333ebook Pl

JakoϾ zasilania - poradnik

Harmoniczne

Degrees

3.3.3

Harmoniczne

Current (A)

Filtry aktywne

Harmoniczne Rzeczywista wartoϾ skuteczna (RMS) - jedyny prawdziwy wyznacznik Shri Karve MGE UPS System Ltd Marzec 2001

Polskie Centrum Promocji Miedzi S.A. (PCPM S.A.) Polskie Centrum Promocji Miedzi S.A. jest organizacj¹ non-profit, finansowan¹ przez dostawców miedzi oraz producentów pragn¹cych zachêciæ odbiorców do stosowania miedzi i jej stopów oraz promuj¹cych ich prawid³owe i efektywne zastosowanie. Dzia³alnoœæ Centrum obejmuje zapewnienie technicznego doradztwa i informacji tym, którzy s¹ zainteresowani wykorzystaniem miedzi w jej wszystkich aspektach. Centrum równie¿ zapewnia ³¹cznoœæ miêdzy jednostkami badawczymi a przemys³em wykorzystuj¹cym miedŸ w produkcji oraz utrzymuje blisk¹ ³¹cznoœæ z innymi organizacjami zajmuj¹cymi siê rozwojem miedzi na ca³ym œwiecie. Europejski Instytut Miedzi (ECI) Europejski Instytut Miedzi jest spó³k¹ joint venture Miêdzynarodowego Stowarzyszenia na Rzecz Miedzi (ICA) i IWCC. ECI, dziêki swoim cz³onkom, zajmuje siê w imieniu najwiêkszych producentów miedzi na œwiecie i czo³owych europejskich producentów - promocj¹ miedzi w Europie. Powsta³y w styczniu 1996 roku Europejski Instytut Miedzi jest wspierany dziêki sieci dziesiêciu Towarzystw Rozwoju Miedzi (CDA) w krajach Beneluksu, we Francji, w Niemczech, Grecji, na Wêgrzech, we W³oszech, w Polsce, Skandynawii,Hiszpanii i Wielkiej Brytanii. Towarzystwo rozwija swoj¹ dzia³alnoœæ podjêt¹ przez CDA powsta³¹ w 1959 roku oraz dziêki INCRA (Miêdzynarodowemu Towarzystwu Badañ Miedzi) powsta³emu w 1961 roku. Zrzeczenie siê odpowiedzialnoœci Polskie Centrum Promocji Miedzi S.A. oraz Europejski Instytut Miedzi zrzekaj¹ siê wszelkiej odpowiedzialnoœci za bezpoœrednie b¹dŸ poœrednie skutki jak równie¿ nieprzewidziane szkody, które mog¹ byæ poniesione w wyniku u¿ycia informacji lub nieumiejêtnego u¿ycia informacji lub danych zawartych w niniejszej publikacji.

Copyright© Polskie Centrum Promocji Miedzi S.A. Reprodukcja materia³u zawartego w niniejszej publikacji jest legalna pod warunkiem reprodukcji w ca³oœci i podania jej Ÿród³a.

Polskie Centrum Promocji Miedzi S.A. 50-136 Wroc³aw pl. 1 Maja 1-2 Polska

European Copper Institute 168 Avenue de Tervueren B-1150 Brussels Belgium

Tel: Fax: e-mail: Website:

Tel: Fax: Email: Website:

00 48 71 78 12 502 00 48 71 78 12 504 [email protected] www.miedz.org.pl

00 32 2 777 70 70 00 32 2 777 70 79 [email protected] www.eurocopper.org

Filtry aktywne Filtry aktywne W niespe³na 10 lat jakoœæ zasilania uros³a od zainteresowania naukowców do kwestii o najwy¿szym znaczeniu. Przy ci¹gle rosn¹cej iloœci obci¹¿eñ urz¹dzeñ elektronicznych i zwiêkszaj¹cej siê iloœci zak³óceñ harmonicznych w systemie zasilania, firmy w coraz wiêkszym stopniu zale¿ne s¹ od urz¹dzeñ wra¿liwych na zak³ócenia w zasilaniu energi¹ elektryczn¹. Filtry aktywne staj¹ siê coraz wa¿niejsze dla zak³adów energetycznych i ich klientów.

Wstêp Problemy wywo³ywane przez pr¹dy harmoniczne w instalacjach i sieciach zasilania s¹ omówione w Czêœci 3.1. naszego poradnika. Du¿a czêœæ obci¹¿enia istniej¹cego w przemyœle, handlu i gospodarstwach domowych to obecnie obci¹¿enie nieliniowe, a poziom zak³óceñ w sieciach niskiego napiêcia jest powa¿nym problemem. Mo¿liwe problemy, które mog¹ wywo³aæ zbyt wysokie harmoniczne napiêcia w sieci zasilania zauwa¿ono ju¿ dawno i stworzono procedury oraz standardy, aby wyeliminowaæ zniekszta³cenia. Zastosowanie tych procedur i standardów przynios³o pozytywne skutki w tym sensie, ¿e problemy klientów prawie zawsze maj¹ swoje Ÿród³o wewn¹trz swoich w³asnych instalacji i rzadko pochodz¹ z sieci. Jeœli taka sytuacja ma siê utrzymaæ, u¿ytkownicy powinni ograniczyæ harmoniczne pr¹dowe wprowadzane do sieci. Aby to zrobiæ, musz¹ stosowaæ filtracjê harmoniczn¹ przy pomocy trzech dostêpnych metod, z których ka¿da ma zalety i wady: M

filtry bierne,

M

transformatory - izolacja, po³¹czenie zig zac, po³¹czenia grupowe transformatorów,

M

filtry aktywne.

Ta czêœæ poradnika omawia zastosowanie filtrów czynnych, czasami nazywanych czynnymi korektorami harmonicznych (AHC). Przyk³ad urz¹dzenia tutaj omawianego to korektor produkowany przez firmê MGE UPS Systems Limited i sprzedawany pod nazw¹ handlow¹ „SineWave”. Dostarczane urz¹dzenia ³agodz¹ce wp³yw harmonicznych mog¹ spe³niaæ wymagania dostawcy energii (tzn. wymagania G5/4 lub ich miejscowe odpowiedniki) lub rozwi¹zywaæ problemy z harmonicznymi wewn¹trz sieci u¿ytkownika energii. Umiejscowienie i rodzaj stosowanych urz¹dzeñ zale¿y od konkretnych warunków danego zak³adu i zwykle wymaga szczegó³owego badania harmonicznych. Tam gdzie stosuje siê urz¹dzenia przetwarzaj¹ce dane, wystêpuj¹ wszystkie nieparzyste harmoniczne, wywo³uj¹ce takie problemy jak przeci¹¿enie przewodów neutralnych harmonicznymi 3-go rzêdu (nieparzyste wielokrotnoœci trzech). Takie problemy mo¿na zmniejszyæ przez stosowanie sprawdzonych rozwi¹zañ konstrukcyjnych - prawid³owe wymiarowanie kabli w momencie ich instalowania. Jednak czêsto zmiany w przeznaczeniu budynku lub rozplanowanie pomieszczeñ powoduj¹ pojawianie siê takich problemów dopiero póŸniej. Problem jest wiêkszy w przypadku pomieszczeñ biurowych czêsto zmienianych, co za sob¹ poci¹ga zmiany profilu zasilania obwodów ze stosunkowo „czystego” na posiadaj¹cy wiele odkszta³ceñ. Innymi s³owy, harmoniczne zmieniaj¹ siê wraz ze zmianami w budynkach i w miarê dodawania nowych i przemieszczaniem starych urz¹dzeñ. Takie zmiany zwykle planuje siê, zapominaj¹c o wp³ywie, jakie mog¹ one wywieraæ na instalacje elektryczne. Wymiana kabli w budynku bez przerywania w nim pracy mo¿e byæ bardzo droga i zajmuj¹ca i dlatego nale¿y stosowaæ inne metody rozwi¹zywania problemów z harmonicznymi. Mo¿liwe jest zastosowanie filtrów biernych, ale doœæ trudno zaprojektowaæ wydajny filtr bocznikowy trzeciej harmonicznej. Wszystkie filtry bierne bêd¹ dzia³aæ tylko na te czêstotliwoœci harmoniczne, na które zosta³y zaprojektowane, tak wiêc konkretne czêstotliwoœci mog¹ wymagaæ zastosowania konkretnych filtrów. W ka¿dym razie, w miarê zmiany dzia³ania i powstawania zak³óceñ harmonicznych, filtry bierne mog¹ wymagaæ wymiany lub uzupe³nieñ. Transformatory po³¹czone zygzakowo i transformatory z izolacj¹ w trójk¹t s¹ skuteczne w zwalczaniu harmonicznych 3-go rzêdu, ale nie maj¹ wp³ywu na inne harmoniczne. W takiej sytuacji dobrym rozwi¹zaniem jest zastosowanie filtrów aktywnych.

Topologia filtrów aktywnych Pomys³ stosowania filtrów aktywnych jest doœæ stary, jednak brak odpowiedniej niedrogiej techniki spowolni³ prace nad takim urz¹dzeniem na wiele lat. Dzisiaj szeroko dostêpne izolowane bramkowe tranzystory bipolarne (IGBT) oraz cyfrowe procesory przetwarzaj¹ce sygna³y (DSP) sprawiaj¹, ¿e filtry aktywne (AHC) s¹ bardzo praktycznym rozwi¹zaniem. Sposób dzia³ania takich urz¹dzeñ jest prosty; stosuje siê zasilacze elektroniczne do wytwarzania pr¹dów harmonicznych, wymaganych przez obci¹¿enia nieliniowe, tak ¿e potrzebne jest normalne zasilanie, aby dostarczyæ pr¹d podstawowy. Rys. 1 przedstawia zasadê dzia³ania urz¹dzenia bocznikowego.



Filtry aktywne

Rys. 1. Filtr aktywny po³¹czony równolegle.

Pr¹d obci¹¿enia mierzony w przek³adniku pr¹dowym jest analizowany przez procesor (DSP), aby wyznaczyæ profil harmonicznych. Ta informacja jest wykorzystywana przez generator harmonicznych do generowania dok³adnie takich harmonicznych pr¹dowych, jakie s¹ pobierane od strony zasilania w nastêpnym okresie fali podstawowej. W praktyce harmoniczna pr¹dowa jest obni¿ana o oko³o 90%. Ze wzglêdu na to, ¿e dzia³anie filtra aktywnego opiera siê na pomiarze z przek³adnika pr¹dowego, szybko dostosowuje siê on do zmian harmonicznych obci¹¿enia. Analiza i generowanie harmonicznych to procesy sterowane cyfrowo i dlatego ³atwo zaprogramowaæ urz¹dzenie do usuwania tylko niektórych harmonicznych w celu zapewnienia jak najwiêkszej wydajnoœci przy danych parametrach takiego urz¹dzenia. Istnieje wiele ró¿nych topologii filtrów aktywnych. Niektóre z nich s¹ opisane poni¿ej. Dla ka¿dej topologii problem stanowi¹ wymagane parametry znamionowe sk³adowych oraz metoda doboru ca³ego urz¹dzenia pod wzglêdem obci¹¿eñ, które nale¿y korygowaæ.

Filtry aktywne szeregowe Ten rodzaj filtrów po³¹czonych szeregowo w sieci rozdzielczej koryguje zarówno harmoniczne pr¹dowe pobierane przez obci¹¿enie, jak i odkszta³cenia napiêcia ju¿ obecne w systemie zasilania. Z technicznego punktu widzenia takie rozwi¹zanie jest podobne do filtra liniowego i musi byæ dostosowane do parametrów znamionowych obci¹¿enia ³¹cznego.

Rys. 2. Filtr aktywny szeregowy.

Filtry aktywne Filtry aktywne równoleg³e Urz¹dzenia te, zwane równie¿ filtrami bocznikowymi, s¹ pod³¹czone równolegle do linii pr¹du przemiennego i wystarczy je dobraæ do harmonicznych pr¹dowych pobieranych przez obci¹¿enie(a) nieliniowe. Ten rodzaj filtrów jest dok³adnie opisany w dalszej czêœci naszego poradnika. Rys. 3. Filtr aktywny po³¹czony równolegle.

Filtry aktywne hybrydowe To rozwi¹zanie, ³¹cz¹ce filtry aktywne (AHC) z filtrem pasywnym, mo¿e byæ po³¹czone zarówno szeregowo, jak i równolegle. W niektórych przypadkach takie rozwi¹zanie mo¿e byæ rozwi¹zaniem najefektywniejszym kosztowo. W filtrze pasywnym odbywa siê filtrowanie podstawowe (na przyk³ad harmonicznych 5-go rzêdu), a filtr aktywny (AHC), dziêki swojej precyzji i dynamice, koryguje harmoniczne innych rzêdów.

Rys. 4. Filtry aktywne hybrydowe.

Zasada dzia³ania filtra aktywnego po³¹czonego równolegle Filtr aktywny jest pod³¹czony równolegle do linii zasilaj¹cej i nieustannie generuje harmoniczne pr¹dowe, które dok³adnie odpowiadaj¹ sk³adowym harmonicznym, pobieranym przez obci¹¿enie. W rezultacie kszta³t fali pr¹du p³yn¹cego ze Ÿród³a zasilania pozostaje sinusoidalny. Ca³e spektrum harmonicznych o niskiej czêstotliwoœci od drugiej do dwudziestej pi¹tej harmonicznej jest kompensowane. Jeœli pr¹dy harmoniczne pobierane przez obci¹¿enie s¹ wiêksze ni¿ parametry znamionowe filtra aktywnego (AHC), urz¹dzenie takie automatycznie obni¿a amplitudê generowanych harmonicznych pr¹dowych do maksymalnych wartoœci znamionowych; nie da siê wiêc takiego urz¹dzenia przeci¹¿yæ i bêdzie ono utrzymywa³o pr¹d na poziomie maksymalnych wartoœci znamionowych. Filtry harmoniczne mog¹ wiêc bez przeszkód i ryzyka uszkodzenia kompensowaæ, choæby czêœciowo, harmoniczne o wartoœci ponadznamionowej dla filtra.

Punkty po³¹czeñ i konfiguracje Filtry aktywne (AHC) mog¹ byæ instalowane w ró¿nych punktach systemów rozdzielczych: M

centralnie w punkcie po³¹czenia z sieci¹ publiczn¹ (PCC), aby korygowaæ harmoniczne pr¹dowe w ca³ym systemie (Rys. 5, pozycja A),

M

czêœciowa korekcja pr¹dów harmonicznych (Rys. 5, pozycja B),

M

blisko obci¹¿eñ generuj¹cych harmoniczne, aby zapewniæ miejscow¹ filtracjê harmonicznych pr¹dowych (Rys. 5, pozycja C).

Warto zauwa¿yæ, ¿e filtr harmoniczny reaguje tylko na „ni¿sze” harmoniczne; na przyk³ad filtr w pozycji B koryguje tylko harmoniczne wywo³ane obci¹¿eniami w linii zasilaj¹cej S3 i nie reaguje w innych liniach zasilaj¹cych. Umo¿liwia to du¿¹ elastycznoœæ przy ustalaniu konfiguracji filtrów. Przy stosowaniu wszystkich rodzajów filtrów „oczyszczona” zostaje wy³¹cznie strona zasilania, podczas gdy strona obci¹¿enia jest nadal „zaœmiecona” harmonicznymi. W zwi¹zku z tym kable i przewody po stronie obci¹¿enia nadal wymagaj¹ wymiarowania dla istnienia harmonicznych i zwi¹zanego z nimi efektu naskórkowoœci.

!

Filtry aktywne Idealnie by³oby, gdyby filtracja harmonicznych mia³a miejsce w punkcie ich powstawania. Aby zoptymalizowaæ tak¹ filtracjê, mo¿na po³¹czyæ kilka filtrów harmonicznych w ró¿nych konfiguracjach w ró¿nych miejscach w systemie rozdzielczym, osi¹gaj¹c w ten sposób pe³n¹ elastycznoœæ i du¿y wybór sposobów filtracji. Najbardziej popularne konfiguracje s¹ opisane w nastêpnych dwóch paragrafach.

Rys. 5. Trójpoziomowy radialny system rozdzielczy z mo¿liwymi punktami po³¹czenia filtrów harmonicznych. "

Filtry aktywne

Rys. 6. Konfiguracja równoleg³a.

Konfiguracja równoleg³a Taki uk³ad, przedstawiony na Rys. 6, spe³nia trzy ró¿ne wymagania: M

zwiêkszone mo¿liwoœci filtracji w danym punkcie systemu zasilania pr¹du przemiennego, przez po³¹czenie czterech filtrów o tych samych parametrach znamionowych,

M

zwiêkszone mo¿liwoœci filtracji przy ewentualnej rozbudowie systemu w przysz³oœci,

M

zwiêkszona niezawodnoœæ dziêki zastosowaniu filtra o tych samych parametrach znamionowych dla zwiêkszenia redundancji systemu.

Rys. 7. Konfiguracja kaskadowa.

Konfiguracja kaskadowa Taki uk³ad, przedstawiony na Rys. 7, posiada nastêpuj¹ce zalety: M

zwiêkszone ogólne mo¿liwoœci filtracji dziêki zastosowaniu filtra o takich samych lub innych parametrach znamionowych,

M

miejscowa filtracja konkretnego obci¹¿enia lub harmonicznej oraz szeroka filtracja grupy obci¹¿eñ nieliniowych, #

Filtry aktywne Wyniki prób eksploatacyjnych Ta czêœæ poradnika przedstawia niektóre typowe wyniki zastosowania filtrów aktywnych (AHC) przy obci¹¿eniach nieliniowych. Prezentowane dane przedstawiaj¹ mo¿liwe do osi¹gniêcia poziomy filtracji przy zwyczajnym zastosowaniu w przemyœle i budynkach us³ugowych.

Obci¹¿enia typu PC Obci¹¿enia typu PC charakteryzuje wystêpowanie du¿ej iloœci wszystkich nieparzystych harmonicznych niskiego rzêdu i bardzo wysokie poziomy trzecich, pi¹tych, siódmych i dziewi¹tych harmonicznych. Rys. 8 przedstawia typowe spektrum takich obci¹¿eñ.

Rys. 8. Obci¹¿enia typu PC bez filtracji.

Ten rodzaj napiêcia wywo³uje wiele problemów, takich jak przeci¹¿enie przewodów neutralnych, przegrzewanie siê transformatorów oraz nagrzewanie siê z powodu efektu naskórkowoœci (patrz - Czêœæ 3.1 poradnika). Zastosowanie przy takim obci¹¿eniu filtrów aktywnych (AHC) powoduje powstanie spektrum pr¹du zasilania przedstawione na Rys. 9. Poprawa jest wyraŸnie widoczna - ³¹czne odkszta³cenie harmoniczne pr¹dowe (THDI) zmniejsza siê z 92,6% do 2,9% (32-krotnie), a wartoœæ skuteczna pr¹du (RMS) zmniejsza siê o 21%. Ca³kowita korekcja, taka jak na Rys. 9, wymaga wiêcej pr¹du z filtra. W zale¿noœci od okolicznoœci mo¿e zaistnieæ koniecznoœæ wyeliminowania wszystkich pr¹dów harmonicznych. Byæ mo¿e ten problem nale¿y wi¹zaæ wy³¹cznie na przyk³ad z trzeci¹ harmoniczn¹ i byæ mo¿e wystarczy zaj¹æ siê tylko ni¹. Rys. 10 przedstawia efekt wywo³any na pr¹dzie zasilania poprzez zaprogramowanie filtra na filtracjê wy³¹cznie trzeciej harmonicznej. Korzyœci¹ zastosowania takiej metody jest to, ¿e problem jest rozwi¹zany przy ni¿szym pr¹dzie filtra aktywnego (AHC) i w zwi¹zku z tym jeden taki filtr mo¿e sobie poradziæ z o wiele wiêkszym obci¹¿eniem.

$

Filtry aktywne

Rys. 9. Ca³kowita filtracja przy obci¹¿eniu typu PC.

Rys. 10. Czêœciowa filtracja przy obci¹¿eniu typu PC.

Obci¹¿enia napêdów bezstopniowych Rys. 10 przedstawia typowe obci¹¿enie napêdu bezstopniowego obci¹¿onego czêœciowo. Najwy¿sze sk³adowe (pi¹ta i siódma) mog¹ wywo³ywaæ powa¿ne problemy w instalacji, takie jak przegrzanie transformatora i mog¹ stanowiæ du¿¹ przeszkodê w spe³nieniu wymagañ klienta dotycz¹cych ograniczeñ harmonicznych pr¹dowych. Dodanie filtra aktywnego (AHC) i zapewnienie pe³nej filtracji powoduje powstanie spektrum przedstawionego na Rys. 12. W takim przypadku ³¹czne odkszta³cenie harmonicznych pr¹dowych (THDI) zmniejsza siê ze 124% do 13,4% (9,3-krotnie), a wartoœæ skuteczna pr¹du (RMS) zmniejsza siê o 30%. %

Filtry aktywne

Rys. 11. Typowe obci¹¿enie napêdu bezstopniowego bez filtracji.

Rys. 12. Filtracja obci¹¿enia napêdu bezstopniowego.

Zalety filtra aktywnego (AHC) Filtr aktywny (AHC) posiada nastêpuj¹ce zalety: M

zmniejsza ³¹czne odkszta³cenie harmonicznych pr¹dowych (THDI) oko³o 10 razy,

M

poprawia wspó³czynnik mocy,

M

zabezpiecza przed zmianami czêstotliwoœci, np. podczas pracy generatora awaryjnego,

M

nie wystêpuje ryzyko rezonansu przy ¿adnej czêstotliwoœci harmonicznej,

M

nie mo¿na go przeci¹¿yæ,

M

jest elastyczny,

M

mo¿liwe jest programowanie przez u¿ytkownika, tak aby, w razie potrzeby, reagowa³ na konkretne czêstotliwoœci harmoniczne.

Filtr aktywny (AHC) jest rozwi¹zaniem ³atwym do zastosowania nawet przy z³o¿onych problemach. Jest bardzo elastyczny, przez co mo¿e mieæ zastosowanie przy zmianach w konfiguracji urz¹dzeñ w budynkach i jest ³atwy w u¿yciu. &

Europejskie Centra Promocji Miedzi i partnerzy programu Leonardo da Vinci Power Quality Benelux European Copper Institute

W³ochy Istituto Italiano del Rame

168 Avenue de Tervueren B-1150 Brussels Belgium Tel: 00 32 2 777 70 70 Fax: 00 32 2 777 70 79 Email: [email protected] Web: www.eurocopper.org Kontakt: H. De Keulenaer

Via Corradino d’Ascanio 4 I-20142 Milano Italy Tel: 00 39 02 89301330 Fax: 00 39 02 89301513 Email: [email protected] Web: www.iir.it Kontakt: V. Loconsolo

Copper Benelux

Via Cardinal Maffi 21 I-27100 Pavia Italy Tel: 00 39 0382 538934 Fax: 00 39 0382 308028 Email: [email protected] Web www.ecd.it Kontakt: Dr A. Baggini

168 Avenue de Tervueren B-1150 Brussels Belgium Tel: 00 32 2 777 7090 Fax: 00 32 2 777 7099 Email: [email protected] Web: www.copperbenelux.org Kontakt: B. Dôme

Hevrox

Schoebroeckstraat 62 B-3583 Beringen Belgium Tel: 00 32 11 454 420 Fax: 00 32 11 454 423 Email: [email protected] Kontakt: I. Hendrikx

KU Leuven

Kasteelpark Arenberg 10 B-3001 Leuven-Heverlee Belgium Tel: 00 32 16 32 10 20 Fax: 00 32 16 32 19 85 Email: [email protected] Kontakt: Prof. Dr R. Belmans

Niemcy Deutsches Kupferinstitut e.V

Am Bonneshof 5 D-40474 Duesseldorf Germany Tel: 00 49 211 4796 323 Fax: 00 49 211 4796 310 Email: [email protected] Web: www.kupferinstitut.de Kontakt: S. Fassbinder

HTW

Goebenstrasse 40 D-66117 Saarbruecken Germany Tel: 00 49 681 5867 279 Fax: 00 49 681 5867 302 Email: [email protected] Kontakt: Prof Dr W. Langguth

Institutio Italiano del Rame

TU Bergamo Viale G Marconi 5 I-24044 Dalmine (BG) Italy Tel: 00 39 035 27 73 07 Fax: 00 39 035 56 27 79 Email: [email protected] Kontakt: Prof. R. Colombi

Wielka Brytania Copper Development Association

Verulam Industrial Estate 224 London Road St Albans Hertfordshire AL1 1AQ England Tel: 00 44 1727 731205 Fax: 00 44 1727 731216 Email: [email protected] Webs: www.cda.org.uk & www.brass.org Kontakt: A. Vessey

Polska Polskie Centrum Promocji Miedzi S.A. Pl.1 Maja 1-2 PL-50-136 Wroc³aw Polska Tel: 00 48 71 78 12 502 Fax: 00 48 71 78 12 504 Email: [email protected] Kontakt: P. Jurasz

Politechnika Wroc³awska Wybrze¿e Wyspianskiego 27 PL-50-370 Wroc³aw Polska Tel: 00 48 71 32 80 192 Fax: 00 48 71 32 03 596 Email: [email protected] Kontakt: Prof. Dr hab. in¿. H. Markiewicz Dr in¿. A. Klajn

MGE UPS Systems Ltd Orion Hous 171-177 High Street Harrow HA3 %EA Tel.: Fax: website:

020 8861 4040 020 8861 2812 www.mgeups.com

Shri Karve

Polskie Centrum Promocji Miedzi S.A. 50-136 Wroc³aw pl. 1 Maja 1-2 Polska

European Copper Institute 168 Avenue de Tervueren B-1150 Brussels Belgium

Tel: Fax: e-mail: Website:

Tel: Fax: Email: Website:

00 48 71 78 12 502 00 48 71 78 12 504 [email protected] www.miedz.org.pl

00 32 2 777 70 70 00 32 2 777 70 79 [email protected] www.eurocopper.org