10keys Www Mossaffa Com

‫ده ﮐﻠﯿﺪ رﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮐﺘﺎب »ﺑﺎ ﭘﯿﺮ ﺑﻠﺦ«‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺟﻌﻔﺮ ﻣﺼﻔﺎ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﻣﻘﺪﻣﻪء ﺑﺎ ﭘﯿﺮ ﺑﻠﺦ ﺗﻮﺿﯿﺢ دادهاﯾﻢ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ و اﺳﺎﺳﯽﺗﺮﯾﻦ ﻗـﺪم در ﻃﺮﯾـﻖ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ زﻧﺪان “ﺧﻮد“ و رﻫﺎﯾﯽ از آن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﺮﮔـﺮدﯾﻢ و ﻣـﺴﺌﻠﻪ را ﺑـﻪ‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻢاﮐﻨﻮن در ﺧﻮد ﻣﺎ ـ ﯾﻌﻨﯽ در ﻣﻦ و ﺗﻮ ـ وﺟﻮد دارد ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﻢ؛ ﻧﻪ در ﯾﮏ‬ ‫اﻧﺴﺎن ﮐﻠﯽ‪“ .‬ﭘﺪرم روﺿﻪ رﺿﻮان ﺑـﻪ دو ﮔﻨـﺪم ﺑﻔﺮوﺧـﺖ“ و ﻧﺘﯿﺠﺘـﺎً از ﺑﻬـﺸﺖ واﻗﻌـﯽ و‬ ‫ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻌﻨﻮي راﻧﺪه ﺷﺪ؛ دور اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮب؛ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪء او ﺑﻮد‪ .‬وﻟـﯽ ﻣـﺴﺌﻠﻪء ﻣـﻦ‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺣﯽ و ﺣﺎﺿﺮ ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ﻗﺪم اﺳﺎﺳﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن اﺳﯿﺮ و در‬ ‫ﺑﻨﺪ آن اﺳﺖ ﭼﯿﺴﺖ و ﭼﻪ ﻣﺎﻫﯿﺘﯽ دارد‪ .‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﯿﻢ زﻧـﺪان ﭼﯿـﺴﺖ‪ ،‬ﭼـﺮا و‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﭼﻪ ﻣﺎﻫﯿﺘﯽ دارد‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻫﯿﭻ ﮐﻠﯿﺪي را در ﮐﺎر ﮔﺸﻮدن‬ ‫آن ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪.‬‬ ‫‪---------‬‬‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﻪ ﺷﮑﻞﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺸﺪار ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ زﻧﺪان اﻧﺴﺎن‪ ،‬و ﻋﻠﺖ اﺳـﺎرت او و‬ ‫ﻋﻠﺖ ﻫﻤﻪء رﻧﺞﻫﺎي او ﻧﻮﻋﯽ اﻧﺪﯾﺸﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻠﻘﺎن ﺳ‪‬ﺨﺮهء اﻧﺪﯾﺸﻪاﻧﺪ‬ ‫زﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﺧﺴﺘﻪ دل و ﻏﻢﭘﯿﺸﻪاﻧﺪ‬ ‫“ﺳ‪‬ﺨﺮهء اﻧﺪﯾﺸﻪ اﻧﺪ“ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺤﮑﻮم و اﺳﯿﺮ اﻧﺪﯾـﺸﻪﻫـﺎي ﺧﻮﯾـﺸﺘﻦاﻧـﺪ‪ .‬و ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ اﯾـﻦ‬ ‫ﺳﺨﺮﮔﯽ و ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﯿﺮ رﻧـﺞ‪ ،‬ﻣﻼﻟـﺖ‪ ،‬ﭘﺮﯾـﺸﺎﻧﯽ و ﺧـﺴﺘﻪدﻟـﯽاﻧـﺪ‪ .‬و اﯾـﻦ‬ ‫ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﯽ و ﺧﺴﺘﻪدﻟﯽ ﭼﻨﺎن زﻧﺪﮔﯽ و ﻫﺴﺘﯽ آﻧﻬﺎ را در ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﭘﯿﺸﻪ‬ ‫و زﻧﺪﮔﯽ ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ آﻧﺎن را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ!‬

‫‪1‬‬

‫ﺑﻌﺪ درﺑﺎره ﯾﮏ اﻧﺴﺎن رﻫﺎ از اﺳﺎرت زﻧﺪان اﻧﺪﯾﺸﻪ ـ ﮐﻪ ﺧﻮد او ﯾﺎ ﻫﺮ ﻋﺎرف رﻫﺎ از اﻧﺪﯾﺸﻪ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺼﺪاق آن ﺑﺎﺷﺪ ـ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﻦ ﭼﻮ ﻣﺮغ اوﺟﻢ‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﮕﺲ‬ ‫ﮐﯽ رﺳﺪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﮕﺲ را دﺳﺘﺮس!؟‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪ در راه ﺑﺮدن ارﮔﺎﻧﯿﺴﻢ و اﯾﺠﺎد راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ آن و دﻧﯿـﺎي واﻗﻌﯿـﺎت‬ ‫ﻧﻘﺸﯽ ﻣﻔﯿﺪ و اﺳﺎﺳﯽ دارد‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﺌﻮال ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر او از اﻧﺪﯾﺸﻪاي ﮐﻪ ﻋﻠﺖ‬ ‫اﺳﺎرت و ﺳﺨﺮﮔﯽ اﻧﺴﺎن ﻣﯽﮔﺮدد ﭼﻪ ﻧﻮع اﻧﺪﯾﺸﻪاي اﺳﺖ؛ و ﻧﯿﺰ ﭼﺮا وﻗﺘﯽ اﻧﺴﺎن ﻓﺎرغ از‬ ‫ﻣﮕﺲﻫﺎي ﺣﻘﯿﺮ‪ ،‬ﮐﻮﭼﮏ و ﻣﺤﺪود اﻧﺪﯾﺸﻪ اﺳﺖ ﻫﺴﺘﯽاش “ﻫﻤﭽﻮ ﻣﺮغ اوج“ ﺑﺎ ﻋﻈﻤـﺖ‬ ‫و واﻻ اﺳﺖ؟‬ ‫ﯾﺎ وﻗﺘﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ “اﺣﺘﻤﺎ ﮐﻦ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎ ز اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎ“‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﺑـﻪ ﭼـﻪ ﻧـﻮع اﻧﺪﯾـﺸﻪاي دارد؟ از‬ ‫ﮐﺪام اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﺣﺘﻤﺎ و ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﺮد؟‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﺒﯿﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻧﻮع اﻧﺪﯾﺸﻪ ﯾﻌﻨﯽ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﻔﯿـﺪ و راﻫﺒـﺮ‪ ،‬و اﻧﺪﯾـﺸﻪاي ﮐـﻪ ﺣﻘﯿـﺮ و‬ ‫ﻣﺰاﺣﻢ و ﻣﮕﺲﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ و ﻋﻠﺖ ﺳﺨﺮﮔﯽ اﻧﺴﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﯾـﮏ ﻣﻌﯿـﺎر دﻗﯿـﻖ و اﺳﺎﺳـﯽ‬ ‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽدﻫﺪ‪:‬‬ ‫ﺣﺎﮐﻢ اﻧﺪﯾﺸﻪام‪ ،‬ﻣﺤﮑﻮم ﻧﯽ‬ ‫ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﻨّﺎ ﺣﺎﮐﻢ آﻣﺪ ﺑﺮ ﺑﻨﯽ‬ ‫)ﺑﻨﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻨﺎ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪(.‬‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻧﺴﺎن ﻧﻔﺲ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ ﺗﻮ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ اﻧﺪﯾﺸﻪاي‬ ‫ﯾﺎ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺗﻮﺳﺖ؟ ﺗﻮ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎ را ﺑﻨﺎ ﻣﯽﮐﻨﯽ و ﻣﯽﺳﺎزي‪ ،‬ﯾـﺎ اﻧﺪﯾـﺸﻪﻫـﺎ ﺗـﻮ را‬ ‫ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ؟‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ در ﭼﻪ ﺻﻮرت اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و در ﭼﻪ ﺻﻮرت ﺗـﻮ ﺣـﺎﮐﻢ ﺑـﺮ‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﻪاي‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ذﻫﻦ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ دﻧﯿﺎي واﻗﻌﯿـﺎت‪ ،‬و ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬ ‫وﺳﯿﻠﻪ ﺣﺼﻮل داﻧﺶﻫﺎي ﺿﺮوري و ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ارﮔﺎﻧﯿﺴﻢ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻋﻤـﻞ‬ ‫‪2‬‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺨﺺ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎﯾﺶ ﯾﮏ ﮐﯿﻔﯿﺖ آزاد‪ ،‬ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻫﻨﺠﺎر دارد‪ .‬در اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮارد ذﻫﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻬﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ آزاد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮوﻧﯽ ﺣﺮﮐـﺎت آﻧـﺮا ﺗﻌﯿـﯿﻦ‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ آن ﺣﺮﮐـﺎت را ﻧﯿﺎزﻫـﺎ‪ ،‬ﺿـﺮورﯾﺎت و ﻣﻘﺘـﻀﯿﺎت ﺧـﻮد ارﮔﺎﻧﯿـﺴﻢ ﺗﻌﯿـﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ذﻫﻦ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺎت و داﻧﺶﻫﺎي واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺎرﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺜﻼً ﺑﻪ ﺑﺮق‪ ،‬اﺗﻢ ﯾﺎ ﻫﺮ ﻋﻠﻢ و واﻗﻌﯿﺖ دﯾﮕـﺮ ﺑﯿﻨﺪﯾـﺸﺪ ﯾـﺎ ﻧﯿﻨﺪﯾـﺸﺪ‪ .‬اﯾـﻦ‬ ‫آزادي و اﺧﺘﯿﺎر ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮدن ذﻫﻦ ﺑﺮ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي ﺧﻮدش اﺳﺖ‪.‬‬ ‫و زﻣﺎﻧﯽ ذﻫﻦ اﺧﺘﯿﺎر اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﺪ و ﻣﺤﮑﻮم و اﺳﯿﺮ آن ﻣﯽﮔـﺮدد‬ ‫ﮐﻪ اوﻻً اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮوﻧﯽ ﺑﺮ ذﻫﻦ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ؛ ﺛﺎﻧﯿـﺎً ﻣﻮﺿـﻮع اﯾـﻦ‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ داﻧﺶﻫﺎي واﻗﻌﯽ ﯾﺎ ﻧﯿﺎزﻫـﺎي واﻗﻌـﯽ ﻧﯿـﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ از ذﻫـﻦ ﻃﻠـﺐ‬ ‫“ﻫﺴﺘﯽ رواﻧﯽ“ و “ﻫﻮﯾﺖ رواﻧﯽ“ دارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻃﻠﺐ “ﻫﺴﺘﯽ“ و ﻫﻮﯾﺖ رواﻧﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اوﻻً‬ ‫ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ ﺑﻪ ذﻫﻦ ﻣﯽدﻫﻨﺪ؛ ﺛﺎﻧﯿـﺎً در اﯾـﻦ ﺣﺮﮐـﺎت ﻣﺤﮑﻮﻣﺎﻧـﻪ و اﺳـﺎرتآﻣﯿـﺰ‪،‬‬ ‫ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﺎﺟﻮري و ﻣﺴﺦ ﺷﺪن ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ذﻫـﻦ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺟﻬـﺖ ﻣـﺴﺦ ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎ اﺑﺰار داﻧﺶ و داﻧﺴﺘﻦ‪“ ،‬ﻫﺴﺘﯽ رواﻧﯽ“ ﺑﺴﺎزد‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ذﻫﻦ ﺑﺎ ﺟﻮﻫﺮ ﺻﻔﺎت‬ ‫و ﮐﯿﻔﯿﺖﻫﺎي رواﻧﯽ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ذﻫﻦ ﺣﺘﯽ از داﻧﺶﻫﺎي واﻗﻌـﯽ ـ ﮐـﻪ ﻧﻘـﺶ ذاﺗـﯽ آن‬ ‫اﺳﺖ ـ ﻓﻘﻂ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺼﻮﯾﺮي در ﺧﻮد ﺛﺒﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ـ ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ ﯾﮏ “ﻫﺴﺘﯽ رواﻧﯽ“!‬ ‫ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ ذﻫﻦ و اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي آن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ “ﻫﺴﺘﯽ“ اﺳﺖ ﺑـﺮ آن‪ .‬ذﻫـﻦ ﺧـﻮدش را ﺑـﻪ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪﻫﮑﺎر “ﻫﺴﺘﯽ“‪“ ،‬ﻫﻮﯾﺖ“ و “ﺷﺨﺼﯿﺖ“ ﻓﺮض ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و اﯾﻦ “ﻫﺴﺘﯽ“ و “ﻫﻮﯾﺖ“‬ ‫را ﻓﮑﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺴﺎزد ـ و درواﻗﻊ در ﺗﺼﻮر ﺑﺒﺎﻓﺪ‪ .‬و در ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺄدﯾﻪ اﯾﻦ ﺑﺪﻫﮑﺎري اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ذﻫﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ اﺳﺎرت و ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎل ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﻣﻮﻟﻮي ﺑﺮاي رﻫﺎﯾﯽ اﻧﺴﺎن از اﯾﻦ ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ رﻧﺞﺑﺎر ﭼﻪ راهﻫﺎ و ﮐﻠﯿـﺪﻫﺎﯾﯽ را‬ ‫ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻗﺒﻞ از ﺗﻮﺿﯿﺢ ﮐﻠﯿﺪﻫﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﺻﻮرت ﻣﺴﺌﻠﻪ و ﻣﺎﻫﯿﺖ آﻧﺮا ﺑﯿـﺸﺘﺮ‬ ‫ﺑﻪ دﻗﺖ و ﺻﺮاﺣﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﮔﺮداﻧﯿﻢ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﯿﻂ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬اﻟﻘﺎﺋﺎت ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان “ﻫﺴﺘﯽ رواﻧﯽ“ ﻓـﺮد ﺑـﻪ او‬ ‫ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ وﻟﯽ اﯾﻦ ﺑﻪ آن ﻣﻌﻨﺎي ﻧﯿـﺴﺖ ﮐـﻪ واﻗﻌـﺎً ﭘﺪﯾـﺪه اي ﺑـﻪ ﻧـﺎم “ﻫـﺴﺘﯽ“‪،‬‬ ‫“ﻫﻮﯾﺖ“‪“ ،‬ﻣﻦ“ ﯾﺎ “ﺧﻮد“ در ذﻫﻦ ﻓﺮد ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﺤﻤـﯿﻼت و اﻟﻘﺎﺋـﺎت ﻋﻮاﻣـﻞ‬ ‫ﻣﺤﯿﻂ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻣﻘﺪار ﮐﯿﻔﯿﺖﻫﺎي ﻣﺨﺮب و ﻏﻠﻂ را ﺑﻪ ذﻫﻦ ﻓﺮد ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫و ﻫﺪف ﻋﺮﻓﺎن ﻣﻮﻟﻮي و ﮐﻠﯿﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑـﺮ اﻧـﺴﺎن ﻋﺮﺿـﻪ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺗـﻀﻌﯿﻒ و زوال آن‬ ‫ﮐﯿﻔﯿﺖﻫﺎ اﺳﺖ ـ ﻧﻪ زوال ﭘﺪﯾﺪهاي ﺑـﻪ ﻧـﺎم “ﺧـﻮد“‪“ ،‬ﻫـﺴﺘﯽ“ و “ﻫﻮﯾـﺖ“‪ .‬زﯾـﺮا ﭼﻨـﯿﻦ‬ ‫ﭘﺪﯾﺪهاي وﺟﻮد واﻗﻌﯽ ﻧﺪارد‪ .‬آﻧﭽﻪ واﻗﻌﯿﺖ دارد ﮐﯿﻔﯿﺖﻫﺎي ﻏﻠﻂ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺣﺮﮐﺎت ذﻫـﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺜﻨﻮي ﮐﻠﯿﺪﺳـﺖ‪ .‬ﮐﯿﻔﯿـﺖﻫـﺎي ﻏﻠـﻂ‬ ‫ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ذﻫﻦ‪ ،‬آﻧﺮا در ﺗﯿﺮﮔﯽ‪ ،‬ﺗﻮﻫﻢ و ﺟﻬﻞ ﺷﺪﯾﺪي ﻓﺮو ﺑﺮده اﺳـﺖ‪ .‬و آﻧﭽـﻪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ‬ ‫ﺣﺮﮐﺎت ﺗﻮﻫﻢآﻟﻮد را از ذﻫـﻦ ﺑـﺎز ﺳـﺘﺎﻧﺪ آﮔـﺎﻫﯽ اﺳـﺖ‪ .‬و ﻣﺜﻨـﻮي ﻣـﺸﺤﻮن از اﺷـﺎرات‬ ‫آﮔﺎهﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً وﻗﺘﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪“ :‬اي ﺑﺮادر ﺗﻮ ﻫﻤـﻪ اﻧﺪﯾـﺸﻪاي“‪ ،‬دارد ﯾـﮏ آﮔـﺎﻫﯽ‬ ‫اﺳﺎﺳﯽ و ﮐﻠﯿﺪي را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ـ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺗﻮﻫﻢ ﺑـﺮ ذﻫـﻨﻢ ـ‬ ‫آﮔﺎه ﻧﺒﻮدهام ﮐﻪ ﻓﺮﺿﺎً “ﺣﻘﺎرت“ ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ اﻧﺪﯾﺸﻪاي ﮐﻪ ذﻫﻦ ﺧـﻮدم ﻫـﻢاﮐﻨـﻮن‬ ‫دارد آﻧﺮا ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﺪ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﺘﺎً ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻘﯿﺮ ﺑﻮدن ﺧﻮد اﺣﺴﺎس اﻓﺴﺮدﮔﯽ‪ ،‬ﻣﻼﻟﺖ و رﻧـﺞ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدهام؛ اﺣﺴﺎس ﺣﺴﺮت ﻣﯽﮐﺮدهام؛ ﻣﺪام ﺧﻮد را ﻣﻼﻣﺖ و ﺑﺎزﺧﻮاﺳـﺖ ﻣـﯽﮐـﺮدهام‪.‬‬ ‫ﺣﺎل اﮔﺮ ﻋﻤﯿﻘﺎً درك ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺣﻘﺎرﺗﯽ در ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و ﺧﺎﻟﻖ آن اﻧﺪﯾـﺸﻪء ﺧـﻮدم ﺑـﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻼف و ﺷﺒﮑﻪء وﺳﯿﻌﯽ ﮐﻪ از رﻧﺞ‪ ،‬ﺗﻀﺎد‪ ،‬اﺿﻄﺮاب‪ ،‬ﺳـﺮﮔﺮداﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻼﻟـﺖ‪ ،‬و ﺻـﺪﻫﺎ‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﻪ دﯾﮕﺮ در ذﻫﻦ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ از آن ﻓﺮو ﺗﮑﺎﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫¯‬ ‫و زﻣﺎﻧﯽ اﯾﻦ آﮔﺎﻫﯽ )اﯾﻦ آﮔﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻪء رﻧﺞﻫﺎ و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻦ ﺣﺎﺻﻞ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫـﺎي ﺧـﻮد‬ ‫اﺳﺖ( ﻋﻤﻖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺷﺎره او ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫در زﻣﯿﻦ ﻣﺮدﻣﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﻣﮑﻦ‬ ‫ﮐﺎر ﺧﻮد ﮐﻦ‪ ،‬ﮐﺎر ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻣﮑﻦ‬ ‫ﮐﯿﺴﺖ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ؟ ﺗﻦ ﺧﺎﮐﯽ ﺗﻮ‬ ‫ﮐﺰ ﺑﺮاي اوﺳﺖ ﻏﻤﻨﺎﮐﯽ ﺗﻮ‬ ‫)ﺑﺎرﻫﺎ ـ در ﺑﺎ ﭘﯿﺮ ﺑﻠﺦ ـ ﺗﻮﺿﯿﺢ دادهاﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻮﻟـﻮي از اﺻـﻄﻼح “ﺗـﻦ‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ“‪ ،‬اﯾﻦ ﺟﺴﻢ و ﺗﻦ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻏﻤﻨﺎﮐﯽ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﺟـﺴﻢ و ﺗـﻦ ﻧﯿـﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪4‬‬

‫وﻗﺘﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪“ :‬ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﻔﺲ ﺑﻤﯿﺮﯾﺪ“‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮرش اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺟـﺴﻢ ﺧـﻮد را ﺑﮑُـﺸﯿﺪ‪.‬‬ ‫آﻧﭽﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ )ﺗﺼﻮري( “ﻧﻔﺲ“ را ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي ﺗﻮﻫﻤﯽ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﮐﻨﮕﺮه وﯾﺮان ﮐﻨﯿﺪ از ﻣﻨﺠﻨﯿﻖ‬ ‫ﺗﺎ رود ﻓﺮق از ﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﻓﺮﯾﻖ‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺑﻪ وﯾﺮان ﮐﺮدن اﻧﺪﯾﺸﻪ دارد‪ .‬زﯾﺮا ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻔﺮق و ﺗﻌﯿﻦ اﻧﺴﺎنﻫﺎ اﻧﺪﯾـﺸﻪ اﺳـﺖ‪ .‬آﻧﭽـﻪ‬ ‫وﺣﺪت را از درون ـ و ﻧﺘﯿﺠﺘﺎً از ﺑﺮون ـ ﻣﺨﺘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﻪ اﺳﺖ‪(.‬‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻦ؛ آﮔﺎه ﺑﺎش ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ از آﻧﻬﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺑﻨـﺎﯾﯽ ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﺎم “ﻣﻦ“ و “ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻦ“ ﺳﺎﺧﺘﻪاي ﻣﺎل ﺧﻮدت ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪاي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮ ﺗﻮ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ زﻣﯿﻦ ذﻫﻦ ﺗﻮ را ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮدش درآورده؛ و ﺗﻮ را ﻣﺠﺒـﻮر‬ ‫ﮐﺮده ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻦ ﺑﻨﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم “ﻫﺴﺘﯽ“ و “ﻫﻮﯾﺖ“ ﺑﺴﺎزي‪ .‬درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐـﻪ زﻣـﯿﻦ‬ ‫در اﺻﻞ ﻣﺎل ﺗﻮ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻧﺮا ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﻏﺎﺻﺒﺎﻧﻪء ﺧﻮدش درآورده؛ و ﺗﻮ‬ ‫را واداﺷﺘﻪ ﺗﺎ در آن ﺧﺎﻧﻪ ﻏﺼﺒﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺎﻻ دﯾﮕﺮ ﻣﺎل ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻨـﺎﯾﯽ ﺑـﻪ ﻧـﺎم “ﻫـﺴﺘﯽ“‬ ‫ﺑﺴﺎزي‪ .‬و اﯾﻦ “ﻫﺴﺘﯽ“ ﻧﯿﺰ ﻣﺎل ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﻣﺎل ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬ذﻫﻦ ﺗﻮ و اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي آن ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت ﻣﺒﺎﺷﺮ ﺣﻤﻞ ﻋﻼﺋﻢ و ارزشﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ درآﻣﺪه اﺳﺖ ـ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان “ﻫﺴﺘﯽ“ ﺗﻮ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺎر ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﮐﺮدن‪ .‬اﻧﺮژي و ﮐﺎر ﻣﺎل ﺗﻮ اﺳـﺖ؛ وﻟـﯽ در ﺧـﺪﻣﺖ ﺑﻨـﺎﯾﯽ ﺑﯿﮕﺎﻧـﻪ‪.‬‬ ‫زﻣﺎﻧﯽ ﺗﻮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ “ﮐﺎر ﺧﻮد ﮐﻨﯽ“ ﮐﻪ ذﻫﻦ و اﻧﺪﯾﺸﻪات ﺑﺮاي اداره و راه ﺑﺮدن ارﮔﺎﻧﯿﺴﻢ‬ ‫ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺟﺰ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬ﺣﺎﺻﻞ آن رﻧﺞ و ﺗﺒﺎﻫﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد؛ اﺳـﺎرت و ﻣﺤﮑﻮﻣﯿـﺖ‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪) .‬ﭼﻮن ﻣﺴﺌﻠﻪ “ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﯽ“ و ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺑﻌﺎد وﺳﯿﻊ آن اﻫﻤﯿﺖ ﮐﻠﯿﺪي دارد ﺑﻌـﺪاً‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﻪ آن ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪(.‬‬ ‫ﻣﻮﺿــﻮع دﯾﮕــﺮي ﮐــﻪ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ آن اﻫﻤﯿــﺖ ﮐﻠﯿــﺪي دارد اﯾﻨــﺴﺖ ﮐــﻪ اﻧﺪﯾــﺸﻪﻫــﺎي‬ ‫ﺗﺸﮑﯿﻞدﻫﻨﺪه “ﻫﺴﺘﯽ“ و “ﻫﻮﯾﺖ ﻓﮑﺮي“‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي واﻗﻌﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ وﻫـﻢ و‬ ‫ﺧﯿﺎلاﻧﺪ‪ .‬اﻧﺪﯾﺸﻪ را ﻣﺎ ﻋﺒﺎرت از ﺣﺮﮐﺖ ذﻫﻨﯽاي ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاي آن ﻣﻮﺿﻮع و ﻣﺎﺑﺎزاﯾﯽ‬ ‫وﺟﻮد دارد‪ .‬وﻟﯽ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ “ﻫﻮﯾﺖ ﻓﮑﺮي“ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮﺿﻮع و ﻣﺎﺑﺎزاء و واﻗﻌﯿﺘﯽ ﺟﺰ ﻫﻤـﺎن‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﻪاي ﮐﻪ “ﺣﻘﺎرت“ را اﻧﺪﯾﺸﯿﺪه اﺳﺖ دارد؟ ذﻫﻦ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻣﺜﻼً درﺧﺖ ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬

‫‪5‬‬

‫اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬واﻗﻌﯿﺖ درﺧﺖ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ ذﻫﻦ ﻣـﻦ “ﺣﻘـﺎرت“ را‬ ‫ﻧﯿﻨﺪﯾﺸﺪ آﯾﺎ “ﺣﻘﺎرت“ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ درﺧﺖ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ؟‬ ‫در اﯾﻦ اﺷﺎره ﮐﻪ ﻣﻮﻟﻮي ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻫﺮ ﺧﯿﺎﻟﯽ را ﺧﯿﺎﻟﯽ ﻣﯽﺧﻮرد‬ ‫ﻓﮑﺮ‪ ،‬آن ﻓﮑﺮ دﮔﺮ را ﻣﯽﭼﺮد‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ دارد‪.‬‬ ‫ﯾﺎ وﻗﺘﯽ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻻﺷﯿﺌﯽ ﺑﺮ ﻻﺷﯿﺌﯽ ﻋﺎﺷﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﻫﯿﭻ ﻧﯽ ﻣﺮ ﻫﯿﭻ ﻧﯽ را ره زده اﺳﺖ‬ ‫ﻣﻨﻈﻮرش از “ﻻﺷﯿﺌﯽ“ ﺧﯿﺎل و ﺗﻮﻫﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﻫﻢ ﻻﺷـﯿﺌﯽ اﺳـﺖ؛ “ﻫـﯿﭻ“ اﺳـﺖ‪ .‬و اﯾـﻦ‬ ‫ﻻﺷﯿﺌﯽﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺪام در ﮐﺎر ﻓﺮﯾﺐ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣـﻦ از ﻣﻮﺿـﻊ ﻓﺮﺿـﺎً “ﺣﻘـﺎرت“ ﺑـﻪ‬ ‫“ﺗﺸﺨّﺺ“ ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﻢ و ﻋﺎﺷﻖ و ﺷﯿﻔﺘﻪ آﻧﻢ‪ .‬وﻟﯽ ﻫﻢ “ﺣﻘﺎرت“ ﯾـﮏ ﺗـﻮﻫﻢ اﺳـﺖ و ﻫـﻢ‬ ‫“ﺗﺸﺨّﺺ“‪ .‬و اﯾﻦ دو اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺗﻮﻫﻤﯽ و ﺧﯿﺎﻟﯽ ﻣﺪام ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را‬ ‫ﻣﯽ ﭼﺮﻧﺪ! ﻓﮑﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ذﻫﻦ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن آﻧﻬـﺎ اﺳـﺖ زﻧـﺪان آدﻣـﯽ را ﺗـﺸﮑﯿﻞ‬ ‫ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬و اﯾﻦ زﻧﺪان در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﯾﮏ زﻧﺪان ﺗﻮﻫﻤﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﮔﯿﺠـﯽ‪ ،‬ﺳـﺮﮔﺮداﻧﯽ‪ ،‬ﺟﻬـﻞ‪،‬‬ ‫ﺗﯿﺮﮔﯽ و ﻇﻠﻤﺖ اﻧـﺴﺎن ﺣﺎﺻـﻞ ﺣﺎﮐﻤﯿـﺖ اﯾـﻦ اﻧﺪﯾـﺸﻪﻫـﺎي ﺗـﻮﻫﻤﯽ اﺳـﺖ‪ .‬در اﯾﻨﮑـﻪ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪“ :‬رﻓﺖ ﻓﮑﺮ و روﺷﻨﺎﯾﯽ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ“‪ ،‬ﺑﻪ روﺷﻨﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻋﺎﻣﻞ و ﻋﻠﺖ‬ ‫ﺗﯿﺮﮔﯽ اﺳﺖ ـ ﮐﻤﺎ اﯾﻨﮑﻪ وﻗﺘﯽ ﻓﮑﺮ رﻓﺖ‪ ،‬روﺷﻨﺎﯾﯽ آﻣﺪ‪) .‬و ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣﻨﻈـﻮرش‬ ‫ﻓﮑﺮﻫﺎي ﺗﻌﺒﯿﺮ و ﺗﻮﻫﻤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ و واﻗﻌﯽ(‪.‬‬ ‫اﯾﻨﻬﺎ ﻫﻢ ﮐﻠﯿﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺻﻮرت وﺿﻌﯿﺖ و ﺻﻮرت ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﺖ؛ و ﻫﻢ ﮐﻠﯿﺪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﺑﺮاي‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از دﯾﮕﺮ ﮐﻠﯿﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر رﻫﺎﯾﯽ از زﻧﺪان ﺗﻮﻫﻤﺎت ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫و اﻣﺎ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﭼﻪ ﮐﻠﯿﺪﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ را ﺑﺮاي ﮔﺸﻮدن زﻧﺪان ﺗﻮﻫﻤﺎت ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﮐﻠﯿﺪﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬درك ﻫﺮ ﭼﻪ ﻋﻤﯿﻖﺗﺮ و وﺳﯿﻊﺗﺮ وﺧﺎﻣـﺖﻫـﺎ‪ ،‬رﻧـﺞﻫـﺎ‪ ،‬ﺳـﺮﮔﺮداﻧﯽﻫـﺎ‪،‬‬ ‫اﺿﻄﺮابﻫﺎ و ادﺑﺎرﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از اﯾﻦ ﺑﺎزي و ﻓﺮﯾﺐ ذﻫﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﯾﮑﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ رﻫﺎﯾﯽ را “اﺳﺘﯿﺼﺎل“ ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬و اﻧﺴﺎن زﻣـﺎﻧﯽ در ﺣﺎﻟـﺖ و ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬ ‫اﺳﺘﯿﺼﺎل ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﮐﺎرد ﻧﻔﺲ ﭘﻠﯿﺪ را در اﺳﺘﺨﻮان ﺟﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﻟﻤﺲ ﮐﻨﺪ‪ .‬درك‬ ‫ﻋﻤﯿﻖ رﻧﺞﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﺎزي ذﻫﻨﯽ “ﻧﻔﺲ“ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻤﯿ‪‬ﺖ و ﺟﺪﯾ‪‬ﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ‬ ‫و ﺧﺎرج ﺷﺪن از ﺣﺼﺎر “ﺧﻮد“ را در ﻣﺎ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬درك ﻋﻤﯿﻖ رﻧﺞﻫﺎﺳﺖ ﮐـﻪ ﻣـﺎ را ﺑـﻪ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﻃﻐﯿﺎن ﻋﻠﯿﻪ اﯾﻦ ﺑﺎزي ﺗﺒﺎهﮐﻨﻨﺪه درﻣﯽآورد‪.‬‬ ‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﻋﺪهﻫﺎ و ﻓﺮﯾﺐﻫﺎ و ﻣﺸﻐﻮﻟﯿﺖﻫـﺎي ﻟـﺬتآﻟـﻮد ﺑـﺎزي “ﺧـﻮد“‬ ‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎزي آن ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ؛ در ﺣﺎﻟﺖ ﻏﻔﻠﺖ و ﺗﺨﺪﯾﺮﺷﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﺮاي‬ ‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻣﻦ ﮐﻒ ﻣﯽزﻧﯿﺪ ﻟﺬت ﺣﺎﺻﻞ از آن ﻣﺮا ﺗﺨﺪﯾﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ﺑﺒﯿﻨﻢ ﺧﻠﻖ را ﺳﺮﻣﺴﺖ ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫از ﺗﮑﺒﺮ ﻣﯽروم از دﺳﺖ ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫ﭼﻨﺎن از دﺳﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽروم ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﯿﺴﺘﻢ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﮐﻒ ﺷـﻤﺎ و ﻟـﺬت آن ﭼـﻪ‬ ‫ﭘﻮﭼﯽﻫﺎ‪ ،‬واﺑﺴﺘﮕﯽﻫﺎ و اﺿﻄﺮابﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي اﯾـﻦ ﻣﻌﻨـﺎ را در ﺑـﺴﯿﺎري از‬ ‫داﺳﺘﺎنﻫﺎ ﺑﺎز ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬در داﺳﺘﺎن “ﭘﯿﺮ ﭼﻨﮕﯽ“‪ ،‬ﭼﻨﮓ را ﺳﻤﺒﻞ “ﺧﻮد“ و “ﻧﻔﺲ“ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪“ .‬ﭼﻨﮓ“ ﯾﺎ “ﺧﻮد“ او ﯾﮏ ﻋﻤﺮ وﺳﯿﻠﻪ ﻟﺬت‪ ،‬ﻓﺮﯾﺐ و ﻣﺸﻐﻮﻟﯿﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در اواﺧﺮ‬ ‫ﻋﻤﺮ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻓﺮﯾﺐ و ﺑﺎزي ﭘﻮچ “ﺧﻮد“ ﻣـﯽﮔـﺮدد‪ .‬ﺧﻄـﺎب ﺑـﻪ “ﭼﻨـﮓ“ ــ و درواﻗـﻊ ﺑـﻪ‬ ‫“ﺧﻮد“ش ـ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫اي ﺑﺨﻮرده ﺧﻮن ﻣﻦ ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎل‬ ‫اي ز ﺗﻮ روﯾﻢ ﺳﯿﻪ ﭘﯿﺶ ﮐﻤﺎل!‬ ‫ﺧﺮج ﮐﺮدم ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را دم ﺑﻪ دم‬ ‫دردﻣﯿﺪم ﺟﻤﻠﻪ را در زﯾﺮ و ﺑﻢ‬ ‫‪7‬‬

‫واي ﮐﺰ ﺗﺮّي زﯾﺮاﻓﮑﻨﺪ ﺧُﺮد‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺷﺪ ﮐﺸﺖ دل ﻣﻦ‪ ،‬دل ﺑﻤﺮد!‬ ‫واي ﺑﺮ ﺗﻮ اي “ﻣﻄﺮب ﻧﻔﺲ“؛ اي ﻣﻄﺮﺑﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا در ﻟﺬت ﭘﻮچ آﻫﻨﮓﻫﺎي ﻓﺮﯾﺒﻨـﺪه ﺧـﻮد‬ ‫ﺳﺮﮔﺮم ﻧﻤﻮدي و ﮐﺸﺘﺰار دﻟﻢ را ﺧﺸﮏ و ﺑﯽﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮدي!‬ ‫ﺑﺎ درك ﭘﻮﭼﯽ ﺑﺎزي و ﻣﺸﻐﻮﻟﯿﺖﻫﺎي ﻓﺮﯾﺐآﻣﯿﺰ و ﻏﻔﻠﺖآﻟﻮد آن ﺑﻪ ﻫﻮش ﻣﯽآﯾﺪ؛ ﺑﻪ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاﯾﺎ ﻻاﻗﻞ ﺣﺎﻻ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺧﻂ رﺳﯿﺪهام ﺑﮕﺬار ﭼﻨﮓ را ﺑﻪ ﯾﺎد ﺗﻮ و ﺑﺮاي ﺗـﻮ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻮا درآورم؛ و درواﻗﻊ “ﺧﻮد“ ﮐﺮﯾﻪ و ﺣﻘﯿـﺮ را ﺑـﻪ ﻋﻈﻤـﺖ ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﺗـﻮ ﺗـﺴﻠﯿﻢ ﮐـﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪:‬‬ ‫ﭼﻨﮓ را ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺪ اﷲ ﺟﻮ‬ ‫ﺳﻮي ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﯾﺜﺮب آهﮔﻮ‬ ‫در ﮔﻮرﺳﺘﺎن ـ ﮐﻪ ﺳﻤﺒﻞ “ﻋﺪم“ وﻧﯿﺴﺘﯽ اﺳﺖ ـ آﻧﻘﺪر ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ از “ﺧـﻮد“ ﺗﻬـﯽ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد!‬ ‫ﭼﻮن ﺑﺴﯽ ﺑﮕﺮﯾﺴﺖ‪ ،‬و ز ﺣﺪ رﻓﺖ درد‬ ‫ﭼﻨﮓ را زد ﺑﺮ زﻣﯿﻦ و ﺧﺮد ﮐﺮد‬ ‫“از ﺣﺪ رﻓﺖ درد“‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻤﻖ وﺧﺎﻣﺖ رﻧﺞﻫﺎ و ادﺑﺎرﻫﺎي “ﺧﻮد“ را درك ﮐﺮد؛ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫ﭼﻨﮓ را ـ و درواﻗﻊ “ﺧﻮد“ را ﺧﺮد ﮐﺮد‪ ،‬از “ﺧﻮد“ ﺗﻬﯽ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫)ﭼﻮن درك وﺧﺎﻣﺖ ﻣﺴﺌﻠﻪء “ﺧﻮد“ از ﮐﻠﯿﺪﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ذﮐﺮ ﺧﻼﺻـﻪ داﺳـﺘﺎن‬ ‫دﯾﮕﺮي در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪ .‬ﻧﺼﻮح ﻣﺮدي اﺳﺖ زنﻧﻤﺎ ﮐﻪ ﺧﻮد را وارد ﻣﺤﺎﻓﻞ زﻧﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬و از اﯾﻦ ﮐﺎر ﻟﺬت ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬ﺑﺎرﻫﺎ وﺟﺪاﻧﺶ ﺑﻪ او ﻧﻬﯿﺐ ﻣﯽزﻧﺪ و او را از اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﻨﻊ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و او ﻧﯿﺰ ﺑﺎرﻫﺎ ﺗﻮﺑﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﭼﻮن زور ﻟﺬت‪ ،‬ﺷﻬﻮت و ﻫﻮاي ﻧﻔﺲ ﺑﺮ وﺟﺪاﻧﺶ‬ ‫ﻏﻠﺒﻪ دارد و ﻣﯽﭼﺮﺑﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺑﺎر ﺗﻮﺑﻪ ﺧﻮد را ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﯾﮏ روز در ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﺎن ﻣﺤﺎﻓـﻞ‬ ‫زﻧﺎﻧﻪ ﺟﻮاﻫﺮي از دﺧﺘﺮ ﭘﺎدﺷﺎه ﮔﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و ﺣﮑﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻫﻤـﻪ زﻧﻬـﺎ را ﺑﮕﺮدﻧـﺪ‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺟﺴﺘﻦ ﻧـﺼﻮح ﻫـﻢ ﻣـﯽرﺳـﺪ‪ .‬ﺗـﺮس ﻋﻤﯿﻘـﯽ ﻧـﺼﻮح را در ﺧـﻮد‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺶ ﭼﺸﻢ ﺧﻮﯾﺶ او ﻣﯽدﯾﺪ ﻣﺮگ‬ ‫ﺳﺨﺖ ﻣﯽﻟﺮزﯾﺪ ﺑﺮ ﺧﻮد ﻫﻤﭽﻮ ﺑﺮگ‬ ‫و ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﺪ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ ﺟﺴﺘﻦ اﮔﺮ در ﻣﻦ رﺳﺪ‬ ‫وه ﮐﻪ ﺟﺎن ﻣﻦ ﭼﻪ ﺳﺨﺘﯽﻫﺎ ﮐﺸﺪ!‬ ‫و ﺑﻪ درﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ دﻋﺎ و اﻟﺘﻤﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﮔﺮ ﻣﺮا اﯾﻦ ﺑﺎر ﺳﺘّﺎري ﮐﻨﯽ‬ ‫ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮدم ﻣﻦ ز ﻫﺮ ﻧﺎﮐﺮدﻧﯽ‬ ‫ﭼﻮن ﺗﺮس از ﻣﺮگ وﺟﻮد او را در ﺧﻮد ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﯿﻬﻮش‪ ،‬و از “ﺧﻮد“ ﺗﻬﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ﺗﻬﯽ ﮔﺸﺖ و ﺧﻮدي‪ ‬او ﻧﻤﺎﻧﺪ‬ ‫ﺑﺎز ﺟﺎﻧﺶ را ﺧﺪا در ﭘﯿﺶ ﺧﻮاﻧﺪ‬ ‫ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺟﺎﻧﺶ وارﻫﯿﺪ از ﻧﻨﮓ ﻣﻦ‬ ‫رﻓﺖ ﺷﺎدان ﭘﯿﺶ اﺻﻞ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ‬ ‫در داﺳﺘﺎن ﺳﻪ ﻣﺎﻫﯽ ﮐﻪ در ﮔﺮداب “ﺧﻮد“ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧـﺪ ﻧﯿـﺰ ﺑـﺮ ﻫﻤـﯿﻦ ﻣﻌﻨـﺎ ﺗﺎﮐﯿـﺪ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻫﯽﻫﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ رﻫﺎﯾﯽ از ﮔﺮداب ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﺻﯿﺪ ﺷﺪن و‬ ‫ﻫﻼﮐﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ!‬ ‫¯‬

‫‪9‬‬

‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﮐﻠﯿﺪﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮاي رﻫﺎﯾﯽ از زﻧﺪان “ﺧﻮد“ درك ﻋﻤﯿﻖ ﻣﻌﻨﺎي “اﺣﺘﻤـﺎ“‬ ‫ﯾﺎ ﻧﮕﺮش و ﮔﺮاﯾﺶ “ﻣﻨﻔﯽ“ و “ﻻﺋﯿ‪‬ﺖ“ اﺳﺖ‪“ .‬ﺧﻮد“ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺜﺒـﺖ اﻧﺪﯾـﺸﯽ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺑﮕـﻮﯾﯿﻢ‬ ‫“ﻫﺴﺖﻣﻨﺪي“ ذﻫﻦ اﺳﺖ‪ .‬و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ذﻫـﻦ ﺑـﻪ وﺳـﯿﻠﻪ اﻧﺪﯾـﺸﻪ در ﺗـﻼش رﻫـﺎﯾﯽ از‬ ‫“ﺧﻮد“ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎرش ﻣﺎﻫﯿﺖ “ﺧﻮن ﺑﻪ ﺧﻮن ﺷﺴﺘﻦ“ را دارد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺧﻮدﺑﺨـﻮد و‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻨﺎي ﺗﻮﻫ‪‬ﻤﯽ “ﺧـﻮد“ را ﺑـﻪ زوال و ﻧﯿـﺴﺘﯽ ﺑﮑـﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤـﺎ و ﭘﺮﻫﯿـﺰ از‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﻪ اﺳﺖ‪“ .‬اﺣﺘﻤﺎ ﮐﻦ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎ ز اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎ“‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻪ ﺷﮑﻞﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ را ﻣﺘﺬﮐﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در داﺳﺘﺎن “ﻧﺤﻮي و ﮐﺸﺘﯿﺒﺎن“‪،‬‬ ‫ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻮ اﻧﺪﯾﺸﻪ و داﻧﺴﺘﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬در داﺳﺘﺎن “زن و ﻣـﺮد ﻋـﺮب“‪ ،‬ﻣـﺮد ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ‬ ‫ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ “ﺧﻮد“ را ـ در ﺳﻤﺒﻞ “ﺳﺒﻮي آب“ ـ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺑـﻪ ﺣﻘﯿﻘـﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪“ .‬آن ﺳﺒﻮي آب داﻧﺶﻫﺎي ﻣﺎﺳﺖ“‪ .‬و داﻧﺶﻫﺎ و داﻧﺴﺘﮕﯽﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗـﺸﮑﯿﻞ‬ ‫ﺳﺒﻮي ﺑﺴﺘﻪ و ﻣﺤﺪود و ﮐﻮﭼﮏ “ﻫﺴﺘﯽ“ ﻣﺠﺎزي اﻧﺴﺎن را ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫در داﺳﺘﺎن “ﻣﻄﺮب و اﻣﯿﺮ“ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻣﻄﺮب در ﺧﺪﻣﺖ اﻣﯿﺮ ﺳﺮودي ﻣـﯽﺧﻮاﻧـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ﺗﺮﺟﯿﻊﺑﻨﺪ آن “ﻣﯽﻧﺪاﻧﻢ“ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﯿﺮ ﺑﺮآﺷﻔﺖ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫آن ﺑﮕﻮ اي ﮔﯿﺞ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﯽاش‬ ‫ﻣﯽﻧﺪاﻧﻢ ﻣﯽﻧﺪاﻧﻢ درﻣﮑﺶ‬ ‫و ﻣﻮﻟﻮي از زﺑﺎن ﻣﻄﺮب ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯿﺪﻫﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﯽرﻣﺪ اﺛﺒﺎت ﭘﯿﺶ از ﻧﻔﯽ ﺗﻮ‬ ‫ﻧﻔﯽ ﮐﺮدم ﺗﺎ ﺑﺮي ز اﺛﺒﺎت ﺑﻮ‬ ‫ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ـ ﮐﻪ ﻏﯿﺮﻣﺘﻌﯿﻦ و ﺗﻮﺻﯿﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ ـ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻣﺘﺠﻠﯽ ﮔﺮدد ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺮ‬ ‫“ﻫﺴﺘﯽ“ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻤﯿﺮي!‬ ‫راز رﻫﺎﯾﯽ از زﻧﺪان “ﺧﻮد“ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ “ﻧﯿـﺴﺖ ﺑـﻮدن“ آﻧﭽـﻪ را “ﻫـﺴﺘﯽ“ ﺗـﺼﻮر‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ درك و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺳﺌﻮال اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﺎ ﺑﺎوﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻘﻼً ﺗﻮﻫﻤﯽ و‬

‫‪10‬‬

‫“ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻮدن“ "ﺧﻮد" را درك ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﻣﯽداﻧﯿﻢ‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ “ﻧﯿﺴﺘﯽ“ ـ ﮐﻪ ﻋـﯿﻦ رﻫـﺎﯾﯽ‬ ‫اﺳﺖ ـ ﺗﺤﻘﻖ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؟‬ ‫ﻋﻠﺖ آن اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻧﻄﻔﻪ “ﺧﻮد“ در ذﻫﻦ‪ ،‬ذﻫﻦ اﺳﯿﺮ ﯾﮏ ﻣﻘـﺪار ﻋـﺎدات‪،‬‬ ‫ﮐﯿﻔﯿﺖﻫﺎ و ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻣﯽﮔﺮدد؛ و آن ﻋﺎدات و ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺣﮑﻢ ﺳﺘﻮنﻫﺎي ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن‬ ‫“ﺧﻮد“ را دارﻧﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ دﻗﯿﻖﺗﺮ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ‪“ ،‬ﺧﻮد“ ﻣﻮﺟﻮدﯾﺘﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺟـﺪا از آن‬ ‫ﻋﺎدات و ﮐﯿﻔﯿﺖﻫﺎ و ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ آن ﮐﯿﻔﯿﺖﻫﺎ و ﻋﺎدات‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﺘﺎً زوال آﻧﻬﺎ ﻋﯿﻦ زوال “ﺧﻮد“ اﺳﺖ‪) .‬ﻧﻔﺲ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻤﯿﻖ و وﺳﯿﻊ آن ﻋﺎدات‪ ،‬ﻋﯿﻦ ﺗﻀﻌﯿﻒ و زوال آﻧﻬﺎﺳﺖ‪(.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﻣﺨﺮّبﺗﺮﯾﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﻊ اﻟﻘﺎء “ﺧﻮد“ ﺑﺮ ذﻫﻦ ﻋﺎرض ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻨـﺴﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻓﺮد روز ﺑﻪ روز اﺻﺎﻟﺖ و ﻓﺮدﯾ‪‬ﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ را ﻣﯽﺑﺎزد‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ ،‬و‬ ‫ﺗﺴﻠﯿﻢ اﻟﻘﺎﺋﺎت ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن اﻟﻘﺎﺋﺎت ﻓﺮدﯾﺘﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﻧـﺴﺎن‬ ‫اﺻﯿﻞ‪ ،‬آزاد و ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻓﺘﻮﮐﭙﯽ و اﻟﻤﺜﻨﺎي ﺟﺎﻣﻌـﻪ و‬ ‫اﻟﻘﺎﺋﺎت آن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺻﻮرت وﺻﻠﻪاي درﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺒـﺎس ﮐﻬﻨـﻪ اﻟﮕﻮﻫـﺎ‪ ،‬ﻗﺎﻟـﺐﻫـﺎ‪،‬‬ ‫ﺳﻨﺖﻫﺎ و ارزشﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﺎص ﺧﻮد ﻣﯽﭼﺴﺒﺪ‪ .‬رﻧﺞ و ﻋﺰاي او‪ ،‬ﻋﯿﺪ و ﺷﺎدي او‪ ،‬ﺑﺎورﻫﺎ‬ ‫و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺗﻤﺎم ﺗﺠﻠﯿﺎت وﺟﻮدي او ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻓﺘﻮﮐﭙﯽ را ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻢاﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻣﻦ‬ ‫“ﻫﺴﺘﯽ“ و “ﺷﺨﺼﯿﺖ“ ﺧﻮد را ﺣﻘﯿﺮ ﯾﺎ ﻣﺘـﺸﺨﺺ‪ ،‬ﺑـﯽﮐﻔﺎﯾـﺖ و ﺑﺎﮐﻔﺎﯾـﺖ ﻣـﯽاﻧﺪﯾـﺸﻢ‬ ‫درواﻗﻊ دارم ﺑﺎ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ و اﻟﮕﻮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺎدرم ﺑﻪ ذﻫﻨﻢ اﻟﻘـﺎ ﮐـﺮده اﺳـﺖ ﻫـﺴﺘﯽ ﺧـﻮد را‬ ‫ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﻢ‪ .‬ﭘﺲ “ﻫﺴﺘﯽ“ و “ﻫﻮﯾﺖ“ ﻣﻦ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻓﺘـﻮﮐﭙﯽ ﭼﯿـﺰي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﺎدرم‬ ‫ﻫﺴﺖ ـ اﻟﮕﻮ از اوﺳﺖ‪ ،‬و اﻧﺪﯾﺸﻪ از ﻣﻦ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﺧﻮدﺑﺎﺧﺘﮕﯽ و ﺑﯽاﺻﺎﻟﺘﯽ ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺎر! اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ واﺑـﺴﺘﻪ و ﺧﻮدﺑﺎﺧﺘـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫اﺟﻤﺎع ـ و ﻧﺘﯿﺠﺘﺎً واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﻟﺐﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ ـ ﯾﮏ اﻧﺴﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﻓﻘﯿـﺮ‪ ،‬ﺑـﺴﺘﻪ و‬ ‫ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﺎص او ﺑﺮ او ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪ .‬و ﻧﯿـﺰ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺳﻄﺤﯽ و ﺑﯽرﯾﺸﻪ اﺳـﺖ‪ .‬زﯾـﺮا ﻋﻮاﻣـﻞ ﺑﺮوﻧـﯽ ﯾﻌﻨـﯽ ﻗﺎﻟـﺐﻫـﺎ و اﻟﮕﻮﻫـﺎ‪،‬‬ ‫اﺣﺴﺎﺳﺎت او را ﺑﺮﻣﯽ اﻧﮕﯿﺰاﻧﻨﺪ‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺘﯽ و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﻮﺿﻌﯽ و ﻣﻮﻗﺘﯽ‬ ‫اﺳﺖ؛ ﯾﺎ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻣﺎ ﯾﮏ اﻧﺴﺎن “ﺗﮏ ﻣﻀﺮاﺑﯽ“ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨـﺎ ﮐـﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖﻫـﺎي‬ ‫ﺧﺎﺻﯽ ـ ﯾﻌﻨﯽ اﻟﮕﻮﻫﺎ و ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮوﻧﯽ ـ ﺑﻄـﻮر ﻣﻮﻗـﺖ اﺣـﺴﺎﺳﺎت ﺧﺎﺻـﯽ را در او اﯾﺠـﺎد‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ و ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ آن ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎ اﺣﺴﺎﺳﺎت واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽروﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﺜﻼً‬ ‫‪11‬‬

‫ﭼﻮن اﻣﺮوز ﻋﯿﺪ اﺳﺖ ﻣﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺎد ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﭼﻮن اﻣﺮوز روز “ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري“ اﺳـﺖ‪ ،‬اﺣـﺴﺎﺳﺎت‬ ‫ﻧﯿﮑﻮﮐﺎراﻧﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻏﻠﯿﺎن ﻣﯽآﯾﻨﺪ ﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﺑﻪ ﻓﻘﺮا ﻣﯽﺑﺨﺸﻢ؛ وﻟـﯽ از ﻓـﺮدا ﺑـﺎز ﭼﻨـﮓ‬ ‫اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﭘﯿﮑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺷﺮوع ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﭼﺮا ﺣﺎﻟﺖ داﺋﻤﯽ ﻣﻦ اﻧﺴﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ ـ ﺑﺪون واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻋﯿﺪ و “روز ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري“ – در ﯾﮏ‬ ‫ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﯽ ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﺑﺪون دﻟﯿﻞ ﺑﺮوﻧﯽ ﺟﺮﯾﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﺎﺳﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﻮدﺑﺎﺧﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻗﺎﻟﺐﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﯾـﮏ‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﻋﺎدتﮔﻮﻧﻪ و ﮐﻮر اﺳﺖ ـ ﺑﻼﻧﺴﺒﺖ‪“ ،‬ﭼﻮن ﺧﺮان ﭼﺸﻢ ﺑﺴﺘﻪ در ﺧَﺮاس“‪ .‬و زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫از روي ﻋﺎدت ﯾﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻬﻨﻪ‪ ،‬ﺗﮑﺮاري و ﻣﻼﻟﺖﺑﺎر اﺳﺖ‪ .‬آﯾـﺎ در اﯾـﻦ اﻣـﺮ ﮐـﻢ ﻣﻼﻟـﺖ‬ ‫وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﻦ ﯾﮏ ﻋﻤﺮ اﺳﺖ دارم ﻗﺎﻟﺐﻫﺎ و اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺧﺎص و ﻣﺤﺪود را ـ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان‬ ‫“ﻫﺴﺘﯽ“ و “ﻫﻮﯾﺖ“ ـ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ و ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﻨﻢ؟ ﺣﻤﻞ اﯾﻦ ﻗﺎﻟﺐﻫﺎي ﺗﮑـﺮاري اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﻤﯽﮔﺬارد ﻣﻦ “ﻧﻮ ﺑﻪ ﻧﻮ رﺳﯿﺪن ﻫﺴﺘﯽ“ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﭼﻮن “ﻫﺴﺘﯽ“ ﺧـﻮدم ﮐﻬﻨـﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﮐﻬﻨﻪ ﻣﯽرﺳﺪ!‬ ‫)در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺧﻮدﺑﺎﺧﺘﮕﯽ ﺑﻪ اﺟﻤﺎع اﯾﻦ ﻧﮑﺘـﻪ را ﻫـﻢ ـ اﮔـﺮ ﭼـﻪ ﺧـﺎرج از ﺑﺤـﺚ‬ ‫ﮐﻠﯿﺪﻫﺎﺳﺖ ـ ﯾﺎدآوري ﮐﻨﯿﻢ؛ ﻣﺎ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﺗﺒﻌﯿﺖ از ﻗﺎﻟﺐﻫﺎ و ﻓﺘﻮﮐﭙﯽﻫﺎ اﯾﻦ‬ ‫ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻧﺎﻣﻮﺟﻪ را در ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻓﻼن ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻓﻼن ﺳﺒﮏ ﺷـﻌﺮ‪ ،‬ﻓـﻼن ﺳـﺒﮏ‬ ‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ “ﻣﺎل ﺧﻮدﻣﺎن“ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻧﺎﺑﺨﺮداﻧﻪاي اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺳﻨﺖ‪ ،‬زﯾﺒﺎﯾﯽ‪ ،‬ﯾﺎ ﻫﺮ ﭼﯿـﺰ دﯾﮕـﺮ ﻣﺒﺘﻨـﯽ ﺑـﺮ واﻗﻌﯿـﺖ‪،‬‬ ‫اﺻﺎﻟﺖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺖ‪“ ،‬ﻣﺎل ﺧﻮدﻣﺎن“ ﺑﯽﻣﻌﻨﺎﺳﺖ‪ .‬ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺎل ﻓﺮد ﯾﺎ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺧﺎﺻـﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و اﮔﺮ زﯾﺒﺎﯾﯽ و ﮐﻤﺎل در آن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺣﻔﻆ و دﻓﺎع از آن ﺑﻪ ﺻﺮف “ﻣـﺎل ﺧﻮدﻣـﺎن‬ ‫اﺳﺖ“ ﮐﺎري ﻣﻔﯿﺪ و ﺑﺨﺮداﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪(.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﻫﺸﺪارﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻪ اﻧﺴﺎن در ﻣﻮرد ﺧﻮدﺑﺎﺧﺘﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬او ﺑـﺮاي ﻓﺮدﯾـﺖ‬ ‫اﻧﺴﺎن و ﮐﺮاﻣﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ او ﺣﺮﻣﺖ و اﻫﻤﯿﺖ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑـﻪ ﻓﺮدﯾـﺖ‪ ،‬و‬ ‫آزاداﻧﺪﯾﺸﯽ را ﯾﮑﯽ از اﺳﺎﺳﯽﺗﺮﯾﻦ ﮐﻠﯿﺪﻫﺎي رﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬او ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﻓﺮد از‬ ‫ﺧﻮدﺑﺎﺧﺘﮕﯽ ﺑﻪ اﺟﻤﺎع و ﺟﺎﻣﻌﻪ رﻫﺎ ﻧﮕﺸﺘﻪ و ﻓﺮدﯾﺖ ﺧﻮدش را ﺑﺎز ﻧﯿﺎﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﻫـﺮ ﺗـﻼش و‬ ‫ﻣﺠﺎﻫﺪﺗﺶ ﺑﺮاي رﻫﺎﯾﯽ ﻋﻘﯿﻢ و ﺑﯽﺛﻤﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻬﺖ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺎرﻫـﺎ و ﺑـﻪ‬

‫‪12‬‬

‫ﺷﮑﻞﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﺸﺪار ﻣﯽدﻫﺪ و ﻫﯽ ﻣﯽزﻧـﺪ ﺗـﺎ او را ﻣﺘﻮﺟـﻪ اﯾـﻦ ﻣـﺴﺌﻠﻪ‬ ‫ﺑﻨﯿﺎﻧﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﭼﺸﻢ داري ﺗﻮ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد ﻧﮕﺮ‬ ‫ﻣﻨﮕﺮ از ﭼﺸﻢ ﺳﻔﯿﺪ ﺑﯽﻫﻨﺮ‬ ‫ﮔﻮش داري ﺗﻮ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮش ﺧﻮد ﺷﻨﻮ‬ ‫ﮔﻮش ﮔﻮﻻن را ﭼﺮا ﺑﺎﺷﯽ ﮔﺮو!؟‬ ‫“ﮔﻮل“ ﻫﻢ ﻣﻌﻨﯽ ﺷﺨﺺ اﺣﻤﻖ و ﻧﺎدان را ﻣﯽدﻫﺪ؛ و ﻫﻢ ﻣﻌﻨﯽ ﺷﺨﺼﯽ را ﮐﻪ ﻣﯿﻞ ﻓﺮﯾﺐ‬ ‫و ﺗﺤﻤﯿﻖ دﯾﮕﺮان را دارد‪.‬‬ ‫ﺑﯽ ز ﺗﻘﻠﯿﺪي ﻧﻈﺮ را ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻦ‬ ‫ﻫﻢ ﺑﻪ راي و ﻋﻘﻞ ﺧﻮد اﻧﺪﯾﺸﻪ ﮐﻦ‬ ‫ﻣﺮد ﺑﺎش و ﺳﺨﺮه ﻣﺮدان ﻣﺸﻮ‬ ‫رو ﺳﺮ ﺧﻮد ﮔﯿﺮ و ﺳﺮﮔﺮدان ﻣﺸﻮ‬ ‫دﯾﺪ ﺧﻮد ﻣﮕﺬار از دﯾﺪ ﺧﺴﺎن‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدارت ﮐﺸﻨﺪ اﯾﻦ ﻧﺎﮐﺴﺎن!‬ ‫ﭼﺸﻢ ﭼﻮن ﻧﺮﮔﺲ ﻓﺮوﺑﻨﺪي ﮐﻪ ﭼﯽ!‬ ‫ﮐﻪ ﻋﺼﺎﯾﻢ ﮐﺶ ﮐﻪ ﮐﻮرم اي اﺧﯽ!؟‬ ‫آن ﻋﺼﺎﮐﺶ ﮐﻪ ﮔﺰﯾﺪي در ﺳﻔﺮ‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺪان ﮐﺎو ﻫﺴﺖ از ﺗﻮ ﮐﻮرﺗﺮ!‬

‫‪13‬‬

‫ﺧﻮدﺑﺎﺧﺘﮕﯽ ﺑﻪ اﺟﻤﺎع دﯾﺪ اﻧﺴﺎن را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ واﻗﻌﯿﺖ ﻗﻀﺎﯾﺎي زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻧﺴﺎن‬ ‫را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮدش ﻣﺄﯾﻮس و ﺑﯽاﻋﺘﻤﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺣﮑﺎﯾﺘﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﯾﮏ روز ﺷـﺎﮔﺮدان‬ ‫ﺑﻪ اﺳﺘﺎد ﻣﮑﺘﺐﺧﺎﻧﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ “آﺧﻮﻧﺪ ﺧﺪا ﺑﺪ ﻧﺪﻫﺪ؛ اﻧﮕﺎر رﻧﮓ ﺷـﻤﺎ ﭘﺮﯾـﺪه و ﭼﯿـﺰيﺗـﺎن‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد…“ اﺳﺘﺎد اﺑﺘﺪا ﺑﻪ اﻟﻘﺎء و ﺗﻠﻘﯿﻦ ﺑﭽﻪﻫﺎ اﻫﻤﯿﺖ ﻧﻤﯿﺪﻫﺪ‪ .‬وﻟﯽ وﻗﺘـﯽ آن اﻟﻘﺎﺋـﺎت‬ ‫ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﺑﺎور ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ واﻗﻌﺎً ﻣﺮﯾﺾ اﺳﺖ؛ و ﺣﺘﯽ وﻗﺘﯽ ﭼﻬـﺮه ﺧـﻮد را در‬ ‫آﯾﻨﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮش ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ رﻧﮕﺶ ﭘﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﯾﻌﻨـﯽ ﺑـﻪ دﯾـﺪ ﻋﯿﻨـﯽ ﺧـﻮدش‬ ‫اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﻟﻘﺎء ﺑﭽﻪﻫﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻈﺮ اﺟﻤﺎع را ﺑﺎور ﻣﯽﮐﻨﺪ‪(.‬‬ ‫در ﻟﻄﯿﻔﻪ ﺣﮑﺎﯾﺖ دﯾﮕﺮي ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺻﻮﻓﯽ ﺑﺎ ﺧﺮش وارد ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺷـﺪ‪ .‬ﺻـﻮﻓﯿﺎن ﻣﻘـﯿﻢ‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﻪ ﺧﺎدم ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺮو ﺧﺮ او را ﺑﻔﺮوش ﺗﺎ از ﭘﻮل آن اﻣﺸﺐ ﻟﻮت و ﺳﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺐ ﺟﻤﻊ ﺻﻮﻓﯿﺎن‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻤﺎن ﺻﻮﻓﯽ ﺧﺮﺑﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺷﺮوع ﮐﺮدﻧـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫ﭘﺎﯾﮑﻮﺑﯽ و ﺳﻤﺎع و ﺳﺮود‪ .‬ﺗﺮﺟﯿﻊﺑﻨﺪ ﺳﺮودﺷﺎن اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‪“ :‬ﺧﺮ ﺑﺮﻓﺖ و ﺧﺮ ﺑﺮﻓﺖ و ﺧـﺮ‬ ‫ﺑﺮﻓﺖ‪“.‬‬ ‫ﺻﺒﺢ وﻗﺘﯽ ﺻﻮﻓﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺎﻧﻘﺎه را ﺗﺮك ﮐﻨﺪ از ﺧﺎدم ﺳﺮاغ ﺧﺮ ﺧﻮد را ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﺧـﺎدم‬ ‫ﮔﻔﺖ آن ﺳﺮود و ﺳﻤﺎع دﯾﺸﺐ از ﻓﺮوش ﺧﺮ ﺗﻮ ﺑﻮد‪ .‬ﺻﻮﻓﯽ ﺑﺎ اﻋﺘـﺮاض ﮔﻔـﺖ ﭘـﺲ ﭼـﺮا‬ ‫دﯾﺸﺐ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ ﻧﺪادي‪ .‬ﺧﺎدم ﮔﻔﺖ دﯾﺸﺐ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر آﻣﺪم و ﻣﻮﺿـﻮع را‬ ‫در ﮔﻮﺷﺖ ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬وﻟﯽ ﺗﻮ ﭼﻨﺎن ﻏﺮق در ﺷﻮر و ﻫﯿﺠﺎن ﺑـﻮدي ﮐـﻪ ﺣـﺮف ﻣـﻦ اﺻـﻼً ﺑـﻪ‬ ‫ﮔﻮﺷﺖ ﻧﺮﻓﺖ‪ .‬وآﻧﮕﻬﯽ‪ ،‬ﺧﻮد ﺗﻮ وﻗﺘﯽ دﯾﺸﺐ ﺑﺎ آن ﺷﻮر و ﻫﯿﺠﺎن ﺳﺮود “ﺧﺮ ﺑﺮﻓﺖ و ﺧـﺮ‬ ‫ﺑﺮﻓﺖ“ را ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﺮدي ﻫﯿﭻ از ﺧﻮدت ﭘﺮﺳﯿﺪي ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻨﻈﻮر از آن ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ﺻﻮﻓﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﮐﺎري ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻢ! ﭼﻮن ﻫﻤﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﻣﻦ ﻫﻢ ﺧﻮاﻧﺪم‪.‬‬ ‫اﺟﺘﻤﺎع و اﺟﻤﺎع اﻧﺴﺎن را ﺑﻄﻮر ﻋﺠﯿﺒﯽ ﻫﯿﺠﺎنزده و ﮐﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻣﺎ ﺑـﻪ ﭼﯿﺰﻫـﺎﯾﯽ‬ ‫ﺑﺎور و اﻋﺘﻘﺎد دارﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻫﻤﻪ ﺑﺎور دارﻧﺪ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﺎور دارﯾﻢ!‬ ‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﮐﻠﯿـﺪﻫﺎي ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪه در ﻣﺜﻨـﻮي‪ ،‬ﺧـﺮوج از اﺣﻮﻟﯿـﺖ اﺳـﺖ؛ و آن را در‬ ‫داﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ‪ :‬ﺧﻮاﺟﻪاي ﻏﻼﻣﯽ اﺣﻮل داﺷـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ او ﮔﻔـﺖ در ﭘـﺴﺘﻮي‬ ‫ﺣﺠﺮه ـ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﮏ اﺳﺖ؛ و ﺳﻤﺒﻞ ﺗﺎرﯾﮑﯽ و ﺗﯿﺮﮔﯽ ذﻫﻦ ﺧﻮد اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ـ ﯾﮏ ﺑﻄـﺮي‬ ‫ﻫﺴﺖ؛ آﻧﺮا ﺑﯿﺎور‪ .‬ﻏﻼم اﺣﻮل رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺳﺘﺎد‪ ،‬در ﭘـﺴﺘﻮ دو ﺑﻄـﺮي ﻫـﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﺪاﻣﯿﮏ را ﺑﯿﺎورم؟ ﺧﻮاﺟﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ ﭘﺴﺮ ﺟﺎن‪ ،‬در آﻧﺠﺎ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺑﻄﺮي ﻫﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺗـﻮ‬ ‫‪14‬‬

‫دوﺑﯿﻨﯽ‪ ،‬ﯾﮑﯽ را دو ﺗﺎ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﯽ‪ .‬ﻏﻼم ﺑﺎ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺳﺘﺎد ﻣﺮا ﻃﻌﻨﻪ ﻣﺰن؛ ﺑﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﺗﻬﻤﺖ دوﺑﯿﻨﯽ ﻣﺰن…‪،‬‬ ‫)ﻫﻤﻪء ﻣﺎ اﻧﺴﺎنﻫﺎ دوﺑﯿﻨﯿﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﻮدﻣﺎن درك و ﺑﺎور ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ دوﺑﯿﻨﯿﻢ‪ .‬و اﯾﻦ ﯾﮑﯽ‬ ‫از ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺎﺳﺖ در ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺮوج از دوﺑﯿﻨﯽ رواﻧﯽ‪ .‬در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻟﻄﯿﻔﻪاي ﻫﻢ ﻫـﺴﺖ‪:‬‬ ‫ﯾﮏ ﻧﻔﺮ دوﺑﯿﻦ )اﺣـﻮل( ﺑـﻪ دوﺳـﺘﺶ ﮔﻔـﺖ آن دو ﮐـﻼغ را روي آن ﺷـﺎﺧﻪ ﻧﮕـﺎه ﮐـﻦ‪.‬‬ ‫دوﺳﺘﺶ ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و ﯾﮏ ﮐﻼغ دﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﮐـﻼغ روي ﺷـﺎﺧﻪ اﺳـﺖ؛ وﻟـﯽ‬ ‫ﭼﻮن ﺗﻮ اﺣﻮﻟﯽ‪ ،‬ﯾﮑﯽ را دو ﺗﺎ ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ‪ .‬ﺷﺨﺺ اﺣﻮل ﮔﻔﺖ اﮔـﺮ ﻣـﻦ اﺣـﻮل ﺑـﻮدم آن دو‬ ‫ﮐﻼغ را ﭼﻬﺎر ﺗﺎ ﻣﯽدﯾﺪم‪ .‬ﭘﺲ اﺣﻮل ﻧﯿﺴﺘﻢ‪(.‬‬ ‫ﺑﺎري‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺎﻻ ﮐﻪ اﺻﺮار ﻣﯽﮐﻨﯽ دو ﺑﻄﺮي ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺮو ﯾﮑﯽ از آن دو را ﺑـﺸﮑﻦ‪.‬‬ ‫ﻏﻼم ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد‪ ،‬و ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺷﮕﻔﺘﯽ دﯾﺪ ﺑﻄﺮي دﯾﮕﺮ ﻫﻢ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫دو ﺑﯿﻨﯽ ﻣﻌﻨﺎي وﺳﯿﻌﯽ دارد‪ .‬زﻣﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ و آﯾﻨﺪه رواﻧﯽ ﺣﺎﺻﻞ دوﺑﯿﻨﯽ ﻣﺎﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎزي‬ ‫ذﻫﻨﯽ “ﺧﻮد“ ﯾﺎ “ﻫﻮﯾﺖ ﻓﮑﺮي“ اﺳﺘﻤﺮار ﺧﻮد را ﻣﺪﯾﻮن ﻧﻮﺳﺎن ذﻫﻦ در ﮔﺬﺷـﺘﻪ وآﯾﻨـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ذﻫﻦ ﮐﺎذب ﺑـﻮدن ﺗﻨﻬـﺎ ﯾﮑـﯽ از اﯾـﻦ دو زﻣـﺎن را درك ﮐﻨـﺪ‬ ‫)ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮑﯽ از ﺷﯿﺸﻪﻫﺎ را ﺑﺸﮑﻨﺪ!( ﺗﺼﻮر زﻣﺎن دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ .‬و ﭼﻮن ذﻫﻦ از‬ ‫اﯾﻦ “دو“ زﻣﺎن آزاد ﮔﺮدد‪“ ،‬ﺧﻮد“ ﻣﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﺼﻮر ﻣﺎ اﻧﺴﺎنﻫﺎي اﺣﻮل )رواﻧﯽ( اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ “ﺧﻮد“ ﯾﮏ ﭘﺪﯾﺪه اﺳﺖ و ﺻﻔﺎت آن‪ ،‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﻼ‬ ‫ﺣﻘﯿﺮ و ﺑﯽﻋﺮﺿﻪ‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪهاي دﯾﮕﺮﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺣﻘﯿﺮ و ﺑﯽﻋﺮﺿﻪ در ﺷﮑﻢ ﻫﻤﺎن ﭼﯿـﺰي‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ “ﺧﻮد“ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺎ ﯾﮑﯽ ﺑـﻮدن اﯾـﻦ “دو“ را درك ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﮐـﺎر ﺑـﺎزي‬ ‫“ﺧﻮد“ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺎ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ “ﺣﻘﯿﺮ“ ﻣﺘﻔـﺎوت ﺑـﺎ “ﻣﺘـﺸﺨّﺺ“ اﺳـﺖ‪ .‬ﺣـﺎل آﻧﮑـﻪ اﯾـﻦ دو ﺑﺎزﺗـﺎب‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺗﺼﻮري از “ﺗﺸﺨّﺺ“ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﺑـﯽآﻧﮑـﻪ ﺑـﻪ “ﺣﻘـﺎرت“‬ ‫ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﯿﺪ؟ ﯾﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ؟‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪“ :‬ﺧﻮدت را ﺑﺸﻨﺎس ﺗﺎ ﺧﺪا را ﺑـﺸﻨﺎﺳﯽ“‪ ،‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺟﻬـﺖ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ “ﺧﻮد“ و اﻧﻮاع دوﮔﺎﻧﮕﯽﻫﺎي ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ آﻧﺮا ﻧـﺸﻨﺎﺧﺘﻪاي و “ﺧـﻮد“ زاﯾـﻞ‬

‫‪15‬‬

‫ﻧﮕﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮏ درون ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺷﺪه و دوﮔﺎﻧﻪ ﭼﻪ ادارﮐﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ از وﺣﺪت و ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ!؟ ﯾﮏ ذﻫﻦ دوﮔﺎﻧﻪﺑﯿﻦ ﻓﺎﻗﺪ اﺑﺰار و اﺳﺘﻌﺪاد ﯾﮕﺎﻧﻪﺑﯿﻨﯽ اﺳﺖ!‬ ‫¯‬ ‫ﮐﻠﯿﺪ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺧﻮدداري از “ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ“ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اول آﻧﮑﺲ ﮐﺎﯾﻦ ﻗﯿﺎﺳﮏﻫﺎ ﻧﻤﻮد‬ ‫ﭘﯿﺶ اﻧﻮار ﺧﺪا‪ ،‬اﺑﻠﯿﺲ ﺑﻮد‬ ‫ﮔﻔﺖ ﻧﺎر از ﺧﺎك ﺑﯽﺷﮏ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﻦ ز ﻧﺎر و او ز ﺧﺎك اﮐﺪر اﺳﺖ‬ ‫ﺷﺮارت و ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ اﺑﻠﯿﺲ ـ ﮐﻪ ﺗﺨﻢ ﻣﻨﯿ‪‬ﺖ را ﺑﯿﻦ آدﻣﯿﺎن ﻣﯽﭘﺮاﮐﻨـﺪ ـ ﺑـﺎ ﻣﻘﺎﯾـﺴﻪ ﺷـﺮوع‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﭼﻮن ﻣﻦ از آﺗﺸﻢ‪ ،‬و اﻧﺴﺎن از ﺧﺎك‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺮ اﻧﺴﺎن ﻣﺰﯾ‪‬ﺖ دارم‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ زﯾﺮﮐﺎﻧﻪﺗﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻮذﯾﺎﻧﻪﺗﺮﯾﻦ ﻣﺨﺮبﺗﺮﯾﻦ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻧﺎﻣﺤﺴﻮسﺗـﺮﯾﻦ اﺑـﺰار در‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ ﺣﻔﻆ و اﺳﺘﻤﺮار ﺑﺎزي ذﻫﻨﯽ “ﺧﻮد“ اﺳﺖ! ﮔﻔﺘﻪاﯾﻢ‪ ،‬و ﺑـﺎر دﯾﮕـﺮ ﻣـﯽﮔـﻮﯾﯿﻢ ﮐـﻪ‬ ‫“ﺧﻮد“ ﻫﯿﭻ واﻗﻌﯿﺖ و ﻣﺤﺘﻮاﯾﯽ ﻧﺪارد‪ .‬و ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﯾﮑﯽ از راهﻫﺎي اﺟﺘﻨﺎب از ﻣﻮاﺟﻪ ﺷـﺪن‬ ‫ذﻫﻦ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﯿﭻ و ﭘﻮﭼﯽ و ﺑﯽﻣﺤﺘﻮاﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ “ﺣﻘـﺎرت“ ﺧـﻮد را ﺑـﺎ “ﺗـﺸﺨﺺ“ ﺗـﻮ‬ ‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯽﮐﻨﻢ و ﻣﯽﮔﺬرم‪ .‬دﯾﮕﺮ ﺿﺮورت اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را درك و ﺣﺲ ﻧﻤﯿﮑﻨﻢ ﮐﻪ ﺑﺒﯿﻨﻢ‬ ‫ﻣﺎﻫﯿﺖ واﻗﻌﯿﺖ و ﻣﺤﺘﻮاي ﺧﻮد ﺻﻔﺖ “ﺣﻘﺎرت“ ﭼﯿﺴﺖ! ﻫﻢاﮐﻨﻮن ﺗﻮ ﺣﻘﺎرت ﺧـﻮدت را‬ ‫ﺑﺎ ﺗﺸﺨﺺ دﯾﮕﺮي ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﮑﻦ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻـﻮرت ﭼـﻪ اﺣـﺴﺎﺳﯽ از ﺣﻘـﺎرت داري؟ اﺻـﻼً‬ ‫ﺣﻘﺎرﺗﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺗﻮ آﻧﺮا ﺣﺲ ﮐﻨﯽ؟‬ ‫ﻣﻦ اﮔﺮ ﺣﺘﯽ ﻣﯿﺰان ﻓﻬﻢ ﯾﺎ ﻫﻮش ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﮑﻨﻢ از ﮐﺠـﺎ ﻣـﯽداﻧـﻢ ﻫﻤـﯿﻦ‬ ‫ﻣﻘﺪار ﻫﻮش و ﻓﻬﻤﯽ ﮐﻪ در ﻣﻦ ﻫﺴﺖ ﯾﮏ ﻫﻮش و ﻓﻬﻢ ﮐﻢ اﺳـﺖ؟ )ﺑـﻪ اﺑﻠﯿـﺴﯽ و ﺷـﺮ‬ ‫ﺑﻮدن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺗﻮﺟﻪ دارﯾﺪ؟(‬ ‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﺤﺮك و ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺘﻤﺮار ﺑﺎزي ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ “ﻫﻮﯾﺖ“ و “ﺷﺨـﺼﯿﺖ“‪ ،‬ﺧـﺸﻢ و ﻣﯿـﻞ‬ ‫اﻧﺘﻘﺎم ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ اﺳـﺖ ﺑـﺮاي اﯾﺠـﺎد ﺧـﺸﻢ‪ .‬ﺑـﺮاي اﯾﻨﮑـﻪ‬ ‫‪16‬‬

‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﯾﺠﺎد ﺧﺸﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺷﺨﺺ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮدش را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﻮز‬ ‫و ﻣﺴﺘﻤﺴﮏ ﺧﺸﻢ ورزﯾﺪن را ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻻﺟﺮم ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﯾﮏ ﭼـﺸﻢ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﮏ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﻧﻘﺎط ﻗﻮت دﯾﮕﺮان‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪاي آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻟﺤﻈـﻪاي از وﺿـﻊ ﻣﻮﺟـﻮد ﺧـﻮد‬ ‫اﺣﺴﺎس رﺿﺎﯾﺖ و ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺪام در ﺗﻼش ﺗﺒﺪﯾﻞ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ وﺿﻊ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺗﻼش و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻫﺮﮔﺰ ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬زﯾﺮا آن وﺿﻊ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ـ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻠﺖ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ـ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫و ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﺖ ﺳﯿﺮيﻧﺎﭘﺬﯾﺮي "ﻫﻮﯾﺖ ﻓﮑﺮي" ﻣﯽﺷـﻮد ﺑـﻪ ﻗـﻮل‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻣﻮﻟﻮي ﻫﻔﺖ درﯾﺎ را ﻫـﻢ ﮐـﻪ درآﺷـﺎﻣﺪ ذرهاي از ﻋﻄـﺶ آن ﺣﻠـﻖﺳـﻮز ﮐﺎﺳـﺘﻪ‬ ‫ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮد ﺷﺨﺺ دوﯾﺪنﻫﺎ و ﭼﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺘﻦﻫـﺎي ﻧﺎﺷـﯽ از ﻣﻘﺎﯾـﺴﻪ را ـ ﮐـﻪ ﻫـﺪف آن‬ ‫اﯾﺠﺎد ﺧﺸﻢ اﺳﺖ ـ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯿﻞ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬ ‫ﮐﻠﯿﺪ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺧﻮدداري از “ﻣﻼﻣﺖ“ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻼﻣﺖ ﺟﻬﻨﻤﯽﺗﺮﯾﻦ ﺷﻼﻗﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻓـﺮد ﺑـﺮ‬ ‫ﮔﺮده ذﻫﻦ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽﮐﻮﺑﺪ؛ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺷﻼق ﺧﻮد را در ﺟﻬﺖ ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ و اﺳﺎرت ﻣﯽراﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﮑﺘﻪ اﺳﺎﺳﯽ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ :‬ﮔﻔﺘﯿﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﺎ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺣـﺎﮐﻢ‬ ‫ﺑﺮ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻮﻋﯽ اﺳﺎرت و ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ را ﺑﺮ ذﻫﻦ ﻣﺎ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﺸﮑﻞ ﻣﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ـ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ ـ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ اﺳـﺎرت و ﻣﺤﮑﻮﻣﯿـﺖ ﻫﻤﮑـﺎري‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺗﻮ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﯽ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺧﻮدت را ﺑﺎ دﯾﮕﺮي ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ‪ ،‬ﯾﺎ وﻗﺘﯽ ﺧﻮدت‬ ‫را ﻣﻼﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ‪ ،‬ﭼﻪ ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﻫﯿﭻ‪ ،‬ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﯾﺎ‬ ‫اﺻﻼح رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﺧﻮد داري ﺧﻮد را در اﺳﺎرت ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﭘﯿﭽﺎﻧﯽ و ﭘﯿﺶ ﻣـﯽروي؛ داري‬ ‫ﺷﺒﮑﻪ اﺳﺎرتﺑﺎر ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺧﻮد را اﺳﺘﻤﺮار ﻣﯽدﻫﯽ! داري ﭘﺪﯾﺪهاي را اﺳﺘﻤﺮار ﻣﯽدﻫﯽ ﮐﻪ‬ ‫آن ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ و اﺻﺎﻟﺖ ﺗﻮ ﻣﺤﮑﻮم آن!‬ ‫و اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪهء ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﺠﯿﺒﯽ ذﻫﻦ وادراك ﻣﺎ را ﮐﻮر و ﺑـﯽﻣﻨﻄـﻖ ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬و‬ ‫ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ ﺣﺮف و ﻫـﺸﺪار ﻣﻮﻟـﻮي در اﯾـﻦ راﺑﻄـﻪ ﺑـﻪ ﻣـﺎ ﭼﻘـﺪر روﺷـﻦ و ﻣﻨﻄﻘـﯽ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﭘﺴﺮ ﺟﺎن‪ ،‬وﺿﻊ ﺗﻮ از اﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫‪17‬‬

‫ﻧﯿﻢ ﻋﻤﺮت در ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ رود‬ ‫ﻧﯿﻢ دﯾﮕﺮ در ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﯽ ﺷﻮد‬ ‫)ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ و ﻣﻼﻣﺖ داراي ﯾﮏ ﻣﺎﻫﯿﺖ و ﯾﮏ ﺟﺮﯾﺎناﻧﺪ( ﺗﻮ وﻗﺘﯽ اﻣﺮوز ﺻـﺒﺢ ﺧـﻮدت را‬ ‫ﻣﻼﻣﺖ ﮐﺮدي‪ ،‬ﺗﺎ ﺷﺐ و ﺷـﺐﻫـﺎي ﺑـﺴﯿﺎر اﺣـﺴﺎس ﭘﺮﯾـﺸﺎﻧﯽ و ﻣﻼﻣـﺖ ﺧـﻮاﻫﯽ ﮐـﺮد‪.‬‬ ‫روﺣﯿﻪات ﻣﻠﻮل و ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻓﺴﺮده اﺳﺖ! ﭘﺲ‪:‬‬ ‫ﺗﺮك اﯾﻦ ﻓﮑﺮ و ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﮕﻮ‬ ‫ﺣﺎل و ﮐﺎر و ﺑﺎر ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ ﺑﺠﻮ‬ ‫ور ﻧﺪاري ﮐﺎر ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ ﺑﺪﺳﺖ‬ ‫ﭘﺲ ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯿﺖ ﺑﺮ ﻓﻮت ﭼﻪ اﺳﺖ!؟‬ ‫ﺗﻮ ﻓﻼن ﻋﻤﻞ و رﻓﺘﺎر را داﺷﺘﻪاي‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻬﺘﺮ از ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ اﻧﺠـﺎم دادهاي ﺳـﺮاغ داري‪ ،‬ﭼـﺮا‬ ‫ﻗﺒﻞ از آن ﻋﻤﻞ آﻧﺮا اﻧﺠﺎم ﻧﺪادي؟ و اﮔﺮ ﺑﻬﺘﺮ از ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم دادهاي ﻋﻤـﻞ ﺑﻬﺘـﺮي را‬ ‫ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻪاي ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽداﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﻋﻤﻞ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺪ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﻗﺎﺑـﻞ‬ ‫ﻣﻼﻣﺖ اﺳﺖ!‬ ‫ﮔﺮ ﻫﻤﯽ داﻧﯽ‪ ،‬ره ﻧﯿﮑﻮﭘﺮﺳﺖ‬ ‫ور ﻧﺪاﻧﯽ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﺎﯾﻦ ﺑﺪ اﺳﺖ!؟‬ ‫آﺧﺮﯾﻦ ﮐﻠﯿﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﯽﺗﻮان آﻧﺮا ﯾـﮏ ﮐﻠﯿـﺪ داﻧـﺴﺖ‪“ ،‬ﺗﻮﺟـﻪ“‪“ ،‬ﻣﺮاﻗﺒـﻪ“‪،‬‬ ‫“ﺣﻀﻮر“ ﯾﺎ “ﻧﮕﺎه ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ“ ﯾﺎ ﻧﮕﺎه ﺑﻪ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ؛ و ﺑﺪون واﺳﻄﻪ اﻟﻔﺎظ‪ ،‬ﺻﻮرتﻫﺎ‬ ‫و ﮐﻠﻤﺎت ﺑﻪ واﻗﻌﯿﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﭘﺸﺖ آﻧﻬﺎ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن اﺳﺖ‪ .‬ﻧﮕـﺎه ﺑـﺪون واﺳـﻄﻪ اﻟﻔـﺎظ‪ ،‬و‬ ‫“ﺣﻀﻮر“ و “ﻧﮕﺎه ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ“ داراي ﯾﮏ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻣﺸﺎﺑﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﺑﻠﺦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﯿﻢ و واو و ﻣﯿﻢ و ﻧﻮن ﺗﺸﺮﯾﻒ ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫‪18‬‬

‫ﻟﻔﻆ ﻣﺆﻣﻦ ﺟﺰ ﭘﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﻫﯿﭻ ﻧﺎﻣﯽ ﺑﯽﺣﻘﯿﻘﺖ دﯾﺪهاي!؟‬ ‫ﯾﺎ ز ﮔﺎف و ﻻم ﮔﻞ‪ ،‬ﮔﻞ ﭼﯿﺪهاي!؟‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ “ﻣﺆﻣﻦ“ ﻏﯿﺮ از واﻗﻌﯿﺖ و ﺟﻮﻫﺮ ﮐﯿﻔﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐـﻪ "اﯾﻤـﺎن" ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬دو‬ ‫ﺣﺮف ﮔﻞ “گ“ و “ل“ ﻏﯿﺮ از واﻗﻌﯿﺖ ﭘﺪﯾﺪهاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻞ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي راﺑﻄـﻪ‬ ‫ﺻﺤﯿﺢ و ﭘﺮ و ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ‪ ،‬از ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه آن ﭼﯿﺰ اﺳﺖ ﺑﮕﺬر و ﺑـﻪ‬ ‫ﺧﻮد آن ﭼﯿﺰ ـ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﻠﻤﻪ ـ ﻧﮕﺎه ﮐﻦ!‬ ‫اﺳﻢ ﺧﻮاﻧﺪي‪ ،‬رو ﻣ‪‬ﺴﻤ‪‬ﯽ را ﺑﺠﻮ‬ ‫ﻣﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﯿﻦ‪ ،‬ﻧﻪ اﻧﺪر آب ﺟﻮ‬ ‫زﯾﺮا آﻧﭽﻪ در آب ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﺗﺼﻮﯾﺮ و ﺑﺎزﺗﺎب واﻗﻌﯿﺖ ﻣﺎه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﯾﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﭼﻨﺪ ﺑﺎزي ﻋﺸﻖ ﺑﺎ ﻧﻘﺶ ﺳﺒﻮ؟‬ ‫ﺑﮕﺬر از ﻧﻘﺶ ﺳﺒﻮ‪ ،‬رو آب ﺟﻮ‬ ‫ﺻﻮرﺗﺶ دﯾﺪي‪ ،‬ز ﻣﻌﻨﯽ ﻏﺎﻓﻠﯽ‬ ‫از ﺻﺪف د‪‬ر را ﮔﺰﯾﻦ ﮔﺮ ﻋﺎﻗﻠﯽ‬ ‫ﻫﻤﻪء اﯾﻦ ﺗﻤﺜﯿﻼت ﺑﺮوﻧﯽ ﻣﻘﺪﻣﻪاي اﺳﺖ ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ درون ﺧﻮﯾـﺸﺘﻦ ﺧـﻮد‬ ‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و او را ﻣﺘﻮﺟﻪ واﻗﻌﯿﺖ ﻫﺴﺘﯽ ﺧﻮﯾﺶ ـ ﻣﻨﻬﺎي اﻟﻔﺎﻇﯽ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮاً “ﻫـﺴﺘﯽ“ او را‬ ‫ﺗﺸﮑﯿﻞ دادهاﻧﺪ ـ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﻐﺰ ﻧﻐﺰي دارد آﺧﺮ آدﻣﯽ‬ ‫ﯾﮑﺪﻣﯽ آﻧﺮا ﻃﻠﺐ ﮔﺮ آدﻣﯽ‬ ‫‪19‬‬

‫و ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اﻟﻔﺎظ ﻓﻘﻂ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻫﺴﺘﯽ ﺗﻮ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ! و ﺗـﻮ ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬ ‫ﺟﻬﺖ در ﺳﻄﺢ اﻟﻔﺎظ و ﻓﻬﺮﺳﺖﻫﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪهاي ﮐﻪ ﺟﺮأت ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﭘـﻮچ‬ ‫“ﻫﺴﺘﯽ ﻟﻔﻈﯽ“‪ ،‬و ذﻫﻨﯽ و اﻋﺘﺒﺎري ﺧﻮد را ﻧﺪاري!‬ ‫¯‬ ‫در ﭘﺎﯾﺎن ﺗﻮﺿﯿﺢ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﮐﻠﯿﺪﻫﺎ ذﮐﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﻪ را ﻻزم ﻣﯽداﻧﻢ‪ :‬ﻫﻤﻪء ﮐﻠﯿﺪﻫﺎ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮاﻧﺪ؛ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺣﮑﻢ ﯾﮏ ﮐﻠﯿﺪ را دارﻧﺪ‪ .‬و ﺷﻤﺎ ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ را در ﮐﺎر ﮐﻨﯿﺪ از‬ ‫زﻧﺪان “ﺧﻮد“ رﻫﺎ ﺷﺪهاﯾﺪ؛ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﯾﺮ ﮐﻠﯿﺪﻫﺎ ﺑﯽﻣﻮرد اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ذﻫـﻦ از‬ ‫ﻓﺮﺿﺎً اﺣﻮﻟﯿ‪‬ﺖ ﺧﺎرج ﮔﺮدد ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ‪ ،‬ﻣﻼﻣﺖ‪ ،‬ﻣﯿﻞ ﭼﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪“ ،‬رﺳﯿﺪن“ و‬ ‫“ﺷﺪن“ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ؛ و ذﻫﻦ ﯾﮑﺒﺎره از ﺑﺎزي “ﺧﻮد“ ﺧﺎرج ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺣﻮﻟﯿـﺖ‬ ‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻧﻮﺳﺎن ذﻫﻦ ﺑﯿﻦ ﻣﺜﻼً ﺣﻘﯿﺮ و ﻣﺘﺸﺨﺺ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺣـﺎل اﮔـﺮ ذﻫـﻦ از اﺣﻮﻟﯿـﺖ‬ ‫ﺧﺎرج ﮔﺮدد و درك ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﺿﺎً ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻘﺎرت ـ ﯾـﺎ ﺗﻨﻬـﺎ ﯾـﮏ ﺑﻄـﺮي ـ در ﮐـﺎر اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﺣﻘﺎرت ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎن ﯾﮏ ﺑﻄﺮي ﻫﻢ دﯾﮕﺮ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﭼﻮن ﯾﮑﯽ ﺑﺸﮑﺴﺖ‪ ،‬دﯾﮕﺮ)ي( ﺷﺪ‬ ‫ز ﭼﺸﻢ“‪ .‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺣﺘﯽ ﺗﺼﻮري از ﺣﻘﺎرت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﺑﯽآﻧﮑـﻪ ﺣﻘـﺎرت را ﺑـﺎ‬ ‫ﺗﺸﺨﺺ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﯿﺪ؟ ﯾﺎ اﮔﺮ ﺣﻘﺎرت را ﻣﻼﻣﺖ ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﺣﻘﺎرت واﻗﻌﯿﺘﯽ دارد؟ آﻧﭽﻪ را‬ ‫ﻣﺎ ﺣﻘﺎرت ﻓﺮض ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺣﻘﺎرت ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻼﻣﺖ اﺳﺖ! ﺑﺮ ﻓـﺮض ﻣﺤـﺎل ﮐـﻪ‬ ‫ﺣﻘﺎرت واﻗﻌﯿﺘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ آﻧﺮا ﻣﻼﻣﺖ ﻧﮑﻨﯿﺪ اﺻﻼً آﮔﺎه ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ آدم‬ ‫ﺣﻘﯿﺮي ﻫﺴﺘﯿﺪ‪.‬‬ ‫¯‬ ‫ﻧﮑﺘﻪ دﯾﮕﺮ ﺗﻮﺿﯿﺢ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻠﯿﺪﻫﺎ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ اﯾﻨﻬﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻣـﺎ ذﮐـﺮ ﮐـﺮدﯾﻢ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﻋﺮاض از ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪ ،‬ﺟﺴﺘﺠﻮﮔﺮي و آزﻣﻨﺪي ﯾﮏ ﮐﻠﯿﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺸﻢ ﻧﻮرزﯾـﺪن‬ ‫ﯾﮏ ﮐﻠﯿﺪ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻋﻤﻠﯽ از اﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﻠﯿﺪﻫﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً اﻣﺮي اﺳﺖ ﻣﺤﺎل‪ .‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﭘﻮﭼﯽ ﺟﺴﺖوﺟﻮﻫـﺎ و ﺧﻮاﺳـﺘﻪﻫـﺎي ﻣﻨﺒﻌـﺚ از “ﺧـﻮد“ ﭘـﯽ ﻧﺒـﺮده اﺳـﺖ‬ ‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ دﺳﺖ از ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﺑﮑﺸﺪ‪ .‬ﺗﺎ وﺧﺎﻣﺖ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﺎ ﻋﻤﻖ وﺟﻮد ﺧـﻮد درك ﻧﮑـﺮده‬ ‫اﺳﺖ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ دﺳﺖ از ﺑﺎزي ذﻫﻨﯽ “ﺧﻮد“ ﺑﺮدارد‪.‬‬

‫‪20‬‬

‫ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﻋﺮﻓﺎن ﺳﻨّﺘﯽ‪ ،‬ﻋﺸﻖ ورزﯾﺪن را ﯾﮏ ﮐﻠﯿﺪ اﺳﺎﺳﯽ ﻣـﯽداﻧﻨـﺪ‪ .‬درﺳـﺖ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﺸﻖ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﻫﻤﻪء ﮐﻮﭼﮑﯽﻫﺎ و ﻣﺸﻐﻮﻟﯿﺖﻫﺎي ذﻫﻨـﯽ را ﭘـﺎك ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬وﻟـﯽ‬ ‫ﺑﺎوﺟﻮد ﺣﺎﮐﻤﯿ‪‬ﺖ ﺷﺪﯾﺪ ﺧﺸﻢ و ﻧﻔﺮت‪ ،‬ﻋﺸﻖ از ﮐﺠﺎ ﺑﯿﺎﯾﺪ؟‬ ‫¯‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﮐﻠﯿﺪﻫﺎ را در اﯾﻨﺠﺎ ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫‪1‬ـ آﮔﺎﻫﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪء رﻧﺞﻫﺎي ﺗﻮ ﺣﺎﺻﻞ اﻧﺪﯾﺸﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪2‬ـ آﮔﺎﻫﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﯽ و ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ ﺑﻮدن آن اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎ‪.‬‬ ‫‪3‬ـ آﮔﺎﻫﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﯿﺎﻟﯽ و ﺗﻮﻫ‪‬ﻤﯽ ﺑﻮدن اﻧﺪﯾﺸﻪ‪ ،‬و ﻧﺘﯿﺠﺘﺎً ﻫﻤﻪء رﻧﺞﻫـﺎي ﺣﺎﺻـﻞ از‬ ‫آن‪.‬‬ ‫‪4‬ـ ﺗﺤﻘّﻖ اﺳﺘﯿﺼﺎل از ﻃﺮﯾﻖ درك وﺧﺎﻣﺖ ﻣﺴﺌﻠﻪء ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ “ﻫﻮﯾﺖ ﻓﮑﺮي“‪.‬‬ ‫‪5‬ـ ﻧﮕﺮش اﺣﺘﻤﺎﯾﯽ‪.‬‬ ‫‪6‬ـ رﻫﺎﯾﯽ از ﺧﻮدﺑﺎﺧﺘﮕﯽ ﺑﻪ اﺟﻤﺎع‪.‬‬ ‫‪7‬ـ ﺧﺎرج ﮐﺮدن ذﻫﻦ از اﺣﻮﻟﯿﺖ‪.‬‬ ‫‪8‬ـ ﺧﻮدداري از ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ‪.‬‬ ‫‪9‬ـ ﺧﻮدداري از ﻣﻼﻣﺖ‪.‬‬ ‫‪10‬ـ ﮔﺬﺷﺘﻦ از اﻟﻔﺎظ‪.‬‬ ‫‪---------------‬‬

‫‪www.mossaffa.com‬‬

‫‪21‬‬