44.politiki Oikonomia

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ............................................................................................................................................1 ΤΟ ΡΙΚΑΡΔΙΑΝΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ.................................................................................................................1 ΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ ΜΕ ΈΝΑ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΉ ΠΑΡΑΓΩΓΉΣ ...........................................................................................2 Παραγωγικές Δυνατότητες.......................................................................................................................2 ΣΧΉΜΑ 1: ΚΑΜΠΎΛΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΏΝ ΔΥΝΑΤΟΤΉΤΩΝ ΤΗΣ ΗΜΕΔΑΠΉΣ..............................3 Σχετικές Τιμές Και Προσφορά.................................................................................................................3 Το Εμπόριο Σε Ένα Κόσμο Με Ένα Συντελεστή Παραγωγής..................................................................5 ΣΧΉΜΑ 2: ΚΑΜΠΎΛΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΏΝ ΔΥΝΑΤΟΤΉΤΩΝ ΤΗΣ ΑΛΛΟΔΑΠΉΣ.............................6 ΚΑΘΟΡΙΣΜΌΣ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΉΣ ΤΙΜΉΣ ΜΕΤΆ ΤΟ ΕΜΠΌΡΙΟ .....................................................................................6 Σχήμα 3: Σχετική παγκόσμια προσφορά και ζήτηση................................................................................7 ΤΑ ΟΦΈΛΗ ΑΠΌ ΤΟ ΕΜΠΌΡΙΟ...........................................................................................................................9 Σχήμα 4: Το διεθνές εμπόριο διευρύνει τις καταναλωτικές δυνατότητες...............................................10 ΤΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΤΩΝ HECKSCHER – OHLIN....................................................................................10 ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ ΜΕ ΔΎΟ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΎΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΈΣ...........................................................................................11 Υποθέσεις Υποδείγματος........................................................................................................................11 Παραγωγικές Δυνατότητες ....................................................................................................................11 Τιμές Των Αγαθών Και Τιμές Των Συντελεστών Παραγωγής................................................................13 Το Εμπόριο Σε Ένα Κόσμο Με Δύο Συντελεστές Παραγωγής ..............................................................15 Σχετικές Τιμές Και Δομή Του Εμπορίου.................................................................................................15 Διεθνές Εμπόριο Και Διανομή Του Εισοδήματος...................................................................................17 Εξίσωση Των Τιμών Των Παραγωγικών Συντελεστών.........................................................................17 ΕΜΠΕΙΡΙΚΈΣ ΕΝΔΕΊΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΥΠΌΔΕΙΓΜΑ HECKSCHER – OHLIN.......................................................................18 ΈΛΕΓΧΟΣ ΤΟΥ ΥΠΟΔΕΊΓΜΑΤΟΣ HECKSCHER – OHLIN..........................................................................................18 ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ............................................................................................................19

ΤΟ ΡΙΚΑΡΔΙΑΝΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ 1

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Οι χώρες μετέχουν στο διεθνές εμπόριο για δύο βασικούς λόγους, καθένα από τους οποίους αποφέρει σε αυτές όφελος: Πρώτον, οι χώρες συναλλάσσονται επειδή διαφέρουν η μία από την άλλη. Τα έθνη, όπως και τα άτομα, μπορούν να ωφεληθούν από τις διαφορές τους καταλήγοντας σε μια συμφωνία, κατά την οποία καθένα ασχολείται με τα πράγματα, που κάνει καλύτερα. Δεύτερον, οι χώρες συναλλάσσονται για να επιτύχουν οικονομίες κλίμακας στην παραγωγή. Αυτό σημαίνει ότι αν κάθε χώρα παράγει μόνο ένα περιορισμένο φάσμα αγαθών, μπορεί να παράγει καθένα απ’ αυτά τα αγαθά σε μεγαλύτερη κλίμακα και επομένως αποδοτικότερα από ό,τι αν προσπαθούσε να παράγει τα πάντα. Στην πραγματικότητα, οι δομές του διεθνούς εμπορίου αντανακλούν την αλληλεπίδραση και των δύο αυτών κινήτρων. Η ουσιώδης έννοια στην παρούσα ανάλυση είναι αυτή του συγκριτικού πλεονεκτήματος. Μολονότι η ιδέα είναι απλή μπορούν να δημιουργηθούν εύκολα συγχύσεις. Ένα υπόδειγμα συγκριτικού πλεονεκτήματος το οποίο βασίζεται στις διαφορές στην παραγωγικότητα της εργασίας παρουσιάστηκε από τον οικονομολόγο Ricardo και για τούτο είναι γνωστό ως Ρικαρδιανό υπόδειγμα.

Μια Οικονομία Με Ένα Συντελεστή Παραγωγής Προκειμένου να παρουσιάσουμε το ρόλο του συγκριτικού πλεονεκτήματος στον καθορισμό της δομής του διεθνούς εμπορίου υποθέτουμε ότι αντιμετωπίζουμε μία οικονομία που την αποκαλούμε ημεδαπή, η οποία διαθέτει ένα μόνο συντελεστή παραγωγής. Υποθέτουμε επίσης ότι δύο μόνο αγαθά παράγονται, κρασί και τυρί. Είναι πρόσφορο να εκφράσουμε την παραγωγικότητα με όρους ανά μονάδα προϊόντος αναγκαίας ποσότητας εργασίας δηλαδή τον αριθμό ωρών εργασίας που απαιτούνται για την παραγωγή μιας λίβρας τυριού ή ενός γαλονιού κρασιού. Συμβολίζουμε με αLw και αLC της ανά μονάδα προϊόντος της αναγκαίας ποσότητας εργασίας για την παραγωγή κρασιού και τυριού αντίστοιχα. Επιπλέον, οι συνολικοί πόροι της οικονομίας μπορούν να συμβολιστούν με L που αποτελεί την συνολική προσφορά εργασίας.

Παραγωγικές Δυνατότητες Επειδή κάθε οικονομία έχει περιορισμένους πόρους και δεδομένου ότι κρίνεται απαραίτητη η παραγωγή μεγαλύτερης ποσότητας ενός αγαθού πρέπει να θυσιάσει ένα μέρος της παραγωγής

2

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

ενός άλλου αγαθού. Τα αντισταθμίσματα αυτά απεικονίζονται γραφικά στο σχήμα 1 με μία καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων η οποία δείχνει την μέγιστη ποσότητα κρασιού που είναι δυνατόν να παραχθεί, από την στιγμή που έχει αποφασιστεί η παραγωγή μίας δεδομένης ποσότητας τυριού και αντιστρόφως.

Παραγωγή κρασιού της ημεδαπής, Qw

L/α LW

P

F

L/α LC

Παραγωγή τυριού της ημεδαπής, Qc

Σχήμα 1: Καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων της ημεδαπής

Όταν υπάρχει ένας μόνο συντελεστής παραγωγής η καμπύλη είναι μία ευθεία γραμμή. Έστω ότι Qw είναι η παραγωγή κρασιού και Qc η παραγωγή τυριού. Η εργασία που χρησιμοποιείται στην παραγωγή κρασιού θα είναι αLW x Qw και η εργασία στην παραγωγή τυριού αLC x Qc. Η Κ.π.δ. καθορίζεται από τα όρια των πόρων της οικονομίας. Η συνολική προσφορά εργασίας στην οικονομία είναι L. Τα όρια επομένως στην παραγωγή ορίζονται από την ανισότητα αLC x Qc + αLW x Qw ≤ L Όταν η κ.π.δ. είναι μια ευθεία γραμμή, το κόστος ευκαιρίας του τυριού προς το κρασί είναι σταθερό.

Σχετικές Τιμές Και Προσφορά Η κ.π.δ. απεικονίζει τους διάφορους συνδυασμούς των ποσοτήτων των αγαθών που η οικονομία μπορεί να παράγει. Είναι απαραίτητο να εξετάσουμε τις τιμές και ειδικότερα τις σχετικές τιμές

3

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

των δύο αγαθών της οικονομίας δηλαδή την τιμή του ενός αγαθού ως προς το άλλο. Σε μία ανταγωνιστική οικονομία, η προσφορά καθορίζεται από την προσπάθεια των ατόμων να μεγιστοποιήσουν τις απολαβές τους. Στην απλοποιημένη μας οικονομία, αφού η εργασία είναι ο μοναδικός συντελεστής παραγωγής η προσφορά τυριού και κρασιού θα καθοριστεί από την μετακίνηση της εργασίας σε όποιο κλάδο από τον οποίο πληρώνει τον υψηλότερο μισθό. Αν θεωρήσουμε ότι Pc η τιμή του τυριού και Pw η τιμή του κρασιού, αLC οι εργατοώρες για να παραχθεί μια λίβρα τυριού και αLW οι εργατοώρες για να παραχθεί ένα γαλόνι κρασί θα προβούμε στα παρακάτω συμπεράσματα: Α) Αφού δεν υπάρχουν κέρδη σε ένα υπόδειγμα με ένα συντελεστή παραγωγής, το ύψος του ωρομισθίου στο τομέα παραγωγής τυριού θα είναι ίσο με την αξία της ποσότητας του, την οποία ένας εργάτης θα μπορεί να παράγει σε μια ώρα, Pc/αLC. Β) Το ύψος του ωρομισθίου στο τομέα παραγωγής κρασιού θα είναι αντιστοίχως με Pw/αLC. Γ) Οι μισθοί στο τομέα παραγωγής τυριού θα είναι υψηλότεροι αν Pc/Pw > αLC/αLW. Δ) Οι μισθοί στο κλάδο παραγωγής κρασιού θα είναι υψηλότεροι αν Pc/Pw < αLC/αLW. Ε) Ο καθένας όμως θα θέλει να εργαστεί στο κλάδο εκείνο που προσφέρει τον υψηλότερο μισθό. Η οικονομία επομένως θα εξειδικευτεί στην παραγωγή τυριού αν Pc/Pw > αLC/αLW, ενώ θα εξειδικευτεί στην παραγωγή κρασιού αν Pc/Pw < αLC/αLW. Μόνο όταν ο λόγος Pc/Pw = αLC/αLW θα παραχθούν και τα δύο αγαθά. Συμπέρασμα: Η οικονομία θα εξειδικευτεί στην παραγωγή τυριού αν η σχετική τιμή του τυριού υπερβαίνει το κόστος ευκαιρίας. Θα εξειδικευτεί στην παραγωγή κρασιού αν η σχετική τιμή του τυριού υπολείπεται του κόστους ευκαιρίας του. Αν το διεθνές εμπόριο απουσίαζε, η ημεδαπή θα έπρεπε να παράγει και τα δύο αγαθά για την ίδια. Θα παράγει , όμως και τα δύο αγαθά μόνο αν η σχετική τιμή του τυριού ισούται με το κόστος ευκαιρίας του. Αφού το κόστος ευκαιρίας ισούται με τον λόγο των ανά μονάδα προϊόντος αναγκαίων ποσοτήτων εργασίας στην παραγωγή τυριού και κρασιού, μπορούμε να συνοψίσουμε με μια απλή διατύπωση εργασιακή θεωρίας της αξίας: Όταν δεν υπάρχει διεθνές εμπόριο οι σχετικές τιμές των αγαθών είναι ίσες με τις σχετικές ανά μονάδα προϊόντος αναγκαίες ποσότητες εργασίες.

4

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Το Εμπόριο Σε Ένα Κόσμο Με Ένα Συντελεστή Παραγωγής Ας περάσουμε αμέσως στην διατύπωση του υποδείγματος. Υποθέτουμε ότι υπάρχουν δύο χώρες. Η μία αποκαλείται και πάλι ημεδαπή και η άλλη αλλοδαπή. Κάθε μια από τις χώρες αυτές έχει ένα συντελεστή παραγωγής (εργασία) και μπορεί να παράγει δύο αγαθά, κρασί και τυρί. Όπως πριν, συμβολίζουμε το εργατικό δυναμικό της ημεδαπής με L και την ανά μονάδα προϊόντος αναγκαία ποσότητα εργασίας της στην παραγωγή κρασιού και τυριού με αLW και αLC αντίστοιχα. Όσον αφορά την αλλοδαπή το εργατικό δυναμικό συμβολίζεται με L*, η ανά μονάδα προϊόντος αναγκαία ποσότητα εργασίας στην παραγωγή κρασιού συμβολίζεται με α*LW και του τυριού αντίστοιχα με α*LC. Κάνοντας την υπόθεση ότι η ημεδαπή είναι λιγότερο παραγωγική από την αλλοδαπή στον τομέα του κρασιού και περισσότερο στον τομέα του τυριού φτάνουμε στην εξής σχέση: αLC/αLW < α*LC/α*LW Φτάνουμε λοιπόν στο σημείο να πούμε ότι ο λόγος της ανά μονάδα προϊόντος αναγκαίας ποσότητας εργασίας στην παραγωγή τυριού προς αυτήν στην παραγωγή κρασιού είναι μικρότερη στην ημεδαπή απ’ ότι στην αλλοδαπή, δηλαδή η σχετική παραγωγικότητα της ημεδαπής στην παραγωγή τυριού είναι υψηλότερη από αυτήν στην παραγωγή κρασιού. Συνεπώς η ημεδαπή έχει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα στην παραγωγή τυριού. Πρέπει να επισημανθεί άμεσα ότι ο ορισμός του συγκριτικού πλεονεκτήματος περικλείει συνολικά τέσσερις ανά μονάδα προϊόντος αναγκαίας ποσότητας εργασίας και όχι μόνο δύο και αυτό γιατί είναι λάθος να λαμβάνουμε υπόψη μας μόνο τις ανά μονάδα προϊόντος αναγκαίες ποσότητες εργασίας των δύο χωρών. Η συλλογιστική αυτή παραπέμπει σε μια κατάσταση όπου η ημεδαπή ή η αλλοδαπή θα μπορούσε να έχει απόλυτο πλεονέκτημα στην παραγωγή του ενός προϊόντος. Αυτό όμως που θα διαπιστωθεί στην συνέχεια είναι ότι δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε την δομή του εμπορίου μόνο από το απόλυτο πλεονέκτημα. Συνεχίζοντας την ανάλυση μας και δεδομένου ότι έχει προηγηθεί η διαγραμματική απεικόνιση της ημεδαπής παραθέτουμε στην συνέχεια την κ.π.δ. για την αλλοδαπή η οποία θα έχει και πιο απότομη κλίση. Παραγωγή Κρασιού της αλλοδαπής, Q*w

L*/α*LW

F*

5

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

P* Παραγωγή τυριού της αλλοδαπής, Q*c

L*/α*LC

Σχήμα 2: Καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων της αλλοδαπής Από την στιγμή που δεχόμαστε την

δυνατότητα διεθνούς εμπορίου, οι τιμές δεν θα προσδιορίζονται πλέον αποκλειστικά από εγχώριους παράγοντες. Αν η σχετική τιμή του τυριού είναι υψηλότερη στην αλλοδαπή, θα είναι επικερδές να μεταφέρεται τυρί σε αυτήν από την ημεδαπή και κρασί από την αλλοδαπή στην ημεδαπή. Αυτό δεν μπορεί να συνεχίζεται ασταμάτητα. Η ημεδαπή θα εξάγει τόσο τυρί και η αλλοδαπή τόσο κρασί έτσι ώστε οι σχετικές τιμές να εξισωθούν. Έτσι λοιπόν αυτό που απαιτείται να προσδιοριστεί είναι η διεθνής σχετική τιμή του τυριού μετά το εμπόριο.

Καθορισμός Της Σχετικής Τιμής Μετά Το Εμπόριο Οι τιμές των αγαθών που ανταλλάσσονται διεθνώς καθορίζονται από την προσφορά και την ζήτηση. Όταν εξετάζουμε το συγκριτικό πλεονέκτημα είναι κρίσιμο να παρακολουθούμε τις σχέσεις μεταξύ αγορών. Η ανάλυση που λαμβάνει υπόψη της τους δεσμούς μεταξύ των δύο αγορών είναι αυτοί της γενικής ισορροπίας. Το σχήμα που ακολουθεί δείχνει την παγκόσμια προσφορά και ζήτηση τυριού σε σχέση με το κρασί ως συναρτήσεις της τιμής του τυριού σε σχέση με αυτή του κρασιού. Η καμπύλη σχετικής ζήτησης παριστάνεται με RD και η καμπύλη σχετικής προσφοράς με RS. Η παγκόσμια γενική ισορροπία απαιτεί να ισούται η σχετική προσφορά με την σχετική ζήτηση και έτσι η διεθνής σχετική τιμή προσδιορίζεται από το σημείο τομής των RD και RS. Το χαρακτηριστικό του σχήματος που εντυπωσιάζει είναι η περίεργη μορφή της καμπύλης σχετικής προσφοράς: “Ένα” σκαλοπάτι με οριζόντια τμήματα που συνδέονται με ένα κάθετο τμήμα. Σχετική τιμή Τυριού, Pc/Pw

α*LC /α*LW

αLC /αLW

RS

.2

.1 L/αLC L*/α*LWRD′

6 RD Παραγωγή τυριού της ημεδαπής, Qc

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Σύμφωνα με το σχήμα 3 η καμπύλη RS δείχνει ότι δεν υπάρχει προσφορά τυριού αν η διεθνής τιμή είναι χαμηλότερη από αLC/αLW. Για να κατανοήσουμε το λόγο για τον οποίο αυτό συμβαίνει, ας θυμηθούμε την απόδειξη ότι η ημεδαπή θα εξειδικευτεί στην παραγωγή κρασιού όταν Pc/Pw < αLC/αLW. Ομοίως, η αλλοδαπή θα εξειδικευτεί στην παραγωγή κρασιού όταν Pc/Pw < α*LC/α*LW. Έτσι με σχετικές τιμές του τυριού χαμηλότερες από αLC/αLW, δεν θα υπάρξει καθόλου παραγωγή τυριού στο κόσμο. Στη συνέχεια, όταν η σχετική τιμή το τυριού είναι ίση με αLC/αLW, γνωρίζουμε ότι οι εργάτες στην ημεδαπή μπορούν να αμείβονται ακριβώς το ίδιο παράγοντας είτε τυρί είτε κρασί. Έτσι η ημεδαπή θα είναι διατεθειμένη να προσφέρει οποιαδήποτε σχετική προσφορά των δύο αγαθών γεγονός που δημιουργεί ένα οριζόντιο τμήμα στην καμπύλη προσφοράς. Έχουμε ήδη διαπιστώσει ότι αν ο λόγος Pc/Pw είναι μεγαλύτερος από τον αLC/αLW τότε η ημεδαπή θα εξειδικευτεί στην παραγωγή τυριού. Για όσο διάστημα όμως Pc/Pw< α*LC/α*LW, η αλλοδαπή θα συνεχίσει να εξειδικεύεται στην παραγωγή κρασιού. Όταν η ημεδαπή εξειδικεύεται στην παραγωγή τυριού παράγει L/αLC λίβρες. Ομοίως όταν η αλλοδαπή εξειδικεύεται στο κρασί παράγει L*/α*LW γαλόνια. Έτσι, για κάθε σχετική τιμή του τυριού μεταξύ αLC/αLW και α*LC/α*LW η προσφορά του τυριού είναι.

Σχήμα 3: Σχετική παγκόσμια προσφορά και ζήτηση

(L/αLC) / (L*/α*LW) Όταν Pc/Pw = α*LC/α*LW γνωρίζουμε ότι οι εργάτες της αλλοδαπής είναι αδιάφοροι μεταξύ της παραγωγής τυριού και κρασιού. Έχουμε λοιπόν πάλι ένα οριζόντιο τμήμα της καμπύλης προσφοράς. Τελικά όταν Pc/Pw > α*LC/α*LW τόσο η ημεδαπή όσο και η αλλοδαπή θα εξειδικευτούν στην παραγωγή τυριού. Δεν θα υπάρχει καθόλου παραγωγή κρασιού έτσι ώστε η σχετική προσφορά τυριού θα γίνει άπειρη. Η καμπύλη σχετικής ζήτησης RD με την καθοδική της κλίση αντανακλά τα αποτελέσματα υποκατάστασης. Καθώς η σχετική τιμή του τυριού ανέρχεται οι καταναλωτές θα τείνουν να αγοράζουν

7

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

λιγότερο τυρί και περισσότερο κρασί έτσι ώστε η σχετική ζήτηση του τυριού να μειώνεται. Η σχετική τιμή ισορροπίας του τυριού προσδιορίζεται από το σημείο τομής των καμπυλών σχετικής προσφοράς και σχετικής ζήτησης. Το τελευταίο σχήμα δείχνει μια καμπύλη σχετικής ζήτησης RD που τέμνει την καμπύλη RS στο σημείο 1, όπου η σχετική τιμή του τυριού βρίσκεται μεταξύ των προ εμπορίου τιμών των δύο χωρών. Στην περίπτωση αυτή εξειδικεύεται στην παραγωγή του αγαθού που έχει συγκριτικό πλεονέκτημα: η ημεδαπή παράγει μόνο τυρί ενώ η αλλοδαπή μόνο κρασί. Αυτό όμως, δεν είναι το μόνο δυνατό αποτέλεσμα. Αν η εν λόγω καμπύλη RD ήταν, για παράδειγμα, RD’ , η σχετική προσφορά και η σχετική ζήτηση θα τέμνονταν σε ένα από τα οριζόντια της RS. Στο σημείο 2 η διεθνής σχετική τιμή του τυριού μετά τη μεσολάβηση του εμπορίου είναι αLC/αLW, ίση με το κόστος ευκαιρίας του τυριού ως προς το κρασί στην ημεδαπή. Ποια είναι η σημασία αυτού του αποτελέσματος; Αν η σχετική τιμή του τυριού είναι ίση με το κόστος ευκαιρίας του στην ημεδαπή, η οικονομία της ημεδαπής δεν χρειάζεται να εξειδικευθεί στην παραγωγή είτε τυριού είτε κρασιού. Στην πραγματικότητα, στο σημείο 2 η ημεδαπή θα πρέπει να παράγει κάποια ποσότητα κρασιού καθώς και κάποια ποσότητα τυριού. Αυτό μπορεί να συναχθεί από το γεγονός ότι η σχετική προσφορά τυριού είναι χαμηλότερη αυτής που θα υπήρχε αν η ημεδαπή ήταν πράγματι απολύτως εξειδικευμένη. Εφόσον όμως, η Pc/Pw είναι χαμηλότερη από το κόστος ευκαιρίας του τυριού ως προς το κρασί στην αλλοδαπή, αυτή θα εξειδικεύεται αποκλειστικά στην παραγωγή κρασιού. Εξακολουθεί λοιπόν να ισχύει ο κανόνας ότι αν μια χώρα εξειδικεύεται πράγματι, θα το κάνει στην παραγωγή του αγαθού, στο οποίο διαθέτει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα. Ας εγκαταλείψουμε, όμως προς το παρόν την πιθανότητα μια εκ των δύο χωρών να εξειδικεύεται απολύτως. Με εξαίρεση την περίπτωση αυτή, το φυσιολογικό αποτέλεσμα του διεθνούς εμπορίου είναι ότι η τιμή ενός ανταλλασσόμενου αγαθού σε σχέση με αυτή ενός άλλου αγαθού καταλήγει σε ένα σημείο που βρίσκεται μεταξύ των προ εμπορίου επιπέδου της στις δύο χώρες. Το αποτέλεσμα αυτής της σύγκλησης των σχετικών τιμών είναι ότι κάθε χώρα εξειδικεύεται στην παραγωγή αυτού του αγαθού που έχει την σχετικά χαμηλότερη ανά μονάδα προϊόντος αναγκαία ποσότητα εργασίας. Η άνοδος της σχετικής τιμής του τυριού στην ημεδαπή θα την οδηγήσει να εξειδικευθεί στην παραγωγή τυριού παράγοντας στο σημείο F του αντίστοιχου σχήματος. Η πτώση της σχετικής τιμής του τυριού στην αλλοδαπή θα την οδηγήσει να εξειδικευθεί στην παραγωγή κρασιού, παράγοντας στο σημείο F∗ του αντίστοιχου σχήματος.

8

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Τα Οφέλη Από Το Εμπόριο Έχουμε μέχρι στιγμής διαπιστώσει ότι χώρες των οποίων η σχετική παραγωγικότητα της εργασίας διαφέρει μεταξύ κλάδων, θα εξειδικευθούν στην παραγωγή διαφορετικών αγαθών. Θα δείξουμε στην συνέχεια ότι και οι δύο χώρες αποκομίζουν οφέλη από το εμπόριο από αυτήν την εξειδίκευση. Αυτό το αμοιβαίο όφελος μπορεί να δειχθεί με δύο εναλλακτικούς τρόπους: Α) Μπορούμε να αποδείξουμε ότι η εξειδίκευση και το διεθνές εμπόριο είναι επωφελή και γι’αυτό να θεωρήσουμε το εμπόριο ως μία έμμεση μέθοδο παραγωγής. Η ημεδαπή θα μπορούσε να παράγει κρασί άμεσα, το εμπόριο όμως με την αλλοδαπή της επιτρέπει να παράγει κρασί παράγοντας τυρί και ανταλλάσσοντας στην συνέχεια το τυρί με το κρασί. Αυτή η έμμεση μέθοδος είναι αποτελεσματικότερη από την άμεση παραγωγή. Β) Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο μπορούμε να διαπιστώσουμε τα αμοιβαία οφέλη από το εμπόριο είναι να εξετάσουμε πως το διεθνές εμπόριο επηρεάζει τις δυνατότητες κατανάλωσης κάθε χώρας. Όταν δεν υπάρχει διεθνές εμπόριο, οι δυνατότητες κατανάλωσης είναι ίδιες με τις δυνατότητες παραγωγής. Εφόσον όμως το εμπόριο επιτρέπεται κάθε οικονομία μπορεί να καταναλώνει ένα διαφορετικό μίγμα ποσοτήτων τυριού και κρασιού από αυτό που παράγει. Οι δυνατότητες κατανάλωσης της ημεδαπής παριστάνονται με την γραμμή TF στο σχήμα 4(α) που ακολουθεί ενώ οι δυνατότητες κατανάλωσης της αλλοδαπής παριστάνονται με την F*T* στο σχήμα 4(β) που ακολουθεί. Σε κάθε περίπτωση το εμπόριο διεύρυνε το πεδίο επιλογής και αυτό οδηγεί οπωσδήποτε τους κατοίκους της κάθε χώρας σε καλύτερη κατάσταση. Αναπτύξαμε μέχρι τώρα το απλούστερο όλων των υποδειγμάτων διεθνούς εμπορίου. Είναι προφανές ότι το Ρικαρδιανό υπόδειγμα ενός συντελεστή είναι πάρα πολύ απλό για να αποτελέσει μια πλήρη ανάλυση τόσο των αιτίων όσο και των αποτελεσμάτων του διεθνούς εμπορίου. Ωστόσο η εστίαση στις σχετικές παραγωγικότητες της εργασίας μπορεί να αποτελέσει ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για να αντιληφθούμε το διεθνές εμπόριο. Ιδιαίτερα το απλό υπόδειγμα ενός συντελεστή είναι ένας καλός τρόπος για να αντιμετωπίσουμε πολλές κοινές παρανοήσεις σχετικά με το νόημα του συγκριτικού πλεονεκτήματος και την φύση των ωφελειών από το ελεύθερο εμπόριο. Ποσότητα Κρασιού, Q*w

Ποσότητα Κρασιού, Qw

F*

T

P

9 (α) Ημεδαπή

Ποσότητα F Qc Τυριού,

Ποσότητα P* Τυριού,T*Q*c (β) Αλλοδαπή

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Σχήμα 4: Το διεθνές εμπόριο διευρύνει τις καταναλωτικές δυνατότητες

ΤΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΤΩΝ HECKSCHER – OHLIN Προκειμένου να ερμηνεύσει το ρόλο των διαφορών στους πόρους για το διεθνές εμπόριο θα εξετάσουμε ένα υπόδειγμα στο οποίο οι διαφορές στους πόρους αποτελούν την μοναδική γενεσιουργό αιτία του εμπορίου. Το υπόδειγμα αυτό δείχνει ότι το συγκριτικό πλεονέκτημα επηρεάζεται από την αλληλεπίδραση μεταξύ των πόρων των εθνών (την σχετική αφθονία των συντελεστών παραγωγής) και την τεχνολογία της παραγωγής (που επηρεάζει την σχετική ένταση με την οποία οι διάφοροι συντελεστές παραγωγής χρησιμοποιούνται στην παραγωγή διαφόρων αγαθών). Η ιδέα ότι το διεθνές εμπόριο, σε μεγάλο βαθμό, κατευθύνεται από τις διαφορές στους πόρους των χορών είναι μία από τις θεωρίες με τη μεγαλύτερη επίδραση στη διεθνή οικονομική. Η θεωρία αυτή αναφέρεται συχνά ως θεώρημα Heckscher – Ohlin. Δίνει έμφαση στην αλληλεπίδραση μεταξύ των αναλογιών με τις οποίες οι διάφοροι συντελεστές παραγωγής είναι διαθέσιμοι σε διάφορες χώρες και των αναλογιών με τις οποίες χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία και γι’ αυτό είναι γνωστή ως θεωρία των αναλογιών των συντελεστών παραγωγής.

10

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Οικονομία Με Δύο Παραγωγικούς Συντελεστές Θεωρούμε ότι κάθε οικονομία μπορεί να παράγει δύο αγαθά και η παραγωγή κάθε αγαθού απαιτεί τη χρήση δύο συντελεστών παραγωγής.

Υποθέσεις Υποδείγματος Η οικονομία που αναλύουμε μπορεί να παράγει δύο αγαθά: ύφασμα και τρόφιμα. Για την παραγωγή των αγαθών αυτών απαιτούνται δύο εισροές που προσφέρονται σε περιορισμένη ποσότητα: την εργασία, την οποία μετρούμε σε ώρες και τη γη την οποία μετρούμε σε εκτάρια. Αρχικά υποθέτουμε ότι η τεχνολογία της παραγωγής είναι σταθερών αναλογιών , π.χ μια γυάρδα υφάσματος μπορεί να παραχθεί μόνο με τη χρησιμοποίηση ενός ορισμένου σταθερού αριθμού ορών εργασίας και εκταρίων γης, το ίδιο ισχύει και για τα τρόφιμα αντίστοιχα. Η παραγωγή τροφίμων και υφάσματος είναι σαφές ότι δεν απαιτεί γη και εργασία στις ίδιες αναλογίες. Έτσι υποθέτουμε ότι η παραγωγή υφάσματος είναι έντασης εργασίας, επειδή απαιτεί ένα μεγαλύτερο λόγο εργασίας προς γη από ότι η παραγωγή τροφίμων και επίσης ότι η παραγωγή τροφίμων είναι έντασης γης. Έτσι ορίζουμε: • αTC = εκτάρια γης, απαιτούμενα ανά γυάρδα υφάσματος, • αLC = ώρες εργασίας, απαιτούμενες ανά γυάρδα υφάσματος, • αTF = εκτάρια γης, απαιτούμενα ανά θερμίδα τροφίμων, • αLF = ώρες εργασίας απαιτούμενες ανά θερμίδα τροφίμων, • L = προσφορά εργασίας της οικονομίας, • T = προσφορά γης της οικονομίας.

Παραγωγικές Δυνατότητες Η αρχή που προϋποτίθεται για την συναγωγή της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων είναι ότι: Η οικονομία δεν μπορεί να χρησιμοποιεί μεγαλύτερη ποσότητα κάθε εισροής από αυτή που είναι διαθέσιμη. Οι δύο περιορισμοί που καθορίζουν τις παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας είναι: 1. Η συνολική χρήση εργασίας δεν μπορεί να υπερβαίνει τη διαθέσιμη προσφορά [ αLCQc + αLFQf ≤ L ]. 2. Η συνολική χρήση γης δεν μπορεί να υπερβαίνει τη διαθέσιμη προσφορά [ αΤCQc + αTFQf ≤ T ].

11

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Οι δεδομένες ποσότητες γης και εργασίας περιορίζουν αυτό που η οικονομία μπορεί να παράγει. Αναδιατυπώνοντας τον περιορισμό της εργασίας μπορούμε να γράψουμε τον εξής τύπο: Qf ≤ L/αLF – (αLC/αLF)*Qc. Με τον ίδιο τρόπο αναδιατυπώνοντας τον περιορισμό της γης μπορούμε να γράψουμε τον εξής τύπο: Qf ≤ L/αΤF – (αΤC/αΤF)*Qc. Οι περιορισμοί της εργασίας και της γης απεικονίζονται στο σχήμα 5. Ποσότητα τροφίμων, QF

Η περιορισμένη προσφορά εργασίας και η γης περιορίζουν την παραγωγή της οικονομίας. Επειδή το ύφασμα είναι αγαθό μεγαλύτερης έντασης εργασίας από τα τρόφιμα, ο περιορισμός της εργασίας έχει μεγαλύτερη κλίση από τον περιορισμό της γης.

L/αLF

T/αTF

. 1

.

2

L/αLC

T/αTC

Ποσότητα υφάσματος, QC

Σχήμα 5: Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων στο υπόδειγμα των αναλογιών των συντελεστών παραγωγής

Το σχήμα 6 δείχνει πως μια αύξηση της προσφοράς της γης μεταβάλλει τις παραγωγικές δυνατότητες. Ποσότητα τροφίμων, QF

L/αLF T2/αTF T1/αTF

L/αLC

T1/αTC T2/αTC

12

Ποσότητα υφάσματος, QC

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Σχήμα 6: Αύξηση της προσφοράς της γης Όταν η προσφορά γης αυξάνει από T1 σε T2 ο περιορισμός της γης αμβλύνεται. Αυτό διευρύνει τις παραγωγικές δυνατότητες σε μια κατεύθυνση προσανατολισμένη προς την παραγωγή τροφίμων

Η ανισομερής επίδραση που έχουν οι αυξήσεις των πόρων στις παραγωγικές δυνατότητες είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε πως οι διαφορές στους πόρους προκαλούν την εμφάνιση του διεθνές εμπορίου.

Τιμές Των Αγαθών Και Τιμές Των Συντελεστών Παραγωγής Η υπόθεση ότι ορισμένοι συντελεστές παραγωγής ήταν ιδικοί σε συγκεκριμένους τομείς, εμφανιζόταν να έχει ως αποτέλεσμα, οι μεταβολές των σχετικών τιμών να προκαλούν ισχυρές επιδράσεις στη διανομή του εισοδήματος. Εφόσον το διεθνές εμπόριο οδηγεί σε μια σύγκλιση των σχετικών τιμών, οι επιδράσεις αυτές στη διανομή του εισοδήματος θα μετριάσουν σημαντικά το συμπέρασμα ότι το εμπόριο δημιουργεί οφέλη για όλους. Μια ανάλυση των επιπτώσεων που έχουν οι μεταβολές των τιμών του υφάσματος και των τροφίμων στα εισοδήματα της γης και της εργασίας, περιλαμβάνει τα ακόλουθα: • Pc = τιμή μιας γυάρδας υφάσματος, • Pf = τιμή μιας θερμίδας τροφίμων, • W = μισθός για μια ώρα εργασίας, • r =πρόσοδος που πρέπει να πληρωθεί για τη χρήση ενός εκταρίου γης. Υποθέτουμε ότι υπάρχει τέλειος ανταγωνισμός στην παραγωγή υφάσματος και τροφίμων. Αυτό σημαίνει αποκλεισμό των μονοπωλιακών κερδών και η τιμή κάθε αγαθού ισούται με το κόστος παραγωγής του, δηλαδή: Pc = αLCW + αTCr, Pf= αLFW + αTFr. Στο σχήμα 7 εμφανίζονται οι πιο πάνω σχέσεις. Έχουμε, όμως, ήδη αναφέρει ότι η παραγωγή υφάσματος είναι περισσότερο έντασης εργασίας από την παραγωγή τροφίμων: αLC/αTC > αLF/αTF. Επομένως η γραμμή παραγωγής υφάσματος θα είναι πιο απότομη από την παραγωγή τροφίμων.

Γαιοπρόσοδος, r

PFC//ααTF TC1 r

. 1 P /α

W1

C

13 LC

PF/αLF

Μισθός, W

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Σχήμα 7: Προσδιορισμός των τιμών των συντελεστών παραγωγής Ο μισθός και η γαιοπρόσοδος προσδιορίζονται από την εξίσωση της τιμής με το κόστος παραγωγής τόσο στον κλάδο του υφάσματος όσο και σε αυτόν των τροφίμων.

Η ισότητα και των δύο αγαθών επιτυγχάνεται στο σημείο που οι δύο γραμμές τέμνονται, το σημείο 1, όπου w = w1 και r = r1. Απ’ ότι φαίνεται στο διάγραμμα οι τιμές των συντελεστών παραγωγής μπορούν να προσδιοριστούν και δεν χρειάζεται να αναζητήσουμε τις σχετικές προσφερόμενες ποσότητες γης και εργασίας για να προχωρήσουμε αφού και τα δύο αγαθά παράγονται, υπάρχει μία ευθεία σχέση μεταξύ των τιμών των συντελεστών. Στο επόμενο σχήμα παρουσιάζουμε τι συμβαίνει όταν η τιμή του υφάσματος αυξάνει από P1c σε P2c. Με την αύξηση της τιμής του υφάσματος μετατοπίζεται η γραμμή των επιπέδων παραγωγής υφασμάτων προς τα έξω. Επομένως η θέση ισορροπίας της τιμής του συντελεστή μετακινείται από το σημείο 1 στο σημείο 2. Σ΄ αυτή την κίνηση περιλαμβάνεται μια άνοδος του μισθού από w1 σε w2 και μια πτώση της προσόδου της γης από r1 σε r2. Ομοίως μια άνοδος της τιμής της γης θα είχε τα αντίστροφα αποτελέσματα. Σε μια οικονομία με δύο συντελεστές παραγωγής, επομένως, οι μεταβολές στις σχετικές τιμές των αγαθών έχουν πολύ ισχυρές επιδράσεις στη διανομή του εισοδήματος. Υπάρχει μια ενισχυτική επίδραση των τιμών των αγαθών στις τιμές των συντελεστών.

Γαιοπρόσοδος, r

P2C/αTC

PF/αTF21

r

.

w1

1

14

.

αPLCC w αPLCC 2

2

PF/αLF

Μισθός, W

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

P1C/αTC

Σχήμα 8: Μία αύξηση της τιμής του υφάσματος Όταν η τιμή αυξάνει από P1C

σε

P2C , ο μισθός αυξάνει από w1 σε w2 ενώ η

γαιοπρόσοδος μειώνεται από r σε r . 1

2

Επειδή μια αύξηση της τιμής του υφάσματος οδηγεί σε μια πτώση της προσόδου της γης, κάποιος που όλο του το εισόδημα προέρχεται από γαιοπρόσοδο θα ανακαλύψει ότι η αγοραστική του δύναμη έχει μειωθεί και για τα δύο αγαθά. Ταυτοχρόνως ο μισθός αυξάνεται αναλογικά περισσότερο από την αύξηση της τιμής του υφάσματος. Έτσι κάποιος που αντλεί όλο το εισόδημά του από μισθούς θα ανακαλύψει ότι η αγοραστική του δύναμη έχει αυξηθεί και για τα δύο αγαθά.

Το Εμπόριο Σε Ένα Κόσμο Με Δύο Συντελεστές Παραγωγής Αφού έχουμε περιγράψει την παραγωγική δομή μιας οικονομίας με δύο συντελεστές παραγωγής, μπορούμε τώρα να εξετάσουμε τι συμβαίνει όταν δύο τέτοιες οικονομίες, η ημεδαπή και η αλλοδαπή, συνάπτουν εμπορικές σχέσεις. Οι δύο χώρες έχουν τις ίδιες προτιμήσεις, την ίδια τεχνολογία, και επομένως τις ίδιες καμπύλες σχετικής ζήτησης τροφίμων και υφάσματος όταν αντιμετωπίζουν την ίδια σχετική τιμή αγαθών. Η μοναδική διαφορά μεταξύ των δύο χωρών έγκειται στους πόρους τους: η ημεδαπή έχει έναν υψηλότερο λόγο εργασίας προς γη από αυτόν της αλλοδαπής.

Σχετικές Τιμές Και Δομή Του Εμπορίου Αφού η ημεδαπή έχει έναν υψηλότερο λόγο εργασίας προς γη από την αλλοδαπή, η ημεδαπή αφθονεί σε εργασία ενώ η αλλοδαπή

15

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

αφθονεί σε γη. Επειδή το εμπόριο οδηγεί σε μια σύγκλιση των σχετικών τιμών, ένας από τους άλλους παράγοντες που δεν μεταβάλλονται είναι η τιμή του υφάσματος σε σχέση μ’ αυτή των τροφίμων. Επειδή όμως οι χώρες διαφέρουν όσον αφορά την αφθονία των συντελεστών παραγωγής τους, για κάθε δεδομένο λόγο της τιμής του υφάσματος προς αυτή των τροφίμων, η ημεδαπή θα παράγει έναν υψηλότερο λόγο υφάσματος προς τρόφιμα από αυτόν που θα παράγει η αλλοδαπή: η ημεδαπή θα έχει μια μεγαλύτερη σχετική προσφορά υφάσματος. Η καμπύλη σχετικής προσφοράς της ημεδαπής, επομένως, θα βρίσκεται στα δεξιά της αντίστοιχης καμπύλης της αλλοδαπής. Σχετική τιμή υφάσματος, PC/PF RS*

.

RS

3

.2

.1 RD

Σχετική ποσότητα υφάσματος, Qc + Q*c QF + Q*F

Σχήμα 9: Tο διεθνές εμπόριο οδηγεί σε σύγκλιση των σχετικών τιμών Όταν δεν υφίσταται εμπόριο, η ισορροπία της ημεδαπής θα ήταν στο σημείο 1. Ομοίως, η ισορροπία της αλλοδαπής θα ήταν στο σημείο 3. Το διεθνές εμπόριο οδηγεί σε μία διεθνή σχετική τιμή η οποία βρίσκεται μεταξύ των προ εμπορίου τιμών π.χ στο σημείο 2.

Τα διαγράμματα σχετικής προσφοράς της ημεδαπής (RS) και της αλλοδαπής (RS*) απεικονίζονται στο σχήμα 9. η καμπύλη σχετικής ζήτησης που υποθέσαμε ότι είναι η ίδια και για τις δύο χώρες απεικονίζεται ως RD. Αν δεν υπήρχε διεθνές εμπόριο, η ισορροπία για την ημεδαπή θα βρισκόταν στο σημείο 1 και της αλλοδαπής στο σημείο 3. Δηλαδή, όταν δεν υπάρχει εμπόριο, η σχετική τιμή του υφάσματος είναι χαμηλότερη στην ημεδαπή από ότι στην αλλοδαπή. Όταν οι δύο χώρες συνάπτουν εμπορικές σχέσεις οι σχετικές τιμές συγκλίνουν. Η ημεδαπή χώρα που αφθονεί σε εργασία, εξάγει ύφασμα , το αγαθό έντασης εργασίας, ενώ η αλλοδαπή χώρα που αφθονεί σε γη, εξάγει τρόφιμα, το αγαθό έντασης γης. Διαπιστώνουμε ότι οι χώρες τείνουν να εξάγουν αγαθά, η παραγωγή των οποίων είναι έντασης συντελεστών που αυτές διαθέτουν σε αφθονία.

16

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Διεθνές Εμπόριο Και Διανομή Του Εισοδήματος Το εμπόριο προκαλεί μια σύγκλιση των σχετικών τιμών. Οι μεταβολές των σχετικών τιμών με τη σειρά τους έχουν ισχυρές επιδράσεις στις σχετικές αμοιβές της εργασίας και της γης. Το διεθνές εμπόριο, λοιπόν, έχει μια ισχυρή επίδραση στη διανομή του εισοδήματος. Στην ημεδαπή, όπου σημειώνεται μια άνοδος της τιμής του υφάσματος, οι άνθρωποι που αποκτούν το εισόδημά τους από την εργασία ωφελούνται από το εμπόριο, ενώ εκείνοι που αποκομίζουν το εισόδημά τους από τη γη ζημιώνουν. Στην αλλοδαπή από την άλλη συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Ο συντελεστής, η σχετική προσφορά του οποίου είναι μεγάλη σε μια χώρα (η εργασία στην ημεδαπή, η γη στην αλλοδαπή) είναι ο άφθονος συντελεστής στη χώρα αυτή και ο συντελεστής, η σχετική προσφορά του οποίου είναι μικρή (η γη στην ημεδαπή, η εργασία στην αλλοδαπή) είναι ο σπάνιος συντελεστής. Οι κάτοχοι των άφθονων συντελεστών μιας χώρας ωφελούνται από το εμπόριο, ενώ οι κάτοχοι των σπάνιων συντελεστών βλάπτονται.

Εξίσωση Των Τιμών Των Παραγωγικών Συντελεστών Αν δεν υπήρχε εμπόριο, η εργασία θα κέρδιζε λιγότερο στην ημεδαπή παρά στην αλλοδαπή και η γη θα κέρδιζε περισσότερα. Χωρίς εμπόριο, η αφθονούσα σε εργασία η ημεδαπή θα είχε μια χαμηλότερη σχετική τιμή υφάσματος από την αφθονούσα σε γη αλλοδαπή και η διαφορά στις σχετικές τιμές των αγαθών συνεπάγεται μια ακόμη μεγαλύτερη διαφορά στις σχετικές τιμές των παραγωγικών συντελεστών. Η σύγκλιση στις σχετικές τιμές που προκύπτει από τη σύναψη εμπορικών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών προκαλεί την σύγκλιση των σχετικών τιμών της γης και της εργασίας. Υπάρχει λοιπόν σαφώς μια τάση προς την εξίσωση των τιμών των παραγωγικών συντελεστών. Με έναν έμμεσο τρόπο, οι δύο χώρες ανταλλάσσουν ουσιαστικά συντελεστές παραγωγής. Όταν θεωρήσουμε τα πράγματα με αυτόν τρόπο συμπεραίνουμε ότι το διεθνές εμπόριο οδηγεί στην εξίσωση των συντελεστών παραγωγής. Αυτό όμως δεν ισχύει στην πραγματικότητα. Για να κατανοήσουμε γιατί το υπόδειγμα δεν μας παρέχει μια ακριβή πρόβλεψη, πρέπει να εξετάσουμε τις υποθέσεις του. Τρεις υποθέσεις που είναι κρίσιμες για την πρόβλεψη της εξίσωσης των τιμών των παραγωγικών συντελεστών, στην πραγματικότητα ασφαλώς δεν ισχύουν. Οι υποθέσεις αυτές είναι: 1. και οι δύο χώρες παράγουν και τα δύο αγαθά

17

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

2. οι τεχνολογίες είναι οι ίδιες και 3. το εμπόδιο πράγματι εξισώνει τις τιμές των αγαθών στις δύο χώρες. Υπόθεση 1: για να συνάγουμε το ύψος του μισθού και της προσόδου από τις τιμές του υφάσματος και των τροφίμων στο σχήμα 7, υποθέσαμε ότι η χώρα παρήγαγε και τα δύο αγαθά. Αυτό όμως δεν είναι απαραίτητο να συμβαίνει. Μια χώρα με έναν πολύ υψηλό λόγο εργασίας προς γη θα μπορούσε να παράγει μόνο ύφασμα, ενώ μια χώρα με πολύ υψηλό λόγο γης προς εργασία θα μπορούσε να παράγει μόνο τρόφιμα. Αυτό συνεπάγεται ότι οι χώρες που συναλλάσσονται έχουν αρκετές ομοιότητες στη σχετική διαθεσιμότητα των συντελεστών παραγωγής. Υπόθεση 2: η πρόταση ότι το εμπόριο εξισώνει τις τιμές των συντελεστών παραγωγής δεν ισχύει, αν οι χώρες έχουν διαφορετικές τεχνολογίες παραγωγής. Για παράδειγμα, μια χώρα με ανώτερη τεχνολογία θα μπορούσε να έχει ταυτοχρόνως έναν υψηλότερο μισθό και μια υψηλότερη πρόσοδο από μια χώρα με υποδεέστερη τεχνολογία. Υπόθεση 3: τέλος, η πρόταση της απόλυτης εξίσωσης των τιμών των συντελεστών παραγωγής εξαρτάται από την απόλυτη σύγκλιση των τιμών των αγαθών. Στην πραγματικότητα, οι τιμές των αγαθών δεν εξισώνονται απολύτως μέσω του διεθνούς εμπορίου. Αυτή η έλλειψη σύγκλισης οφείλεται τόσο σε φυσικά εμπόδια (κόστος μεταφοράς), όσο και τεχνητά εμπόδια που τίθενται στο εμπόριο, όπως οι δασμοί, οι ποσοστώσεις εισαγωγών και άλλοι περιορισμοί.

Εμπειρικές Ενδείξεις Για Το Υπόδειγμα Heckscher – Ohlin Η θεωρία του εμπορίου βάσει των αναλογιών των συντελεστών παραγωγής είναι από τις σημαντικότερες στη διεθνή οικονομική, έτσι αναμενόμενο είναι να γίνει αντικείμενο εμπειρικών ελέγχων. Τα αποτελέσματα των ερευνών δεν είναι και τόσο ευνοϊκά. Οι χώρες στη πραγματικότητα δεν εξάγουν τα προϊόντα που προβλέπει το υπόδειγμα. Επομένως, πως εμείς αντιμετωπίζουμε το υπόδειγμα αυτό και κατά πόσο έχει κάποια αξία περί του διεθνές εμπορίου.

Έλεγχος Του Υποδείγματος Heckscher – Ohlin Εξετάζουμε το υπόδειγμα με βάση εμπειρικές δοκιμές που έγιναν στις Η.Π.Α. Οι Η.Π.Α ήταν μέχρι πριν από λίγα χρόνια πολύ

18

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

πλουσιότερες από τις υπόλοιπες χώρες και οι εργάτες της εργάζονταν με περισσότερο κατά κεφαλή εισόδημα από τους εργάτες άλλων χωρών. Θα περιμέναμε, επομένως, οι Η.Π.Α να ήταν εξαγωγέας αγαθών έντασης κεφαλαίου και εισαγωγέας αγαθών έντασης εργασίας. Βάση μιας μελέτης που δημοσιεύεται από τον Wassily Leontief το 1953 αποκαλύπτεται ότι οι εξαγωγές των Η.Π.Α ήταν λιγότερης έντασης κεφαλαίου από τις εισαγωγές τους. Το αποτέλεσμα αυτό είναι γνωστό σαν το παράδοξο Leontief. Γιατί να παρατηρείται το φαινόμενο αυτό; Δεν μπορούμε να είμαστε απολύτως σίγουροι. Μια εξήγηση μπορεί να αποτελέσει το γεγονός ότι οι Η.Π.Α έχουν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην παραγωγή νέων προϊόντων κατασκευασμένων με τεχνολογικές καινοτομίες. Τα προϊόντα αυτά μπορεί να είναι λιγότερο έντασης κεφαλαίου από άλλα των οποίων η τεχνολογία απαιτούσε χρόνο να ωριμάσει. Έτσι, οι Η.Π.Α μπορεί να εξήγαγαν αγαθά που χρησιμοποιούσαν ευρύτατα ειδικευμένη εργασία και καινοτόμα επιχειρηματικότητα και εισήγαγαν προϊόντα της βαριάς τεχνολογίας που χρησιμοποιούσαν μεγάλες ποσότητες κεφαλαίου.

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τα αρνητικά αποτελέσματα των ελέγχων της θεωρίας των αναλογιών των συντελεστών παραγωγής βάζουν τους οικονομολόγους σε δύσκολη θέση. Οι εμπειρικές έρευνες υποστήριξαν ευρέως την πρόβλεψη του Ρικαρδιανού Υποδείγματος, ότι οι χώρες θα εξάγουν

19

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

τα αγαθά εκείνα, στην παραγωγή των οποίων η εργασία τους είναι ιδιαίτερα παραγωγική. Οι περισσότεροι οικονομολόγοι θεωρούν ότι το Ρικαρδιανό Υπόδειγμα έχει πολύ περιορισμένη ισχύ για να χρησιμοποιηθεί ως βασικό υπόδειγμα του διεθνούς εμπορίου. Το Υπόδειγμα Heckscher – Ohlin, από την άλλη κατέχει για μεγάλο χρονικό διάστημα μια κεντρική θέση στη θεωρία του διεθνούς εμπορίου και αυτό οφείλεται στο ότι επιτρέπει μια ταυτόχρονη διαπραγμάτευση των ζητημάτων της διανομής του εισοδήματος και της δομής του εμπορίου. Επομένως το υπόδειγμα, που μέσω αυτού, επιτυγχάνεται η καλύτερη πρόβλεψη των τεκταινόμενων στο διεθνές εμπόριο είναι περιορισμένης ισχύος για άλλους λόγους και υπάρχουν σήμερα ισχυρές ενδείξεις κατά του καθαρού υποδείγματος του Heckscher – Ohlin. Η καλύτερη απάντηση φαίνεται να είναι η ρικαρδιανή ιδέα, ότι δηλαδή, η δομή του εμπορίου κατευθύνεται κυρίως από τις διεθνείς διαφορές στην τεχνολογία παρά από τις διαφορές των πόρων. Άλλωστε όπως έχει ήδη επισημανθεί βασική ειδοποιό διαφορά αποτελεί το γεγονός ότι το Ρικαρδιανό υπόδειγμα χρησιμοποιεί μονάχα ένα συντελεστή παραγωγής, την εργασία, σε αντίθεση με το υπόδειγμα Heckscher – Ohlin που χρησιμοποιεί τους συντελεστές της εργασίας και της γης. Η κατανόηση των γενεσιουργών αιτιών των τεχνολογικών διαφορών μεταξύ των χωρών είναι τώρα το κύριο σημείο της έρευνας. Το υπόδειγμα Heckscher – Ohlin λοιπόν διατηρεί μια πιο περιορισμένη χρήση, ως ένας τρόπος να προβλεφθούν τα αποτελέσματα του διεθνούς εμπορίου στη διανομή του εισοδήματος, καθώς και η πολιτική του εμπορίου. Οι εμπειρικές ενδείξεις είναι γενικά αρνητικές ως προς το ότι οι διαφορές στους πόρους αποτελούν τον κύριο καθοριστικό παράγοντα των δομών του εμπορίου. Αντίθετα ακόμα οι διαφορές στην τεχνολογία μάλλον διαδραματίζουν τον πόλο κλειδί, όπως διαπιστώσαμε στο Ρικαρδιανό υπόδειγμα. Εντούτοις, το υπόδειγμα Heckscher – Ohlin παραμένει χρήσιμο ως ένας τρόπος για την πρόβλεψη των επιδράσεων του διεθνούς εμπορίου στη διανομή του εισοδήματος.

20