‫‪ ‬احراز هوييت (‪ :)Authentication‬سنيستم احراز هويتنی کنه توسنط سنرويسدهنده اينترننت شمنا پشتيبانني‬ ‫میشود‪ .‬بسياری از ‪ ISP‬ها از ‪ PAP‬پشتيبانی میکنند‪ .‬میتوانيد آنرا انتخاب نماييد‪.‬‬ ‫‪ ‬محل اتصال مودم (‪ :)Modem Device‬اين گزينه در لبه ‪ Advanced‬قرار گرفته است‪ .‬بايد درگاهی که مودم‬ ‫شما به آن متصل شده است را انتخاب کنيد‪ .‬توجه داشته باشيد که ‪ ttyS0‬معادل ‪ COM1‬و ‪ ttyS1‬معادل‬ ‫‪ COM2‬در ويندوز میباشد‪.‬‬

‫شکل ‪ ۱-۷‬پنجره اضافه کردن حساب جديد در ‪ Gkdial‬را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪ ۱-۷‬پنجره‬

‫اضافه کردن حساب جديد در ‪Gkdial‬‬

‫‪  215‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫برای اتصال به اينترنت‪ ،‬پس از انتخاب سرويسدهنده بر روی دگمه ‪ Connect‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫استفاده از ابزار ‪pppconfig‬‬

‫اين ابزار يک ابزار متنی مديريت حسابهای اينترنت تلفنی است‪ .‬برای اجرای اين دستور و تعريف‬ ‫حسصابهای کاربری‪ ،‬بايصد دسصترسی ريشصه داشتصه باشيصد‪ .‬يصک ترمينال باز کرده و بصا دسصتور ‪ su‬دسصترسی‬ ‫خود را به سطح کاربر ريشه ارتقاء دهيد‪ .‬سپس دستور زير را وارد کنيد‪:‬‬ ‫‪# pppconfig‬‬

‫با اجرای اين دستور‪ ،‬صفحهای آبی رنگ حاوی گزينههای ‪ Create، Change، Delete‬و ‪ Quit‬نمايش داده‬ ‫میشود‪ .‬برای ايجاد اتصصصال جديصصد‪ ،‬گزينصصه ‪ Create‬را انتخاب کنيصصد‪ .‬در قدم اول از شمصصا در خواسصصت‬ ‫میشود تصا نام سصرويسدهنده را وارد کنيصد‪ .‬ايصن همان نامصی اسصت کصه بعدا بصه همراه دسصتور ‪ pon‬برای‬ ‫اتصال از آن استفاده خواهيد کرد‪ .‬در صورتی که نام پيشگزيده ‪ provider‬را انتخاب کنيد‪ ،‬بعدا با دستور‬ ‫تنهای ‪ pon‬با استفاده از اين حساب به سرويسدهنده اينترنت متصل خواهيد شد‪ .‬در مرحله دوم نوع‬ ‫سصرويسدهنده نام يصا ‪ DNS‬از شمصا پرسصيده میشود‪ .‬توصصيه میشود گزينصه ‪ Dynamic‬را انتخاب کنيصد تصا‬ ‫نشانی سرويسدهنده نام از طرف ‪ ISP‬برای شما در هنگام اتصال ارسال شود‪ .‬برای انتخاب گزينهها از‬ ‫کليصد ‪ Space‬اسصتفاده کنيصد‪ .‬در مرحله بعدی از شمصا درخواسصت میشود نوع سصيستم احراز هويصت را‬ ‫انتخاب کنيد‪ .‬بسياری از ‪ISP‬های ايرانی از سيستم ‪ PAP‬پشتيبانی میکنند‪ .‬بنابرايا اين گزينه را انتخاب‬ ‫نماييصد‪ .‬در مرحله بعدی نام کاربری از شمصا درخواسصت میشود‪ .‬آنرا وارد کنيصد‪ .‬سصپس بايصد کلمصه عبور‬ ‫خود را وارد نماييصصد‪ .‬سصصپس سصصرعت درگاه مودم از شمصصا درخواسصصت میشود‪ .‬توصصصيه میکنيصصم مقدار‬ ‫پيشگزيده را قبول کنيصد‪ .‬در مرحله بعدی نوع سصيستم شماره گيری تلفصن ‪ Tone‬و ‪ Pulse‬از شمصا سصوال‬ ‫میشود‪ .‬با توجه به اينکه در منطقه مخابراتی شما کداميک از سيستمهای بال فعال است‪ ،‬گزينه مناسب‬ ‫را انتخاب نماييد‪ .‬در مرحله بعد بايد شماره تلفن ‪ ISP‬را وارد کنيد‪ .‬سپس برنامه از شما میپرسد که آيا‬ ‫مايصل هسصتيد تصا درگاه مودم را بصه طور خودکار شناسصايي کنصد؟ در صصورت تمايصل ‪ yes‬را انتخاب کنيصد‪.‬‬ ‫سصپس نتيجصه جسصتجو بصه همراه اجازه انتخاب سصاير درگاههصا و گزينهای برای ورود دسصتی درگاه برايتان‬ ‫نمايصش داده میشود‪ .‬در مرحله بعدی‪ ،‬خلصصهای از آنچصه از ابتدا وارد کردهايصد نمايصش داده میشود‪.‬‬ ‫برای ذخيره تنظيمات‪ ،‬گزينه ‪ Finished‬را انتخاب کنيد‪ .‬از اين پس میتوانيد با استفاده از دستور ‪ pon‬به‬ ‫اينترنت متصل شده و با دستور ‪ poff‬اتصال خود را قطع نماييد‪ .‬در صورتی که نام ‪ ISP‬را چيزی غير از‬ ‫‪ provider‬وارد کردهايد‪ ،‬نام آنرا نيز بايد به همراه دستور ‪ pon‬بنويسيد‪ .‬برای مثال‪:‬‬ ‫‪$ pon ispname‬‬

‫دستورات ‪ pon‬و ‪ poff‬با دسترسی کاربران عادی سيستم قابل استفاده است‪ .‬دستور ديگری با نام‬ ‫وجود دارد کصه وضعيصت اتصصال يعنصی موفقيصت و عدم موفقيصت در اتصصال را میتوانيصد بصا اسصتفاده از‬ ‫خروجی آن دريابيد‪ .‬درصورتی که موفق به اتصال نمیشويد‪ ،‬خروجی اين دستور میتواند برای پيدا‬ ‫کردن دليصل آن کمصک کننده باشصد‪ .‬دسصتور ‪ plog‬تنهصا بصا دسصترسی کاربر ريشصه قابصل اجراسصت‪ .‬ميتوانيصد بصا‬ ‫افزودن اپلت ‪ Netspeed‬بصه يکصی از پنلهای روی ميزکار‪ ،‬سصرعت اتصصال تلفنصی در هصر لحظصه را نيصز زيصر‬ ‫نظر داشته باشيد‪ .‬شکل ‪ ۲-۷‬نمايي از ابزار ‪ pppconfig‬را نمايش میدهد‪.‬‬

‫‪ plog‬‬

‫فصل هفتم‪ :‬اينترنت و شبکه ‪216‬‬

‫شکل ‪۲-۷‬‬

‫نمايي از ‪pppconfig‬‬

‫اتصال به اينترنت ‪ADSL‬‬

‫مدت زمانصی طولنصی از ارائه سصرويسهای اينترنصت ‪ ADSL‬در کشورمان نمیگذرد‪ ،‬ولی بصا توجصه بصه‬ ‫تعديصل نسصبی هزينههای آن‪ ،‬روز بصه روز کاربران بيشتری را بصه خود جذب میکنصد‪ .‬سصرويس ‪ ADSL‬‬ ‫میتواند ارتباطی پايدار با سرعت مناسب در اختيار کاربر قرار دهد‪ .‬به طور کلی دو روش برای اتصال‬ ‫به سرويسهای ‪ ADSL‬وجود دارد که کامل بستگی به ‪ ISP‬ای که سرويس را از آن خريداری مینماييد‬ ‫خواهد داشت‪ .‬برخی از ‪ ISP‬ها هر دو نوع اين سرويس را ارائه میکنند‪ ،‬بنابراين قبل از هر کاری اين‬ ‫موضوع را بايد از آنها سوال کنيد تا در روند نصب و راهاندازی سرويس دچار اشکال نشويد‪ .‬توصيه‬ ‫اک يد ما را بپذير يد و برای اين که درد سر خاصصی در نصب و راهاندازی مودمهای ‪ ADSL‬نداش ته باش يد‪،‬‬ ‫حتما از ‪ ISP‬درخواست کنيد مودمی در اختيارتان قرار دهد که دارای پورت شبکه باشد و شما بتوانيد‬ ‫آنرا به کارت شبکه سيستم متصل نماييد‪.‬‬ ‫استفاده از ابزار ‪pppoeconf‬‬

‫برخصی از سصرويسدهندهگان ‪ ،ADSL‬خدمات خود را بصه روش ‪ pppoe‬در اختيار کاربران قرار میدهنصد‪.‬‬ ‫در چنيصصن مواردی‪ ،‬بايصصد بصصا اسصصتفاده از ابزار متنصصی ‪ pppoeconf‬سصصرويس خود را راهاندازی و پيکربندی‬ ‫نماي يد‪ .‬اين ابزار ابتدا کارتهای شب که ش ما را برای پيدا کردن مودمهای ‪ ADSL‬موجود اسکن میک ند‪.‬‬ ‫دقصت کنيصد تصا مودم را بصه کارت شبکصه متصصل و روشصن کرده باشيصد‪ .‬پصس از اتمام اسصکن و پيدا کردن‬ ‫سصرويس‪ ،‬از شمصا درخواسصت میشود تصا اطلعات احراز هويصت يعنصی نام کاربری و کلمصه عبور خود را‬ ‫وارد نماييد‪ .‬سپس از شما سوال خواهد شد که آيا مايل به راهاندازی سرويس به طور خودکار در زمان‬ ‫بوت هستيد يا خير‪ .‬میتوانيد بله را انتخاب نماييد‪ .‬همچنين همانند اتصال تلفنی‪ ،‬با استفاده از دستور‬ ‫‪ poff‬خواهيد توانست تا اتصال اينترنت را قطع و با دستور ‪ pon dsl­provider‬مجددا به سرويسدهنده‬ ‫متصل شويد‪.‬‬

‫‪  217‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫اتصال از طريق ‪DHCP‬‬

‫بر خی از سرويسدهندگان ‪ ADSL‬از روش اتصصال به صصورت ‪ DHCP‬پشتيبانصی میکن ند‪ .‬پيکربندی اين‬ ‫روش اتصال از ‪ pppoe‬سادهتر و کامل مشابه زمانی است که شما کارت شبکه خود را برای اتصال به‬ ‫يصک سصرويسدهنده ‪ DHCP‬پيکربندی میکنيصد‪ .‬برای ايصن منظور‪ ،‬در زيرمنوی ‪ Parsix‬موجود در منوی‬ ‫‪ Applications‬بر روی آيکون ‪ Netcard   Config‬کليصصک کنيصصد‪ .‬کلمصصه عبور ريشصصه را وارد کنيصصد‪ .‬ليسصصت‬ ‫کارتهای شبکصه موجود نمايصش داده میشود‪ .‬کارت شبکهای کصه مودم ‪ ADSL‬را بصه آن متصصل و روشصن‬ ‫کردهايد‪ ،‬انتخاب کنيد‪ .‬در صورتی که از شما در مورد ‪ Use DHCP broadcast‬سوال شد‪ Yes ،‬را انتخاب‬ ‫کن يد‪ .‬پصس از چنصد لح ظه کارت شب که پيکربندی شده و از ش ما در مورد راهاندازی خودکار آن در زمان‬ ‫بوت سوال خواهد شد‪ .‬پس از اتمام بايد بتوانيد به اينترنت بدون مشکل متصل شويد‪.‬‬

‫شبکه محلی و تنظيمات آن‬

‫امروزه در ادارات و شرکتها بسياری از کامپيوترها به شبکههای محلی متصل هستند‪ .‬حتی در برخی‬ ‫منازل که بيش از يک کامپيوتر وجود دارد نيز‪ ،‬بعضا از شبکه استفاده میشود‪ .‬شبکهها به کاربران اجازه‬ ‫میدهند تا اطلعات خود را به سادگی تبادل کرده و منابع خود مانند چاپگرها و ديسکها را با هم به‬ ‫اشتراک بگذارند‪ .‬برای اتصال به شبکه به يک کارت شبکه بر روی هر کامپيوتر و حداقل دو کامپيوتر‬ ‫نياز اسصت‪ .‬گنصو‪/‬لينوکصس از نظصر پشتيبانصی از انواع مختلف کارتهای شبکصه‪ ،‬يکصی از قدرتمندتريصن‬ ‫سصيستمعاملهاست و کمتريصن کارت شبکهای وجود دارد کصه توسصط آن شناختصه نشود‪ .‬بصه طور عمده‬ ‫شبکهها به دو دسته سنتی يا سيمی و بیسيم تقسيم میشوند‪ .‬در محلهايي که امکان انجام سيم کشی‬ ‫آسصان وجود ندارد‪ ،‬معمول از شبکههای بیسصيم اسصتفاده میشود‪ .‬بصه هصر حال از هرکدام از شبکههصا کصه‬ ‫اسصصتفاده نماييصصد‪ ،‬يصصک ابزار برای پيکربندی آن پيصصش روی شماسصصت‪ .‬برای شروع‪ ،‬در زيرمنوی ‪ Parsix‬‬ ‫موجود در منوی ‪ Applications‬بر روی ‪ Netcard Config‬کليک کنيد‪.‬‬ ‫کلمه عبور ريشه از شما درخواست شده و ابزار پيکربندی کارتهای شبکه نمايش داده خواهد شد‪ .‬در‬ ‫صفحه نخست اين ابزار‪ ،‬ليستی از کارتهای شبکه شناسايي شده بر روی سيستم نمايش داده میشود‪.‬‬ ‫ابتدا اجازه دهیصد توضيصح مختصصری در مورد چگونگصی نامگذاری کارتهای شبکصه در گنصو‪/‬لينوکصس‬ ‫داشته باشيم‪.‬‬ ‫در حالت متنيی نييز میتوانييد ابزار ‪Config‬‬

‫دستور ‪ netcardconfig‬اجرا نماييد‪.‬‬

‫‪ Netcard‬را بيا دسيترسی کاربر ريشيه و بيا‬

‫نحوه نامگذاری کارتهای شبکه در گنو‪/‬لينوکس‬

‫هماننصد ديسصکهای سصخت و ديسصک رانهصا‪ ،‬کارتهای شبکصه نيصز در گنصو‪/‬لينوکصس بصا يصک نام و شماره‬ ‫شناختصه میشونصد‪ .‬کارتهای شبکصه سصنتی معمول بصا نام ‪ lan‬يصا ‪ eth‬و کارتهای شبکصه بيسصيم معمول بصا‬ ‫نامهای ‪ eth، wlan‬و ‪ wireless‬شناخته میشوند‪ .‬پس از نام‪ ،‬شماره کارت قرار میگيرد‪ .‬برای مثال کارت‬ ‫‪ eth1‬دومين کارت شبکه موجود بر روی سيستم است و به همين ترتيب‪.‬‬

‫فصل هفتم‪ :‬اينترنت و شبکه ‪218‬‬

‫پيکربندی کارتهای شبکه‬

‫دو حالت کلی برای پيکربندی کارتهای شبکه وجود دارد‪ .‬استفاده از آدرسهای ‪ IP‬ثابت و استفاده از‬ ‫آدرسهای ‪ IP‬متغيير‪ .‬آدرسهای ‪ IP‬متغيير معمول توسصط يصک سرويصسدهنده ‪ DHCP‬موجود بر روی‬ ‫شبکه به کامپيوترهای موجود در آن شبکه تخصيص داده میشود‪ .‬شبکههای بزرگ و متوسط معمول از‬ ‫اين روش برای تخصيص آدرسهای ‪ IP‬استفاده میکنند زيرا مديريت آن سادهتر است‪.‬‬ ‫بر روی شبکهها‪ ،‬چه محلی و چه اينترنت‪ ،‬هر کامپيوتر با يک شماره اختصاصی موسوم‬ ‫به آدرس ‪ IP‬شناخ ته میشود‪ .‬دو کامپيو تر موجود بر روی يک شب که با يد آدرسهای‬ ‫‪ IP‬متفاوتی از هم داشييته باشيند‪ .‬عييلوه بر آدرسهای ‪ ،IP‬هنگام پيکربندی کارتهای‬ ‫شبکييه از شمييا اطلعاتييی ماننييد شماره زييير شبکييه يييا ‪ Network Mask‬و آدرس ‪IP‬‬ ‫سييرويسدهنده نام يييا ‪ DNS‬نيييز درخواسييت خواهييد شييد‪ .‬اييين اطلعات را همواره‬ ‫میتوانيد از مدير شبکه خود سوال کنيد‪ .‬برای اطلعات بيشتر در مورد اين اصطلحات‪،‬‬ ‫شما را به کتب آموزش شبکه ارجاع میدهيم‪.‬‬

‫برای دريافت تنظيمات و آدرس ‪ IP‬از طريق سرويسدهنده ‪ DHCP‬تقريبا کاری لزم نيست انجام دهيد‪.‬‬ ‫برای ايصصن منظور‪ ،‬در زيرمنوی ‪ Parsix‬موجود در منوی ‪ Applications‬بر روی آيکون ‪ Netcard   Config‬‬ ‫کليصک کنيصد‪ .‬کلمصه عبور ريشصه را وارد کنيصد‪ .‬ليسصت کارتهای شبکصه موجود نمايصش داده میشود‪ .‬کارت‬ ‫شبکهای که کابل شبکه را به آن متصل و روشن کردهايد‪ ،‬انتخاب کنيد‪ .‬در صورتی که از شما در مورد‬ ‫‪ Use DHCP broadcast‬سوال شد‪ Yes ،‬را انتخاب کنيد‪ .‬پس از چند لحظه کارت شبکه پيکربندی شده و‬ ‫از شما در مورد راهاندازی خودکار آن در زمان بوت سوال خواهد شد‪ .‬در صورتی که شبکه شما فاقد‬ ‫سرويسدهند ‪ DHCP‬است و يا شما از سيستم آدرس دهی ثابت استفاده میکنيد‪ ،‬کافی است تا هنگامی‬ ‫که از شما در مورد ‪ Use DHCP Broadcast‬سوال میشود‪ No ،‬را انتخاب کنيد‪ .‬سپس از شما درخواست‬ ‫میشود تا به ترتيب آدرس ‪ ،IP‬شماره زير شبکه (‪ ،)Network Mask‬آدرس ‪( Broadcast‬انتخابی)‪ ،‬دروازه‬ ‫(يا ‪ Gateway‬در صورتی که شبکه شما به ساير شبکهها مانند اينترنت متصل است‪ ،‬وارد کردن نشانی‬ ‫دروازه اجباری اسصت در غيصر ايصن صصورت نخواهيصد توانسصت بصه ايصن شبکصه ثالث دسصترسی پيدا کنيصد) و‬ ‫آدرس سرويسدهندههای نام را وارد کن يد‪ .‬سپس کارت شب که فعال شده و از ش ما پر سيده میشود در‬ ‫صورت تمايل به فعال شدن خودکار تنظيمات در زمان بوت‪ Yes ،‬را انتخاب کنيد‪ .‬سپس مجددا ليست‬ ‫کارتهای شبکه نمايش داده شده و با انتخاب ‪ Exit‬میتوانيد از ابزار تنظيمات شبکه خارج شويد‪.‬‬ ‫سرويسدهندههای نام يا ‪ Domain Name Servers‬سرويسدهندههايي هستند که کار‬ ‫ترجمه نامهای دامنههای اينترنتی به آدرسهای ‪ IP‬و بلعکس را انجام میدهند‪ .‬وجود‬ ‫اين سرويسدهندههاست که کاربران اينترنت را از حفظ کردن دنيايي از شمارهها به‬ ‫جای نامهايي که به خاطر سپردن آنها بسيار آسانتر است‪ ،‬نجات داده است!‬

‫در صورتی که در حال پيکربندی کارتهای شبکه بیسيم هستيد‪ ،‬چه در حالت آدرس ثابت و چه در‬ ‫حالت ‪ ،DHCP‬تعدادی سوال اضافه مربوط به گزينههای بیسيم نيز از شما پرسيده میشود که آنها را‬ ‫هم بايد وارد کنيد‪ .‬اين گزينهها شامل ‪ ESSID‬شبکه (در صورت نياز)‪ NWID ،‬شبکه (انتخابی)‪ ،‬حالت‬ ‫کارکرد که معمول بايد روی ‪ Managed‬قرار داده شود‪ ،‬شماره کانال ارتباطی (در صورت نياز)‪ ،‬پشتيبانی‬

‫‪  219‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫يصا عدم پشتيبانصی از ‪ ،WPA‬کليصد رمزنگاری و گزينههای انتخابصی اضافصی را وارد کنيصد‪ .‬برای اطلعات‬ ‫بيشتر در مورد مقادير تنظيمات فوق‪ ،‬به مدير شبکه خود مراجعه کنيد‪.‬‬

‫کمي پيشرفتهتر‬

‫تنظيمات کارتهای شبکصه از طريصق گرافيکصی را باهصم بررسصی کرديصم‪ .‬لزم میدانصم کمصی هصم در مورد‬ ‫چگونگی تنظيمات کارتهای شبکه از طريق پوسته فرمان صحبت کنم‪ .‬فايل پيکربندی اصلی تنظيمات‬ ‫شبکه در مسير ‪ /etc/network/interfaces‬قرار دارد‪ .‬نمونهای از اين فايل در زير نمايش داده شده است‪:‬‬ ‫)‪# /etc/network/interfaces -- configuration file for ifup(8), ifdown(8‬‬ ‫‪# The loopback interface‬‬ ‫‪# automatically added when upgrading‬‬ ‫‪auto lo wireless0‬‬ ‫‪iface lo inet loopback‬‬ ‫‪iface lan0 inet static‬‬ ‫‪address 192.168.1.2‬‬ ‫‪gateway 192.168.1.1‬‬ ‫‪netmask 255.255.255.0‬‬ ‫‪iface wireless0 inet dhcp‬‬ ‫‪wireless-mode Managed‬‬ ‫‪wireless-channel 11‬‬ ‫‪wireless-freq 1.0000G‬‬ ‫‪wireless-essid MyWlanNet‬‬

‫همانطور کصه مشاهده میکنيصد‪ ،‬سصه رابصط شبکصه ‪ lo، lan0‬و ‪ wireless0‬در ايصن فايصل تنظيصم شدهانصد‪ .‬توجصه‬ ‫داشته باشيد رابط ‪ lo‬يک رابط مجازی است که برای ارتباطات درون سيستمی از آن استفاده میشود و‬ ‫عدم وجود آن باعث اختللتی در کارکرد سيستم میشود‪ .‬کارت ‪ lan0‬دارای مشخصاتی ثابت است در‬ ‫حالی که کارت بیسيم تنظيم شده است تا مشخصات خود را از سرويسدهنده ‪ DHCP‬دريافت نمايد‪.‬‬ ‫چگونگصی تعريصف گزينههای بیسصيم را نيصز در ايصن فايصل مشاهده میکنيصد‪ .‬رابطهای ‪ lo‬و ‪ wireless0‬نيصز‬ ‫تنظيم شدهاند تا در زمان بوت به طور خودکار بارگذاری شوند‪ .‬در صورتی که مايل به انجام تغييرات‬ ‫در تنظيمات شبکصه خود هسصتيد‪ ،‬بصه سصادگی میتوانيصد ايصن فايصل را بصا اسصتفاده از يصک ويرايشگصر متنصی‬ ‫ويرا يش کرده و سصپس مقاد ير مورد نظصر را تغي ير ده يد‪ .‬پصس از اتمام با يد رابطهصا يا سرويس شبکصه را‬ ‫مجددا راهاندازی کنيصصد تصصا تغييرات اعمال شونصصد‪ .‬برای راهاندازی مجدد سصصرويس شبکصصه‪ ،‬میتوانيصصد از‬ ‫دستور زير با دسترسی کاربر ريشه استفاده کنيد‪:‬‬ ‫‪# /etc/init.d/networking restart‬‬

‫برای راهاندازی‪ ،‬فعال و يصا غيصر فعال کردن کارتهای شبکصه نيصز میتوانيصد از دسصتورات ‪ ifup‬و‬ ‫استفاده کنيد‪ .‬دستور ‪ ifdown‬کارت را غير فعال کرده و دستور ‪ ifup‬با خواندن مجدد تنظيمات آنرا فعال‬ ‫میسصازد‪ .‬پصس از ايصن دسصتورات بايصد نام رابصط شبکصه مورد نظصر را بصه عنوان آرگومان وارد کنيصد‪ .‬برای‬ ‫اجرای اين دستورات نيز نياز به دسترسی کاربر ريشه داريد‪ .‬برای مثال‪:‬‬

‫‪ ifdown‬‬

‫‪# ifup eth0‬‬

‫فصل هفتم‪ :‬اينترنت و شبکه ‪220‬‬

‫آدرسهای ‪ IP‬سرويصصسدهندههای نام نيز در فايل پيکربندی ‪ /etc/resolv.conf‬قرار دارد‪ .‬در صورتی که‬ ‫محتويات اين فايل را تغيير داديد‪ ،‬کل سرويس شبکه را يکبار راهاندازی مجدد نماييد‪ .‬نمونهای از اين‬ ‫فايل در زير نمايش داده شده است‪:‬‬ ‫‪# cat /etc/resolv.conf‬‬ ‫‪nameserver 192.168.0.1‬‬ ‫‪nameserver 192.168.1.1‬‬

‫به اشتراک گذاری فايلها‪ ،‬پوشهها و چاپگرها‬

‫اشتراک منابصع يکصی از دليصل اصصلی اسصتفاده از شبکههاسصت‪ .‬در دنيای گنصو‪/‬لينوکصس‪ ،‬اشتراک فايلهصا و‬ ‫پوشه ها را میتوان يد از دو طريق انجام دهيد‪ .‬سيستم ‪ NFS‬که بيش تر برای اشتراک فا يل و پوشه ها بين‬ ‫ماشينهای مبتنصی بر يونيکصس اسصتفاده میشود و سصيستم ‪ Samba‬کصه بيشتصر در محيطهای ترکيبصی حاوی‬ ‫ماشينهای مبتنصی بر يونيکصس و ويندوز اسصتفاده میشود‪ .‬ابزار پيکربندی ‪ Shared Folder‬موجود در زيصر‬ ‫منوی ‪ Administration‬موجود در منوی ‪ Desktop‬برای مديريصت پوشههای بصه اشتراک گذاشتصه شده بکار‬ ‫میرود‪ .‬شکل ‪ ۳-۷‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۳-۷‬‬

‫آشنايي و استفاده از ‪Samba‬‬

‫نمايي از ابزار ‪Shared Folder‬‬

‫سصامبا سصيستم اشتراک فايصل و چاپگصر برای محيطهای ترکيبصی يونيکصس و ويندوز اسصت‪ .‬برای اشتراک‬ ‫فايلهصا بصا اسصتفاده از ‪ ،Samba‬ابتدا بايصد اطمينان حاصصل نماييصد کصه سصرويس ‪ Samba‬در حال اجرا اسصت‪.‬‬ ‫ايصن امصر را میتوانيصد بصا اسصتفاده از ابزار ‪ Services‬موجود در منوی ‪ Administration‬بررسصی کنيصد‪ .‬در‬ ‫صصورتی که ا ين سصرويس در حال اجرا ني ست‪ ،‬گزي نه ‪ Folder Sharing Service – Samba‬را تيصک زده و‬ ‫فعال کنيصد‪ .‬سصپس در ابزار ‪ Shared Folder‬بر روی دگمصه ‪ Add‬کليصک کرده‪ ،‬سصپس مسصير را تنظيصم کرده‪،‬‬ ‫نوع اشتراک را بر روی ‪ SMB‬تنظيصصصم کنيصصصد‪ .‬سصصصپس نام و توضيحات پوشصصصه را در فيلدهای ‪ Name‬و‬ ‫‪ Comment‬وارد کرده‪ ،‬گزينههای ‪ Read   only‬و ‪ Allow   browsing   folder‬را تيصک بزنيصد‪ .‬در صصورتی کصه‬

‫‪  221‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫گزينصه ‪ Allow   browsing   folder‬را تيصک بزنيصد‪ ،‬سصاير سصيستمهای موجود در شبکصه میتواننصد پوشصه بصه‬ ‫اشتراک گذاشتصه شده را بصا کليصک بر روی نام کامپيوتصر مشاهده کنيصد‪ .‬برای اينکصه سصيستم و پوشصه بصه‬ ‫اشتراک گذاشتصه شده را بتوانيصد بر روی سصيستمهای ويندوزی مشاهده نماييصد‪ ،‬بر روی دگمصه ‪ General‬‬ ‫‪ Windows   Sharing   settings‬کليصصک کرده‪ ،‬فيلد ‪ Domain/Workgroup‬را مشابصصه نام گروه کاری و دامنصصه‬ ‫سيستمهای ويندوزی خود وارد نماييد‪ .‬در صورتی که در هنگام اتصال از طريق سيستمهای ويندوزی‪،‬‬ ‫از شمصصا نام کاربری درخواسصصت شصصد‪ nobody ،‬را وارد کنيصصد‪ .‬بصصا راهاندازی سصصرويس سصصامبا‪ ،‬چاپگصصر‬ ‫پيشگزيده سصيستم نيصز بصه اشتراک گذاشتصه میشود‪ .‬ابزار ‪ Shared   Folder‬امکان کنترل کامصل قابليتهای‬ ‫موجود در سصامبا را در اختيار کاربر قرار نمیدهصد‪ ،‬زيرا سصامبا میتوانصد بصه صصورت يصک سصرويسدهنده‬ ‫قدرتمند فايل و جايگزينی برای سرويسدهندههای فايل ويندوز عمل نمايد‪ .‬ابزار ‪ SWAT‬که به همراه‬ ‫پارسيکس گنو‪/‬لينوکس ارائه شده‪ ،‬قابليت کنترل کاملتری را بر روی سامبا فراهم میکند‪ .‬اين ابزار يک‬ ‫رابصط وب کامصل برای مديريصت سصامبا اسصت‪ .‬فايصل پيکربندی سصامبا در مسصير ‪ /etc/samba/smb.conf‬قرار‬ ‫دارد‪ .‬در اينجا قصد ورود به پيچيدگیهای سامبا را نداريم‪ ،‬در صورتی که علقهمند هستيد تا بر روی‬ ‫آن بيشتصر کار کنيصد و گزينههای بيشتری را در اختيار داشتصه باشيصد‪ ،‬بصا ويرايصش فايصل ‪/etc/inetd.conf‬‬ ‫علمتهای اضافه جلوی خط ‪ swat‬را برداشته‪ ،‬سپس با استفاده از دستور زير سرويس ‪ inetd‬را مجددا‬ ‫راهاندازی کنيد‪:‬‬ ‫‪# /etc/init.d/inetd restart‬‬

‫سپس با هدا يت مرور گر خود به نشانی ‪ http://localhost:901‬میتوان يد از ‪ SWAT‬استفاده نماي يد‪ .‬از نام‬ ‫کاربری و کلمه عبور ريشه درخواست خواهد شد‪ .‬شکل ‪ ۴-۷‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬

‫شکل ‪۴-۷‬‬

‫آشنايي و استفاده از ‪NFS‬‬

‫نمايي از ‪SWAT‬‬

‫برای اشتراک فايلها با استفاده از ‪ ،Samba‬ابتدا بايد اطمينان حاصل نماييد که سرويس ‪ Samba‬در حال‬ ‫اجرا اسصت‪ .‬ايصن امصر را میتوانيصد بصا اسصتفاده از ابزار ‪ Services‬موجود در منوی ‪ Administration‬بررسصی‬

‫فصل هفتم‪ :‬اينترنت و شبکه ‪222‬‬

‫کنيصد‪ .‬در صصورتی کصه ايصن سصرويس در حال اجرا نيسصت‪ ،‬گزينصه‬ ‫‪ server‬را تيصک زده و فعال کنيصد‪ .‬سصپس در ابزار ‪ Shared Folder‬بر روی دگمصه ‪ Add‬کليصک کرده‪ ،‬سصپس‬ ‫مسصير را تنظيصم کرده و نوع اشتراک را ‪ NFS‬تعييصن کرده و برای تنظيصم دسصترسی‪ ،‬بر روی ‪ Add   Host‬‬ ‫کليک کنيد‪ .‬امکان اضافه کردن تمامی سيستمهای موجود در يک شبکه‪ ،‬يک سيستم خاص با نام و يک‬ ‫آدرس ‪ IP‬وجود دارد‪ .‬با انتخاب گزينه ‪ ،Read only‬پوشه به صورت فقط خواندنی به اشتراک گذاشته‬ ‫خواهصد شصد‪ .‬پصس از ايجاد اشتراک‪ ،‬کاربران میتواننصد بصا اسصتفاده از دسصتور ‪ mount‬پوشصه بصه اشتراک‬ ‫گذاشته شده را به فايل سيستم خود متصل کنند‪ .‬برای مثال‪:‬‬ ‫‪ Folder Sharing Service – NFS kernel‬‬

‫‪# mount -t nfs 192.168.0.102:/media/hdb7/dls /media/share/‬‬

‫با دستصصور بال‪ ،‬پوشه به اشتراک گذاشته شده در مسيصصر ‪ /mdeia/hdb7/dls‬سيستصم بصا آدرس ‪ IP‬شماره‬ ‫‪ 192.168.0.102‬در مسير ‪ /media/share‬متصل خواهد شد‪.‬‬

‫ديوار آتش و به اشتراک گذاشتن اينترنت در شبکه محلی‬

‫وجود ديوار آتشصی کصه بصه طور صصحيح تنظيصم و پيکربندی شده باشصد‪ ،‬میتوانصد سصيستمهای موجود بر‬ ‫روی اينترنصت را در برابر بسصياری از حملت مصصون نگصه دارد‪ .‬بصه همراه پارسصيکس گنصو‪/‬لينوکصس يصک‬ ‫سيستم ديوار آتش گرافيکی موسوم به ‪ Firestarter‬ارائه شده است که با کمک آن میتوانيد با تعريف‬ ‫قواعدی‪ ،‬سصيستم خود را برای امنيصت بالتصر تنظيصم کرده و اينترنصت را نيصز در شبکصه محلی بصه اشتراک‬ ‫بگذاريصد‪ Firestarter .‬در حقيقصت يصک رابصط گرافيکصی برای ابزار ‪ iptables‬کصه ديوار آتصش پيشگزيده بر‬ ‫روی سصيستمعامل گنصو‪/‬لينوکصس اسصت‪ ،‬بصه شمار میرود‪ .‬ايصن ابزار را میتوانيصد بصا کليصک بر روی آيکون‬ ‫‪ firestarter‬موجود در منوی ‪ System Tools‬منوی ‪ Applications‬اجرا نماييد‪ .‬اين ابزار دارای سه لبه اصلی‬ ‫است که در زير شرح داده شدهاند‪ .‬شکل ‪ ۵-۷‬صفحه اصلی ‪ Firestarter‬را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫‪ ‬صفحه وضعيت (‪ :)Status‬اينن صننفحه نخسنتين صفنحهای است کنه پنس از اجنرای ‪ firestarter‬مشاهده‬ ‫میکنيند و نمايني کلی از وضعينت جاری ديوار آتنش را در اختيار شمنا قرار میدهند‪ .‬ديوار آتنش میتوانند در‬ ‫سه حالت فعال (‪ Active‬با کارکرد عادی) که با آيکون آبی رنگ نمايش داده میشود‪ ،‬غير فعال (‪Disabled‬‬ ‫در اين حالت قواعد موجود در ديوار آتش عمل نخواهند کرد) که با آيکون قرمز رنگ نمايش داده میشود‬ ‫و قفنل شده (‪ Locked‬اجازه عبور هينچ نوع ترافينک ورودی و خروجنی از طرينق ديوار آتنش داده نخواهند‬ ‫شد) که با علمت قفل نمايش داده میشود‪ ،‬عمل کند‪.‬‬ ‫‪ ‬صيفحه رخدادهيا (‪ :)Events‬در اينن صنفحه رخدادهايني کنه بر روی ديوار آتنش اتفاق میافتنند‪،‬نماينش داده‬ ‫میشونند‪ .‬رخدادهای مشکنی رننگ کنه اتصنالتی هسنتند کنه از طرف ديوار آتنش مسندود شدهانند‪ ،‬رخدادهای‬ ‫قرمنز رننگ کنه بايند بنه آنهنا توجنه بيشتری داشتنه باشيند ولی حتمنا بنه معننی اينن نيسنتند کنه کسنی قصند‬ ‫دسنترسی بنه ينک سنرويس غينر عمومنی بر روی سنيستم شمنا را داشتنه و رخدادهای خاکسنتری رننگ کنه‬ ‫اتصالهای بدون خطر هستند‪..‬‬ ‫‪ ‬صفحه قواعد (‪ :)Policy‬در اين صفحه قواعد ديوار آتش بايد توسط کاربر تعريف شوند‪ .‬قواعد بر دو دسته‬ ‫ترافيک ورودی (‪ )Inbound‬و ترافيک خروجی (‪ )Outbound‬سيستم اعمال میشوند‪ .‬هنگام تعريف قواعد با‬ ‫استفاده از جعبه پايين افتادنی ‪ Editing‬میتوانيد نوع قاعده از نظر ترافيک ورودی و خروجی را تعيين کنيد‪.‬‬

‫‪  223‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫تعريف قواعد بر روی ديوار آتش‬

‫علوه بر قواعدی که بر روی ترافيک ورودی و خروجی سيستم اعمال میشوند‪ ،‬امکان تعريف دو نوع‬ ‫قاعده کلي پذيرش ترافيصصک از آدرس خاص و سصصرويس خاص وجود دارد‪ .‬در لبصصه ‪ Policy‬دو بخصصش‬ ‫جداگانه برای اين منظور با عناوين ‪ Allow connections from host‬و ‪ Allow service‬در نظر گرفته شده‬ ‫اسصت‪ .‬برای اضافصه کردن قواعصد‪ ،‬بر روی هصر يصک از ايصن دو بخصش کليصک راسصت کرده و ‪ Add Rule‬را‬ ‫انتخاب کنيد‪ .‬امکان ويرايش و حذف قواعد موجود نيز به همين روش وجود دارد‪ .‬در صورتی که نام‬ ‫دامنه يا آدرس ‪ IP‬خاصی را در بخش ‪ Allow connections from host‬اضافه کنيد‪ ،‬تمامی ترافيک ورودی‬ ‫يا خروجی به اين دامنه يا آدرس مجاز شمرده خواهد شد‪ .‬تعريف قواعد از طريق بخش ‪ Allow service‬‬ ‫گزينه منطقیتری به شمار میرود زيرا امکان انتخاب تک تک سرويسها فراهم شده است‪.‬‬

‫شکل ‪۵-۷‬‬

‫صفحه اصلی ‪Firestarter‬‬

‫در پنجره اضافصصه کردن قاعده‪ ،‬امکان انتخاب سصصرويس‪ ،‬تايصصپ شماره يصصا شمارههای درگاههصصا و تايصصپ‬ ‫آدرس ‪ IP‬که ترافيک از آن وارد يا به سمت آن خارج میشود فراهم شده است‪ .‬شکل ‪ ۶-۷‬نمونهای از‬ ‫پنجره تعريف قاعده را نمايش میدهد‪ .‬پس از تعريف قواعد‪ ،‬بر روی دگمه ‪ Apply Policy‬کليک کنيد‬ ‫تا تغييرات بر روی ديوار آتش اعمال شوند‪.‬‬

‫اشتراک اينترنت بر روی شبکه محلی‬

‫در صورتی که سيستم شما کامپيوتری است که به طور مستقيم به اينترنت متصل بوده و درون شبکه‬

‫فصل هفتم‪ :‬اينترنت و شبکه ‪224‬‬

‫قرار گرفتصه اسصت‪ ،‬میتوانيصد اتصصال اينترنصت را بصا سصيستمهای ديگصر موجود در اينترنصت نيصز بصه اشتراک‬ ‫بگذاريصصد‪ .‬برای ايصصن منظور کافصصی اسصصت در منوی ‪ Edit‬بر روی ‪ Preferences‬کليصصک کرده و در بخصصش‬ ‫‪ Firewall‬بر روی ‪ Network   Settings‬کليصک کنيصد‪ .‬سصپس بصه شمصا امکان انتخاب رابصط شبکصه متصصل لبصه‬ ‫اينترنصت و رابصط شبکصه متصصل بصه شبکصه داخلی داده میشود‪ .‬در صصورتی کصه از طريصق اتصصال تلفنصی يصا‬ ‫‪ pppoe‬به اينترنت متصل میشويد‪ ،‬رابط متصل به اينترنت ‪ ppp0‬خواهد بود‪ .‬پس از انتخاب رابطهای‬ ‫مناسب‪ ،‬گزينه ‪ Enable Internet connection sharing‬را تيک بزنيد‪ .‬پس از اتمام‪ ،‬سيستمهايي که مايل به‬ ‫استفاده از اينترنت هستند‪ ،‬بايد در تنظيمات شبکه خود‪ ،‬آدرس ‪ IP‬کامپيوتر شما را به عنوان ‪ Gateway‬‬ ‫تنظيصم کننصد‪ .‬همچنيصن بايصد يصک آدرس ‪ IP‬معتصبر يصک سصرويسدهنده نام را نيصز هنگام انجام تنظيمات‬ ‫شبکصه‪ ،‬بر روی سصيستم خود وارد نماينصد‪ .‬پصس از آن قادرنصد بصه واسصطه سصيستم شمصا‪ ،‬بصه اينترنصت متصصل‬ ‫شوند‪.‬‬

‫شکل ‪ ۶-۷‬پنجره تعريف قاعده بر روی ديوار آتش‬

‫اتصال از راه دور با ‪SSH‬‬

‫بصا اسصتفاده از دسصتور ‪ SSH‬و سصرويسدهنده ‪ SSH‬قادر خواهيصد بود تصا بصه سصيستمهای راهدور و سصاير‬ ‫سصيستمهای موجود بر روی شبکصه بصه صصورت متنصی متصصل شده و کارهای خود را بر روی آن انجام‬ ‫دهيصد‪ SSH .‬مخصصوصا ابزاری مناسصب مديران سصيستمهاست کصه بدون نياز بصه تکان خوردن از پشصت‬ ‫ميزشان بتواننصد اشکالت ايجاد شده بر روی سصيستمهای موجود بر روی شبکصه را برطرف کننصد‪ .‬برای‬ ‫اينکه بتوانيد به سيستمی از طريق ‪ SSH‬متصل شويد‪ ،‬بايد اطمينان حاصل نماييد که سرويس ‪ SSH‬بر‬ ‫روی آن در حال اجراسصت‪ .‬ايصن امصر را میتوانيصد از طريصق ابزار ‪ Services‬انجام دهيصد‪ .‬در ايصن ابزار بايصد‬ ‫گزينصه ‪ Remote   Shell‬فعال باشصد‪ SSH .‬ارتباطصی امصن و رمزنگاری شده بصا اسصتفاده از پروتکصل ‪ SSL‬بيصن‬ ‫کامپيوتصر مبدا و مقصصد ايجاد کرده و يصک ترمينال از راه دور در اختيار کاربر متصصل شونده قرار میدهصد‬ ‫تا بتواند دستورات خود را بر روی سيستم مقصد اجرا نمايد‪ .‬با استفاده از دستوری مانند زير میتوانيد‬ ‫به يک سيستم از راه دور متصل شويد‪:‬‬

‫‪  225‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪# ssh [email protected]‬‬

‫فرمت اتصال به صورت نام کاربری و شماره ‪ IP‬يا نام سيستم مقصد میباشد‪.‬‬ ‫سرويس ‪ SSH‬به طييور پيشگزييده بيير روی پارسيکس گنو‪/‬لينوکس غير فعال است‪.‬‬ ‫برای فعال کردن آن گييزينه ‪ Remote Shell‬را در ابييزار ‪ Services‬موجييود در مينوی‬ ‫‪ Administration‬تيک بزنيد‪.‬‬

‫ويروسها و کرمها‬

‫در دنيای يونيکصس و گنصو‪/‬لينوکصس از شصر ويروسصها و کرمهصا در امان هسصتيد‪ ،‬ايصن بر خلف تصصور‬ ‫بسياری از کاربران به دليل کمی استفاده از اين سيستمعاملها نيست‪ .‬در حال حاضر بيش از ‪ ۷۰‬درصد‬ ‫سصرويسدهندههای موجود روی اينترنصت را سصيستمهای مبتنصی بر يونيکصس و گنصو‪/‬لينوکصس تشکيصل‬ ‫میدهند‪ .‬اين امر به دليل نوع طراحی اين سيستمهاست که حساسيت زيادی بر روی سطوح دسترسی‬ ‫و نحوه مديريت آنها دارند‪ .‬يک برنامه مخرب در صورتی که بتواند اجرا شود‪ ،‬تنها میتواند حداکثر به‬ ‫پوشه خانگی کاربر اجرا کننده آسيب برساند و نه به کل سيستم‪.‬‬

‫فصل هشتم‬ ‫نصب و استفاده از برنامههای کاربردی‬

‫فصل هشتم‪ :‬نصب و استفاده از برنامههاي کاربردي ‪226‬‬

‫مفاهيم اوليه‬ ‫پارسيکس گنو‪/‬لينوکس سعي داشته است تا بسياري از نرمافزارهاي مورد نياز کاربران را فراهم آورد تا‬ ‫بسسياري از نيازهسا پوشسش داده شود‪ .‬بسا ايسن حال‪ ،‬بسه دليسل متفاوت بودن نيازهاي کاربران‪ ،‬ممکسن اسست‬ ‫برخي از برنامههاي کاربردي در پارسيکس گنو‪/‬لينوکس موجود نباشند‪ .‬از آنجايي که پارسيکس مبتني‬ ‫بر دبيان گنسسو‪/‬لينوکسسس اسسست‪ ،‬همواره میتوانيسسد از مخازن عظيسسم نرمافزاري پروژه دبيان براي نصسسب‬ ‫برنامههاي کاربردي و نرمافزارهاي اضافسي اسستفاده کنيسد‪ .‬ايسن فصسل سسعي دارد علوه بر معرفسي سسيستم‬ ‫قدرتمند مديريت بستههاي نرمافزاري ‪ APT‬دبيان‪ ،‬نحوه مديريت آسان بستههاي نرمافزاري را نيز بيان‬ ‫کند‪.‬‬ ‫نسسرمافزارهايي کسسه همراه بسا توزيعهاي مختلف گنسو‪ /‬لينوکسسس ارائه ميشونسد‪ ،‬در بسستههايي قرار دارنسد‬ ‫کسه حسساوي مسسجموعهاي از برنامههسا‪ ،‬اسسکريپتها و فايلهاي کمکسسي اسسست‪ .‬بسه ايسن بسستهها اصسطلح‬ ‫‪ Software Package‬اطلق میگردد‪.‬‬

‫وابستگیهاي نرمافزاري يعني چه؟‬

‫در صسسورتسي کسه يسک برنامسه بسه کتابخانسه يسا برنامسه ديگري روي کامپيوتسر نياز داشتسه باشسد‪ ،‬سسيستم‬ ‫مديريت بستههاي نرمافزاري ‪ APT‬آن بسته را نيز براي شسمسا نسصب خواهد کرد‪ .‬بسسه ايسن بسستههاي‬ ‫ثالث‪ ،‬وابسسسستسگيهساي نسسرمافزاري (‪ )Dependencies‬گسسسويند‪ .‬در صسورتي کسه بسسته بدون توجسه بسه‬ ‫وابستگیهاي نرمافزاري نصب شود‪ ،‬به احتمال بسيار قوي کار نخواهد کرد‪.‬‬

‫انواع سيستمهاي مطرح بستهبندي در گنو‪/‬لينوکس‬

‫توزيعهاي مختلف گنسو‪/‬لينوکسس از سسيستمهاي مديريست بسستههاي نرمافزاري مختلفسي اسستفاده میکننسد‪.‬‬ ‫چند نوع از اين سيستمها فراگير بوده و به طور عمده در توزيعهاي مختلف لينوکس استفاده میشوند‪.‬‬ ‫اين سيستمهاي فراگير عبارتند از‪:‬‬ ‫‪ ‬سسيستم مديريست ‪APT‬‬

‫از ايسن سسيستم در توزيسع دبيان گنسو‪/‬لينوکسس و توزيعهاي مبتنسي بر آن اسستفاده میشود‪.‬‬

‫بدون اغراق کاملترين و بینقص ترين سيستم مديريت بستههاي نرمافزاري در دنياي گنو‪/‬لينوکس به شمار میرود‪ .‬اين‬

‫سسيستم داراي توانايسي در شناسسايي خودکار وابسستگیهاي نرمافزاري و نصسب خودکار آنهاسست‪ .‬بسستههاي آن داراي‬

‫پسوند ‪ deb‬هستند‪.‬‬

‫‪ ‬سيستم مديريت ‪RPM‬‬

‫اين سيستم نخستين بار توسط ردهت طراحي شده و در حال حاضر در سطح گستردهاي‬

‫توزيعهاي گنسو‪/‬لينوکسس اسستفاده میشود‪ .‬ايسن سسيستم بسه تنهايسي قادر بسه شناسسايي و نصسب وابسستگیهاي نرمافزاري‬

‫نبوده و از نرمافزارهاي ديگري ماننسد ‪ apt4rpm‬و ‪ yum‬براي انجام ايسن کار سسود میبرد‪ .‬بسستههاي ايسن سسيستم داراي‬

‫پسوند ‪ rpm‬هستند‪.‬‬

‫‪ ‬سسيستم مديريست ‪TGZ‬‬

‫از ايسن سسيستم بر روي توزيسع ‪ Slackware‬و توزيعهاي مبتنسي بر آن اسستفاده میشود‪ .‬ايسن‬

‫سسيستم نيسز هماننسد ‪ rpm‬قادر بسه شناسسايي و نصسب وابسستگیهاي نرمافزاري نيسست و از ابزارهاي جانسبي ماننسد ‪ slapt‬‬

‫براي اين منظور استفاده میکند‪ .‬بستههاي اين سيستم داراي پسوند ‪ tgz‬هستند‪.‬‬

‫‪  227‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫بستههاي ‪ TGZ‬مخصوص ‪ Slackware‬را با بستههاي ‪ TGZ‬که ممکن است حاوي کدهاي‬ ‫منبع باشند‪ ،‬اشتباه نگيريد!‬

‫البتسه سسيستمهاي مديريست بسستههاي نرمافزاري ديگري نيسز توسسط توزيعهاي مختلف ايجاد شده و در‬ ‫حال استفاده هستند‪ ،‬ولي از آنجايي که در حال حاضر به طور عمده استفاده نمیشوند‪ ،‬در اينجا از ذکر‬ ‫آنهسسا خودداري میکنيسسم‪ .‬براي نصسسب بسسستههاي نرمافزاري بر روي پارسسسيکس گنسسو‪/‬لينوکسسس راههاي‬ ‫مختلفي وجود دارد‪:‬‬ ‫‪ ‬اسستسفاده از يسک بسسسسته دبيان راحسستتسرين و عمسسومسيترين روش نسسصسب نسسرمافسزارهاي کاربردي در‬ ‫پارسيکس گنو‪ /‬لينوکس ميباشد‪.‬‬ ‫‪ ‬اسستفاده از بسستههاي ‪ tar/gz‬حاوي کسسدهاي مسسنبع ايسن کار هنگامسي صسورت ميگيرد کسه بسسته دبيان يسسک‬ ‫نسرمافزار خساص وجسود نسداشته بساشد و مسجبور باشيد آن نرمافزار را از پايه کامپايل و نصب نماييد‪.‬‬ ‫‪ ‬تسبديل يسک بسسته از ساير فرمت ها مانند ‪ rpm‬به ‪ deb‬البته اين راه ممکن است برخي اوقات مسفسيد بساشد‪،‬‬ ‫ولسي هسميشه قسابل استفاده نيست‪ .‬اين کار با استفاده از نرمافزارهاي تبديل کننده انجام ميپذيرد که بعدا‬ ‫در مورد آن صحبت خواهيم کرد‪.‬‬ ‫‪ ‬اسسستفاده از يسسک بسسرنامه ن صب ثالث برخسي نرمافزارهاي بازمتسن بسه ايسن صسورت و بسه همراه يسسک برنسسامه‬ ‫نسصب کسنسنده ارائسه مسيشسوند‪ .‬از اين نرمافزارها ميتوان به مجموعه اداري ‪ OpenOffice.org‬و مسرورگسر‬ ‫وب ‪ Mozilla Firefox‬اشساره نمود‪ .‬اسستسفاده از ايسن بسرنامهها بسيار آسان ميباشد‪.‬‬

‫بسه هسر صورت از هر روشي که استفاده نماييد‪ ،‬براي نصب يا حذف نرمافزار بايد بصورت کاربر ريشه‬ ‫وارد شده باشيد‪.‬‬

‫انواع بستهها‬

‫بستههاي نرمافزاري مختلف‪ ،‬فارغ از نوع برنامه کاربردي که بر روي سيستم نصب میکنند‪ ،‬معمول به‬ ‫طبقهبندیهاي زير تقسيم میشوند‪:‬‬ ‫‪ ‬بستههاي ‪ Binary‬اکثر بستههاي نرمافزاري چنين بستههاي هستند‪ .‬يعني بستههاي حاوي کدهايي دودويي‬ ‫قابل اجراي برنامههاي کاربردي‪.‬‬ ‫‪ ‬بستههاي ‪ Development‬در صورتي که برنامهنويس باشيد و يا بخواهيد بستههايي را از روي کدهاي منبع‬ ‫بر روي سسيستم نصسب کنيسد‪ ،‬احتمال بسه ايسن نوع بسستهها نياز خواهيسد داشست‪ .‬ايسن بسستهها معمول داراي يسک‬ ‫بخش ‪ -dev‬در نام خود هستند‪.‬‬ ‫‪ ‬بسستههاي مسستندات مسستندات راهنماي برنامههاي کاربردي در صسورتي کسه داراي حجسم قابسل توجهسي‬ ‫باشنسد‪ ،‬بسه صسورت بسستههاي مجزا بسستهبندي میشونسد‪ .‬ايسن بسستهها معمول داراي يسک بخسش ‪ -doc‬در نام‬ ‫خود هستند‪.‬‬ ‫‪ ‬بستههاي دادههاي جانبي برخي اوقات پيش میآيد که دادههاي جانبي برنامهها مانند صوت و تصاوير‬ ‫را در بسستههاي جانسبي ديگري بسستهبندي میکننسد‪ .‬ايسن بسستهها معمول داراي يسک بخسش ‪ -data‬در نام خود‬ ‫هستند‪.‬‬

‫فصل هشتم‪ :‬نصب و استفاده از برنامههاي کاربردي ‪228‬‬

‫آشنايي با سيستم مديريت بستههاي نرمافزاري ‪APT‬‬

‫‪ APT‬ابزارهاي مختلفي براي مديريت بستههاي نرمافزاري ارائه ميدهد‪ .‬اين ابزارها عبارتند از‪:‬‬ ‫‪apt­get ‬‬

‫يک ابزار پيشرفته مديريت بستههاي نرمافزاري‪.‬‬

‫‪ dpkg ‬يک ابزار مديريت بسسستههساي نرمافزاري‪ ،‬امسا نسه بسه پيسشسرفتگي ‪ ،apt‬ولي داراي قابليت جستجوي‬ ‫بستهها و محتويات آنها‪.‬‬ ‫‪dpkg­deb ‬‬

‫يک ابزار مديريت بستههاي نرمافزاري‪.‬‬

‫‪ ‬سساير ابسزارهساي مسوجسود عبارتند از ‪ dselect‬و ‪ capt‬که دو رابط متنسي هسستند‪ .‬ايسن دو ابسزار در اينجا‬ ‫فقط براي آشنايي ذکر شدند و آنها را بررسي نخواهيم کرد‪.‬‬

‫تمام ايسسن ابزارهسسا بسسا تعدادي از مخازن کار ميکننسسد‪ .‬ايسسن مخازن (‪ )Repositories‬ميتواننسسد ‪ CD‬يسسا‬ ‫سسايتهاي اينترنتسي باشنسد‪ .‬بسستهها از منبسع بسه کامپيوتسر منتقسل ميشونسد‪ .‬سسپس ميتوانيسد آنهسا را فورا يسا‬ ‫بعدا نصب نماييد‪ .‬قسبسل از شسروع بسه نسصب‪ ،‬حسذف يسا ارتسقا نرمافزار‪ ،‬بايد چند مورد مفهومي را‬ ‫در مورد سيستم مديريت بستههاي نرمافزاري دبيان فرا بگيريد‪ .‬اين موارد عبارتند از‪:‬‬ ‫‪ ‬سيکل حياتي يک بسته‬ ‫‪ ‬اطلعات درون بستهها شامل‪:‬‬ ‫‪ ‬محتويات بستهها‬ ‫‪ ‬نام بستهها‬ ‫‪ ‬اولويتها‬ ‫‪ ‬وابستگيهاي نرمافزاري‬ ‫‪ ‬وضعيتها‬ ‫‪ ‬پرچمهاي بستهها‬

‫سيکل حياتي يک بسته‬

‫سسسسيستم مديريسست بسسستههاي نرمافزاري ‪ APT‬از اصسسطلحات خاص براي شرح اعمال انجام شده بسسا‬ ‫بستهها استفاده ميکند‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫دانلود شده (‪)Downloaded‬‬

‫شدهاند‪.‬‬

‫فايلهاي بسته باز شدهاند‪ ،‬ولي هنوز آماده استفاده نيستند‪.‬‬

‫‪‬‬

‫بازشده (‪)Unpacked‬‬

‫‪‬‬

‫کامپايل شده (‪)Compiled‬‬

‫‪‬‬

‫پيکربندي شده (‪)Configured‬‬

‫است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫نصب شده (‪)Installed‬‬

‫بسسستهها از روي ‪ CD‬يا اينترنت دريافت شده و به روي دستگاه شما منتقل‬

‫يک کد اجرايي از بسته حاوي کدهاي منبع ايجاد شده است‪.‬‬ ‫بسسته آمساده بسراي اسستسفاده روي سيستم است‪ ،‬ولسي هسنوز نصب نشده‬

‫بسته آماده استفاده است‪.‬‬

‫‪  229‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫برداشته شده (‪)Deinstalled‬‬ ‫حذف شده (‪)Purged‬‬

‫بسته بجز فايلهاي پيکربندي آن‪ ،‬حذف شده است‪.‬‬

‫کل بسته شامل فايلهاي پيکربندي از روي کامپيوتر حذف شده است‪.‬‬

‫اطلعات درون بستهها‬

‫بسستههاي نرمافزاري حاوي دستورالعمل و راهنماهاي مختلفي هستند‪ .‬مسسيتوانيد يک برنامه را بدون‬ ‫مطالعسه آنهسا نسسصب نماييسد‪ ،‬ولي اطلع از آنهسا از ايجاد بسسياري از مشکلت جسسلوگيري خواهسد کرد‪.‬‬ ‫براي مثال ممکن است يک بسسسته با بسته ديگري تداخل داشته باشد و يا حجم نصب شده يک بسته‬ ‫ممکن است از اندازه موجود روي ديسک سخت بيشتر باشد‪.‬‬

‫محتويات بستهها‬

‫بسستههاي دبيان ممکسن اسست حاوي کسد اجرايسي يسا کدهاي منبسع باشنسد‪ .‬يسک بسسته حاوي کسد اجرايسي‪،‬‬ ‫داراي يک برنامه کامپايل شده است کسه مسيتوانيد بسلفساصله پس از نصب آنرا اجرا نماييد‪ .‬بستههاي‬ ‫حاوي ک سدهساي م سنسبع ق سبسل از اسستفاده بايد کامپايل شوند‪ .‬يک بسته حاوي کدهاي اجرايي شامل‬ ‫اقلم زير ميباشد‪:‬‬ ‫‪ ‬برنامه نرمافزاري‬ ‫‪ ‬فايل ‪conffiles‬‬

‫که حاوي ليست فايلهاي پيکربندي بسته ميباشند‬

‫‪ ‬فايلهاي پيکربندي‬

‫که برا ي نصب و برداشتن بسته مورد نياز ميباشند‬

‫‪ ‬اسکريپتهاي نسصسب که هنگام استفاده از ابزارهاي بستههاي نرمافزاري به طور خودکار اجرا مسيشوند‪.‬‬ ‫بسرخسي از آنسها مسمسکن اسست بسه وروديهاي کساربسر نسيساز داشستسه بساشسند‪ .‬اسکريپتها معمول در مسير‬ ‫‪ /var/lib/dpkg/inf‬قرار دارند و به طور عام چهار عدد هستند‪:‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪preinst‬‬

‫قبل از نصب بسته اجرا ميشود‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪postinst‬‬

‫بعد از نصب بسته اجرا ميشود‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪prerm‬‬

‫قبل از حذف بسته اجرا ميشود‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪postrm‬‬

‫بعد از حذف بسته اجرا ميشود‪.‬‬

‫فايلهاي ‪ man‬و ‪info‬‬

‫که حاوي کمک برنامه هستند‪.‬‬

‫‪ ‬فايل کنترل که حاوي خلصهاي از کتابخانههاي مورد نياز بسته‪ ،‬نام و نسخه بسته‪ ،‬اولويت بسته‪ ،‬اندازه‬ ‫نصب شده آن‪ ،‬تهيه کننده آن و ساير اطلعات اوليه ميباشد‪.‬‬

‫نام بستههاي نرمافزاري‬

‫براي نصب يا حذف يک بسته‪ ،‬شسما تسنها به نام آن نياز داريد‪ .‬در ساير موارد‪ ،‬ممکن است به نام کامل‬ ‫بسسته نياز داشته باشيد‪ .‬نسامسگذاري بستههاي دبيان بصورت ‪ program_version­revision_processor.deb‬‬ ‫ميباشد‪ .‬به عبارت ديگر‪:‬‬

‫فصل هشتم‪ :‬نصب و استفاده از برنامههاي کاربردي ‪230‬‬

‫‪‬‬

‫نام بسته که برخي اوقات يک نام مخفف است‪.‬‬

‫‪‬‬

‫شماره نسخه‬

‫‪‬‬

‫شماره اصلحيه‬

‫‪‬‬

‫نوع پردازنده‬

‫مانند ‪ i386‬براي ماشينهاي اينتل يا ‪ ppc‬براي ‪IBM PPC‬‬

‫‪ ‬پسسسوند ‪ deb‬کسه نسسشانگر يسک بسسته دبيان اسست‪ .‬البتسه توزيعهاي مبتنسي بسسر دبيان گنسو‪ /‬لينوکسس ماننسد‬ ‫پارسيکس گنو‪/‬لينوکس نيز از اين پسوند استفاده میکنند‪.‬‬

‫اولويتهاي بستهها‬

‫اولويت يک بسته نرمافزاري در فايل کنترل آن ليست شده است‪ .‬اولويت نشانگر حد اهميت بسته براي‬ ‫سيستمعامل است‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Requires‬‬

‫عامل است‪.‬‬

‫بسته بايد حتما بسطور صسحيح کسار کسند‪ .‬به عبارت ديگر بسته يکي از اجزاي پايه اي سيستم‬

‫‪ Important ‬سسيستم بسصسورت حياتي به بسته نسيساز نسدارد‪ ،‬ولسي قابليتهايي پايهاي به سيستم اضسافه‬ ‫مسيکند‪ .‬بسسياري از بسستههاي نسرمافسزاري رده مهم (‪ ،)Important‬بعسنوان بسخسشسي از سيستمعامل نصب‬ ‫ميشوند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Standard‬‬

‫سيستم از وجود اين بسته سود خواهد برد‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪Optional‬‬

‫بيشتر سيستمها داراي اين بسته هستند‪.‬‬

‫يا سيستم به اين بسته نيازي نسدارد و يسا بسا بسسستهاي از اولويستسهاي بسالتسر تداخل دارد‪ .‬اين‬ ‫‪Extra‬‬ ‫‪‬‬ ‫بستهها بايد با مطالعه و تحقيق دقيقتري نصب شوند‪.‬‬

‫وابستگيهاي نرمافزاري‬

‫وابسسستگيهاي يسک بسته نرمافزاري در فايل کنترل آن ليست شدهاند‪ .‬وابستگيهاي نرمافزاري نشانگر‬ ‫چگونگي تعامل يک بسته بسا بسستههاي ديگر نرمافزاري و کتابخانههاي برنامه نويسي هستند‪ .‬همانطور‬ ‫که در بال نيز اشاره شد‪ ،‬در صورتي که وابسسستگیهاي نرمافزاري يک بسته روي سيستم نصب نباشند‪،‬‬ ‫اجراي آن با مشکل مواجه خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ Depends ‬بسسته بسه بسسته يسا بسستههاي ديگري براي عملکرد صسحيح نياز دارد‪ .‬ممکسن اسست بسه نسسخه‬ ‫خسساصي از يسسک بسسرنامسه ديسسگر نسسياز داشتسه باشسد‪ .‬ايسن نوع وابسستگي معمول در مورد فايلهاي کتابخانهاي‬ ‫رواج دارد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Recommends‬‬

‫ندارد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Suggests‬‬

‫بسسسته بسا يسک بسسسته ديگر بهتر کار خواهد کرد ولسي بسه طسور اسساسسي بسه آن نسيازي‬ ‫در بيشتر موارد بسته با بسته ديگري بهتر کار خواهد کرد‪.‬‬

‫‪ Conflicts ‬بسته با يک بسته ديگر کسار نخواهد کرد‪ .‬دو بسته به همراه هم نبايد نصب شوند زيرا يکي يا‬ ‫هردوي آنها از کار خواهند افتاد‪.‬‬

‫‪  231‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪ Replaces ‬بسته هسنگام نصب بسسته يسا بستههايي را جايگزين خواهد کرد‪ .‬تسحسقيق کسنسيد کسه در چسنين‬ ‫مواردي مشکلي براي سيستمعامل يا ساير برنامهها رخ ندهد‪.‬‬ ‫بسته حاوي بسته ديگري است يا حداقل داراي همان کارکرد ميباشد‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪Provides‬‬

‫‪‬‬

‫‪Predepends‬‬

‫بسته نصب کنيد‪.‬‬

‫بسسته بسه بسسته ديسگري بسراي اجسرا نسياز دارد‪ .‬بايد بسته مورد نظر را قبل از نصب اين‬

‫فايلهاي مديريت بستههاي نرمافزاري‬

‫فايلهاي مهم مديريت بستههاي نرمافزاري عبارتند از‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫فايل ‪/etc/apt/sources.list‬‬

‫‪‬‬

‫فايل ‪/var/state/apt/cdroms.list‬‬

‫‪‬‬

‫فايل ‪/etc/apt/apt.conf‬‬

‫‪‬‬

‫فايل ‪/var/lib/dpkg/available‬‬

‫‪‬‬

‫فايل ‪/var/lib/dpkg/status‬‬

‫منابع يا مخازن نرمافزاري براي استفاده به همراه ‪.apt‬‬ ‫ليست درايوهاي ‪ CD‬قابل استفاده با ‪.apt‬‬

‫فايل پيکربندي ‪.apt‬‬ ‫ليست بستههاي موجود روي سيستم‪.‬‬ ‫ليست وضعيت بستههاي موجود روي سيستم‪.‬‬

‫وضعيت بستهها (‪)Package Statuses‬‬

‫هسنسگامي کسه از ابسزارهاي مسديسريت بستهها استفاده ميکنيد‪ ،‬يک بسته نرمافزاري ممکن است داراي‬ ‫وضعيتهاي زير باشد‪:‬‬ ‫تنها فايلهاي پيکربندي بسته روي سيستم وجود دارند‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪Config­Files‬‬

‫‪‬‬

‫‪Half­configured‬‬

‫‪‬‬

‫‪Half­installed‬‬

‫پيکربندي شروع شده ولي ناقص مانده است‪.‬‬ ‫نصب بسته شروع شده ولي ناقص مانده است‪.‬‬

‫بسته بازشده‪ ،‬پيکربندي شده و نصب شدهاست‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪Installed‬‬

‫‪‬‬

‫‪Not­installed‬‬

‫‪‬‬

‫‪Unpacked‬‬

‫هيچ بخشي از بسته نصب نشده است‪.‬‬ ‫بسته باز شدهاست‪ ،‬ولي پيکربندي نشده است‪.‬‬

‫حالتهاي انتخاب (‪)Selection States‬‬

‫با توجه بسه اينکه مسسايليد چسه کساري بسا يک بسته انجام دهيد‪ ،‬آن بسته ميتواند وضعيتهاي مختلفي‬ ‫داشته باشد‪ .‬وضعيت بستهها را ميتوانيد با استفاده از دستور ‪ dpkg‬مشاهده نماييد‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Install‬‬

‫بسته براي پيکربندي و نصب انتخاب شدهاست‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪Deinstall‬‬

‫تمام فايلهاي بسته بجز فايلهاي پيکربندي آن براي حذف شدن انتخاب شدهاست‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪Purge‬‬

‫تمام فايلهاي يک بسته و حتي فايلهاي پيکربندي آن براي حذف شدن انتخاب شدهاست‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪Hold‬‬

‫بر روي نسخه جاري بسته‪ ،‬نوشته نخواهد شد‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪Unknown‬‬

‫بسته هنوز باز نشده است‪.‬‬

‫فصل هشتم‪ :‬نصب و استفاده از برنامههاي کاربردي ‪232‬‬

‫پرچمهاي بستهها (‪)Package Flags‬‬

‫بسسستهها ممکن است به دو صورت نشانه گذاري شده باشند‪ .‬براي نمايش پرچم يک بسته ميتوانيد از‬ ‫دستور ‪ dpkg‬استفاده نماييد‪:‬‬ ‫‪ Hold ‬هيچ کساري با بسته انجام نخواهد شد مگر اينکه گزينه ‪ force­hold‬همراه با ‪ apt‬استفاده شود‪ .‬در‬ ‫ارتسقاءهاي بستهها‪ ،‬بستههاي ‪ Hold‬ارتسقاء داده نخواهند شد‪.‬‬ ‫‪ Reinst­required ‬بسسسته شسکسته شسده و نسيساز بسه نسصب مجدد دارد‪ .‬امکان حذف بسته تنها با گزينه‬ ‫‪ force­reinstreq‬همراه با ‪ apt‬وجود دارد‪.‬‬

‫نصب و برداشتن بستهها با استفاده از دستور ‪apt-get‬‬

‫ابسزار ‪ apt­get‬يسا ‪ A Package Tool‬و يا ‪ Advanced Package Tool‬يسکي از قدرتمندترين ابزارهاي شناخته‬ ‫شده براي مديريت بستههاي نرمافزاري ميباشد‪ .‬با اينکه هنوز در حال توسعه ميباشد‪ ،‬ميتواند با يک‬ ‫دسستور سسيستم را از طسسسريق اينترنست بسسهروز کسسرده و يسا در يسک حرکست کليسه بسستههاي نرمافزاري‬ ‫موجود روي سسسيسستم را بسسهروز نمايسد‪ apt­get .‬را ميتوانيسد از خسط فرمان اجرا نماييسد و يسا در برنامسه‬ ‫قديمسسسي متنسسسي مديريسسست بسسسستههاي ‪ dselect‬در دبيان‪ ،‬آنرا بسسسه عنوان يسسسک منبسسسع انتخاب کنيسسسد‪.‬‬ ‫ابسسزار ‪ apt­get‬تسسنسها يسسک دسستور نيسست‪ ،‬بلکسه خود شامسل مجموعهاي از دسستورات اسست‪ .‬بسه طوري‬ ‫کسسه علوه بر ارسال گزينه به آن‪ ،‬بايد دستورات خود را نيز ارسال نماييد‪ .‬استفاده از آن بصورت زير‬ ‫است‪:‬‬ ‫‪# apt-get options command package_name‬‬

‫دستورات عمومي ‪ apt­get‬عبارتند از‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪install‬‬

‫‪‬‬

‫‪remove‬‬

‫اين گزينه بسته را دريافت نموده‪ ،‬آنرا باز کرده و روي سيستم نصب ميکند‪.‬‬ ‫اين گزينه بسته را از روي سيستمتان حذف ميکند‪.‬‬

‫توجه داشته باشيد که‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫هنگام نصب ممکن است سسوالتي پسرسسيده شسود که آنها را بايد با کليدهاي ‪ y‬و ‪ n‬جواب دهيد‪.‬‬

‫‪ ‬بسرخي دسستورات را مسيتسوانيد بدون وارد کردن نام بسسته ارسسال نماييد‪ .‬در ايسن صسورت دسستسور در‬ ‫مورد کل سيستم اعمال خواهد شد‪ .‬براي مثال دستور ‪ upgrade‬از اين دستورات است‪ .‬ولي ساير دستورات‬ ‫نياز دارند تا نام بسته را مشخص نماييد‪.‬‬ ‫‪ ‬بسرخي گزينهها را ميتوانيد همراه دستسور ارسسال نسمسايسيد و يسا در فسايسل ‪ /etc/apt/apt.conf‬تنظيم کنيد‪.‬‬ ‫گزيسنههايي را کسه در فايلهاي پسيکربندي وارد ميکنيد‪ ،‬ميتوانيد با قرار دادن گزينه ديگري در خط فرمان‬ ‫بي اثر نماييد‪.‬‬ ‫گزينههاي دستور ‪apt-get‬‬ ‫‪‬‬

‫‪-b ، ­­build، ­­compile‬‬

‫بستههاي حاوي کدهاي منبع را پس از دريافت کامپايل ميکند‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪-d، ­­download­only‬‬

‫بسته را دانلود ميکند‪ ،‬ولي آنرا باز نخواهد کرد‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪-f، ­­fix­broken‬‬

‫وابستگيهاي نرمافزاري مورد نيازي را که نصب نشدهاند‪ ،‬نصب ميکند‪.‬‬

‫‪  233‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫يک عمل را با اعمال زور انجام ميدهد‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪--force­yes‬‬

‫‪‬‬

‫‪--ignore­hold‬‬

‫‪‬‬

‫‪-m، ­­ignore­missing، ­­fix­missing‬‬

‫پرچم ‪ Hold‬يک بسته را ناديده خواهد گرفت‪.‬‬

‫گرفت‪.‬‬

‫بستههايي را که وجود ندارند و يسا خسراب هسسستند را ناديده خواهد‬

‫‪‬‬

‫‪--no­download‬‬

‫از انجام دانلود جلوگيري خواهد نمود‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪--no­upgrade‬‬

‫از ارتقا بستهها جلوگيري خواهد نمود‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪-u، ­­show­upgraded‬‬

‫‪‬‬

‫‪-y، ­­yes، ­­assume­yes‬‬

‫بستههايي را که ارتقا خواهند يافت‪ ،‬نشان ميدهد‪.‬‬ ‫به تمام سوالت پرسيده شده با بله جواب خواهد داد‪.‬‬

‫بستههايي را که سيستم ‪ apt-get‬از روي اينترنت دريافت و به کامپيوتر مـنـتقل ميکند‪،‬‬ ‫در مسير ‪ /var/cache/apt/archives‬ذخيره و نگهداري ميگردند‪.‬‬ ‫فرامين دستور ‪apt-get‬‬

‫بستههايي را که امکان دانلود آنها ديگر از منابع وجود ندارد را حذف ميکند‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪autoclean‬‬

‫‪‬‬

‫‪check‬‬

‫ليست بستهها را بهروز کرده و براي وجود بستههاي خراب جستجو ميکند‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪clean‬‬

‫ليستهاي محلي فايلهاي بستههاي دريافتي را پاک ميکند‪.‬‬

‫‪ dist­upgrade ‬آخسرين نسخههاي تمام بسسستههساي نسصب شسده را بسهسمراه وابسستگسيهساي نرمافزاري‬ ‫آنها را نصب خواهد نمود‪ .‬از اين دستور براي ارتسقاء انستسشارهاي دبيان مانند ارتسقاء از ‪ woody‬به سارژ‬ ‫استفاده میشود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪install‬‬

‫‪‬‬

‫‪remove‬‬

‫‪‬‬

‫‪source‬‬

‫‪‬‬

‫‪upgrade‬‬

‫بسته مشخص شده را نصب ميکند‪.‬‬ ‫بسته مشخص شده را حذف ميکند‪.‬‬ ‫کد منبع بسته مشخص شده را پيدا کرده و دانلود ميکند‪.‬‬ ‫آخرين نسخههاي تمام بستههاي نصب شده روي سيستم را دريافت و نصب خواهد کرد‪.‬‬

‫مديريت مخازن نرمافزار‬

‫ليسسسستهساي منسسبع يسا مخازن نرمافزاري براي اسستفاده از ‪ apt­get‬ضروري هسستند‪ .‬بدون ايسن ليسستها‪،‬‬ ‫‪ apt­get‬کامل غير قابل استسفاده اند‪ .‬ايسن ليسستها مسشخص کسننده محلهايي هستند که ‪ apt­get‬در‬ ‫آنها به دنبال بستههاي نرمافزاري جستجو کرده و در صورت لزوم آنها را دريافت و نصب خواهد کرد‪.‬‬ ‫هـنـگامي کـه بـسـتهاي را بـه کـمـک ‪ apt-get‬نـصب مـيکنيد‪ ،‬وروديهاي موجود در‬ ‫ليستهاي منبع به ترتيب قرارگيري در فايل ليست‪ ،‬بررسي ميشوند‪.‬‬

‫امکان ويرايش منابع به سه صورت وجود دارد‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪apt­setup‬‬

‫يسک رابسط مستسني اسست کسه شما را هنگام ويرايش راهنمايي ميکند‪ .‬بسياري از کاربران اين‬

‫فصل هشتم‪ :‬نصب و استفاده از برنامههاي کاربردي ‪234‬‬

‫ابزار را کامل ميدانند‪ ،‬ولي بيشتر براي کاربران تازه کار مناسب است‪.‬‬ ‫‪ ‬يسک ويرايشگسر متنسي بسسا اسسستفاده از آن مسسيتسوانيد فسسايلهاي ليسست منابسع را بطور مسستقيم ويرايسش‬ ‫نماييد‪ .‬بيشتر کاربران پيشرفتهتر توزيعهاي مبتني بر دبيان اين روش را ترجيح ميدهند‪.‬‬ ‫‪ apt­cdrom ‬يک ابسزار مسبتني بر خط فرمان است که بطور خودکار ‪ CD‬هاي نصب سازگار با ‪ APT‬را‬ ‫در درايو شسنساسسايي کسرده و آنسها را در صسورت نياز متصل کرده و از حالت اتصال در ميآورد‪.‬‬

‫استفاده از ويرايشگر متني براي افزودن منبع جديد‬ ‫‪‬‬

‫ابتدا بصورت کاربر ريشه وارد سيستم شويد‪.‬‬

‫‪‬‬

‫يک ويرايشگر متني مانند ‪ vim‬را باز کنيد‪.‬‬

‫‪‬‬

‫فايلهاي ‪ /etc/apt/sources.list‬و ‪ /var/lib/apt/cdroms.list‬را ويرايش نماييد‪.‬‬

‫افزودن يک ديسک جديد سازگار با ‪ APT‬در ليست منابع‬

‫دستور ‪ apt­cdrom add‬را تايپ کرده و ديسکهاي خود را يک به يک وارد درايو کرده و کليد ‪ Enter‬را‬ ‫فشار دهيد‪ .‬گزينههاي اين دستور عبارتند از‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ -a‬يسا ‪--through‬‬

‫‪‬‬

‫‪ -d‬يا ‪--cdrom‬‬

‫‪‬‬

‫‪ -f‬يا ‪--fast‬‬

‫‪‬‬

‫‪ -r‬يا ‪--rename‬‬

‫نيست‪.‬‬

‫ديسسسسک را بسه دنسبسال بستهها اسکن مسيکند‪ .‬البته اين کار براي همه ديسکها لزم‬ ‫محل اتصال ‪ CD­ROM‬را به دستور اعلم ميکند‪.‬‬

‫فايلها را بدون بررسي به کامپيوتر کپي ميکند‪.‬‬ ‫به ديسک يک برچسب تازه اعطا ميکند‪.‬‬

‫پس از اينکه ديسکها را اضافه نموديد‪ ،‬از اين پس برنامه ‪ apt­get‬ميتواند از اين ديسکها براي نصب‬ ‫بستههاي نرمافزاري استفاده نمايد‪ .‬کافي است دستور ‪ apt­get install‬و سپس نام بسته را وارد نماييد‪ ،‬در‬ ‫صسسورتي کسسه بسسسته در ‪ CD­ROM‬هاي اضافسسه شده موجود باشسسد‪ ،‬درخواسسست خواهسسد شسسد‪ .‬در مورد‬ ‫چگونگی اضافه کردن مخازن جديد به ليست منابع در بخش ‪ Synaptic‬بيشتر صحبت خواهيم کرد‪.‬‬ ‫مديريت بستههاي نرمافزاري با دستور ‪dpkg‬‬

‫دستور ‪ dpkg‬مديريت عمومي بستهها استفاده ميشود‪ .‬از اين دستور ميتوان براي نصب بستهها استفاده‬ ‫نسمود‪ ،‬ولسي قدرت و قابليتهاي آن کمتر از ‪ apt­get‬است‪ .‬براي کاربران عادي‪ ،‬قدرت واقعي ‪ dpkg‬در‬ ‫دريافت اطلعات از بستههاي نصب شده روي سيستم و جستجو در محتويات آنها است‪ .‬براي کاربران‬ ‫پيشرفتهتر‪ ،‬اين دستور براي ايجاد بستههاي دبيان نيز مفيد ميباشد‪.‬‬ ‫گزينههاي دستور ‪dpkg‬‬

‫بسسه طسسور خسسودکار يسسک بسسسسته را هسسنسگام حسسذف بسسته اي کسسه بسه آن‬ ‫‪ -B‬يسسا ‪--auto­deconfigure‬‬ ‫‪‬‬ ‫وابسته است‪ ،‬از حالت پيکربندي خارج مينمايد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ -E‬يسا ‪--skip­same­version‬‬

‫در صسورتي کسسه نسسسخه مسسشابه بسسسسستهاي نسسصب شسسسده بسساشسد‪ ،‬آنسسرا‬

‫‪  235‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫نصب نخواهد کرد‪.‬‬

‫آرگومانهاي دستور ‪dpkg‬‬ ‫‪ auto­select ‬بسستهاي را بسراي نصب يا حذف انتخاب کرده و يا از حالت انتخاب در خواهد آورد‪.‬‬

‫‪ Configure­any ‬در صسورت لسسزوم‪ ،‬بسسستههساي پسسيکربندي نشده را کسه ايسن بسسته بسه آنهسا نياز دارد‪،‬‬ ‫پيکربندي خواهد کرد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫عمسسليات نسسصب حسستي بسا وجود تداخسل بيسن بسسته در حال نصسب بسا بسستههاي ديگسر انجام‬

‫‪Conflicts‬‬

‫خواهد شد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪depends‬‬

‫نخواهد کرد‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫در مورد اشسسکالت وابسسسستگيهساي نسسرمافزاري هشدار خواهسد داد ولي عمليات را متوقسف‬ ‫در مورد اشکالت نسخههاي نرمافزار هشدار خواهد داد‪.‬‬

‫‪depends­version‬‬

‫عمليات نصب را حستي در صورتي که بسته جديدتري نصب شده باشد‪ ،‬انجام خواهد داد‪.‬‬

‫‪downgrade‬‬

‫بسته را با يک پرچم ‪ hold‬پردازش خواهد نمود‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪hold‬‬

‫‪‬‬

‫‪overwrite‬‬

‫‪‬‬

‫‪remove­reinstreq‬‬

‫فايلي را از يک بسته بر روي فايل ديگري متعلق به بسته ديگر خواهد نوشت‪.‬‬

‫بسسستههاي شسکسته ‪ -‬بسستههايي کسه نسصب آنها با شکست مواجه شده است ‪ -‬را‬

‫حذف خواهد نمود‪.‬‬ ‫عمليات دستور ‪dpkg‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫اطلعات بسته روي سيستم را بهروز خواهد نمود‪.‬‬

‫‪ -A‬يا ‪--record­avail‬‬ ‫‪ -C‬يا ‪--audit‬‬

‫سيستم را براي بستههاي کامل نصب نشده جستجو خواهد کرد‪.‬‬

‫‪ -c package‬يسا ‪--control package‬‬ ‫‪ package‬نام بسته قرار خواهد گرفت‪.‬‬ ‫‪--configure package‬‬

‫بسته قرار خواهد گرفت‪.‬‬

‫فسسايلهاي مسوجود در يسک بسسته دبسيان را نمايش خواهد داد‪ .‬بجاي‬

‫يسک بسسته بازنسسشده را پيکربندي ميکنسد‪ .‬بجاي ‪ package‬نام بسسته و نسه نام فايسل‬

‫‪ --get­selection string ‬بستههاي انتخاب شده را نمايش ميدهد‪ .‬در صورتي که بجاي ‪ string‬چيزي قرار‬ ‫نگيرد‪ ،‬تمام بستههاي انتخاب شده نمايش داده خواهند شد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ -X package dicrectory‬يسا ‪--extract package directory‬‬

‫دايرکتوري باز خواهد نمود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ -i   package‬يسسا ‪--install   package‬‬

‫نصب خواهد کرد‪.‬‬

‫فسسايلهساي موجود در يک بسسستسه را در يسسک‬

‫ايسسن گسسسزينه بسسسستهاي را کسسه مسسشسخص شدهاسست‪ ،‬روي سسيستم‬

‫وضعيت بستههايي را که در ‪ string‬ذکر شدهاند را چاپ ميکند‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪ -l string‬يا ‪--list string‬‬

‫‪‬‬

‫‪ -L package‬يا ‪--listfiles package‬‬

‫فايلهاي موجود در يک بسته را ليست خواهد نمود‪.‬‬

‫اطلعات مسربوط به بسته مشخص شده را روي صفحه چاپ خواهد نمود‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪--print­avail package‬‬

‫‪‬‬

‫‪--purge  package‬‬

‫‪‬‬

‫‪ -r package‬يا ‪--remove package‬‬

‫بسته مشخص شده را حذف مينمايد‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪ -S filename‬يا ‪--search filename‬‬

‫بستههاي نصب شده را به دنبال يک فايل خاص جستجو مينمايد‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪ -s package‬يا ‪--status package‬‬

‫پاک ميکند‪.‬‬

‫بسسسته مسسشسخص شسسده را حسسذف مينمايسد و فسسايسلهاي پسسيسکسربسنسدي آن را نسسيز‬

‫وضعيت بسته مشخص شده را نمايش خواهد داد‪.‬‬

‫فصل هشتم‪ :‬نصب و استفاده از برنامههاي کاربردي ‪236‬‬

‫مديريت آسان بستههاي نرمافزاري با ‪Synaptic‬‬

‫‪ Synaptic‬در حقيسسقت يسک رابسسط گسرافيسکي تسوانا و سهل الستفاده براي سيستم مديريت بستههاي‬ ‫نرمافزاري ‪ APT‬است میپردازيم‪ .‬امروزه اين ابزار را میتوانيد به شکل عادي و اصسسلح شده خود بر‬ ‫روي بسسياري از توزيعهاي مبتنسي بر دبيان پيدا کنيسد‪ .‬نمونسه اصسلح شده آن بسا شکسل و شمايسل ظاهري‬ ‫کمي متفاوت بر روي ‪ Ubuntu‬موجود است‪ Synaptic .‬از زمان توسعه اوليه خود تا کنون بسيار کاملتر‬ ‫شده و به ابزاري کامل قدرتمند تبديل شده است‪.‬‬ ‫اجراي ‪Synaptic‬‬

‫ابزار ‪ Synaptic‬در منوي ‪ Desktop‬زيسسرمنوي ‪ Administration‬بخسسسش ‪ Synaptic Package Manager‬قرار‬ ‫دارد‪ .‬مسير فايل اجرايي آن ‪ /usr/sbin/synaptic‬بوده و بسسسراي اجراي آن نياز به کلمه عبور کاربر ريشه‬ ‫خواهيد داشت‪ .‬شکل ‪ ۱-۸‬پنجره ‪ Synaptic‬را نمايش میدهد‪.‬‬

‫اصطلحات‬

‫پيش از شروع به کسسار بسسا ‪ Synaptic‬بايد با اصطلحاتي که در حين کار با اين ابزار با آنها سر و کار‬ ‫خواهيد داشت آشنا شويد‪ .‬در حين تشريح اين اصطلحات برنامه ‪ Synaptic‬نيز آماده استفاده خواهد‬ ‫شد‪.‬‬ ‫مخازن نرمافزاري(‪)Software Repositories‬‬

‫پيسش از ايسن در مورد مسسسخازن نرمافزاری صسحبت کرديسم‪ .‬مسسخازن نرمافزاري محلهايسي هسستند کسه‬ ‫‪ Synaptic‬بستههاي نرمافزاري را از آنهسا دريسسافت و بسر روي سيستم شما نصب میکند‪ .‬ايسسن مخازن‬ ‫میتوانند شسسامل ‪ ،CD، DVD‬شبکه محلي‪ ،‬وب و يا ‪ FTP‬باشند‪ .‬مخازن زيادي بر روي اينترنت براي‬ ‫بکارگيري بر روي سسيستمهاي مبتنسی بر دبسسسيان وجود دارنسد کسه تعدادي از آنهسا رسسما بسه پروژه دبيان‬ ‫وابسسته بوده و تعدادي نيسز بسه صسورت متفرقسه نگهداري شده و بهروز میشسسسوند‪ .‬همانطور کسه قبل هسم‬ ‫گفتيم‪ ،‬بدون اينکه مخازني را به ‪ Synaptic‬يا ‪ APT‬مسسعرفي نسماييد‪ ،‬قسسادر به کار کردن با آن و نصب‬ ‫بستههاي نرمافزاري نخواهيد بود‪ .‬مخسسسازن تعريف شده بر روي سيستم را میتوانيد از منوي ‪ Settings‬‬ ‫بخش ‪ Repositories‬مشاهده نماييد‪ .‬با کليک بر روي ايسسن منسسسو‪ ،‬پنجرهاي باز خواهد شد که ليست‬ ‫مخازن موجود بر روي سسيستم در آن نمايسش داده شده اسست‪ .‬بسا اسستفاده از دگمسسسههاي ‪ Up‬و ‪ Down‬‬ ‫موجسسسود در ايسسن پنجره میتوانيسد اولويست مخازن را بال و پاييسن کنيسد‪ .‬مخازنسي کسه بر روي سسيستم‬ ‫موجود بوده ولي غير فعال هستسند با رنگ خاکستري نمايش داده میشوند‪ .‬با گذاشتن تيک کنار اين‬ ‫مخازن میتوانيد آنها را فعال نماييد‪ .‬با استفاده از دگسسمه ‪ New‬هم امکان تعريف مخازن جديد فراهم‬ ‫میشود‪ .‬براي تعريف مخازن جديد چهار گزينه وجود دارد‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫نوع مخزن که شامل مخازن دودويي (‪ )Binary‬و کد منبع (‪ )Source‬است‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪ :URI‬که در اين فيلد بايد نشاني مخزن نوشته شود‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪ :Distribution‬که نام توزيعهاي موجود در مخزن است‪.‬‬

‫‪  237‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪‬‬

‫‪ :Sections‬عناوين زير بخشهاي موجود در يک توزيع مانند ‪ Main، Contrib‬و ‪.non­free‬‬

‫معمول در سسسايتهاي ارائه کننده مخازن ‪ APT‬اطلعات کاملي در مورد بخشهاي ذکسسر شده در اختيار‬ ‫کاربران قرار داده میشود و نيازي نيسست تسا زياد در ايسن مورد نگران باشيسد‪ .‬توجسه داشتسه باشيسد تنهسا از‬ ‫مخازني استفاده کنيد که با سيستم شما سازگاري دارند‪ .‬استفاده از مخازن ناسازگار باعث ايجاد اختلل‬ ‫و مشکسل در سسيستمتان خواهسد شسد‪ .‬بسسياري از توزيعهسا نيسز بهروز رسسانیهاي امنيتسي و پسس از انتشار‬ ‫خود را با استفاده از مخازن ‪ APT‬منتشر میکنند‪.‬‬

‫شکل ‪ ۱-۸‬پنجره‬

‫اصلی ‪Synaptic‬‬

‫اطلعات ايسن پنجره در يسسسسک فايسل پيکربندي در مسسيسسر ‪ /etc/apt/sources.list‬ذخيره میشود کسسسسه‬ ‫میتسسسوانيد آنرا به صسسسورت دستي هم ويرايش کنيد‪ .‬با استفاده از دگمه ‪ Delete‬هم میتوانيد مخازني‬ ‫را کسه بسه آنسسهسسا نياز نداريسد را از روي سسيستم حذف کنيسد‪ .‬در صسورتي کسه مخازن شمسا بسه صسورت‬ ‫ديسکهاي ‪ CD‬و ‪ DVD‬سازگار با ‪ APT‬هستند‪ ،‬براي اضسافه کردن آنها بايد از منوي ‪ Edit‬بخش ‪ Add‬‬ ‫‪ CD­ROM‬استفاده کنيد‪.‬‬ ‫اطلعات بستهها (‪)Package Information‬‬

‫پس از اينکه مخازن را بر روي سيستم تعريف کسرديد‪ ،‬بايد اطلعات موجود بر روي بستههاي آنها را‬ ‫دريافت کنيد‪ .‬براي اين منظور بايد از کليدهاي ‪ Ctrl+R‬و يا دگمه ‪ Reload‬مسسسوجسسود بسسر روي نوار‬ ‫ابزار برنامه استفاده کنيد‪ .‬در صورتي که مخازن تعريف شده بر روي اينترنت قرار دارند‪ ،‬براي دريافت‬ ‫ليست اطسسسلعات بستهها بايد به اينترنت متصل باشيد‪.‬‬ ‫بسته نصب شده (‪)Installed‬‬

‫بستهاي که توسط يک مربع سبز رنگ نمايش داده شده و اکنسسون بر روي سيستم نصب میباشد‪.‬‬

‫فصل هشتم‪ :‬نصب و استفاده از برنامههاي کاربردي ‪238‬‬

‫بسته نصب نشده (‪)Not Installed‬‬

‫بستهاي که توسط يک مربع سفيد رنگ نمايش داده شسده و بر روي سيستم نصب نيست‪.‬‬ ‫بسته شکسته (‪)Broken‬‬

‫بسستهاي کسه عمليات نصسب آن بر روي سسيستم بسسسسه درسستسسسي صسورت نگرفتسه و يسا در تداخسل بسا‬ ‫بسستههاي ديگري اسست‪ .‬ايسن بسسته توسسط يسک مربسع قرمسز رنسگ نمايسش داده میشود‪ .‬تسا ايسن مرحله بسا‬ ‫مهمترين اصطلحات ‪ Synaptic‬آشنا شده و ‪ Synaptic‬نيز کامل آماده استفاده است‪.‬‬

‫دگمههاي طبقهبندي‪/‬وضعيت‬

‫در پاييسن پنجره اصسلي ‪ Synaptic‬چهسسار دگمسه قسسسرار دارد کسه اجسسسازه دهسسيد آنسسسها را دگسسسمههسساي‬ ‫طبقهبندي‪/‬وضعيت بنساميم‪ .‬در زير اين دگمهها توضيح داده شدهاند‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫دگمسه ‪ :Sections‬بسا کليسک بر رو ايسن دگمسه‪ ،‬در سسستون سسمت چسپ برنامسه‪ ،‬دسستهبندیهاي بسستههاي نرمافزاري‬ ‫نما يش داده میشو ند که با کليک بر روي ه سر د ستهبندي‪ ،‬ب ستههاي نرمافزاري موجود در آن د سته نما يش داده‬ ‫میشوند‪.‬‬

‫‪‬‬

‫دگمه ‪ :Status‬با کليک بر روي اين دگمه‪ ،‬در ستون چپ برنامه‪ ،‬دستهبندیهاي بستههاي نرمافزاري با توجه به‬ ‫وضعيت آنها مانند نصب شده‪ ،‬نصب نشده و‪ ...‬نمايش داده میشود‪.‬‬

‫‪‬‬

‫دگمسه ‪ :Search‬بسا کليسک بر روي ايسن دگمسه‪ ،‬در سستون چسپ برنامسه‪ ،‬کليسد واژههايسي کسه از آنهسا براي جسستجوي‬ ‫بستههاي خاصي استفاده میکنيد‪ ،‬نمايش داده میشوند‪.‬‬

‫‪‬‬

‫دگمه ‪ :Custom‬با کليک بر روي اين دگمه‪ ،‬در ستون چپ برنامه‪ ،‬دستهبندیهاي بستههاي نرمافزاري با توجه به‬ ‫حالت سفارشي آنها مانند بستههاي قابل ارتقاء‪ ،‬بستههاي شکسته (‪ ،)Broken‬بستههايي که براي انجام تغييراتي‬ ‫علمتگذاري شدهاند‪ ،‬نمايش داده میشود‪ .‬امکان تعريف فيلترهاي سفارشي نيز براي اين بخش وجود دارد‪.‬‬

‫حذف‪ ،‬اضافه و ارتقاء بستهها‬

‫در ‪ Synaptic‬عمليات بلفاصله انجام نمیشود‪ .‬اين به اين معني است که کاربر بايد تمامي انتخابهاي‬ ‫خود را انجام داده و سپس تغييرات خود را اعمال نمايد‪ .‬براي انجام عمليات مورد نظر بر روي بستهها‪،‬‬ ‫بر روي آنهسا کليسک راسست کرده و سسپس عمليات مورد نظسر خود را اعسم از نصسب‪ ،‬ارتقاء و يسا حذف‬ ‫بسته را انتخاب کنيد‪ .‬براي انتخاب همزمان چندين بسته کافي است بر روي ليست بستهها کليد ‪ Ctrl‬را‬ ‫نگه داشته و سپس بر روي آنها کليک کنيد‪ .‬گزينههاي موجود در هنگام کليک راست عبارتند از‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ :Unmark‬عملياتي را که قرار است بر روي بسته خاصي انجام شود را ‪ Cancel‬میکند‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪ :Mark for installation‬بسته را براي نصب شدن علمتگذاري میکند‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪ :Mark for reinstallation‬بسته را براي نصب مجدد علمتگذاري میکند‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪ :Mark for upgrade‬بسته را براي ارتقاء علمتگذاري میکند‪.‬‬

‫‪‬‬

‫‪ :Mark for removal‬بسته را براي حذف علمتگذاري میکند‪.‬‬

‫‪  239‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫‪‬‬

‫‪ :Mark for complete removal‬بسته را براي حذف کامل شامل فايلهاي پيکربندي علمتگذاري میکند‪.‬‬

‫پس از اتمام‪ ،‬جهت اعمال تغييرات بر روي دگمه ‪ Apply‬موجود روي نوار ابزار برنامه کليک کرده و يا‬ ‫کليدهاي ‪ Ctrl+P‬را فشار دهيد‪ .‬با اين کار بستهها از مخازن که ممکن است ديسسسسکهاي محسلي و يا‬ ‫اينترنت باشد دريافت و سپس نصب و پيکربندي خواهد شد‪.‬‬

‫ساير عمليات‬

‫از ديگر عملياتي که با استفاده از ‪ Synaptic‬قابل انجام است میتوان به ارتقاء کامل سيستم با استفاده از‬ ‫گزينه ‪ Mark All Upgrades‬و تصحيح بستههاي شکسته شده با استفاده از گزينه ‪ Fix broken packages‬‬ ‫میباشد‪ .‬توجه داشته باشيد تا زماني که بسته شکسته بر روي سيستم وجود داشته باشد‪ ،‬امکان نصب‬ ‫بستههاي جديدتر وجسسود نخواهد داشت‪ .‬حسسالت ارتقاء به صورت پيشگزيده دستور ­‪apt­get dist‬‬ ‫‪ upgrade‬و گزينه ‪ Fix Broken packages‬نيز دستور ‪ apt­get ­f install‬را اجرا میکند‪.‬‬ ‫ذخيره و بازيابي بستههاي انتخاب شده‬

‫با استفاده از گزينههاي ‪ Read Markings، Save Markings‬و ‪ Save Markings as‬میتوانيد تغييراتي را که‬ ‫براي اعمال انجام دادهايد‪ ،‬ذخيره و در زماني ديگر و يا بر روي سيستم ديگري بازيابي نماييد‪.‬‬ ‫جستجوي بستهها‬

‫بسه راحتسي میتوانيسد بسستههايي را کسه بسه دنبال آنهسا هسستيد‪ ،‬در ‪ Synaptic‬جسستجو کنيسد‪ .‬کافسي اسست‬ ‫کليدهاي ‪ Ctrl+F‬را فشرده و متن مورد نظر را در پنجره باز شده تايپ کنيد‪ .‬امسسکان جستسسجو بسسا‬ ‫تسسسوجه بسسسه نسسام بسسستسسه‪ ،‬نسسسام و شرح بسسته‪ ،‬نگهدارنده‪ ،‬شماره نسسخه‪ ،‬وابسستگیهاي نرمافزاري و‪...‬‬ ‫وجود دارد‪ .‬در صسورتي کسه بسه دنبال بسسته خاصسي هسستيد کسه نام آنرا نمیدانيسد‪ ،‬توصسيه میکنيسم تسسسا‬ ‫گ سسزينه ج ستسجو با استفاده از ن سسام و ش سسرح بسسته را انستخاب کن يد‪ .‬ا ين گزينه پوشش ج ستجوي‬ ‫بهتري ايجاد میکند‪.‬‬ ‫قفل کردن و ‪ Force‬کردن بستهها‬

‫در صورتي کسه ما يل ه ستيد ب سته خاصسي در ارتقاءها يي که بر روي سيستم انجام میشود‪ ،‬به صورت‬ ‫ثابت نگه داشته شده و تغيير نکند‪ ،‬بسته يا بستههاي مورد نظر را انتخاب کرده و در منوي ‪ Package‬بر‬ ‫روي ‪ Lock version‬کليک کنيد‪ .‬در صورتي که دو نسخه مختلف از يک بسته بر روي مخازن معرفي‬ ‫شده بسسر روي سيسسستم مسوجسسود بساشسسد‪ ،‬بسا استفاده از قابليت ‪ Force version‬میتوانيد نسخه مورد‬ ‫نظسر خود را بر روي سسيستم نصسب کنيسد‪ .‬براي ايسن منظور‪ ،‬در منوي ‪ Package‬بر روي ‪ Force   version‬‬ ‫کليک کنيد‪.‬‬

‫فيلترهاي بستهها‬

‫‪ Synaptic‬داراي امکان بسسيار خوبسي بسسسراي تعسسسريف فيلترهاي مختلف بر روي بسستههاي نرمافزاري‬

‫فصل هشتم‪ :‬نصب و استفاده از برنامههاي کاربردي ‪240‬‬

‫اسست‪ .‬براي مشاهده فيلترهاي تعريسف شده و فيلترهاي موجود بر روي گزينسه ‪ Filters‬موجود در منوي‬ ‫‪ Settings‬کليک کنيد‪ .‬امکان تعريف فيلترها با توجه به وضعيت بستهها‪ ،‬طبقهبندیهاي موجود و شروط‬ ‫متني همانند آنچه در جستجو قابل استفاده است‪ ،‬وجود دارد‪ .‬فيلترهاي تعريف شده با کليک بر روي‬ ‫دگمه ‪ Custom‬قابل مشاهده خواهد بود‪.‬‬

‫نمايش مشخصات يک بسته‬

‫با کليک راست بر روي يک بسته و يا با انتخاب يک بسته و کليک بر روي منوي ‪ Package‬و انتخاب‬ ‫‪ ،Properties‬مشخصسسات بسسسته نمايسسش داده میشود‪ .‬مشخصسسات بسسسته شامسسل اطلعات عمومسسي‪،‬‬ ‫وابسسستگیهاي نسسسسرمافزاري‪ ،‬فايلهاي نصسسب شده (در صسسورت نصسسب بودن بسسسته بر روي سسسيستم)‪،‬‬ ‫نسخههاي موجود و شرح بسته میباشد‪.‬‬

‫کليدهاي ميانبر‬

‫ابزار ‪ Synaptic‬داراي کلسسيدهاي ميسسانبسري بسسراي انجسام آسانتر کارهاست‪ .‬با استفاده از اين کليدها‬ ‫میتسسسوانيد تعدادي از عمليات را بدون کليسک انجام دهيسد‪ .‬جسسدول ‪ ۱-۸‬کليدهای ميانسبر ‪ Synaptic‬را‬ ‫تشريح کرده است‪.‬‬ ‫جدول ‪۱-۸‬‬

‫کليد ميانبر‬

‫گزينههای ميانبر ‪Synaptic‬‬

‫عملکرد‬ ‫‪ Ctrl+R‬ليست بستهها را مجددا بارگذاري میکند‪.‬‬ ‫‪ Ctrl+F‬پنجره جستجو را باز میکند‪.‬‬ ‫‪ Ctrl+O‬پنجره مشخصات بسته نرمافزاري را انتخاب شده را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫‪ Ctrl+I‬بسته نرمافزاري انتخاب شده را براي نصب علمتگذاري میکند‪.‬‬ ‫‪ Ctrl+U‬بسته نرمافزاري انتخاب شده را براي ارتقاء علمتگذاري میکند‪.‬‬ ‫‪ Delete‬بسته نرمافزاري انتخاب شده را براي حذف شدن علمتگذاري میکند‪.‬‬

‫‪ Shift+Delete‬بسته نرمافزاري انتخاب شده را براي حذف کامل علمتگذاري میکند‪.‬‬ ‫‪ Ctrl+N‬تغييرات مورد و بستههاي علمتگذاري شده را ‪ Cancel‬میکند‪.‬‬ ‫‪ Ctrl+G‬تمامي بستههاي ممکن را براي ارتقاء علمتگذاري میکند‪.‬‬ ‫‪ Ctrl+E‬نصب نسخه خاصي از بسته را ‪ Force‬میکند‪.‬‬ ‫‪ Ctrl+P‬تغييرات علمتگذاري شده را اعمال میکند‪.‬‬ ‫‪ F1‬راهنماي ‪ Synaptic‬را نمايش میدهد‪.‬‬

‫تنظيمات ‪Synaptic‬‬

‫با کليک بر روي منوي ‪ Settings‬زير منوي ‪ Preferences‬پنجسسره تنظسسيمات بسسرنسسامه بسساز میشسسود‪.‬‬

‫‪  241‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫جسسدول ‪ ۲-۸‬پنجره تنظيمات ‪ Synaptic‬را به صورت اجمالي شرح داده است‪.‬‬ ‫جدول ‪۲-۸‬‬

‫لبه‬

‫پنجره تنظيمات ‪Synaptic‬‬

‫شرح‬ ‫‪ General‬در ايـن لبـه تنظيمات عمـــومي ماننـــد نـــوع ارتـــقاء‪ ،‬بــارگــذاري خــودکار‬ ‫اطلعات بســتهها‪ ،‬تعداد عمليات ‪ ،Undo‬نحوه اعمال تغييرات و‪ ...‬قابــل تنظيــم‬ ‫هستند‪.‬‬ ‫‪and‬‬ ‫‪ Columns‬در ايـن لبـه میتوانيـد سـتونهاي نمايـش داده شده در پنجره اصـلي و قلمهاي‬ ‫‪Fonts‬‬ ‫برنامه را تنظيم نماييد‪ .‬امکان تعيين ترتيب نمايش ستونها نيز وجود دارد‪.‬‬

‫‪ Colors‬در ايـن لبـــه میتـــوانـيد رنگهايـي را براي وضعيتهاي مختلف بسـتهها تنظيـم‬ ‫کنيد‪ .‬به طور پيشگزيده تعدادي رنگ تنظيم شده است‪.‬‬ ‫‪ Files‬در ايــن لبــه تنظيمات نحوه رفتار بــــا فــــايلهاي مــــوقـت مـــانند بســتههاي‬ ‫دريافـت شده‪ ،‬تاريخچـه فايلهـا و‪ ...‬قـــابـل تنظــيم اســت‪ .‬از همـــين لبـــه‬ ‫مـیتــوانيـد ايـن فايلها را به طور کامل از روي سيستم پاک کنيد‪.‬‬ ‫‪ Network‬در صورتي که شبکه شما براي اتصال به اينترنت از پراکسي استفاده میکند‪ ،‬در‬ ‫اين لبه میتوانيد تنظيمات پراکسي را وارد نماييد‪.‬‬ ‫‪ Distribution‬در صورتي که در مخازن خود انتشارهاي مختلــفي را تنظيم کرده باشيد‪ ،‬مانند‬ ‫‪ unstable، testing‬و‪ ...‬بـــا اسـتــفاده از تنظـــيمات مــوجـود در ايـن لبـه‬ ‫میتوانيد ترتيب اولويت مخازن و ‪ ...‬را تعيين کنيد‪.‬‬

‫مرجع استفاده از ‪ APT‬در پوسته فرمان‬

‫در ايسن بخسش آموزش سسيستم مديريست بسستههاي ‪ APT‬را بسا چنسد مثال عملي در خسط فرمان کامسل‬ ‫خواهيم نمود‪ .‬اکسنسون چسند مثال براي حذف و برداشتن بستهها ذکر ميکنيم‪ .‬همانطور که در بال نيز‬ ‫اشاره شد‪ ،‬براي حذف و اضافه کردن بستهها از طريق خط فرمان‪ ،‬از دو دستور ‪ apt­get‬و ‪ dpkg‬ميتوان‬ ‫اسستفاده نمود‪ apt­get .‬را وقتسي اسستفاده ميکنيسم کسه بسسته مورد نظسر در يکسي از مخازن قرار دارد‪ .‬کافسي‬ ‫است با دستور ‪ install‬فرمان نصب آنرا صادر نماييم‪ apt­get .‬در بانک اطلعاتي خود جستجو نموده و‬ ‫به ما اعلم خواهد کرد که کدام ديسک را در درايو قرار دهيم و يا اينکه به سايتي که در منبع تعيين‬ ‫شده است متصل شده و شروع به دريافت بسته خواهد نمود‪:‬‬ ‫‪# apt-get install abiword‬‬ ‫‪Reading package lists... Done‬‬ ‫‪Building dependency tree... Done‬‬ ‫‪The following extra packages will be installed:‬‬ ‫‪abiword-common libcairo2 libcairo2-dev libxml2 libxml2-dev‬‬ ‫‪Suggested packages:‬‬ ‫‪abiword-plugins abiword-plugins-gnome libcairo2-doc‬‬ ‫‪Recommended packages:‬‬ ‫‪abiword-help abiword-gnome‬‬ ‫‪The following NEW packages will be installed:‬‬ ‫‪abiword abiword-common‬‬ ‫‪The following packages will be upgraded:‬‬ ‫‪libcairo2 libcairo2-dev libxml2 libxml2-dev‬‬ ‫‪4 upgraded, 2 newly installed, 0 to remove and 412 not upgraded.‬‬ ‫‪Need to get 6716kB of archives.‬‬

‫فصل هشتم‪ :‬نصب و استفاده از برنامههاي کاربردي ‪242‬‬ ‫‪After unpacking 15.2MB of additional disk space will be used.‬‬ ‫?]‪Do you want to continue [Y/n‬‬

‫بزرگتريسسن مزيسست ‪ ،apt­get‬همانطور کسسه قبل نيسسز اشاره شسسد‪ ،‬در ايسسن اسسست کسسه تسسسمسامي فايل هسسا و‬ ‫واب ستگيهاي نرمافزاري ب سته مش خص شده‪ ،‬ه سمسانطور که در مثال بال مشاهده ميکنيد‪ ،‬ن يز ن سصسب‬ ‫خسواهسنسد شسد و عمليات نصب بدون مشکل وابسسستسگيها بسه اتسمام خسواهد رسيد‪.‬‬ ‫دسستسور ‪ dpkg‬را هسنگامي استفاده مينماي يد که ي سک ب سسته منفرد ‪ deb‬از اينتر نت دريافت کردها يد و‬ ‫مايليد آنرا در سيستمتان نصب نماييد‪:‬‬ ‫‪# dpkg -i totem_1.4.1-parsix1_all.deb‬‬

‫البسته توجه داشته باشيد که در اين صورت ديگر وابستگيهاي نرمافزاري بسته به همراه آن نصب نشده‬ ‫و بسستههاي مورد نياز احتمالي اعسسلم خواهند شد‪ .‬براي حذف يک بسته ميتوانيد دستور زير را وارد‬ ‫نماييد‪:‬‬ ‫‪# apt-get remove vim‬‬ ‫‪Reading Package Lists... Done‬‬ ‫‪Building Dependency Tree... Done‬‬ ‫‪The following packages will be REMOVED:‬‬ ‫‪kdeaddons kvim vim vim-common vimpart‬‬ ‫‪0 upgraded, 0 newly installed, 5 to remove and 1 not upgraded.‬‬ ‫‪Need to get 0B of archives.‬‬ ‫‪After unpacking 17.5MB disk space will be freed.‬‬ ‫]‪Do you want to continue? [Y/n‬‬

‫و يسا‪:‬‬

‫‪# dpkg -r totem‬‬

‫همسانطور که در مثال بال مشاهده ميکنيد‪ ،‬در صورتي که از ‪ apt­get‬استفاده نماييد‪ ،‬همانند زمان نصب‪،‬‬ ‫هنگام بسرداشته شدن بسسته نيز بستههاي وابسته به آن همراه آن حذف خواهند شد‪ .‬البته سيستم در اين‬ ‫مورد سوال خواهد کرد تا اشکالي ايجاد نشود‪.‬‬

‫آشنايي با ابزار ‪Alien‬‬

‫برخسي اوقات بسستههاي دبيان يسک نرمافزار خاص پيدا نميشونسد‪ ،‬البتسه بسه ندرت و يسا بسه دليسل ديگري‬ ‫مجبور هستيد تا يک بسته را به بسته ديگر تسبسديسل نسماييد‪ .‬يکي از ابزارهايي که براي اين کار موجود‬ ‫اسسست‪ ،‬ابسسزار ‪ alien‬ميباشسد کسه بسا اسستفاده از آن خواهيسد توانسست بسستههاي ‪ deb‬را بسه ‪ rpm  ،tgz‬و‬ ‫بلعکسس تبسسديسل نماييسد‪ .‬البتسه بدليسل پيچيدگيهايسي کسه وجود دارد‪ ،‬برخسي اوقات ‪ alien‬ممکسن اسست‬ ‫نتواند درست عمل نمايد و در چنين مواردي است که بايد دست به کار شده و برنامه را بطور دستي‬ ‫کامپايسل و نصسب نماييسد کسسه جلوتسر در ايسن مورد نيسز صسحبت خواهسم کرد‪ .‬بسا اسستفاده از ابزار ‪،alien‬‬ ‫قادريد بستههاي زير را به فرمت دبيان تبديل نماييد‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫بستههاي ‪RPM‬‬

‫‪‬‬

‫بستههاي ‪SLP‬‬

‫‪‬‬

‫بستههاي ‪tgz‬‬

‫‪  243‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫توجه داشته باشيد که براي تبديل بستهها به يکديگر بايد در حالت کاربر ريشه قرار داشته باشيد‪.‬‬ ‫دستورات و گزينههاي ابزار ‪alien‬‬

‫اين فرامين و گزينهها را بايد به همراه دستور ‪ alien‬بکار ببريد‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ -d‬يا ‪--to­rpm‬‬

‫‪‬‬

‫‪ -r‬يا ‪--to­rpm‬‬

‫‪‬‬

‫‪--to­slp‬‬

‫تبديل از يا به فرمت دبيان‪ .‬اين گزينه پيشگزيده است‪.‬‬ ‫تبديل از يا به فرمت ‪.RPM‬‬

‫تبديل از يا به فرمت ‪.SLP‬‬

‫تبديل از و يا به فرمت ‪ tgz‬مخصوص لينوکس ‪ .Slackware‬ايسسن گسزيسنه بسا بستههاي‬ ‫‪ -t‬يا ‪--to­tgz‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ tar‬شده کدهاي منبع عمل نخواهد کرد‪.‬‬ ‫‪ -i ‬يسا ‪ --install‬بسا افزودن ايسن دسسستور‪ ،‬بسسسسته پسسس از تسسبسديل شسسدن‪ ،‬بطور خودکار نصسب خسسواهسد‬ ‫شسد‪ .‬البته در اين صورت ديگر بستهاي را مشاهده نخواهيد کرد‪ .‬بنابراين در صورتي که مسايسليد بستههاي‬ ‫دبيان توليد شده را براي خود نگهداري نماييد‪ ،‬از اين گزينه استفاده نکنيد‪.‬‬

‫هسمانطور که گفته شد‪ ،‬دستور ‪ alien‬ممکن است در برخي موارد نتواند بستهها را به درستي به يکديگر‬ ‫تبديسل نمايسد‪ .‬مسن بسه شخصسه چنديسن بسسته از بسستههاي کوچسک گرفتسه تسا بسستههاي بزرگ را آزمايسش‬ ‫کردم‪ .‬هسيچکدام از آنها حين تبديل شدن دچار اشکال نشدند‪ .‬اشکالي که من در تبديل بستهها به آن‬ ‫برخورد کردم‪ ،‬عسسدم بسسررسسي ‪ Dependencies‬يسا وابسستگيهاي نرمافزاري بود‪ .‬بسه طوري کسه يکسي از‬ ‫بستهها بدون مسشسکل تسبسديل و نصب شد‪ ،‬ولي هنگام اجرا خطايي حاکي از عدم تطابق يک نسخه از‬ ‫کتابخانههاي موجود با نسخه مسورد نسياز را ميداد‪ .‬البته برخي از بخشهاي اين نرمافزار بدون مشکل‬ ‫اجرا ميشود‪ .‬براي مثال‪:‬‬ ‫‪# alien -di php4-4.3.8-i386.rpm‬‬

‫در مثسسال بسسال‪ ،‬بسسته ‪ php4‬از فرمست ‪ rpm‬بسه ‪ deb‬تبديسل شده و سسپس بسا اسستفاده از ‪ apt‬بسه صسورت‬ ‫خودکار روي سسيستم نسسصب خسسواهسد شسسد‪ .‬تسسوجسه داشسسته باشيسد‪ ،‬هنگامسي کسه بسستهاي را تبديسل‬ ‫ميکنيد‪ ،‬سيستم نسامسگسذاري آن مسطابق بسا قساعده بسته مقصد تغيير داده ميشود‪ .‬براي مثال خروجي‬ ‫دسسستور بال‪ ،‬بسسسته ‪ php4_4.3.8­i386.deb‬اسسست‪ .‬همانطور کسسه ميبينيسسد‪ ،‬نامگذاري آن مطابسسق بسسا روش‬ ‫بستههاي دبيان ميباشد‪.‬‬

‫نصب نرم افزار با استفاده از کدهاي منبع‬

‫در صسسورتي کسسه هيسچ کسد اجرايسي براي نرمافزار مورد نياز وجسسود نسسداشته بسساشسد‪ ،‬و يسسا نياز داشتسه‬ ‫باشيد تسا نسرمافزار مسربوطه را مطابق نياز خود تغيير دهيد‪ ،‬بايد از کد منبع استفاده نماييد‪ .‬کدهاي منبع‬ ‫ممکن است هم بصورت بسته هاي ‪ rpm‬يا ‪ deb‬و هم بصورت بسته هاي ‪ tar/gz‬وجود داشته باشند‪.‬‬ ‫مسسعسمول در اکسسثر اوقات هنگام کامپايسل و نصسب برنامههاي کاربردي بسا اسستفاده از کدهاي منبسع بسه‬ ‫خوبي پيش رفته و اشکالي پيش نميآيد‪ .‬ولي براي اينکه بتوانيد بهتر اشکالت احتمالي را رفع نماييد‪،‬‬ ‫دانستن برنامه نويسي برايتان بسيار مفيد خواهد بود‪.‬‬ ‫بسسه طسسور کلي اسستفاده از کدهاي منبسع براي کاربرانسي کسه تازه کار بسا گنسو‪ /‬لينوکسس را آغاز کردهانسد‪،‬‬

‫فصل هشتم‪ :‬نصب و استفاده از برنامههاي کاربردي ‪244‬‬

‫ممکن اسست کمي دشسوار باشد‪ .‬پس بهتر است پس از اينکه مقداري با تجربه تر شديد‪ ،‬از اين بستهها‬ ‫استفاده نماييد‪ .‬براي کاربران مبتدي‪ ،‬استفاده از بستههاي آماده نصب مانند ‪ rpm‬و ‪ deb‬بسيار راحت تر‬ ‫است‪.‬‬ ‫البته در صسورتسي که کنجکاو هستيد و مايليد اين نوع نصب را هم آزمايش نماييد‪ ،‬من شما را بر حذر‬ ‫نميدارم‪ .‬فقط دقت کنيد که چه کاري را داريد انجام ميدهيد‪.‬‬ ‫براي اينکه بتوانيد از کدهاي منبع براي توليد برنامهها استفاده کنيد‪ ،‬به ابزارهايي مانند‬ ‫کـامـپـايلرها و لـيـنکرها و کـتابخانهها نـيـاز داريد‪ .‬مـجـموعه اين ابزارها تحت عنوان‬ ‫‪ Development Tools‬مـوجـود هـستند‪ .‬بـراي ايـنـکه قـادر باشيد تا برنامههاي موجود‬ ‫بـصورت کـدهاي مـنبع را کـامـپـايل و نصب نماييد‪ ،‬حتما به اين ابزارها نياز داريد‪ .‬در‬ ‫صـورتي کـه هنگام نصب دبيان آنها را نصب نکردهايد‪ ،‬کافي است که برنامه ‪ tasksel‬را‬ ‫اجـرا کـرده و گـزيـنه ‪ Development Tools‬را براي نصب شدن انتخاب نماييد‪apt-get .‬‬ ‫ديسکهاي نصب را درخواست کرده و يا به اينترنت متصل خواهد شد‪.‬‬

‫استفاده از بستههاي ‪ tar/gz‬و ‪tar/bz2‬‬

‫تقريبا تمام بسته هاي کد منبع که در اينترنت موجود هستند‪ ،‬با اين دو فرمت ارائه ميشوند‪ .‬بستههاي‬ ‫‪ bz2‬بسه جسسهت فسسشسردگي بسسيشتر داراي حجسم کمتري هسستند‪ .‬براي باز کردن ايسن نوع بسستهها بسه‬ ‫نرمافزار ‪ bzip2‬نسسيساز خسسواهسيد داشست‪ .‬براي اسستفاده و نصسب نرم افزارهايسي کسه بسا ايسن بسسته هسا ارائه‬ ‫ميشوند بايد مراحل زير را انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫بسته مربوطه را از اينترنت و يا ‪ CD‬در يک دايرکتوري خالي کپي نماييد‪.‬‬

‫‪ ‬بسسسته را بسا استفاده دستور ‪ tar‬از حالت فشردگي خارج نماييد‪ .‬اين دسسستور تسمام فسايلهاي موجود در‬ ‫بسته را در يک دايرکتوري درون دايرکتوري جاري باز ميکند‪ .‬به مثال زير توجه کنيد‪:‬‬ ‫‪$ tar -zxf mycoolapp.tar.gz‬‬

‫و براي بستههاي ‪:bz2‬‬ ‫‪‬‬

‫با استفاده از دستور ‪ cd‬وارد دايرکتوري مربوطه شويد‪.‬‬

‫‪$ tar -zjf mycoolapp.tar.bz2‬‬

‫‪ ‬در صورتي کسه هسمسراه با بسته فايسسلهايي بسه نام ‪ INSTALL‬و يا ‪ README‬ارائه شده است‪ ،‬ابتدا حتما‬ ‫آنها را مطالعه نماييد‪.‬‬ ‫‪ ‬در مرحله بعدي بايد بسسته را براي کامپايل شسسدن پسيسکسربندي نسمساييد‪ .‬بسراي ايسن منظور بايد از دستور‬ ‫‪ configure‬استفاده نماييد ‪ .‬به مثال زير توجه نماييد‪:‬‬ ‫‪$ ./configure‬‬

‫حــتـما و حتــما فايلهاي ‪ INSTALL‬و ‪ README‬همراه بـا بسـته را مطالعـه نماييـد‪ .‬ممکـن‬

‫اسـت کـه براي پــيکربنـدي بسـته لزم باشـد تـا آرگومانهاي ديگري بـه دسـتور ‪configure‬‬

‫اضافه نماييد‪.‬‬

‫ايسن دستور بسته براي را بسراي کامپايل شدن آماده نموده و فايلهاي لزم براي اين کار را ايسجساد مسيکند‪.‬‬ ‫ضمنا در صورتسي کسسه از شسما آرگسسومان يسا گزينهاي دريافت کرده باشد‪ ،‬آنرا نيز در فايلهاي مربوط به‬

‫‪  245‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫کامپايل و نصب اعمال ميکند‪.‬‬ ‫‪ ‬در صورتي کسسه هسمسه چسيز بسه خوبي پيش رفت و هيچ پيام خطايي مشاهده نکرديد‪ ،‬اکنون بايد برنامه را‬ ‫کامپايل نماييد‪ .‬براي ايسن مسنظور بايد از دستور ‪ make‬استفاده کنيد‪ .‬به مثال زير توجه کنيد‪:‬‬ ‫‪$ make‬‬

‫‪ ‬خسوب در ايسن مسرحسله کامپيوترتسان شروع به کامپايل کردن برنامه ميکند‪ .‬در صورتي که برنامه بزرگي‬ ‫را کامپايل کسنيد و يسا پسردازنده کسامسپيوتسرتان قسديمي باشد‪ ،‬ممکن است اين بسخش کسمي طسول بسکشد‪ .‬در‬ ‫صسورتي کسه پسس از اتسمام کار هيچگونه پيغام خسطايي روي صسفحه مشاهده نکرديد معني آن اين است که‬ ‫برنامه بدون هيچ مشکلي کامپايل شده است و اکسنسون آمساده نسصب مسي بساشد‪ .‬بسراي نسصب برنسسامه بسايد‬ ‫مجوزهاي کاربر ريشه را داشته باشيد‪ .‬براي اين کار از دستور ‪ su‬براي ورود به حسالست کسساربسر ريسسشسه‬ ‫استفاده کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬براي نصب بسسرنسامسه کسامسپايل شده بايد از دسستور ‪ make intall‬استفاده کنيد‪.‬با اين کار برنامه در مسحل‬ ‫خسود نسصب شسده و از اين پس ميتوانيد آنرا از خط فرمان اجرا نماييد‪ .‬به مثال زير توجه کنيد‪:‬‬ ‫‪$ make install‬‬

‫پس از اينکه نصب برنامه نيز به موفقيت به پايان رسيد‪ ،‬مي توانيد با استفاده از دستور ‪ rm‬و گسزينه ‪ R‬تمام‬ ‫فسايلهاي کد منبع را پاک کنيد تا فضاي ديسک بسسي جسهست اشسغسال نشود‪ .‬در صورتي کسه فسقسط بسخواهيد‬ ‫بسرنسامه کسسامسپايل شده را از داخل کدهاي منبع پاک کرده و کسدهساي مسنسبع را نسگهداري کسنيد‪ ،‬از دسستور‬ ‫‪ make clean‬استفاده کنيد‪ .‬به مثال زير توجه نماييد‪:‬‬ ‫‪$ make clean‬‬

‫‪ ‬بسرخي بسستههاي کسسد مسسسنبع‪ ،‬گسزيسنسه ‪ make uninstall‬را نسيز پسشتيباني ميکنند که از طريق آن ميتوانيد‬ ‫برنامهاي را که نصب کردهايد‪ ،‬از روي کامپيوترتان پاک کنيد‪.‬‬

‫بهروز رساني سيستم با استفاده از ‪apt-get‬‬

‫قابليتهاي شگفست انگيسز سسيستم مديريست بسستههاي نرمافزاري ‪ APT‬بهروز رسساني سسيستم را بسسسسيار‬ ‫آسسسان نموده اسست‪ .‬علوه بر امکانسی کسه ‪ Synaptic‬برای ارتقاء سسيستم در اختيار شمسا قرار میدهسد‪ ،‬از‬ ‫طريسق خسط فرمان نيسز میتوانيسد بسه سسادگی سسيستم را بهروز نماييسد‪ .‬مخازن پارسسيکس گنسو‪/‬لينوکسس و‬ ‫دبيان بسه طور متداوم بهروز رسسانی میشونسد و برای دريافست ايسن بسه روز رسسانیها بايسد بسه روش زيسر‬ ‫عمل نماييد‪ .‬ابتدا دستور ‪ apt­get update‬را برای دريافت جديدترين اطلعات بستهها از مخازن تعريف‬ ‫شده بر روی سيستم وارد نماييد‪ .‬لزم به ذکر نيست که برای اين منظور بايد در حالت کاربر ريشه قرار‬ ‫داشته و به اينترنت نيز متصل باشيد‪.‬‬ ‫‪# apt-get update‬‬

‫دريافت اطلعات بهروز شده بستهها ممکن با توجه به سرعت اتصال اينترنت شما ممکن است چند‬ ‫دقيقهای به طول انجامد‪ .‬پس از اتمام‪ ،‬برای شروع فرايند ارتقاء میتوانيد از دستور زير استفاده نماييد‪:‬‬ ‫‪# apt-get dist-upgrade‬‬

‫بسسا ت سايپ ايسسن دستور ب ستههاي بهروز شده دريافت و نصب شده‪ ،‬سيستمتان به روز خواهسد شسد! به‬ ‫همين آساني‪.‬‬

‫فصل هشتم‪ :‬نصب و استفاده از برنامههاي کاربردي ‪246‬‬

‫با استفاده از ‪ apt-get upgrade‬هم خواهید توانست سيستم خود را بهروز کنيد‪ ،‬ولی گزينه‬ ‫‪ dist-upgrade‬محاسبه وابستگیهای نرمافزاری را به نحو بهتری انجام ميدهد‪.‬‬

‫فصل نهم‬ ‫مديريت سيستم‬

‫‪  247‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫نقشهاي يک مدير سيستم‬ ‫مـوفقيت يک سيستم کامپيوتري پايدار‪ ،‬امن و کارا تا حدود زيادي به مدير سيستمي که نگهداري از آن‬ ‫را بر عهده دارد‪ ،‬بر ميگـردد‪ .‬مـعمول نگهداري‪ ،‬تنظيم و بروز رساني سيستم براي حفظ آن در بهترين‬ ‫شرايط کاري‪ ،‬وظيفه چندان آساني نيست‪.‬‬ ‫شـغل مـدير سيستم ميتواند علوه بر مديريت و نگهداري از سيستم‪ ،‬پشتيباني از کاربران نيز باشد‪ .‬در‬ ‫زير ليستي از وظايفي را کـه مـمکن است بر عهده يک مدير سيستم باشد‪ ،‬مشاهده مينماييد‪.‬‬ ‫‪ ‬رو شن و خام ـوش کردن سيستم شـما مـمـکن اسـت دوسـت نـداشـته بـاشيد که هرکسي که داراي يک‬ ‫حساب کاربري بر روي يک سـيستم اسـت‪ ،‬قادر به روشن و خاموش کـردن آن بـاشـد‪.‬‬ ‫‪ ‬حسـابهاي کـاربري ايـجاد حـسـابهاي کـاربري يـکي از امـور بسـيار پايهاي يک مدير سـيستم است‪.‬‬ ‫بـسـياري از شبکهها داراي سياستهاي خـاصـي براي حسابهاي کاربران خـود هـستند و مـدير سـيستم‬ ‫بـايد اعمالگر اين سياستها باشد‪.‬‬ ‫‪ ‬امنيت امــنترين سـيستمها سيستمي است که به جايي متصل نيست و تنها يک کاربر با آن کـار ميکند!‬ ‫الـبته ايـن کـار عملي نيست‪ .‬بنابراين بـايـد حقوق دسترسي کاربران به گونهاي تنظيم گردد که دسترسي به‬ ‫منابع سيستمي همراه با کنترل و محدوديت امکانپذير باشد‪.‬‬ ‫‪ ‬مـانيتور کردن منابع سيستمي هـر سـيستمي نــياز دارد تـا بـطور دائـم مـانـيتور شود‪ .‬اين کـار مـمکن‬ ‫اسـت تـوسط اسـکريپتها و يا نرمافزارهاي خاصي صورت گيرد تا در مواقع لزم مدير سيستم بتواند بـا‬ ‫مـداخله به موقع خـود مـانـع از کـار افـتـادن بـخش يا بخشهايي از سيستم گردد‪ .‬ديسـکها پـر مـيشوند‪،‬‬ ‫پــردازندهها درگيـر پــردازشهاي سـنگين ميشونـد‪ ،‬سـيـسـتمها ‪ Overload‬مــيشــونـد و ايــن وظــيـفـه‬ ‫مـدير سيستم است که آنها را در حال کار نگاه دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬خودکار سازي برخي وظايف اين امر وظيفه بسـيـار مـهـم و دشواري است‪ .‬خودکار سازي مـمکـن اسـت‬ ‫شـامـل نوشتن اسکريپتهاي خاص و تنظيم نرمافزارهاي کاربردي خاصي باشد تا بتوانند بـرخـي از امور‬ ‫روزمره را بر عهده گرفته و از اين طريق قابليت اطمينان و پايداري سـيـستم را بـالتـر بـبـرنـد‪ .‬خـودکـار‬ ‫سـازي مـيتواند اموري مانند پشتيبان گيري از سـيستم و تجزيه و تحليل فايلهاي ثبت رخداد را بـر عهده‬ ‫بـگـيرد و هـمـچنين مـيتواند تا حد زيـادي در وقـت مدير سيستم صرفه جويي نمايد‪ .‬با تهيه و نــوشـتـن‬ ‫اسکريپتهاي مديريتي خواهيد توانست از تايپ تعداد زيادي دستور در طي روز خودداري کنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬ديسـکهـاي سـخت و فـايـل سيستمها ديـسـکهـاي سـخت و فايل سيستمها داراي نقش بـسيـار مهم و‬ ‫پايهاي در عملکرد سيستمعامل هستند‪ .‬هر گونه کاستي و نقص در عـمـلکرد آنـهـا مــيتــوانــد بـاعث افت‬ ‫عملکرد يــا توقــف کلي ســيستم گردد‪ .‬اقداماتــي نظيــر بررســي دائمــي فضاي ديســک و احتمال تـــعـريف‬ ‫ســهميههاي فضـا (‪ )Disk Quota‬جــهت کــاربـران مـــيتـواند بــاعـث جــلـوگـيري از مصـرف کـل فضاي‬ ‫موجود توسط کاربران خاص گردد‪.‬‬ ‫‪ ‬پـشـتيبانگيري و بـازگـرداندن نـسـخههاي پشتيبان هـيـچ چيزي نـمـيتـواند مـانـنـد يـک پشتيبان خوب‬ ‫هنگام از دست رفتن دادهها نجـات بـخـش باشد‪ .‬يک پشتيبان گيري مناسب ميتواند باعث صرفهجوييهاي‬ ‫ميليونـي در مـواقـع اشـکال و از دسـت رفـتـن دادهها شـود‪ .‬اين وظيفه کـه امکـان خـودکـار کـردن آن به‬ ‫سادگي امکانپذير است‪ ،‬بايد يکي از اولويتهاي اوليه هر مدير سيستم باشد‪.‬‬

‫فصل نهم‪ :‬مديريت سيستم ‪248‬‬

‫با مرور اين ليست‪ ،‬اکنون ديد بهتري از گستردگي سطح وظايف و مسئوليتهاي يک مدير سيستم دارا‬ ‫هسـتيد‪ .‬در محــيطهـايي بــا چــند صـد کاربر و دههـا ايسـتگاه کاري و چنديـن سـرويسدهنده مختلف‪،‬‬ ‫امر مديريت سيستم بين چند نفر تقسيم ميگردد‪.‬‬

‫مدير سيستم و حساب ريشه (‪)Root Account‬‬

‫هنگامـي کـه پارسـيکس گنـو‪ /‬ليــنوکـس را بــر روي کــامپيوتر خود نصـب ميکنيـد‪ ،‬اجبارا بايـد کلمـه‬ ‫عبوري را بعنوان ک ـلـمه عبور ري شه وارد نماي يد‪ .‬تمامـي سيستمهاي گنـو‪ /‬لينو کس داراي يک ح ساب‬ ‫ريشـه يـا ‪ root‬هسـتند‪ .‬ايــن حســاب داراي حقوق دسـترسي کامـل بـه تمامـي سـرويسها‪ ،‬نرمافزارهـا‪،‬‬ ‫تنظيمات و کنترلهاسـت‪ .‬بـا اسـتفاده از ايـن حســاب شــما ميتــوانيد هـر کاري را کـه ميخواهيـد يـا‬ ‫نميخواهيــد انجام دهيــد‪ .‬بــه همراه ايـــن قدرت‪ ،‬خطــر جايگزيــن يــا پاک کردن تصــادفي فايلهاي‬ ‫پيکربندي‪ ،‬برهـم زدن تنظيمات سـيستم و يـا پــاک کردن فايلهاي سـيستمي نيـز وجود دارد‪ .‬بـه دليـل‬ ‫همين قدرت است که هميشه حساب کاربر بايد به کنسول محلي ماشين محدود شود‪ .‬حساب ريشه‬ ‫نبايد در اختيار همه کس قرار گيرد‪.‬‬

‫استفاده از دستور ‪su‬‬

‫بـعنوان مدير سيستمي که بصورت يک کاربر بر روي سيستم کار ميکنيد‪ ،‬ممکن است گاه و بيگاه نياز‬ ‫به سطح دسترسي کاربر ريشه پيدا کنيد‪ .‬يک روش براي اين کار خروج از سـيستم و ورود به صورت‬ ‫کاربر ريشه است‪ .‬اين عمل زمانبر بوده بايد تـمـامي بـرنامههاي کاربردي خود را به اين منظور متوقف‬ ‫نماييد و يا ميتوانيد با استفاده از دستور ‪ su‬به سطح دسترسي کاربر ريشه يا ‪ superuser‬ارتقاء پيدا‬ ‫کنيد‪ .‬بـا ايـن کـار ديـگر نيازي به خروج از سيستم و ورود مجدد نميباشد‪ .‬دستور ‪ su‬کلمه عـبـور‬ ‫ريشه را درخواست کـرده و شـما ميتوانيد با همان حقوقي که کاربر ريشه داراست‪ ،‬کارهاي خود را‬ ‫انجام دهيد‪ .‬پس از اتمام کار‪ ،‬با تايپ دستور ‪ ،exit‬حقوق دسترسي شما به حد کاربر قبلي باز خواهد‬ ‫گشت‪.‬‬ ‫معمـول تـوصيه ميشود بجـاي استفاده مستقيم از دستور ‪ ،su‬خود را عادت دهيد تا از‬ ‫‪ /bin/su‬اسـتفاده نماييـد‪ .‬ايــن کــار در صـورتي کـه نسـخهاي قلبـي از ايـن دسـتور براي‬ ‫نفوذ در سيستم قرار داده شده باشد‪ ،‬بـه طـوري که از طريق متغييرهاي محيطي شما‬ ‫قابل اجرا باشد‪ ،‬از لو رفتن احتمالي کلمه رمز ريشه جلوگيري خواهد کرد‪.‬‬

‫از دستـور ‪ su‬مـيتوانيد به روشهاي مختلفي استفاده نماييد‪ .‬بکارگيري آن بدون هيچ گزينهاي‪ ،‬شما را‬ ‫در صـورت وارد کـردن کلـمه عبـور صـحيح‪ ،‬بصورت کاربر ريـشه وارد سيـستم خواهد کرد‪ .‬تمامي‬ ‫رخدادهاي مرتبـط بـا دسـتور ‪ su‬در فايـل ‪ /var/log/auth‬ثبـت ميشونـد‪ .‬شکـل اجرايـي ايـن دسـتور بـه‬ ‫صورت زير است‪:‬‬ ‫]]‪# su [OPTIONS] [-] [username [ARGS‬‬

‫‪  249‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫کاربـرد ايـن دسـتور بسيار فـراتر از ورود بصورت کاربر ريشه است‪ .‬با اضافه کردن يک نام کاربري‬ ‫به آن‪ ،‬بــا آن کـاربـر وارد سيستم خـواهـيد شـد‪ .‬از ايـن قابليت ميتوانيد براي آزمايش حسابهايي‬ ‫که جديدا ايجاد ميکنيد‪ ،‬استفاده نماييد‪ .‬در صورتي که در بين دستور ‪ su‬و نام کاربري يک خط تيره‬ ‫قرار دهيــد‪ ،‬از پـــوسته فرمان خاص همان کاربر اســتفاده خواهــد شــد‪ .‬ممکــن اســت کاربري از ‪ bash‬‬ ‫استفاده کند و ديگري از ‪ sh‬و به همين ترتيب‪:‬‬ ‫‪# su - alan‬‬

‫با استفاده از گزينه ‪ -c‬ميتوانيد بطور موقت با کاربر مشخص شده وارد سيستم شده‪ ،‬دستوري را اجرا‬ ‫و سـپس به کـاربر اصلي بازگرديد‪ .‬براي مثال فرض کنيد هنگام کار نياز پيدا ميکنيد تا وضعيت شبکه‬ ‫را بررسـي نماييـد‪ .‬براي ايـن کار لزم نيسـت حتمـا ابتدا وارد شده‪ ،‬دسـتور را اجرا کنيـد و سـپس خارج‬ ‫شويد‪ .‬اضافه کردن گزينه ‪ -c‬تمامي اين کارها را براي شما انجام خواهد داد‪:‬‬ ‫‪$ su -c ifconfig‬‬ ‫‪Password:‬‬ ‫‪eth0‬‬ ‫‪Link encap:Ethernet HWaddr 00:0F:3D:CA:B8:5D‬‬ ‫‪inet addr:192.168.0.2 Bcast:192.168.0.255 Mask:255.255.255.0‬‬ ‫‪inet6 addr: fe80::20f:3dff:feca:b85d/64 Scope:Link‬‬ ‫‪UP BROADCAST MULTICAST MTU:1500 Metric:1‬‬ ‫‪RX packets:0 errors:0 dropped:0 overruns:0 frame:0‬‬ ‫‪TX packets:3 errors:0 dropped:0 overruns:0 carrier:0‬‬ ‫‪collisions:0 txqueuelen:1000‬‬ ‫)‪RX bytes:0 (0.0 b) TX bytes:238 (238.0 b‬‬ ‫‪Interrupt:16 Base address:0xd000‬‬ ‫‪Link encap:Local Loopback‬‬ ‫‪inet addr:127.0.0.1 Mask:255.0.0.0‬‬ ‫‪inet6 addr: ::1/128 Scope:Host‬‬ ‫‪UP LOOPBACK RUNNING MTU:16436 Metric:1‬‬ ‫‪RX packets:321 errors:0 dropped:0 overruns:0 frame:0‬‬ ‫‪TX packets:321 errors:0 dropped:0 overruns:0 carrier:0‬‬ ‫‪collisions:0 txqueuelen:0‬‬ ‫)‪RX bytes:20792 (20.3 KiB) TX bytes:20792 (20.3 KiB‬‬

‫‪lo‬‬

‫و در صورتي که دستور داراي آرگومان است‪ ،‬مانند مثال زير عمل کنيد‪:‬‬ ‫‪Documents‬‬ ‫‪FreeFarsi.tar.bz2‬‬ ‫‪Gnu-Linux.tar.gz‬‬ ‫‪Gnu.html‬‬ ‫‪Mail‬‬ ‫‪Open Source.html‬‬ ‫‪Open Source.pdf‬‬

‫‪23:24‬‬ ‫‪2004‬‬ ‫‪18:53‬‬ ‫‪18:56‬‬ ‫‪19:47‬‬ ‫‪23:09‬‬ ‫‪23:05‬‬

‫‪23‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪15‬‬

‫‪Oct‬‬ ‫‪Apr‬‬ ‫‪Jun‬‬ ‫‪Jun‬‬ ‫‪Nov‬‬ ‫‪Jun‬‬ ‫‪Jun‬‬

‫‪# su -c 'ls -l /home/alan' alan‬‬ ‫‪total 31126‬‬ ‫‪drwxr-xr-x 17 alan alan‬‬ ‫‪2984‬‬ ‫‪-rw-r--r-‬‬‫‪1 alan alan 174565‬‬ ‫‪-rw-r--r-‬‬‫‪1 alan alan‬‬ ‫‪21064‬‬ ‫‪-rwxr-xr-x‬‬ ‫‪1 alan alan‬‬ ‫‪61777‬‬ ‫‪drwxr-xr-x 10 alan alan‬‬ ‫‪1048‬‬ ‫‪-rw-r--r-‬‬‫‪1 alan alan‬‬ ‫‪29999‬‬ ‫‪-rw-r--r-‬‬‫‪1 alan alan‬‬ ‫‪65117‬‬ ‫‪...‬‬

‫دسـتور داراي آرگـومـان بـراي اجـرا شـدن صحيح بايد داخل کوتيشن قرار داده شود‪ .‬در مثال بال نيز‬ ‫دستور ‪ ls ­l /home/alan‬درون کوتيشن قرار داده شدهاست‪ .‬بـراي ايـنکه دقـيقا ببينيد چـگونه و چـقدر‬ ‫زمــان ورود بــه سـيستم بـا يـک کاربر بـا دسـتور ‪ su ­c‬بـه طول ميانجامـد‪ ،‬ميتوانيـد از دسـتور ‪ whoami‬‬

‫فصل نهم‪ :‬مديريت سيستم ‪250‬‬

‫مانند مثال زير استفاده کنيد‪:‬‬ ‫‪$ whoami‬‬ ‫‪alan‬‬ ‫‪$ su -c whoami‬‬ ‫‪Password:‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪$ su -c whoami linet‬‬ ‫‪Password:‬‬ ‫‪linet‬‬ ‫‪$ whoami‬‬ ‫‪alan‬‬

‫دسـتور ‪ whoami‬نشان ميدهـد کـه اکنون بـا چـه کاربري وارد سـيستم شدهايـد‪ .‬همانطور کـه ميبينيـد در‬ ‫مثال بال‪ ،‬هربار دستور ‪ whoami‬يک کاربر متفاوت را در خروجي خود نمايش ميدهد‪.‬‬ ‫هنـگامي که بصورت کاربر ريشه به سيستم وارد شده باشيد و از دستور ‪ su‬جهت قرار‬ ‫گيري در سـطح کـاربران غير از ريشه استفاده نماييد‪ ،‬از شما کلمات عبور آن کاربران‬ ‫درخـواسـت نـخـواهد شد‪ .‬زيـرا شـمـا مـدير سـيستم بوده و داراي عاليترين سطح‬ ‫دسـتـرسي هستيد‪ .‬در صـورتي که با کاربري غير از کاربر ريشه بخواهيد با استفاده از‬ ‫دستور ‪ su‬به سطح کاربر ريـشه يا کاربران ديگر ارتقاء يابيد‪ ،‬از شما کلمه عبور ريشه يا‬ ‫کلمه عبور کاربران مورد نظر درخواست خواهد شد‪.‬‬

‫استفاده از دستور ‪sudo‬‬

‫در صـورتي که نياز داشـته بـاشيد که برخي از کاربران فقط به برخي از برنامهها دسترسي داشته باشند‪،‬‬ ‫ميتوانيـد از دسـتور ‪ sudo‬و تنــظيمات مــربـوط بـه آن اسـتـفـاده نــماييد‪ .‬بــا اسـتفاده از ايـن امکان‬ ‫خواهيد تـوانست بـرخـي از امـور مديريتي خود را به برخي کاربران قابل اعتماد واگذار نماييد و به‬ ‫آنهـا اجازه دهيـد تنهـا بتواننـد نــرمافـزارهـايي را اجرا نماينـد کـه براي انجام آن وظايـف لزم دارنـد‪.‬‬ ‫استفاده از دستور ‪ sudo‬به شکل زير است‪:‬‬ ‫| ‪# sudo -V | -h | -L | -l | -v | -H | [-b] [-p prompt] [-u username/#uid] -s‬‬ ‫>‪
‫ممکن است در نگاه اول استفاده از اين دستور کمي پيچيده به نظر برسد‪ ،‬ولي به محض نصب و تنظيم‬ ‫کـردن آن‪ ،‬خـواهـيد ديـد کـه استـفاده از آن تا چه حدي آسان است‪ .‬به طور پايهاي‪ ،‬دستور ‪ sudo‬يک‬ ‫دستور را در هر زمان محدود مينمايد‪ .‬جدول ‪ ۱-۹‬گزينههاي اين دستور را شرح ميدهد‪.‬‬ ‫بـراي اين که کاربران قادر به اجراي دستورات خاصی باشند‪ ،‬شـما بايد فايل پيکربندي ‪ /etc/sudoers‬را‬ ‫ويــرايـش نماييـد‪ .‬ايـن کار را ميتوانيـد بـا اسـتفاده از دسـتور ‪ visudo‬انجام دهيـد‪ .‬دسـتور ‪ visudo‬در‬ ‫حقي قت فا يل ‪ /etc/sudoers‬را در وي ـرايشگر ‪ vim‬باز ميکنـد و کار کردن با آن مشا به با ويرايش گر ‪ vim‬‬ ‫معمولي است‪ .‬ايـن فـايل حاوي نامهاي کاربري‪ ،‬برنامهها‪ ،‬امکانات و دستوراتي است که کاربران مجاز‬ ‫بـه اجراي آنهـا هسـتند‪ .‬تــعـدادي کلمـه کليدي در ايـن فايـل وجود دارد کـه ميتوانيـد از آنهـا جهـت‬

‫‪  251‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫مديريت بهتر کاربران استفاده نماييد‪:‬‬ ‫جدول ‪۱-۹‬‬

‫گزينه‬

‫گزينههاي دستور ‪sudo‬‬

‫شرح‬ ‫‪-l‬‬

‫دستورات مجاز و ممنوع کاربر را نمايش ميدهد‬

‫‪-L‬‬

‫ليست و شرح مختصري از دستورات مجاز و ممنوع کاربر را نمايش ميدهد‬

‫‪-h‬‬

‫کمک دستور را چاپ کرده و خارج ميشود‬

‫‪-H‬‬

‫متــغـيير مــحـيطي ‪ HOME‬را بــر روي دايــرکـتوري خــانـگي کــاربـر وارد‬ ‫شــده تنظيم ميکند‪.‬‬

‫‪-v‬‬

‫صــــحت ‪ timestamp‬مــــربـوط بــــه کــــاربر را بــــررسـي مــــيکـند‪.‬‬ ‫‪ timestamp‬امکان اجراي دسـتـورات را بـدون نـيـاز بـه تـايپ کلمه عبور در‬ ‫يـک زمان مشخـص شده‪ ،‬فراهـم مــيسـازد‪ .‬ايـن گزينـه دسـتوري را اجرا نميکنـد‪،‬‬ ‫فـقـط مـمـکـن اسـت براي تمديد زمان کلمه عبور از کاربر درخواست نمايد‪.‬‬

‫‪-V‬‬

‫شماره نسخه برنامه را چاپ کرده و خارج ميشود‪.‬‬

‫‪-u user‬‬

‫تعيين ميکند که دستور بايد توسط کاربر ديگري غير از کاربر ريشه اجرا گردد‪.‬‬

‫‪ Host_Alias ‬از ايـن کلمـه کليدي جهت تعريف نامهاي مستعار براي نام کامپيوترها استفاده ميشود‪ .‬در‬ ‫صــورتي کــه چنديـن کامپيوتـر وجـــود دارنـــد کــه مــايـل هــسـتيد تــا تــنظيمات ‪ sudo‬را در آنهـا انجام‬ ‫دهيد‪ ،‬مـيتـوانـيد بـا اسـتفاده از اين کـلمه کـليدي‪ ،‬تمامي آنها را در يک نام مستعار تعريف نماييد‪:‬‬ ‫‪Host_Alias MYNET= memphis, travis‬‬

‫‪ User_Alias ‬از ايـن کلـمه کلـيـدي مـمـکن اسـت زيـاد اسـتـفاده کـنيد‪ ،‬زيرا مخصوص تعريف کـاربران‬ ‫است‪ .‬در صورتي که مايل هستيد يک دستور را چندين کاربر بتوانند اجــرا نمايند‪ ،‬تمامي آنها را در يک نام‬ ‫مستعار کاربر تعريف خواهيد کرد‪ .‬براي مثال‪:‬‬ ‫‪User_Alias NETADMIN= alan, joe, mac‬‬

‫‪ Cmnd_Alias ‬در صـورتـي کـه مايل هستيد کاربران بتوانند چندين دســتور را اجــرا نـمـاينـد‪ ،‬خـواهـيد‬ ‫توانست تمامي اين دستورات را با اسـتفاده از اين کلمه کليدي در يک نام مستعار تعريف نماييد‪ .‬براي مثال‪:‬‬ ‫‪Cmnd_Alias CMNDS= /usr/sbin/adduser [A-z]*, /sbin/pppconfig‬‬

‫در مثال بال ‪ /usr/sbin/adduser‬به همراه *[‪ ]A-z‬به اين معني است که کاربران ميتوانند‬ ‫دستور ‪ adduser‬را به همراه آرگومان اجرا نمايند‪.‬‬

‫در زير مثالي از يک فايل ‪ /etc/sudoers‬را مشاهده ميکنيد‪:‬‬ ‫‪# /etc/sudoers‬‬ ‫‪#‬‬

‫فصل نهم‪ :‬مديريت سيستم ‪252‬‬ ‫‪# This file MUST be edited with the 'visudo' command as root.‬‬ ‫‪#‬‬ ‫‪# See the man page for details on how to write a sudoers file.‬‬ ‫‪# Host alias specification‬‬ ‫‪# User alias specification‬‬ ‫‪User_Alias NETADMIN = alan‬‬ ‫‪# Cmnd alias specification‬‬ ‫‪Cmnd_Alias CMNDS= /usr/sbin/adduser [A-z]*, /sbin/pppconfig‬‬ ‫‪# User privilege specification‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪ALL=(ALL) ALL‬‬ ‫‪ALL‬‬ ‫‪memphis=NOPASSWD: /usr/local/bin/usb-mount‬‬ ‫‪ALL‬‬ ‫‪memphis=NOPASSWD: /usr/local/bin/usb-umount‬‬ ‫‪NETADMIN‬‬ ‫‪ALL=NOPASSWD: CMNDS‬‬

‫هنگامي که مجوز اجراي يک دستور را به کاربر داديد‪ ،‬کاربر ميتواند با اضافه کردن دستور ‪ sudo‬در‬ ‫ابتداي آن و تايپ مسير مربوطه‪ ،‬آنرا اجرا نمايد‪:‬‬ ‫‪$ sudo /sbin/pppconfig‬‬

‫براي مشاهده اينکه کاربر چه دستوراتي را مجاز است استفاده کند‪ ،‬از دستور‬ ‫استفاده نماييد‪:‬‬

‫‪sudo‬‬

‫به همراه گزينه ‪-l‬‬

‫‪$ sudo -l‬‬ ‫‪User alan may run the following commands on this host:‬‬ ‫‪(root) NOPASSWD: /usr/sbin/adduser [A-z]*, /sbin/pppconfig‬‬

‫براي اينکه تـغييرات اعمال شده در فايل ‪ /etc/sudoers‬را بتوانيد استفاده کنيد‪ ،‬بايد حتما‬ ‫پس از ذخيره تغييرات‪ ،‬از ويرايشگر ‪ vi‬خارج شويد‪ .‬تنها ذخيره تغييرات کافي نيست‪.‬‬

‫هــمانطور کــه ديــديد‪ ،‬دسـتور ‪ sudo‬ابزار جــالبي براي تقسـيم امور مديريتـي بيـن کاربران شبـه مديـر‬ ‫است‪ .‬هـنـگام تنظيم فايـل ‪ sudoers‬بـايد دقـت نماييد تا مجوزها تنها به کاربران مورد نظر اعطا شود‪،‬‬ ‫در غير اينصورت امنيت سيستم خود را به خطر انداختهايد‪.‬‬ ‫بـرخي اوقات لزم اسـت دستوراتي را بـه کاربران اعطا نماييد که اعطاي آن دستورات‬ ‫مـمکن است باعث ايجاد خطر براي کاربر ريشه شود‪ .‬مثل در صورتي که اجراي دستور‬ ‫‪ passwd‬را به کاربـري اعطا نماييد‪ ،‬در حالت عادي کاربر قادر خواهد بود تا کلمه عبور‬ ‫کاربـر ريـشه را نيز تـغيير داده و با استفاده از کلمه عبور جديد وارد سيستم شود‪ .‬در‬ ‫ايـن گـونه موارد قادر خـواهيد بود تا دستور را محدود نماييد تا نتواند بر روي کاربر‬ ‫ريشه عمل نمايد‪ .‬براي درک دقيقتر به مثال زير توجه نماييد‪:‬‬ ‫‪Cmnd_Alias CMNDS= /usr/bin/passwd [A-z]*, !/usr/bin/passwd root‬‬

‫کاراکتر ! در ابـتداي دستـور به اين معني است که کاربر نخواهد توانست آن دستور را‬ ‫اجرا نمايد‪.‬‬

‫آشنايي با ‪ GRUB‬و مديريت بوت‬

‫برنامههای مديـر بوت‪ ،‬برنامههايـي هسـتند کـه عمليات مديريـت سـيستمعاملهای مختلف نصـب شده بر‬

‫‪  253‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫روی سـيستم و بارگذاری هسـته برای شروع فراينـد بوت سـيستم را کنترل میکننـد‪ .‬برنامـه مديـر بوت‬ ‫گراب يکـی از پـر اسـتفادهترين برنامههای مديـر بوت در بيـن توزيعهای مختلف گنـو‪/‬لينوکـس اسـت‪.‬‬ ‫گراب در حقيقـت جايگزيـن مديـر بوت بـا سـابقه ‪ lilo‬شده اسـت کـه هنوز در تعداد انگشـت شماری از‬ ‫توزيعهای گنو‪/‬لينوکس استفاده میشوند‪ .‬مدير بوت گراب دارای يک فايل پيکربندی اصلی است که‬ ‫در مسير ‪ /boot/grub/menu.lst‬قرار دارد‪ .‬گاهی اوقات لزم خواهيد داشت تا مدير بوت گراب را ترميم‬ ‫کنيد‪ .‬به اين موضوع در فصل يازدهم خواهيم پرداخت‪.‬‬

‫مديريت ديسکها و ابزارهای ذخيرهسازی داده‬

‫گنو‪/‬لينوکس مانند بسياری از سيستـمعاملهای ديگر‪ ،‬قادر است به خوبی از انواع ديسکها و ابزارهای‬ ‫ذخيره سـازی داده کــه از طريــق رابطهايـي ماننــد ‪ IDE، SCSI، SATA‬و اســکازی بــه ســيستم متصـل‬ ‫میشوند‪ ،‬پشتيبانی نمايد‪.‬‬

‫سيستم نامگذاری ديسکها در گنو‪/‬لينوکس‬

‫قبل مقداری در مورد روش نامگذاری ديســکها در گنــو‪/‬لينوکــس صــحبت کرديــم‪ .‬بــه طور معمول‬ ‫نخستين ديسک ‪ IDE‬متصل به سيستم که در حالت ‪ Master‬قرار داشته باشد‪ ،‬فارغ از نوع آن که ديسک‬ ‫سـخت باشـد يـا درايـو ‪ ،CD­ROM‬بـا نام ‪ hda‬شناختـه میشود‪ .‬ديسـک ‪ Master‬دوم بـا نام ‪ ،hdb‬ديسـک‬ ‫‪ Slave‬نخست با نام ‪ hdc‬و ديسک ‪ Slave‬دوم با نام ‪ hdd‬شناخته میشود‪ .‬ديسکهای از نوع ‪ IDE‬با نام‬ ‫مخفـف ‪ ،hd‬ديسـکهای اسـکازی و ‪ SATA‬بـا نام ‪ sd‬و ديسـکهای فلپـی بـا نام ‪ fd‬شناختـه میشود‪ .‬در‬ ‫صورتی که ديسک سخت شما از نوع اسکازی يا ‪ SATA‬باشد‪ ،‬ديسک ‪ Master‬نخست با نام ‪ sda‬و به‬ ‫هميـن ترتيـب شناختـه میشود‪ .‬ديسـکهای خارجـی ‪ USB‬نيـز چون برای اتصـال بـه سـيستم از رابـط‬ ‫اسـکازی اسـتفاده میکننـد‪ ،‬بـا نام ‪ sd‬شناختـه میشونـد‪ .‬پارتيشنهـا در گنـو‪/‬لينوکـس بـا شماره شناختـه‬ ‫میشونـد‪ .‬نختسـين پارتيشـن هـر ابزار ذخيره سـازی بـا شماره ‪ ۱‬شناختـه میشود‪ .‬بنابرايـن نخسـتين‬ ‫پارتيشن نخستين ديسک سخت ‪ Master‬سيستم ‪ hda1‬خواهد بود و به همين ترتيب‪.‬‬

‫پارتيشنبندی و ايجاد پارتيشنهای جديد‬

‫در گنـو‪/‬لينوکـس ابزارهای بسـيار متنوعـی برای پارتيشنبندي و ايجاد پارتيشنهای جديـد وجود دارد‪.‬‬ ‫پارســيکس گنــو‪/‬لينوکــس بــه همراه ابزارهای پارتيشنبندي متنــی ‪ fdisk‬و ‪ cfdisk‬و ابزار قدرتمنــد‬ ‫پارتيشنبندي و ويرايش پارتيشن ‪ Gparted‬ارايه میشود‪ .‬برای اطلعات بيشتر در مورد پارتيشنبندي و‬ ‫ايجاد پارتيشنبندي‪ ،‬به فصل دوم مراجعه نماييد‪.‬‬

‫آشنايي و کار با ‪fstab‬‬

‫همانطور که به تفضيل در فصل پنجم در بخش کار کردن با فايل سيستم شرح داده شد‪ ،‬فايل پيکربندی‬ ‫‪ /etc/fstab‬کنترل کننده پارتيشنهايي موجود بر روی سيستم است‪ .‬اين فايل در هنگام نصب به صورت‬ ‫خودکار بـا توجـه بـه وضـع موجود پارتيشنهـا ايجاد میشود و در صـورتی کـه تغييری در پارتيشنبندي‬ ‫ديسـکهای سـخت خود ايجاد کنيـد‪ ،‬بايـد اطلعات آنرا بهروز نماييـد‪ .‬فايـل پيکربندی ‪ fstab‬میتوانـد‬

‫فصل نهم‪ :‬مديريت سيستم ‪254‬‬

‫پارتيشنهای موجود را به صورت خودکار در هنگام بوت متصل (‪ )mount‬نمايد‪ .‬برای اطلعات بيشتر‬ ‫به فصل پنجم مراجعه نماييد‪.‬‬

‫فرمت پارتيشنها با ‪mkfs‬‬

‫پـس از ايجاد پارتيشنهـا بـا کمـک ابزارهای پارتيشنبندي‪ ،‬تـا زمانـی کـه پارتيشن مربوطـه فرمـت نشود‪،‬‬ ‫کاربر قادر بـه ذخيرهسـازی هيـچ نوع اطلعاتـی بر روی آن نخواهـد بود‪ .‬بـا اسـتفاده از دسـتور ‪ mkfs‬قادر‬ ‫خواهيـد بود تـا پارتيشنهايـي را کـه ايجاد کردهايـد‪ ،‬فرمـت کنيـد‪ .‬پارسـيکس گنـو‪/‬لينوکـس از فرمتهای‬ ‫متعددی پشتيبانــی میکنــد‪ ،‬ولی در حال حاضــر فرمتهای ‪ ext3‬و ‪ reiserfs‬را برای اســتفاده توصــيه‬ ‫میکنيم‪ .‬برای اطلعات دقيقتر در مورد چگونگی استفاده از اين دستور‪ ،‬به فصل پنجم مراجعه نماييد‪.‬‬

‫مديريت سرويسها‬

‫برنامههای کاربردی زيادی در دنيای گنــو‪/‬لينوکــس وجود دارنــد کــه روش کارکرد آنهــا بــه صــورت‬ ‫سرويسدهنده‪/‬سرويس گيرنده میباشد‪.‬‬

‫آشنايي با مفهوم سرويسها‬

‫سـرويسها‪ ،‬در حقيقـت برنامههايـی هسـتند کـه بـه صـورت پـس زمينـه در هنگام بوت سـيستم راهاندازی‬ ‫شده و خدماتـی ماننـد دسـترسی از راهدور‪ ،‬ديوار آتـش‪ ،‬دسـترسی بـه شبکـه‪ ،‬اسـتفاده از خدمات چاپ‪،‬‬ ‫ورود گرافيکی به سيستم و غيره را ارائه میکنند‪.‬‬

‫آشنايي با سيستم ‪ init‬در گنو‪/‬لينوکس‬

‫سيستمی موسوم به ‪ init‬کنترل کننده بخشی از فرايند بوت در گنو‪/‬لينوکس میباشد‪ .‬در سيستم ‪ init‬هر‬ ‫سرويس دارای يک فايل راهاندازی میباشد که در شاخه ‪ /etc/init.d‬ذخيره شده است‪ .‬سطوح اجرايي‬ ‫صفر تا شش نيز تعيين کننده وضعيتی هستند که سيستم در آن قرار میگيرد‪ .‬برای مثال‪ ،‬سطح اجرايي‬ ‫شش به معنی ‪ reboot‬سيستم و سطح اجرايي صفر به معنی خاموش شدن سيستم میباشد‪ .‬برای روشن‬ ‫شدن بهتر مسئله‪ ،‬هنگامی که کاربــر تقاضــای ‪ reboot‬را به سيستم ارسال میکند‪ ،‬سيستم ‪ init‬سطح‬ ‫اجرايي را به شش تغيير میدهد‪ .‬اين باعث میشود تا سرويسهای تعريف شده در اين سطح اجرايي‬ ‫اجرا شوند‪ .‬درون شاخه ‪ /etc‬پوشههايي با نامهای ‪ rcX.d‬وجود دارند که ‪ X‬نشانه سطح اجرايي است‪.‬‬ ‫درون اين پوشهها‪ ،‬لينکهای ميانبری به سرويسهای موجود در شاخه اصلی ‪ /etc/init.d‬وجود دارد که‬ ‫مشخـص کننده سـرويسهايي اسـت کـه بـا ورود بـه هـر سـطح اجرايـي اجرا خواهنـد شـد‪ .‬سـطح اجرايـي‬ ‫پيشگزيده در پارسيکس گنو‪/‬لينوکس سطح اجرايي شماره پنج است که همان بوت گرافيکی به سيستم‬ ‫میباشد‪ .‬در زير محتويات شاخه ‪ /etc/rc6.d‬نمايش داده شده است‪ .‬همانطور که میبينيد‪ ،‬محتويات آن‬ ‫لينکهای سمبوليک به فايلهای موجود در ‪ /etc/init.d‬است‪.‬‬ ‫‪# ls -l /etc/rc6.d/‬‬ ‫‪total 0‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx 1 root root 13 2006-06-15 14:54 K01gdm -> ../init.d/gdm‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx 1 root root 14 2006-06-15 14:54 K11cron -> ../init.d/cron‬‬

‫‪  255‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬ ‫‪K19setserial -> ../init.d/setserial‬‬ ‫‪K20acerhk -> ../init.d/acerhk‬‬ ‫‪K20acpid -> ../init.d/acpid‬‬ ‫‪K20alsa-utils -> ../init.d/alsa-utils‬‬ ‫‪K20dbus-1 -> ../init.d/dbus-1‬‬ ‫‪K20makedev -> ../init.d/makedev‬‬ ‫‪K20powernowd -> ../init.d/powernowd‬‬ ‫‪K20ssh -> ../init.d/ssh‬‬ ‫‪K25hwclock.sh -> ../init.d/hwclock.sh‬‬ ‫‪K30etc-setserial -> ../init.d/etc-setserial‬‬ ‫‪K86ppp -> ../init.d/ppp‬‬ ‫‪K90klogd -> ../init.d/klogd‬‬ ‫‪K90sysklogd -> ../init.d/sysklogd‬‬ ‫‪S20sendsigs -> ../init.d/sendsigs‬‬ ‫‪S30urandom -> ../init.d/urandom‬‬ ‫‪S31umountnfs.sh -> ../init.d/umountnfs.sh‬‬ ‫‪S35networking -> ../init.d/networking‬‬ ‫‪S36ifupdown -> ../init.d/ifupdown‬‬ ‫‪S40umountfs -> ../init.d/umountfs‬‬ ‫‪S60umountroot -> ../init.d/umountroot‬‬ ‫‪S90reboot -> ../init.d/reboot‬‬

‫‪14:44‬‬ ‫‪19:31‬‬ ‫‪14:54‬‬ ‫‪14:54‬‬ ‫‪14:54‬‬ ‫‪14:54‬‬ ‫‪14:54‬‬ ‫‪14:54‬‬ ‫‪14:44‬‬ ‫‪14:44‬‬ ‫‪14:54‬‬ ‫‪14:54‬‬ ‫‪14:54‬‬ ‫‪14:44‬‬ ‫‪14:44‬‬ ‫‪14:54‬‬ ‫‪14:44‬‬ ‫‪14:44‬‬ ‫‪14:54‬‬ ‫‪14:54‬‬ ‫‪14:44‬‬

‫‪2006-06-15‬‬ ‫‪2006-07-06‬‬ ‫‪2006-06-15‬‬ ‫‪2006-06-15‬‬ ‫‪2006-06-15‬‬ ‫‪2006-06-15‬‬ ‫‪2006-06-15‬‬ ‫‪2006-06-15‬‬ ‫‪2006-06-15‬‬ ‫‪2006-06-15‬‬ ‫‪2006-06-15‬‬ ‫‪2006-06-15‬‬ ‫‪2006-06-15‬‬ ‫‪2006-06-15‬‬ ‫‪2006-06-15‬‬ ‫‪2006-06-15‬‬ ‫‪2006-06-15‬‬ ‫‪2006-06-15‬‬ ‫‪2006-06-15‬‬ ‫‪2006-06-15‬‬ ‫‪2006-06-15‬‬

‫‪19‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪16‬‬

‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬

‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬ ‫‪lrwxrwxrwx‬‬

‫مديريت گرافيکی سرويسها‬

‫به آسانی میتوانيد سرويسهايي را که در هنگام بوت اجرا میشوند‪ ،‬با استفاده از ابزار گرافيکی‬ ‫تنظيم کنيد‪ .‬بايد دقت نماييد که تنها سرويسهايي را که فکر میکنيد برای شما لزم نيستند‪ ،‬غير فعال‬ ‫کنيـد‪ ،‬در غيـر اينصـورت ممکـن اسـت عملکرد سـيستم خود را دچار اختلل نماييـد‪ .‬برای مثال‪ ،‬اگـر‬ ‫چاپگـر نداريـد و نمیخواهيـد از چاپگرهای موجود بر روی شبکـه اسـتفاده نماييـد‪ ،‬میتوانيـد سـرويس‬ ‫‪ cupsys‬را غير فعال کنيد‪ .‬ابزار ‪ BUM‬به طور کامل در فصل سوم شرح داده شده است‪ .‬برای اطلعات‬ ‫بيشتـر بـه آن فصـل مراجعـه نماييـد‪ .‬بجـز ايـن ابزار از ابزار ‪ Services‬نيـز کـه در هميـن مسـير وجود دارد‪،‬‬ ‫میتوانيد استفاده کنيد‪.‬‬

‫‪ BUM‬‬

‫مديريت سرويسها از طريق پوسته فرمان‬

‫همانطور که اشاره کرديم‪ ،‬فايلهاي موجود در شاخههای ‪ rcX.d‬در حقيقت لينکهای سمبوليکی هستند‬ ‫به فايلهاي اصلی در شاخه ‪ ./etc/init.d‬اگر يکبار ديگر دقيقتر محتويات اين پوشهها را ببينيد‪ ،‬خواهيد‬ ‫ديد که در ابتدای نام لينکها‪ ،‬حرف ‪ K‬يا ‪ S‬و يک شماره قرار گرفته است‪ .‬حرف ‪ K‬مخفف ‪ Kill‬و به‬ ‫معنای توقــف ســرويس در ســطح اجرايــي مربوطــه و حرف ‪ S‬مخفــف ‪ Start‬و بــه معنای شروع بکار‬ ‫سـرويس در آن سـطح اجرايـي اسـت‪ .‬شماره نيـز ترتيـب اجرای دسـتورات در شاخههای ‪ rcX.d‬هسـتند‪.‬‬ ‫بنابرايـن کافـی اسـت برای اضافـه کردن اجرای سـرويس خاصـی بـه يـک سـطح اجرايـي خاص دسـتوری‬ ‫مانند زير را اجرا نماييد‪:‬‬ ‫‪# ln -s /etc/init.d/myservice /etc/rc5.d/S99myservice‬‬

‫مهـم نيسـت کـه شماره ترتيبـی کـه انتخاب میکنيـد تکراری باشـد‪ .‬همچنيـن برای اينکـه از اجرای يـک‬ ‫سرويس در يک سطح اجرايي خاص خودداری نماييد‪ ،‬کافی است لينک سمبوليک آنرا پاک کرده و يا‬ ‫يک کاراکتر زير خط در جلوی نام ان قرار دهيد‪:‬‬

‫فصل نهم‪ :‬مديريت سيستم ‪256‬‬ ‫‪# mv /etc/rc5.d/S99myservice /etc/rc5.d/_S99myservice‬‬

‫برای آنکه سرويس خاصی را تنظيم کنيد تا در سطح اجرايي خاصی متوقف شود‪ ،‬کافي است تا يک‬ ‫لينک سمبوليک از نوع ‪ K‬در سطح اجرايي مورد نظر ايجاد کنيد‪ .‬مثل برای توقف سرويس ‪ myservice‬‬ ‫هنگام بوت سيستم‪ ،‬دستور زير را وارد نماييد‪:‬‬ ‫‪# ln -s /etc/init.d/myservice /etc/rc6.d/K99myservice‬‬

‫مديريت کاربران و حسابهاي کاربري‬

‫حسابهاي کاربري يا ‪ User Accounts‬بـه کاربـران اجـازه مـيدهند تـا بـه سيـستم دسترسي پيدا کنند‪.‬‬ ‫بنابرايـن هــر کــاربر بـه يـک حســاب کاربري نياز دارد‪ .‬در صـورتي کـه يـک شبکـه يـا شرکـت بزرگ را‬ ‫اداره مــيکـنيد‪ ،‬مانيتور کردن حسـابها‪ ،‬ايجاد حسـابهاي جديـد و حـــذف حســابهـاي قــديـمي‬ ‫ميتوانـد زمانـبر باشـد‪ .‬در صـورتي کـه تنهـا يـک کامپيوتـر در ميان باشـد‪ ،‬مديريـت حسـابها بر روي آن‬ ‫ممکـن اسـت تــنها گــاهي لزم بــاشد‪ .‬در ادامــه بــه مباحثـي کـه براي ايجاد و مديريـت حسـابهاي‬ ‫کاربري نياز داريد‪ ،‬خواهيم پرداخت‪.‬‬ ‫فايل ‪passwd‬‬

‫در گنو‪ /‬لينوکس فـايـلي بـه نـام ‪ passwd‬که در مـسير ‪ /etc‬قرار دارد‪ ،‬حاوي تمامي اطلعات مربوط به‬ ‫حسـابهاي کاربـري است‪ .‬هنـگام ورود کـاربر‪ ،‬سـيـستم به اين فايل رجوع کرده‪ ،‬اطلعاتي مانند‬ ‫نام کــاربري‪ ،‬کلــمه عبور‪ ،‬مسـير دايرکتوري خانگـي و پوسـته فرمان پيشگزيده و همچنيـن اطلعات‬ ‫ديگري ماننـد نــام کــامـل کاربر‪ ،‬آدرس و ‪ ...‬را خــوانـده و بررسـي ميکنـد‪ .‬در زيـر مثالي از يـک فايـل‬ ‫‪ passwd‬را مشاهده ميکنيد‪.‬‬ ‫‪root:x:0:0:root:/root:/bin/bash‬‬ ‫‪daemon:x:1:1:daemon:/usr/sbin:/bin/sh‬‬ ‫‪bin:x:2:2:bin:/bin:/bin/sh‬‬ ‫‪sys:x:3:3:sys:/dev:/bin/sh‬‬ ‫‪mail:x:8:8:mail:/var/mail:/bin/sh‬‬ ‫‪news:x:9:9:news:/var/spool/news:/bin/sh‬‬ ‫‪www-data:x:33:33:www-data:/var/www:/bin/sh‬‬ ‫‪nobody:x:65534:65534:nobody:/nonexistent:/bin/sh‬‬ ‫‪Debian-exim:x:102:102::/var/spool/exim4:/bin/false‬‬ ‫‪alan:x:1000:1000:Alan Baghumian,,,:/home/alan:/bin/bash‬‬ ‫‪gdm:x:100:103:Gnome Display Manager:/var/lib/gdm:/bin/false‬‬ ‫‪identd:x:101:65534::/var/run/identd:/bin/false‬‬ ‫‪sshd:x:103:65534::/var/run/sshd:/bin/false‬‬

‫در مـثـال بـال تنها بخشي از يـک فـايل ‪ passwd‬نمايش داده شدهاست‪ .‬همانطور که ميبينيد‪ ،‬اطلعات‬ ‫مـختلف با استفاده از يک علمت کالن از هم جدا شدهاند‪ .‬اين فايل را ميتوانيد با ويرايشگر متن مورد‬ ‫علقه خود ويرايش کنيد‪.‬‬ ‫گاهي نـيـاز داريد تا حسابي را براي پروسه خاصي ايجاد نماييد‪ .‬ولي اين پروسه هيچگاه‬ ‫به سيستم ‪ login‬نخواهد شد‪ .‬در چنين مواردي براي جلوگيري از اينکه شخصي با سوء‬ ‫استفاده از اين حـسـاب بـه سيـسـتم وارد شـود‪ ،‬در خط مربوط به حساب بجاي پوسته‬

‫‪  257‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫پيشگزيده کاربر‪ ،‬کـلمات ‪ /bin/false‬را وارد نماييد‪ .‬اين کار از ورود کاربر به سيستم با‬ ‫استفاده از اين حساب جلوگيري خواهد نمود‪.‬‬

‫هدف از کلمات عبور سايه (‪)Shadow‬‬

‫ممکن است توجه کرده باشيد که کلمات عبور در فايل ‪ passwd‬وجود ندارند‪ .‬اين به اين دليل است که‬ ‫کسي به سـادگي نتواند کلمات عبور را مشاهده کرده و به آنها دست پيدا کند‪ .‬در حقيقت کلمات عبور‬ ‫در فايلي بــه نام ‪ shadow‬در مســير ‪ /etc‬نـــگهداري ميشونــد و کلمات عبور زخيره شده در آن نيــز‬ ‫بصـورت رمزنگاري شده نگهداري ميشونـد‪ .‬در زيـر مثالي از محتويات يـک فايـل ‪ shadow‬را مشاهده‬ ‫ميکنيد‪.‬‬ ‫‪root:$1$SvfgSNi6$pe5Yt1cHOoXQYxn.XJvAp/:12635:0:99999:7:::‬‬ ‫‪daemon:*:12635:0:99999:7:::‬‬ ‫‪bin:*:12635:0:99999:7:::‬‬ ‫‪www-data:*:12635:0:99999:7:::‬‬ ‫‪backup:*:12635:0:99999:7:::‬‬ ‫‪list:*:12635:0:99999:7:::‬‬ ‫‪irc:*:12635:0:99999:7:::‬‬ ‫‪gnats:*:12635:0:99999:7:::‬‬ ‫‪nobody:*:12635:0:99999:7:::‬‬ ‫‪Debian-exim:!:12635:0:99999:7:::‬‬ ‫‪alan:$1$X9ts4yTq$LqIscGIqpsd.Jkm/3W7yx0:12635:0:99999:7:::‬‬ ‫‪identd:!:12635:0:99999:7:::‬‬ ‫‪sshd:!:12635:0:99999:7:::‬‬ ‫‪linet:$1$4Kh/aVAW$s/XKmJgvw6.qy4tnXVpLr.:12725:0:99999:7:::‬‬ ‫‪saned:!:12667:0:99999:7:::‬‬

‫فايل گروه‬

‫اطلعات گروه کاربران در فايلي به نام ‪ group‬در مسير ‪ /etc‬نگهداري ميشود‪ .‬اين اطلعات ميتواند بر‬ ‫روي يـک کـاربر يا گروهي از کاربران اعمال گردد‪ .‬به طور عمومي‪ ،‬هر حساب کاربري حداقل به يک‬ ‫گروه تعلق دارد کــه مــعمـول نــام آن بــا نام کاربر مربوطـه يکسـان اسـت‪ .‬در زيـر مثالي از محتويات‬ ‫فايل ‪ group‬را مشاهده مينماييد‪.‬‬ ‫هــمانند فــايل ‪ passwd‬در فايــل ‪ group‬نيـز اطلعات بوسـيله کالن از هـم جدا ميشونـد و در پايان‬ ‫هرخط نيز کاربران عضو آن گروه که توسط کاما از هم جـدا مـيشوند‪ ،‬قـرار دارنـد‪ .‬امـکان استفاده از‬ ‫کلمات عــبور براي گروههـا نيـز وجود دارد‪ .‬هنگامـي کـه شخصـي را عضـو گروهـي ميکنيـد‪ ،‬امکان‬ ‫دسـترسي او بـه فايلهاي متعلق بـه آن گروه نيـز فراهـم ميگردد‪ .‬همانطور کـه در بال اشاره شـد‪ ،‬هـر‬ ‫حساب کاربري حتما بايد عضو حداقل يک گروه باشد‪.‬‬ ‫‪root:x:0:‬‬ ‫‪daemon:x:1:‬‬ ‫‪bin:x:2:‬‬ ‫‪mail:x:8:‬‬ ‫‪news:x:9:‬‬ ‫‪uucp:x:10:‬‬ ‫‪man:x:12:‬‬ ‫‪proxy:x:13:‬‬ ‫‪kmem:x:15:‬‬

‫فصل نهم‪ :‬مديريت سيستم ‪258‬‬ ‫‪dialout:x:20:alan‬‬ ‫‪cdrom:x:24:alan‬‬ ‫‪floppy:x:25:alan‬‬ ‫‪tape:x:26:‬‬ ‫‪sudo:x:27:‬‬ ‫‪audio:x:29:alan‬‬ ‫‪dip:x:30:alan‬‬ ‫‪www-data:x:33:‬‬

‫در پارسـيکس گنـو‪ /‬لينوکـس هنــگام اسـتـفاده از دســتـور ‪ ،adduser‬براي هـر کاربر يـک‬ ‫گروه جداگانه نيز ايجاد ميشود‪ .‬اين خصـيصه ام ـکان بستن کامل دسترسي فايل يک‬ ‫کاربر را فراهم ميسازد‪.‬‬

‫براي اينکه شخصي را به گروه خاصي اضافه نماييد‪ ،‬کافي است نام کاربري او را به پايان خطوط گروه‬ ‫موجود در فايل ‪ /etc/group‬اضافه نماييد‪ .‬توجه داشته باشيد که هر کاربر را بايد با استفاده از کاما از هم‬ ‫جدا نماييد‪ .‬براي ويرايش فايل ‪ /etc/group‬نيز ميتوانيد از يک ويرايشگر متني مانند ‪ vim‬استفاده کنيد‪.‬‬ ‫بعـنوان يـک مدير سيـستم‪ ،‬ممکن است اضافه کردن هر کاربر فقط به يک گروه و يا تمامي کاربران‬ ‫در يـک گروه باعـث ايجاد مشکلت مديريتـي براي شمـا گردد‪ .‬بـه هميـن منظور بايـد گروههاي کاري‬ ‫مختلف ايـــجـاد و کاربران مـــربوطه را در آنهــا عضــو نماييــد‪ .‬مثل گروه ‪ engr‬کــه کاربران دپارتمان‬ ‫مهندسي در آن عـضـو هستند يا گروهي مانند ‪ sales‬که کاربران دپارتمان فروش در آه عضو هستند و‬ ‫به همين ترتيب‪ .‬در ساختارهاي اداري کوچک‪ ،‬نيازي به ايجاد چنين گروههايي نيست و سيستم يک‬ ‫گروه يک کاربر که توسط دستور ‪ adduser‬ايجاد ميشود‪ ،‬کافي و کارا خواهد بود‪.‬‬

‫استفاده از دستور ‪ adduser‬جهت اضافه کردن حسابهاي کاربري‬

‫آســانترين روش بــراي ايــجاد کاربران در پارسـيکس گنـو‪ /‬لينوکـس‪ ،‬اســتفاده از دسـتور‬ ‫ميباشد‪ .‬اين دسـتور کـليه امـور مربوط به ايجاد کاربر را براي شما انجام خواهد داد‪ .‬نحوه استفاده از‬ ‫اين دستور به شکل زير ميباشد‪:‬‬

‫‪ adduser‬‬

‫]‪# adduser [options] user [group‬‬

‫مــيتوانيد اين ابــزار را تـنها با يک نام کـاربري بـکار بـگيريد‪ .‬هـمچنين مـيتوانيد گزينههايي به آن‬ ‫اض ـافه کنيد تـا ب ـجاي مـقادير پيـشگزيده ق ـرار داده ش ـوند‪ .‬ايـن تنظيمات پيشگزيده در فايلي به‬ ‫نام ‪ adduser.conf‬در مسـير ‪ /etc‬قرار دارنــد‪ .‬بــراي تــغيير مقاديـر پيشگزيده‪ ،‬بـه سـادگي ميتوانيـد ايـن‬ ‫فايل را مطابق با نيازهاي خود ويرايش نماييد‪.‬‬ ‫اجـازه دهـيد فـرايـند ايجاد يک کاربر را دقيق تر بررسي نماييم‪ .‬دستور ‪ adduser‬نـام کاربري را از شما‬ ‫دريـافـت کرده و به دنبال شماره کاربري موجود بعدي گشته آنرا به نام کاربري تخصيص ميدهد‪ .‬در‬ ‫صـورتي کـه گـروه را مشـخص نکرده باشيد‪ ،‬از هـمان نام براي ايجاد يک گروه استفاده خواهد نمود‪.‬‬ ‫سـپس دايـرکتوري خـانگي کاربر را با استفاده از نام کاربري وارد شده ايجاد نموده و فايلهاي اوليه و‬ ‫لزم را از دايرکتوري الـگو بـه دايـرکتوري خانگي کاربر کپي کرده و درخــواست خواهد کرد تا کلمه‬ ‫عبور کاربر را وارد و تنظيــم نماييــد‪ .‬در پايان از شمــا اطلعاتــي مـــانـنـد نـــام کـــامـل‪ ،‬تلفــن و‪...‬‬ ‫درخواست خواهد شد‪ .‬شـما اجـباري در وارد کردن ايـن اطلعات نداريد‪ ،‬ولي برخي از نرمافزارهاي‬

‫لينوکس‬/‫کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‬  259

.‫ به صورت زير ميباشد‬adduser.conf ‫ نـمـونهاي از فايل‬.‫کاربردي از ايـن اطلعـات استـفاده مـيکنند‬ ،‫ پوســته فرمان‬،‫ مقاديــر پيشگزيدهاي ماننــد مســير دايرکتوري خانگــي‬،‫همانطور کــه مشاهده ميکنيــد‬ :‫ در آن تعيين شده است‬...‫دايرکتوري الگو و‬ # /etc/adduser.conf: `adduser' configuration. # See adduser(8) and adduser.conf(5) for full documentation. # The DSHELL variable specifies the default login shell on your # system. DSHELL=/bin/bash # The DHOME variable specifies the directory containing users' home # directories. DHOME=/home # If GROUPHOMES is "yes", then the home directories will be created as # /home/groupname/user. GROUPHOMES=no # If LETTERHOMES is "yes", then the created home directories will have # an extra directory - the first letter of the user name. For example: # /home/u/user. LETTERHOMES=no # The SKEL variable specifies the directory containing "skeletal" user # files; in other words, files such as a sample .profile that will be # copied to the new user's home directory when it is created. SKEL=/etc/skel # FIRST_SYSTEM_[GU]ID to LAST_SYSTEM_[GU]ID inclusive is the range for UIDs # for dynamically allocated administrative and system accounts/groups. FIRST_SYSTEM_UID=100 LAST_SYSTEM_UID=999 FIRST_SYSTEM_GID=100 LAST_SYSTEM_GID=999 # FIRST_[GU]ID to LAST_[GU]ID inclusive is the range of UIDs of dynamically # allocated user accounts/groups. FIRST_UID=1000 LAST_UID=29999 FIRST_GID=1000 LAST_GID=29999 # The USERGROUPS variable can be either "yes" or "no". If "yes" each # created user will be given their own group to use as a default, and # their home directories will be g+s. If "no", each created user will # be placed in the group whose gid is USERS_GID (see below). USERGROUPS=yes # If USERGROUPS is "no", then USERS_GID should be the GID of the group # `users' (or the equivalent group) on your system. USERS_GID=100 # If QUOTAUSER is set, a default quota will be set from that user with # `edquota -p QUOTAUSER newuser'

‫فصل نهم‪ :‬مديريت سيستم ‪260‬‬ ‫""=‪QUOTAUSER‬‬ ‫‪# If DIR_MODE is set, directories will be created with the specified‬‬ ‫‪# mode. Otherwise the default mode 0755 will be used.‬‬ ‫‪DIR_MODE=0755‬‬ ‫‪# If SETGID_HOME is "yes" home directories for users with their own‬‬ ‫‪# group the setgid bit will be set. This was the default for‬‬ ‫‪# versions << 3.13 of adduser. Because it has some bad side effects we‬‬ ‫‪# no longer do this per default. If you want it nevertheless you can‬‬ ‫‪# still set it here.‬‬ ‫‪SETGID_HOME=no‬‬

‫دستـور ‪ adduser‬اطلعـات اوليه لزم را کـه در بـال شـرح داده شـد‪ ،‬بصـورت پرسش و پاسخ از شما‬ ‫دريافت ميکند‪ .‬در زير نمونهاي از خروجي اين دستور نمايش داده شدهاست‪:‬‬ ‫‪# adduser jake‬‬ ‫‪Adding user `jake'...‬‬ ‫‪Adding new group `jake' (1002).‬‬ ‫‪Adding new user `jake' (1002) with group `jake'.‬‬ ‫‪Creating home directory `/home/jake'.‬‬ ‫'‪Copying files from `/etc/skel‬‬ ‫‪Enter new UNIX password:‬‬ ‫‪Retype new UNIX password:‬‬ ‫‪passwd: password updated successfully‬‬ ‫‪Changing the user information for jake‬‬ ‫‪Enter the new value, or press ENTER for the default‬‬ ‫‪Full Name []: Jake Johnson‬‬ ‫‪Room Number []: 223‬‬ ‫‪Work Phone []: 2254747‬‬ ‫‪Home Phone []: 8974141‬‬ ‫‪Other []:‬‬ ‫‪Is the information correct? [y/N] y‬‬

‫در صورتي که نيازي نميبينيد تا اطلعات اضافه درخواست شده را وارد نماييد‪ ،‬ميتوانيد با فشار دادن‬ ‫کليد ‪ Enter‬از آنها عبور نماييد‪.‬‬ ‫هنــگام ايــجاد کاربر بـا اسـتفاده از دسـتور ‪ ،adduser‬از شمـا درخواسـت خواهـد شـد تـا‬ ‫کلمه عبور کاربر را وارد نموده و يکبار نيز آنرا با تايپ مجدد تاييد نماييد‪ .‬درصورتي‬ ‫که اين دو کلمه عبور وارد شده با هم يکسان نباشند‪ ،‬تمامي فايل ها و دايرکتوريهايي‬ ‫که براي کاربر جديد ايجاد شدهاست‪ ،‬حذف خواهند شد‪.‬‬

‫دايرکتوري الگو (‪)Skel‬‬

‫بـراي ايـنکه کار اضـافه کـردن کـاربر حتي آسانتر شود‪ ،‬يک دايرکتوري الگو در مسير ‪ /etc/skel‬ايجاد‬ ‫شــدهاست‪ .‬ممکـن اسـت نـــيـاز داشــتـه باشيـد کـه فايلهاي پيشگزيده‪ ،‬نرمافزارهايـي کـه بـه طور‬ ‫خودکار هــنگام ورود راهاندازي مــيشوند و يــا تنــظـيمات عمومـي براي تمام کاربران داشتـه باشيـد‪.‬‬ ‫بجاي اينکـه هــربار پـس از ايجاد هـر کاربر جديـد ايـن تنظيمات را براي آن کاربر اعمال نماييـد‪ ،‬کافـي‬ ‫اسـت يکبار آنرا در دايرکتوري الگـو ايــجاد کــنيد‪ ،‬فــايـلهاي عمومـي را کپـي کرده و آماده نماييـد‪ .‬از‬ ‫ايـن پـس هرگاه يـک کــاربـر جــديد بــا اسـتفاده از دسـتور ‪ adduser‬ايجاد نماييـد‪ ،‬تمامـي ايـن فايلهـا و‬ ‫تنظيمات در دايرکتوري خــانـگي آن کــاربر اعمال خواهنـد شـد‪ .‬در زيــر محتويات يــک دايرکتوري‬

‫‪  261‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫الگوي پيشگزيده را در پارسيکس گنو‪ /‬لينوکس مشاهده مينماييد‪:‬‬ ‫‪14:44 .‬‬ ‫‪10:46 ..‬‬ ‫‪04:32 .bash_logout‬‬ ‫‪01:59 .bash_profile‬‬ ‫‪17:39 .bashrc‬‬ ‫‪16:27 .config‬‬ ‫‪19:17 .firefox‬‬ ‫‪09:17 .fonts.cache-1‬‬ ‫‪15:49 .gconf‬‬ ‫‪15:49 .gconfd‬‬ ‫‪09:17 .gimp-2.2‬‬ ‫‪15:49 .gnome‬‬ ‫‪15:49 .gnome2‬‬ ‫‪15:49 .gnome2_private‬‬ ‫‪15:49 .gnome_private‬‬ ‫‪09:17 .gstreamer‬‬ ‫‪09:17 .gstreamer-0.8‬‬ ‫‪09:17 .ICEauthority‬‬ ‫‪19:17 .mozilla‬‬ ‫‪15:49 .openoffice.org2‬‬ ‫‪11:48 Templates‬‬ ‫‪10:21 .themes‬‬ ‫‪09:17 .Xauthority‬‬ ‫‪12:09 .xfardic‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.bash_profile‬‬ ‫‪.bashrc‬‬

‫‪696 2006-06-15‬‬ ‫‪7568 2006-08-11‬‬ ‫‪220 2006-03-04‬‬ ‫‪414 2005-01-13‬‬ ‫‪57 2005-11-16‬‬ ‫‪80 2006-05-13‬‬ ‫‪72 2006-06-03‬‬ ‫‪100067 2005-11-01‬‬ ‫‪96 2006-05-20‬‬ ‫‪80 2006-05-20‬‬ ‫‪896 2005-11-01‬‬ ‫‪104 2006-05-20‬‬ ‫‪504 2006-05-20‬‬ ‫‪48 2006-05-20‬‬ ‫‪48 2006-05-20‬‬ ‫‪48 2005-11-01‬‬ ‫‪80 2005-11-01‬‬ ‫‪161 2005-11-01‬‬ ‫‪224 2006-06-03‬‬ ‫‪72 2006-05-20‬‬ ‫‪184 2006-05-13‬‬ ‫‪992 2005-11-06‬‬ ‫‪52 2005-11-01‬‬ ‫‪259 2005-12-29‬‬ ‫‪4096 Oct 17 18:24‬‬ ‫‪4096 Nov 6 19:53‬‬ ‫‪704 May 8 21:13‬‬ ‫‪1290 May 8 21:13‬‬

‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬ ‫‪root‬‬

‫‪$ ls -la /etc/skel/‬‬ ‫‪total 134‬‬ ‫‪drwxr-xr-x 18 root‬‬ ‫‪drwxr-xr-x 133 root‬‬ ‫‪-rw-r--r-‬‬‫‪1 root‬‬ ‫‪-rw-r--r-‬‬‫‪1 root‬‬ ‫‪-rw-r--r-‬‬‫‪1 root‬‬ ‫‪drwxr-xr-x‬‬ ‫‪3 root‬‬ ‫‪drwxr-xr-x‬‬ ‫‪3 root‬‬ ‫‪-rw-r--r-‬‬‫‪1 root‬‬ ‫‪drwxr-xr-x‬‬ ‫‪4 root‬‬ ‫‪drwxr-xr-x‬‬ ‫‪2 root‬‬ ‫‪drwxr-xr-x 21 root‬‬ ‫‪drwxr-xr-x‬‬ ‫‪4 root‬‬ ‫‪drwxr-xr-x 11 root‬‬ ‫‪drwxr-xr-x‬‬ ‫‪2 root‬‬ ‫‪drwxr-xr-x‬‬ ‫‪2 root‬‬ ‫‪drwxr-xr-x‬‬ ‫‪2 root‬‬ ‫‪drwxr-xr-x‬‬ ‫‪2 root‬‬ ‫‪-rw------‬‬‫‪1 root‬‬ ‫‪drwxr-xr-x‬‬ ‫‪7 root‬‬ ‫‪drwxr-xr-x‬‬ ‫‪3 root‬‬ ‫‪drwxr-xr-x‬‬ ‫‪2 root‬‬ ‫‪drwxr-xr-x 27 root‬‬ ‫‪-rw------‬‬‫‪1 root‬‬ ‫‪-rwxr-xr-x‬‬ ‫‪1 root‬‬ ‫‪drwxr-xr-x‬‬ ‫‪2 root‬‬ ‫‪drwxr-xr-x 98 root‬‬ ‫‪-rw-r--r-‬‬‫‪1 root‬‬ ‫‪-rw-r--r-‬‬‫‪1 root‬‬

‫استفاده از دستور ‪ userdel‬جهت حذف حسابهاي کاربري‬

‫هـمانطور کـه کـارمندان يک شرکت عوض ميشوند‪ ،‬يکي از بخشهاي دشوار مديريت سيستم‪ ،‬بروز‬ ‫نــگاه داشتـن وضــعيت حسـابهاي کاربري اسـت‪ .‬يکـي از اموري کـه مديـر سـيستم بايـد بـه آن توجـه‬ ‫داشتـه بــاشد‪ ،‬حــذف حســابهاي کــاربري اسـت کـه ديگـر اسـتفاده نميشونـد‪ .‬براي ايـن منظور‪،‬‬ ‫دستوري به نام ‪ userdel‬وجود دارد‪ .‬نحوه استفاده از اين دستور به شکل زير ميباشد‪:‬‬ ‫‪# userdel [-r] username‬‬

‫گـــزينه ‪ -r‬تمامــي آثار حســاب کاربر را از جمله دايرکتوري خانگــي و صــندوق پســتي وي را حذف‬ ‫خواهـد کرد‪ .‬در صـورتي کـه از ايـن گزينههـا اسـتفاده نکنيـد‪ ،‬ايـن دايرکتوريهـا بر روي سـيستم باقـي‬ ‫خواهنـد مانـد و بــعدا بايـد بــصورت دســتي آنهـا را حذف نماييـد‪ .‬ضمنـا براي اينکـه بتوانيـد حسـاب‬ ‫کاربري را با موفقيت حذف نماييد‪ ،‬کاربر بايد از سيستم خارج شده بـاشد و تمام پروسههاي متعلق به‬ ‫وي نيـز خاموش شده بــاشـند‪ .‬الــبته ممکـن اسـت نياز داشتـه باشيـد تـا ابتدا يـک کپـي پشتيبان از‬ ‫دايرکتوري خانگي کاربر تهيه و سپس آنرا پاک کنيد‪.‬‬

‫مديريت گرافيکی کاربران و گروهها‬

‫بـا اسـتفاده از ابزار گرافيکـی ‪ Users and Groups‬کـه در منوی ‪ Desktop‬زيـر منوی ‪ Administration‬قرار‬

‫فصل نهم‪ :‬مديريت سيستم ‪262‬‬

‫دارد‪ ،‬میتوانيد تمامی کارهايي را که برای مديريت کاربران به صورت متنی شرح داده شد‪ ،‬انجام دهيد‪.‬‬ ‫برای اجرای ايـن ابزار از شمـا کلمـه عبور کاربر ريشـه درخواسـت خواهـد شـد‪ .‬شکـل ‪ ۱-۹‬ايـن ابزار را‬ ‫نمايش میدهد‪ .‬اين ابزار دارای دو لبه ‪ Users‬و ‪ Groups‬است که به ترت يب برای مديريت کاربران و‬ ‫گروهها استفاده میشوند‪ .‬در هر کدام از اين لبهها‪ ،‬سه دگمه ‪ Add، Properties‬و ‪ Delete‬وجود دارند که‬ ‫برای اضافـه کردن کاربر‪/‬گروه‪ ،‬ديدن مشخصـات کاربر‪/‬گروه و پاک کردن کاربر‪/‬گروه اسـتفاده میشونـد‪.‬‬ ‫با کليک بر روی دگمه ‪ Add User‬برای مديريت کاربران‪ ،‬پنجرهای نمايش داده میشود که دارای سه لبه‬ ‫‪ Account، Advanced‬و ‪ User privileges‬است‪ .‬لبه ‪ Account‬حاوی فيلدهايي برای ورود مشخصات اوليه‬ ‫کاربر ماننـد نام کاربر‪ ،‬نام واقعـی و کلمـه عبور وی میباشـد‪ .‬لبـه ‪ Advanced‬حاوی تنظيمات پروفايـل‬ ‫کاربرِ‪ ،‬گروه کاربری‪ ،‬شماره کاربری میباشد‪ .‬در لبه ‪ User Privileges‬نيز میتوانيد مجوزهای کاربر مانند‬ ‫حقوق استفاده از ابزارهای ذخيرهسازی خارجی‪ ،‬درايــوهای ‪ CD‬و فلپی‪ ،‬صوت و‪ ...‬را تعيين کنيد‪.‬‬

‫شکل ‪۱-۹‬‬

‫ابزار مديريت گرافيکی کاربران و گروهها‬

‫تنظيم مجوزهاي دسترسي براي فايلها و پوشهها‬

‫اکنون که حسابهاي کاربران ايجاد و تنظيم شدهاست‪ ،‬نحوه دسترسي اين حسابها را دقيقتر بررسي‬ ‫مينماييم‪ .‬مجوزهاي دسترسي در حـقيقت تـعيـين کـننده ايـن موضوع هستند که چه کسي بايد به چه‬ ‫فـايل و دايرکتوريهايي دسترسي داشته باشد‪ .‬در فصل اول مقداري با اصول اوليه مجوزهاي دسترسي‬ ‫فايلهـا در پارسـيکس گنـو‪ /‬لينوکـس آشنـا شديـد‪ .‬اکنون ايـن مسـئله را از ديـد يـک مديـر سـيستم دقيقتـر‬ ‫بررسـي خواهيـم کرد‪ .‬سـه سـطح دســترسي مختلف براي هـر فــايل و دايرکتوري بر روي فايـل سـيستم‬ ‫وجود دارد‪ :‬سطح کاربر‪ ،‬سطح گروه و سطح ديگران يا ‪.other‬‬ ‫سـطح دسـترسي کـاربر‪ ،‬بـه صـاحبان حسـابهاي کاربري اجازه ميدهد تا به فايلها و دايرکتوريها‬ ‫دسـتـرسي پيـدا کنند‪ .‬دسـترسي گـروه بـه کـاربران عضـو يـک گـروه اجـازه ميدهـد تا به فايلها و‬ ‫دايرکتوريهای آن گروه دستـرسي پـيدا کـنند‪ .‬دسـترسي ديـگران نيز تعيين کننده نحوه دسترسي ساير‬ ‫کاربران به فايلها و دايرکتوريها است‪.‬‬

‫‪  263‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫تغيير دسترسي با ‪chmod‬‬

‫گــاهـي اوقــات نــيـاز داريـد تـا درجـه دسـتـرسي بـه فايلهـا و پوشههـا را تغييـر دهيـد‪ .‬ايـن کار را‬ ‫ميتوانيد با استفاده از دستور ‪ chmod‬انجام دهيد‪ .‬نحوه استفاده از اين دستور به شکل زير است‪:‬‬ ‫‪# chmod [OPTION] MODE[,MODE] FILE...‬‬

‫بـراي اينکه دقيقا بدانيد که چگونه از اين دستور استفاده کنيد‪ ،‬نياز داريد تا آناتومي اطلعات دسترسي‬ ‫به فايلها و دايرکتوريها را درک کنيد‪ .‬هنگامي که ليستي از دايرکتوريها و فايلها را مشاهده ميکنيد‪،‬‬ ‫مــيبينيد کــه خطوط ايـن ليسـت بـا تعدادي کارکتـر و خـط تيره آغاز شدهاسـت‪ .‬بـه مثال زيـر کـه يـک‬ ‫ليست نمونه را نمايش ميدهد توجه کنيد‪:‬‬ ‫‪class2.sxw‬‬ ‫‪Desktop‬‬ ‫‪Documents‬‬ ‫‪FreeFarsi.tar.bz2‬‬ ‫‪8521B102.tar.bz2‬‬ ‫‪Gnu-Linux.tar.gz‬‬ ‫‪Gnu.html‬‬ ‫‪LUG-Docs‬‬ ‫‪LUG-HowTo‬‬

‫‪16:58‬‬ ‫‪23:52‬‬ ‫‪09:23‬‬ ‫‪2004‬‬ ‫‪2004‬‬ ‫‪18:53‬‬ ‫‪18:56‬‬ ‫‪15:15‬‬ ‫‪18:45‬‬

‫‪17‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪23‬‬

‫‪Jul‬‬ ‫‪Aug‬‬ ‫‪Nov‬‬ ‫‪Apr‬‬ ‫‪Apr‬‬ ‫‪Jun‬‬ ‫‪Jun‬‬ ‫‪Oct‬‬ ‫‪Oct‬‬

‫‪37376‬‬ ‫‪424‬‬ ‫‪3104‬‬ ‫‪174565‬‬ ‫‪55467‬‬ ‫‪21064‬‬ ‫‪61777‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪472‬‬

‫‪alan‬‬ ‫‪alan‬‬ ‫‪alan‬‬ ‫‪alan‬‬ ‫‪alan‬‬ ‫‪alan‬‬ ‫‪alan‬‬ ‫‪alan‬‬ ‫‪alan‬‬

‫‪$ ls -l /home/alan‬‬ ‫‪total 27457‬‬ ‫‪-rw------‬‬‫‪1 alan‬‬ ‫‪drwxrwsr-x‬‬ ‫‪3 alan‬‬ ‫‪drwxr-xr-x 17 alan‬‬ ‫‪-rw-r--r-‬‬‫‪1 alan‬‬ ‫‪-rw------‬‬‫‪1 alan‬‬ ‫‪-rw-r--r-‬‬‫‪1 alan‬‬ ‫‪-rwxr-xr-x‬‬ ‫‪1 alan‬‬ ‫‪drwxr-xr-x‬‬ ‫‪3 alan‬‬ ‫‪drwxr-xr-x‬‬ ‫‪3 alan‬‬

‫ستـون نـخست در مثـال بال‪ ،‬سـطوح دسترسي را نمايش ميدهد‪ .‬خطوطي که با ‪ d‬شروع ميشوند‪،‬‬ ‫در حقـيقت دايـرکتوري هستند‪ .‬سـه کاراکتر بعد از خط تيره يا ‪ d‬نخستين‪ ،‬نمايانگر دسترسي کاربران‪،‬‬ ‫سـه کــاراکتر بعدي نمايانگـر دسـترسي گروه و سـه کاراکتـر پايانـي نيـز نمايانگـر دسـترسي ديگران اسـت‪.‬‬ ‫حروف ‪ r  ،w‬و ‪ x‬نيـز نشانگـر سـطح دسـترسي هسـتند‪ w .‬بـه معنـي دسـترسي براي نوشتـن‪ r ،‬بـه معناي‬ ‫دسـترسي براي خــوانـدن و ‪ x‬بـه معناي دسـترسي براي اجرا ميباشـد‪ .‬در صـورتي کـه هـر يـک از سـه‬ ‫سطح دسترسي فاقد حـقـوق بـراي يکي از موارد خواندن‪ ،‬نوشتن و اجرا باشند‪ ،‬اين فقدان به صورت‬ ‫خـط تيره نمايـش داده خواهـد شـد‪ .‬جدول ‪ ۲-۹‬نمادهـا‪ ،‬عملگرهـا و حالتهاي مجوزهاي دسـترسي را‬ ‫نمايش ميدهد‪.‬‬ ‫البـته حـالتهاي ديـگري نـيز وجود دارد که بطور عمومي استفاده نميشوند‪ .‬با توجه به جدول بال‪ ،‬با‬ ‫اســتفاده از عملگرهاي ‪ - ،+‬و = خواهيـد توانسـت تـا حالتهاي دسـترسي را تغييـر دهيـد‪ .‬براي اينکـه‬ ‫نحوه کــار بــا ايــن عملگـر برايتان دقيقـا روشـن شود‪ ،‬بـه مثال زيـر توجـه کنيـد‪ .‬ابتدا مجوزهاي فعلي‬ ‫دايرکتوري ‪ test‬را بررسي ميکنيم‪:‬‬ ‫‪8 19:15 test‬‬

‫‪2 alan alan 48 Nov‬‬

‫‪$ ls -l‬‬ ‫‪total 0‬‬ ‫‪drwxr-xr-x‬‬

‫براي مثال ميتوانيـد مجوز نوشتـن را بـه گروه اضافـه کرده و دسـترسي ديگران را بـه آن کامل ببنديـد‪.‬‬ ‫کافي است براي اين کار از دستور زير استفاده نماييد‪:‬‬

‫‪8 19:15 test‬‬

‫‪$ chmod g+w,o-rx test‬‬ ‫‪$ ls -l‬‬ ‫‪total 0‬‬ ‫‪drwxrwx--- 2 alan alan 48 Nov‬‬

‫فصل نهم‪ :‬مديريت سيستم ‪264‬‬

‫هـمانطور که در مثال بال مشاهده کرديد‪ ،‬اين کار بسيار آسان است‪ .‬فقط بايد دقت داشته باشيد که پس‬ ‫از علمت کاما فضاي خالي قـرار نـدهيد‪ .‬در صورتي که مايل هستيد تغييراتي را در يک دايرکتوري و‬ ‫تمامي فايلها و دايرکتوريهاي موجود در آن اعمال کنيد‪ ،‬کافي است که گزينه ‪ -R‬را به دستور ‪ chmod‬‬ ‫اضافه کنيد‪:‬‬ ‫‪$ chmod -R g+w,o-rx test‬‬

‫تغيير مالکيت با ‪chown‬‬

‫گاهي اوقات نـيـاز داريـد تـا مـالکيت فايل ها و دايرکتوري ها را تغيير دهيد‪ .‬در صورتي که فايلي را‬ ‫که متعلق به کاربري اسـت بـه کاربر ديگری منتقل نماييد‪ ،‬نياز داريد تا مالک فايل را نيز تغيير دهيد‪.‬‬ ‫مالک فايـل کـاربـري اسـت کـه حـقوق دسترسي کامل به فايل را در اختيار داشته و قادر خواهد بود‬ ‫تا اين مجوزها را بنا به ميل خود تغيير دهد‪ .‬به مثال زير توجه کنيد‪:‬‬ ‫‪8 19:15 test‬‬

‫جدول ‪۲-۹‬‬

‫‪2 alan alan 48 Nov‬‬

‫‪$ ls -l‬‬ ‫‪total 0‬‬ ‫‪drwxrwx---‬‬

‫نمادها‪ ،‬عملگرها و حالتهاي مجوزهاي دسترسي فايل‬

‫شرح‬

‫نماد‪/‬عملگر‪/‬حالت‬ ‫‪u‬‬

‫کاربر‬

‫‪g‬‬

‫گروه‬

‫‪o‬‬

‫ديگران که جزء کاربر يا گروه نيستند‬

‫‪a‬‬

‫همه‬

‫‪+‬‬

‫اضافه کردن مجوز‬

‫‪-‬‬

‫حذف کردن مجوز‬

‫=‬

‫اعطا کردن مجوز‬

‫‪r‬‬

‫خواندن‬

‫‪w‬‬

‫نوشتن‬

‫‪x‬‬

‫اجرا يا دسترسي به دايرکتوريها‬

‫‪s‬‬

‫تغيير شماره کاربر يا گـروه هنگام اجرا يا ‪setuid‬‬

‫‪ setuid‬چـيسـت؟ اگر برنامهاي اين مجوز را داشـته باشد‪ ،‬مـيتواند مـجوزهاي خود را‬

‫‪  265‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫هنـگام اجـرا تـغيـير داده‪ ،‬عملي فراتر از مجوزهاي خود انجام داده و سپس مجوزهاي‬ ‫خود را به سطح قبلي باز گرداند‪.‬‬

‫در ايـــن مثال‪ ،‬دايرکتوري ‪ test‬در مالکيــت کاربري بــه نام کاربري ‪ alan‬در ســتون ســوم مـــيبـاشد‪.‬‬ ‫بـنابراين براي مشاهده مالک فايل ها و دايرکتوري ها کافي است از دستور ‪ ls‬به همراه گزينه ‪ -l‬استفاده‬ ‫کنيد‪ .‬براي ايـنـکه مالکيت فايلي را تغ ير ده يد‪ ،‬بايد از دستور ‪ chown‬استفاده نماييد‪ .‬نحوه استفاده از‬ ‫اين دستور به شکل زير ميباشد‪:‬‬ ‫‪# chown [OPTIONS] OWNER FILE...‬‬

‫همانند دستـور ‪ ،chmod‬در صـورتي کـه مايـل بـاشيد تـا تـغييرات مالکيت را بر روي تمامي فايلها و‬ ‫دايرکتوريهاي زيـر مجموعـه يـک دايرکتوري اعمال نماييـد‪ ،‬گــزيـنه ‪ -R‬را بـه دســتور اضافـه ميکنيـد‪.‬‬ ‫اين دستور تنها توسط کاربر ريشه قابل اجرا میباشد‪ .‬براي مثال‪:‬‬ ‫‪# ls -l‬‬ ‫‪total 76‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 alan alan 4577 Sep 25 2003 20030924.html‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 alan alan 30688 Sep 26 2003 20030926.html‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 alan alan 8286 Sep 27 2003 20030927.html‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 alan alan 3149 Sep 28 2003 20030928.html‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 alan alan 10667 Sep 29 2003 20030929.html‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 alan alan 4354 Sep 30 2003 20030930.html‬‬ ‫‪drwxr-xr-x 2 alan alan‬‬ ‫‪48 Nov 8 20:31 docs‬‬ ‫* ‪# chown -R linet‬‬ ‫‪# ls -l‬‬ ‫‪total 76‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 linet alan 4577 Sep 25 2003 20030924.html‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 linet alan 30688 Sep 26 2003 20030926.html‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 linet alan 8286 Sep 27 2003 20030927.html‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 linet alan 3149 Sep 28 2003 20030928.html‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 linet alan 10667 Sep 29 2003 20030929.html‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 linet alan 4354 Sep 30 2003 20030930.html‬‬ ‫‪drwxr-xr-x 2 linet alan‬‬ ‫‪48 Nov 8 20:31 docs‬‬

‫همانطور که ميبينيد‪ ،‬مالکيت فايلها از کاربر ‪ alan‬به کاربري به نام ‪ linet‬تغيير کردهاست‪.‬‬ ‫تغيير عضويت گروه با ‪chgrp‬‬

‫همـانـند مـالکـيت فايلها‪ ،‬ممکن است گاهي نياز پيدا کنيد تا عضويت گروه فايلها را نيز تغيير دهيد‪.‬‬ ‫تـغيير گـروه فـايل بـر اعـضاي گـروهي که توانايي دسترسي به فايلها را دارند تاثير خواهد گذاشت‪.‬‬ ‫بـنابراين بايد در تـغيير اين گزينه دقت نماييد‪ .‬در صورتي که تنها يک کاربر عضو يک گروه باشد‪،‬‬ ‫يک کاربـر تـحت تاثير قرار خواهد گرفت ولي اگر تعداد زيادي کاربر عضو يک گروه داشته باشيد‪،‬‬ ‫ممکـن اســت امــور مربوط بـه آنهـا دچار اختلل گردد‪ .‬براي تغييـر گروه فايلهـا و دايرکتوريهـا از‬ ‫دستور ‪ chgrp‬استفاده ميشود‪ .‬نحوه استفاده از اين دستور به شکل زير ميباشد‪:‬‬ ‫‪# chgrp [OPTIONS] OWNER FILE...‬‬

‫در مثالي که براي دستور ‪ chown‬مطرح شد‪ ،‬مالکيت تعدادي فايل را از کاربري به نام ‪ alan‬به کاربري به‬

‫فصل نهم‪ :‬مديريت سيستم ‪266‬‬

‫نام ‪ linet‬منـتقل کرديم‪ .‬براي اينکه کامل امکان کنترل فايل ها را از کاربر ‪ alan‬برداشته باشيد‪ ،‬عضويت‬ ‫يا مالکيت گروه را نيز با استفاده از دستور ‪ chgrp‬همانند مثال زير تغيير ميدهيم‪:‬‬

‫‪20030924.html‬‬ ‫‪20030926.html‬‬ ‫‪20030927.html‬‬ ‫‪20030928.html‬‬ ‫‪20030929.html‬‬ ‫‪20030930.html‬‬ ‫‪20031001.html‬‬ ‫‪20031002.html‬‬ ‫‪docs‬‬

‫‪25 2003‬‬ ‫‪26 2003‬‬ ‫‪27 2003‬‬ ‫‪28 2003‬‬ ‫‪29 2003‬‬ ‫‪30 2003‬‬ ‫‪21 2003‬‬ ‫‪22 2003‬‬ ‫‪8 20:31‬‬

‫‪Sep‬‬ ‫‪Sep‬‬ ‫‪Sep‬‬ ‫‪Sep‬‬ ‫‪Sep‬‬ ‫‪Sep‬‬ ‫‪Sep‬‬ ‫‪Sep‬‬ ‫‪Nov‬‬

‫‪4577‬‬ ‫‪30688‬‬ ‫‪8286‬‬ ‫‪3149‬‬ ‫‪10667‬‬ ‫‪4354‬‬ ‫‪12324‬‬ ‫‪11581‬‬ ‫‪48‬‬

‫‪linet‬‬ ‫‪linet‬‬ ‫‪linet‬‬ ‫‪linet‬‬ ‫‪linet‬‬ ‫‪linet‬‬ ‫‪linet‬‬ ‫‪linet‬‬ ‫‪linet‬‬

‫* ‪# chgrp -R linet‬‬ ‫‪# ls -l‬‬ ‫‪total 76‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 linet‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 linet‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 linet‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 linet‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 linet‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 linet‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 linet‬‬ ‫‪-rw-r--r-- 1 linet‬‬ ‫‪drwxr-xr-x 2 linet‬‬

‫براي ايـنـکه بـتوانيد مـالکيت کاربر و گروه را تنها با يک دستور و به يکباره تغيير دهيد‪،‬‬ ‫کـافي است در هنگام استفاده از دستور ‪ chown‬پس از نام کاربر مالک‪ ،‬يک کالن يا نقطه‬ ‫و سپس نام گروه مالکيت را قرار دهيد‪ .‬براي مثال‪:‬‬ ‫* ‪# chown -R alan:alan‬‬

‫تاريخ و زمان‬

‫تاريـخ و زمان سـيستم را بـه سـادگی از طريـق ابزارهای گرافيکـی و خـط فرمان میتوانيـد مديريـت کنيـد‪.‬‬ ‫برای مديريت تاريخ و زمان از طريق پوسته فرمان بايد از دستور ‪ date‬با دسترسی کاربر ريشه استفاده‬ ‫نماييد‪ .‬برای نمايش زمان و تاريخ جاری از اين دستور به صورت تنها استفاده کنيد‪:‬‬

‫‪# date‬‬ ‫‪Fri Aug 11 20:43:00 IRST 2006‬‬

‫برای تنظيم تاريخ به صورت زير عمل کنيد‪:‬‬ ‫برای تنظيم ساعت به صورت زير عمل کنيد‪:‬‬

‫‪# date --set 2006-08-11‬‬ ‫‪Fri Aug 11 00:00:00 IRST 2006‬‬ ‫‪# date --set 20:42‬‬ ‫‪Fri Aug 11 20:42:00 IRST 2006‬‬

‫با استفاده از ابزار ‪ Time and Date‬که در منوی ‪ Desktop‬زيرمنوی ‪ Administration‬قرار دارد نيز میتوانيد‬ ‫به سادگی تمام‪ ،‬تاريخ و زمان سيستم را تنظيم کنيد‪ .‬در هنگام اجرای اين ابزار از شما کلمه عبور ريشه‬ ‫درخواست خواهد شد‪ .‬شکل ‪ ۲-۹‬اين ابزار را نمايش میدهد‪.‬‬ ‫همانطور کـه میبينيـد‪ ،‬سـه فيلد برای تنظيـم سـاعت‪ ،‬دقيقـه و ثانيـه تعـبيه شده و بخشـی تقويـم ماننـد نيـز‬ ‫برای تنظيـم تاريـخ وجود دارد‪ .‬علوه بر ايـن بـا کليـک بر روی دگمـه ‪ Select   Time   Zone‬میتوانيـد‬ ‫موقعيـت زمانـی سـيستم را تنظيـم کنيـد‪ .‬در حالت متنـی بايـد ايـن کار را بـا کمـک دسـتور ‪ tzconfig‬انجام‬ ‫دهيد‪ .‬پس از اتمام انجام تغييرات‪ ،‬برای اعمال‪ ،‬بر روی ‪ OK‬کليک کنيد‪.‬‬

‫‪  267‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫شکل ‪۲-۹‬‬

‫ابزار مديريت گرافيکی زمان و تاريخ‬

‫فصل دهم‬ ‫نصب و پيکربندی‬ ‫بستههای نرمافزاری اضافه‬

‫فصل دهم‪ :‬نصب و پيکربندی بستههای نرمافزاری اضافه ‪268‬‬

‫در ايين فصيل بيه نصيب و پيکربندی تعدادی از بسيتههای نرمافزاری خواهييم پرداخيت کيه مفييد بوده و‬ ‫گاهی اوقات برای انجام برخی امور لزم هستند‪ .‬ضمنا چگونگی نصب دو ميزکار ديگر را نيز بررسی‬ ‫میکنييم‪ .‬البتيه برخيی از بسيتههای ذکير شده در ذييل ماننيد ‪Codec‬های چنيد رسيانهای و ‪ Realplayer‬‬ ‫بستههايي غير آزاد هستند و از ديدگاه نرمافزار آزاد توصيه نمیکنيم از آنها استفاده کنيد‪.‬‬

‫آماده سازی مخازن‬

‫برای نصب بستههای ‪ w32codecs‬و پخييش کننده ‪ Realplayer‬بايد مخازن پروژه ‪ Debian Multimedia‬را‬ ‫به ‪ APT‬اضافه کنيد‪ .‬برای اين منييظور میتوانييد از ‪ Synaptic‬بخييش ‪ Repositories‬و ييا دستور زير با‬ ‫دسترسی کاربر ريشه استفاده کنيد‪:‬‬ ‫‪# echo “http://www.debian-multimedia.org testing main” >> /etc/apt/sources.list‬‬ ‫‪# apt-get update‬‬

‫‪Codec‬های اضافی چند رسانهای‬

‫مجوز انحصاری برخی از فرمتهای چند رسانهای مانند فرمتهای مايکروسافت امکان درج آنها را بر‬ ‫روی مخازن استاندارد دبيان فراهم نمیسازد‪ .‬به همين دليل آنها بر روی مخازن ديگری قرار گرفتهاند‪.‬‬ ‫بيييرای اينکه بتوانيد برخی از فرمتهای خيياص چند رسيانهای مييانند فييرمييتهای ‪ wma‬و ‪ wmv‬‬ ‫مايکروسافت‪ ،‬فرمتهای ‪ Real Audio‬و ‪ ،Real Video‬فرمت ‪ DivX‬و غيره را پييخش کينيد‪ ،‬بايد بسته‬ ‫‪ w32codecs‬را نصب کنيد‪ .‬اين بسته به طور استاندارد به همراه پارسيکس گنو‪/‬لينوکس ارائه نمیشود‪.‬‬ ‫پس از طی مرحله آمادع سازی مخازن‪ ،‬میتوانيد با استفاده از دستور زير اين بسته را بر روی سيستم‬ ‫خود نصب نماييد‪:‬‬ ‫‪# apt-get install w32codecs‬‬

‫پس از اين‪ ،‬برنامههای پخش کننده چند رسانهای قادر خواهند بوت تا اين فرمتها را پخش کنند‪.‬‬

‫نصب ‪Real Player‬‬

‫برخی از وب سايتها فرمتهای ويدئويي خود را با استفاده از فرمت ‪ Real Audio‬و ‪ Real Video‬تهيه‬ ‫میکننيد‪ .‬در صيورتی کيه ‪ w32codec‬را هيم نصيب نکنييد‪ ،‬بيا نصيب ايين پخيش کننده قادر بيه پخيش ايين‬ ‫فرمتهيا خواهييد بود‪ .‬پيس از طيی مرحله آمادع سيازی مخازن‪ ،‬میتوانييد بيا اسيتفاده از دسيتور زيير ايين‬ ‫بسته را بر روی سيستم خود نصب نماييد‪:‬‬ ‫‪# apt-get install realplayer‬‬

‫نصب ‪xCHM‬‬

‫برخی از کتابهای الکترونيکی با استفاده از فرمتی به نام ‪ CHM‬توزيع میشوند‪ .‬برنامه ‪ xCHM‬امکان‬

‫‪  269‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫خواندن ايين فرميت را فراهيم میسيازد‪ .‬البتيه ايين برناميه قرار اسيت تيا در نسيخههای آتيی پارسييکس‬ ‫گنيو‪/‬لينوکيس جيز بسيتههای نرمافزاری پيشگزيده باشيد‪ .‬در صيورتی کيه بر روی سييستم شميا نصيب‬ ‫نيست‪ ،‬میتوانيد با استفاده از دستور زير آنرانصب نماييد‪:‬‬ ‫‪# apt-get install xchm‬‬

‫نصب ‪NVU‬‬

‫بسيته ‪ NVU‬ييک ويرايشگير ‪ WYSIWYG‬برای طراحيی و ايجاد صيفحات ‪ HTML‬اسيت ‪.‬البتيه ايين برناميه‬ ‫نيز قرار است تا در نسخههای آتی پارسيکس گنو‪/‬لينوکس جز بستههای نرمافزاری پيشگزيده باشد‪ .‬در‬ ‫صورتی که بر روی سيستم شما نصب نيست‪ ،‬میتوانيد با استفاده از دستور زير آنرانصب نماييد‪:‬‬ ‫‪# apt-get install nvu‬‬

‫نصب ‪VLC‬‬

‫بسته ‪ VLC‬يک پخش کننده ويدئويي همه فن حريف است که کمتر فرمتی را پيدا میکنيد که قادر به‬ ‫پخش آن نباشد‪ .‬در صورت تمايل میتوانيد با استفاده از دستور زير آنرا بر روی سيستمتان نصب کنيد‪:‬‬ ‫‪# apt-get install vlc‬‬

‫نصب ‪WINE‬‬

‫ممکين اسيت نام ‪ WINE‬را شنيده باشييد‪ WINE .‬شيبيه سيازی برای ‪ API‬مايکروسيافت ويندوز اسيت کيه‬ ‫اخيرا پيشرفيت بسييار زيادی کرده اسيت‪ WINE .‬میتوانيد بسيياری از نرمافزارهای تحيت ويندوز ماننيد‬ ‫‪ ،Adobe Photoshop‬محصولت ‪ ،Macromedia‬مجموعه ‪ MS­Office‬و‪ ...‬را درون گنو‪/‬لينوکس و سريعتر‬ ‫از خود ويندوز اجرا کنيد! در صيورتی کيه برناميه کاربردی دارييد کيه نمونهای برای آن در گنيو‪/‬لينوکيس‬ ‫پيدا نمیکنيد‪ ،‬سعی کنيد آنرا با ‪ WINE‬آزمايش کنيد‪ .‬با دستور زير میتوانيد آنرا بر روی سيستم خود‬ ‫نصب کنيد‪:‬‬ ‫‪# apt-get install libwine wine‬‬

‫روش اسيتفاده از ‪ WINE‬اسيتفاده از ‪ WINE‬هيم بسييار سياده اسيت‪ .‬کافيی اسيت ديسيک نصيب برناميه‬ ‫کاربردی مورد نظر را درون سيستم گذاشته و با استفاده از دستوری مانند نمونه زير برنامه نصب آنرا‬ ‫اجرا کنيد تا بر روی سيستمتان نصب شود‪ .‬سپس خواهيد توانست ميانبری از آن از داخل پوشه ‪.wine‬‬ ‫که درون پوشه خانگیتان قرار دارد‪ ،‬ايجاد نماييد‪:‬‬ ‫‪$ wine /media/cdrom0/Adobe-Photoshop/Setup.exe‬‬

‫نصب موزيل تاندربرد‬

‫برناميه موزيل تاندربرد يکيی از برنامههای محبوب سيرويس گيرنده پسيت الکترونيکيی بيا قابليتهای‬

‫فصل دهم‪ :‬نصب و پيکربندی بستههای نرمافزاری اضافه ‪270‬‬

‫بسيار زياد است‪ .‬در صورتی که مايليد از اين برنامه به جای برنامه پست الکترونيکی پيشگزيده بالسا‬ ‫استفاده کنيد‪ ،‬آنرا با دستور زير بر روی سيستمتان نصب نماييد‪:‬‬ ‫‪# apt-get install thunderbird thunderbird-gnome-support‬‬

‫نصب ميزکارهای ديگر‬

‫همانطور که قبل هم اشاره کرديم‪ ،‬ميزکارهای بسياری برای سيستمعاملهای مبتنی بر يونيکس طراحی‬ ‫شده اسيت و پارسييکس گنيو‪/‬لينوکيس بيه طور پيشگزيده از ‪ GNOME‬اسيتفاده میکنيد‪ .‬ايين بدان معنيا‬ ‫نيست که شما نتوانيد ميزکارهای ديگر را که مورد علقه شما هستند بر روی سيستمتان نصب کنيد‪.‬‬ ‫ميزکار ‪KDE‬‬

‫يکييی از پرکاربرترييين و کاملترييين ميزکارهای موجود برای سيييستمعاملهای دنيای يونيکييس‪ ،‬ميزکار‬ ‫‪ KDE‬اسيت‪ .‬نصيب آن بر روی سييستم بسييار سياده اسيت‪ ،‬تنهيا شميا باييد چيزی حدود ‪ ۱۵۰‬تيا ‪۲۰۰‬‬ ‫مگابايت را از روی اينترنت دريافت نماييد‪ .‬برای نصب آن از دستور زير استفاده نماييد‪:‬‬ ‫‪# apt-get install kde‬‬

‫ميزکار ‪xFCE‬‬

‫ميزکار ‪ xFCE‬ييک ميزکار کوچيک‪ ،‬سيبک و سيريع اسيت‪ .‬در صيورتی کيه ماييل هسيتيد پارسييکس را بر‬ ‫روی سيستمهای قديمی و کم سرعت نصب کنيد‪ ،‬توصيه میکنيم از اين ميزکار استفاده نماييد‪ .‬برای‬ ‫نصب آن کافی است از دستور زير استفاده کنيد‪:‬‬ ‫‪# apt-get install xfce‬‬

‫فصل يازدهم‬ ‫اشکال زدايي‬

‫‪  271‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫در اين فصل کوتاه به تعدادی از اشکالت رايجی که کاربر ممکن است با آنها برخورد نمايد و روش‬ ‫حل آنها را بررسی خواهيم کرد‪.‬‬

‫ترميم سيستم بوت‬

‫يکصی از اشکالت بسصيار رايصج‪ ،‬غيصر فعال شدن مديصر بوت گراب اسصت کصه معمول پصس از نصصب مجدد‬ ‫ويندوز بر روی سصيستمهايي که پارسيکس گ نو‪/‬لينو کس ن يز روی آن نصب است‪ ،‬اتفاق میاف تد‪ .‬برای‬ ‫ترميصم مديصر بوت کافصی اسصت تصا بصا اسصتفاده از ديسصک زنده سصيستم خود را بوت کرده‪ ،‬يصک ترمينال باز‬ ‫کنيد و دستورات زير را وارد نماييد‪:‬‬ ‫‪su‬‬ ‫‪chroot /media/hda2‬‬ ‫‪grub-install /dev/hda‬‬ ‫‪exit‬‬

‫‪$‬‬ ‫‪#‬‬ ‫‪#‬‬ ‫‪#‬‬

‫در مثال بال فرض بر اين بوده است که نام پارتيشن ريشه پارسيکس ‪ hda2‬بوده و سيستم کل بر روی‬ ‫ديسک سخت نخست (‪ )hda‬نصب شده است‪ .‬در صورتی که شرايط شما متفاوت است‪ ،‬کافی است تا‬ ‫مقادير فوق را جايگزين کنيد‪.‬‬

‫ترميم فايل سيستمها‬

‫در صورتی که از فايل سيستم ‪ ReiserFS‬به عنوان فايل سيستم ريشه خود استفاده میکنيد‪ ،‬ممکن است‬ ‫در اثر بوت ناصحيح يا قطع برق در هنگام کار‪ ،‬فايل سيستم دچار اشکال شده و ديگر تنوانيد سيستم‬ ‫را بوت کنيد‪ .‬در صورتی که با چنين مشکلی بر خورد کرديد‪ ،‬کافی است تا با ديسک زنده بوت کرده‪،‬‬ ‫يک ترمينال باز کنيد و دستورات زير را وارد نماييد‪:‬‬ ‫‪su‬‬ ‫‪umount /media/hda2‬‬ ‫‪fsck.reiserfs /dev/hda2‬‬ ‫‪exit‬‬

‫‪$‬‬ ‫‪#‬‬ ‫‪#‬‬ ‫‪#‬‬

‫در مثال بال فرض بر اين بوده است که نام پارتيشن ريشه پارسيکس ‪ hda2‬بوده است‪ .‬در صورتی که‬ ‫شرايط شما متفاوت است‪ ،‬کافی است تا بجای ‪ hda2‬نام پارتيشن ريشه خود را وارد کنيد‪.‬‬

‫تنظيم مجدد محيط ‪X‬‬

‫برخصی اوقات در شرايصط خاصصی ماننصد تعويصض کارت گرافيصک بصا تراشصه متفاوت و يصا ابزارهای ورودی‬ ‫ماننصد ماوس در صصورتی کصه نوع آن متفاوت باشصد (مثل تغييصر از ماوس سصريال بصه ‪ )PS/2‬ممکصن اسصت‬ ‫باعث اشکال در اجرا محيط ‪ X‬شود‪ .‬در چنين مواردی بايد مجددا محيط ‪ X‬تنظيم کنيد‪ .‬اين کار را به‬ ‫دو روش میتوانيد انجام دهيد که در زير به بررسی آن خواهيم پرداخت‪ .‬البته فايل تنظيمات پارسيکس‬

‫فصل يازدهم‪ :‬اشکال زدايي ‪272‬‬

‫حاوی تنظيمات لزم برای تمامی انواع ماوسها است‪ ،‬ولصصی ممصکن اسصت بصا تغصيير کصارت گرافيکی‬ ‫همچنان نياز به تنظيم مجدد ‪ X‬داشته باشيد‪.‬‬ ‫تنظيم با استفاده از ‪apt-reconfigure‬‬

‫راه آسان تنظيم مجدد محيط ‪ ،X‬استفاده از دستور ‪ apt­reconfigure‬است‪ .‬برای اين منظور با استفاده از‬ ‫حساب کاربری ريشه وارد سيستم شده و دستورات زير را وارد نماييد‪:‬‬ ‫‪# mv /etc/X11/xorg.conf /etc/X11/xorg.conf.bak‬‬ ‫‪# dpkg-reconfigure xserver-xorg‬‬ ‫‪# /etc/init.d/gdm restart‬‬

‫پصس از تايصپ دسصتور ‪ ،dpkg­reconfigure‬برنامصه پيکربندی ‪ X‬اجرا شده و از شمصا سصوالتی در باره نوع‬ ‫تراشصه کارت گرافيکصی‪ ،‬وضوح مورد نظصر‪ ،‬نوع ماوس‪ ،‬نوع صصفحه کليصد و‪ ...‬خواهصد پرسصيد‪ .‬پاسصخهای‬ ‫مناسب را وارد کرده و پس از اجرای د ستور آ خر‪ ،‬بايد محيط ‪ X‬مجددا اجرا شود‪ .‬هنگام پيکربندی از‬ ‫شما در مورد تنظيمات وضوح صفحه نمايش پرسيده خواهد شد که توصيه میکنيم برای راحتی بيشتر‪،‬‬ ‫گزينه ‪ Medium‬را انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫تنظيم با استفاده از فايل ‪xorg.conf‬‬

‫تنظيمات اصصلی محيصط ‪ X‬در فايصل پيکربندی ‪ /etc/X11/xorg.conf‬قرار دارد‪ .‬ايصن فايصل بسصته بصه تنظيمات‬ ‫ممکصن اسصت بزرگ باشصد‪ ،‬تنظيماتصی کصه بيشتصر نياز بصه بهروز رسصانی دارد‪ ،‬در بخشهای خاصصی از ايصن‬ ‫فايل قرار دارد که در مورد آن صحبت خواهيم کرد‪ .‬تنظيمات ماوس در بخشی با عنوان ‪ Input  Device‬‬ ‫و ‪ Mouse‬قرار دارد‪ .‬در زير نمونهای تنظيمات ماوس نمايش داده شده است‪:‬‬ ‫"‪"/dev/input/mice‬‬ ‫”‪"true‬‬ ‫"‪"IMPS/2‬‬ ‫"‪"4 5‬‬ ‫"‪"5‬‬

‫"‪"mouse‬‬ ‫"‪"Device‬‬ ‫"‪"SendCoreEvents‬‬ ‫"‪"Protocol‬‬ ‫"‪"ZAxisMapping‬‬ ‫"‪"Buttons‬‬

‫"‪Section "InputDevice‬‬ ‫‪Driver‬‬ ‫‪Option‬‬ ‫‪Option‬‬ ‫‪Option‬‬ ‫‪Option‬‬ ‫‪Option‬‬ ‫‪EndSection‬‬

‫گزينصه تنظيمصی اصصلی در بخصصش ‪ Device‬قصصصرار دارد‪ .‬بصصرای مصصاوسهای ‪ USB‬مقصصصدار آن بصصر روی‬ ‫‪ /dev/input/mouse‬تنظيم شده است‪ .‬اين مصقدار بصرای ماوسهای نوع ‪ PS/2‬و ماوسهای نوع سريال به‬ ‫ترتيصب ‪ /dev/psaux‬و ‪ /dev/ttyS0‬اسصت‪ .‬توجصه داشتصه باشيصد کصه اگصر ماوس شمصا بصه درگاه سصريال شماره‬ ‫يک متصل شده باشد‪ ،‬مقدار ‪ ttyS0‬و در صورتی که به درگاه سريال شماره دو متصل شده باشد‪ ،‬مقدار‬ ‫آن ‪ ttyS1‬خواهد بود‪.‬‬ ‫تنظيمات کارتهای گرافيکی در بخشی با عنوان ‪ Device‬قرار گرفته است‪ .‬در اين بخش که نمونهای از‬ ‫آن نيصصز در زيصصر نمايصصش داده شده اسصصت‪ ،‬گزينهای بصصا عنوان ‪ Driver‬وجود دارد کصصه نوع تراشصصه کارت‬ ‫گرافيکی در اين مقدار تنظيم میشود‪.‬‬

‫‪  273‬کتاب آموزشي مخصوص کاربران ميزکار گنو‪/‬لينوکس‬

‫"‪"i810‬‬ ‫"‪"All‬‬ ‫"‪"All‬‬

‫"‪Section "Device‬‬ ‫‪Driver‬‬ ‫‪VendorName‬‬ ‫‪BoardName‬‬ ‫‪EndSection‬‬

‫نمونصصه بال راهانداز کارتهای گرافيکصصی ‪ Intel   810‬را نمايصصش میدهصصد‪ .‬ايصصن مقدار برای کارتهای بصصا‬ ‫تراشههای ‪ nVidia‬بايصد بر روی ‪ nv‬و برای کارتهای ‪ ATI‬بر روی ‪ radeon‬تنظيصم شود‪ .‬در صصورتی کصه‬ ‫کارت گرافيکصی ش ما فا قد راهانداز مخصصوص به خود ا ست‪ ،‬میتوانيصد از راهانداز عمو می ‪ vesa‬استفاده‬ ‫کنيد‪ .‬معمول نام درايور شبيه به نام تراشههاست‪ .‬مثل ‪ via‬يا ‪.sis‬‬ ‫وضوح صفحه نمايش نيز در بخشی با عنوان ‪ Screen‬در اين فايل تنظيم میشود‪ .‬در اين بخش وضوح‬ ‫پيش گزيده و انواع حالتهای عمق رنگ و وضوح تعيين شده است‪:‬‬

‫"‪"800x600" "640x480‬‬

‫"‪"800x600" "640x480‬‬

‫"‪"800x600" "640x480‬‬

‫"‪"800x600" "640x480‬‬

‫"‪"800x600" "640x480‬‬

‫"‪"800x600" "640x480‬‬

‫"‪Section "Screen‬‬ ‫"‪Identifier "Screen0‬‬ ‫‪Device‬‬ ‫"‪"Card0‬‬ ‫‪Monitor‬‬ ‫"‪"Monitor0‬‬ ‫‪DefaultColorDepth 24‬‬ ‫"‪SubSection "Display‬‬ ‫‪Depth‬‬ ‫‪1‬‬ ‫"‪Modes "1024x768‬‬ ‫‪EndSubSection‬‬ ‫"‪SubSection "Display‬‬ ‫‪Depth‬‬ ‫‪4‬‬ ‫"‪Modes "1024x768‬‬ ‫‪EndSubSection‬‬ ‫"‪SubSection "Display‬‬ ‫‪Depth‬‬ ‫‪8‬‬ ‫"‪Modes "1024x768‬‬ ‫‪EndSubSection‬‬ ‫"‪SubSection "Display‬‬ ‫‪Depth‬‬ ‫‪15‬‬ ‫"‪Modes "1024x768‬‬ ‫‪EndSubSection‬‬ ‫"‪SubSection "Display‬‬ ‫‪Depth‬‬ ‫‪16‬‬ ‫"‪Modes "1024x768‬‬ ‫‪EndSubSection‬‬ ‫"‪SubSection "Display‬‬ ‫‪Depth‬‬ ‫‪24‬‬ ‫"‪Modes "1024x768‬‬ ‫‪EndSubSection‬‬ ‫‪EndSection‬‬

‫مقدار ‪ DefaultColorDepth‬تعيين کننده وضوح و عمق رنگ پيش گزيده است‪ .‬برای مثال در نمونه بال‪،‬‬ ‫عمصق رنصگ ‪ ۲۴‬درجههای وضوح ‪ ۱۰۲۴‬تصا ‪ ۶۴۰‬پيکسصل را پشتيبانصی میکنصد‪ .‬در صصورتی کصه مانيتور و‬ ‫کارت گرافيکی درجصصات وضصصوح بصالتر را پشتصيبانی کنصند‪ ،‬در بصخصش ‪ Modes‬مربوط به عمق رنگ‬ ‫پيشگزيده میتوانيد‪ ،‬وضوحهای بالتر را بنويسيد‪.‬‬ ‫پس از هر نوع تغيير در فايل ‪ xorg.conf‬برای اعمال تغييرات‪ ،‬بايد سرويس ‪ GDM‬را با‬ ‫استفاده از دستور زير مجددا راهاندازی نماييد‪:‬‬

‫‪# /etc/init.d/gdm restart‬‬