09

Γλόηεηα 9: Βηβιία-βηβιηνζήθεο Οε απηή ηελ ελόηεηα: 

Δηαβάδνπκε βηνγξαθηθά­ ζεκεηώκαηα ζπγγξαθέσλ



Ναίξλνπκε πιεξνθνξίεο από βηβιηνπαξνπζηάζεηο



Νεξηγξάθνπκε πώο ιεηηνπξγνύλ νη βηβιηνζήθεο



Αλαγλσξίδνπκε ηηο νλνκαηηθέο θαη ηηο ξεκαηηθέο θξάζεηο



Λερσξίδνπκε δηαθόξνπο ηξόπνπο ζύλδεζεο ησλ πξνηάζεσλ

9.1 ΢ύλδεζκνη-αζύλδεην ζρήκα ΢ύλδεζκνη πνπ εηζάγνπλ εμαξηεκέλεο πξνηάζεηο Μη ζύλδεζκνη απηνί ρξεζηκνπνηνύληαη γηα λα ζπλδέζνπλ κηα εμαξηεκέλε πξόηαζε κε κηα θύξηα
(ππνηαθηηθή ζύλδεζε). Μη πην ζπλεζηζκέλνη είλαη νη εμήο: εηδηθνί ζύλδεζκνη: όηη, πσο, πνπ εξσηεκαηηθνί ζύλδεζκνη: αλ, κήπσο ελδνηαζηηθνί/δηζηαθηηθνί ζύλδεζκνη: κήπσο, κε(λ) ππνζεηηθνί ζύλδεζκνη: αλ, εάλ, άκα, εθόζνλ, είηε… είηε, εθηόο (θη) αλ ρξνληθνί ζύλδεζκνη: όηαλ, όπνηε, κόιηο, πξηλ, αθνύ, κεηά πνπ, ώζπνπ, κέρξη πνπ/λα,
ελώ, θαζώο, όζν αηηηνινγηθνί ζύλδεζκνη: γηαηί, δηόηη, επεηδή, αθνύ, κηα θαη/πνπ ελαληησκαηηθνί – παξαρσξεηηθνί ζύλδεζκνη: αλ θαη, ελώ, κνινλόηη, θη αο, θαη λα, θαη αλ απνηειεζκαηηθνί ζύλδεζκνη: πνπ, ώζηε Αζύλδεην ζρήκα Ιεξηθέο θνξέο ζπλδένπκε ηηο πξνηάζεηο κόλν κε θόκκα (,) ρσξίο λα ρξεζηκνπνηνύκε ην ζύλδεζκν «θαη». Ν.ρ.: Πν πξσί ζεθώζεθα, πιύζεθα, ληύζεθα, έθαγα πξσηλό.

Γιώζζα Γ΄ Δεκνηηθνύ

45

9.2 Αλεμάξηεηεο θαη εμαξηεκέλεο πξνηάζεηο

Ε πξόηαζε πνπ έρεη έλα νινθιεξσκέλν λόεκα θαη κπνξεί λα ζηαζεί ζην ιόγν κόλε ηεο ιέγεηαη θύξηα ή, αιιηώο, αλεμάξηεηε. Ε πξόηαζε πνπ δελ κπνξεί λα ζηαζεί ζην ιόγν κόλε ηεο ιέγεηαη δεπηεξεύνπζα, ή, αιιηώο, εμαξηεκέλε.

Γηα λα βάιεηε ζσζηά ην θόκκα... ζπκεζείηε: ΋ηαλ δηαβάζεηο απηό ην βηβιίν, ζα κάζεηο πνιιά ρξήζηκα πξάγκαηα. Γπεηδή ήηαλ αδηάβαζηνο, δελ ήξζε ζην ζρνιείν ζήκεξα. Αλ ζνπ αξέζεη ην δηάβαζκα, λα αγνξάδεηο πνιιά ινγνηερληθά βηβιία. ΢σξίδνπκε κε θόκκα ηηο δεπηεξεύνπζεο πξνηάζεηο (αηηηνινγηθέο, ρξνληθέο, ππνζεηηθέο, ελαληησκαηηθέο, απνηειεζκαηηθέο) από ηηο θύξηεο όηαλ ην λόεκά ηνπο δελ είλαη ζηελά δεκέλν κε ην λόεκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο. Ο’ απηή ηελ πεξίπησζε ζπλήζσο ηνπνζεηνύληαη πξηλ από απηήλ. Δελ ηηο ρσξίδνπκε κε θόκκα όηαλ ην λόεκά ηνπο είλαη ζηελά δεκέλν κε ην λόεκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο (ηόηε ζπλήζσο ηνπνζεηνύληαη κεηά από απηήλ): ΢αίξνκαη όηαλ ζθέθηνκαη όηη ζα κπνξέζσ επηηέινπο λα δηαβάζσ ην αγαπεκέλν κνπ βηβιίν. Ήηαλ πνιύ ζηελνρσξεκέλνο γηαηί έραζε ην βηβιίν πνπ ηνπ έδσζα. Θα ζηελνρσξεζώ πνιύ αλ δελ πάκε ζήκεξα ζηελ έθζεζε βηβιίνπ.

Α΢ΚΗ΢Η 1 Να ππνγξακκίζεηο θαη λα αλαγλσξίζεηο ηνπο ζπλδέζκνπο, βάδνληαο θόκκα όπνπ πξέπεη. ΢ηεο πήγα γηα δνπιεηά αλ θαη είρα ππξεηό. (ζύλδεζκνο …………………………..) Ήηαλ ιίγνη αιιά γελλαίνη. (ζύλδεζκνο …………………………..)

Γιώζζα Γ΄ Δεκνηηθνύ

46

Ονπ ην είπα αιιά δελ ην έθαλεο. (ζύλδεζκνο …………………………..) Μ άλζξσπνο δε δέρεηαη ιίγεο επηδξάζεηο αιιά πνιιέο. (ζύλδεζκνο …) Έκαζεο ην έλα αιιά μέραζεο ην άιιν. (ζύλδεζκνο ………………..) Πξέρεη ζαλ ειάθη. (ζύλδεζκνο …………………………..) Φνβήζεθε ζαλ είδε ην πνληίθη. (ζύλδεζκνο …………………………..) Νεξπαηνύζε ζαλ ρειώλα. (ζύλδεζκνο …………………………..) Οαλ πέζεη από ην δέληξν ζα ηνλ πηάζσ.(ζύλδεζκνο …………..) Αηζζάλζεθα ζαλ λα κε αθνινπζνύζε θάπνηνο. (ζύλδεζκνο ................)

Α΢ΚΗ΢Η 2 Πξνζπαζήζηε λα ελώζεηε ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο θάλνληαο ηε κία από ηηο δύν δεπηεξεύνπζα. Υξεζηκνπνηήζηε ηηο ιέμεηο ή θξάζεηο πνπ είλαη ζηελ παξέλζεζε. Ινπ αξέζεη ην δηάβαζκα. Δηαβάδσ πνιιά βηβιία. (γηαηί) Δηαβάδσ πνιιά βηβιία γηαηί κνπ αξέζεη ην δηάβαζκα. Γίδα ην πνιύρξσκν βηβιίν θαη ελζνπζηάζηεθα πάξα πνιύ. (όηαλ) ______________________________________________________________________________________________________ Δηάβαζα πνιύ θαη θνπξάζηεθαλ ηα κάηηα κνπ. (επεηδή) ______________________________________________________________________________________________________ Δηάβαδε ηόζν ζηγαλά. Ιόιηο κπνξνύζα λα ηνλ αθνύζσ. (ώζηε) ______________________________________________________________________________________________________ Γίρε πνιιά βηβιία. Δελ έδηλε θαλέλα ζηνπο θίινπο ηνπ. (αλ θαη)

Α΢ΚΗ΢Η 3 Υσξίδσ ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο ζε δύν κέξε κε θόκκα θαη ζηε ζπλέρεηα γξάθσ πνηα είλαη ε αλεμάξηεηε θαη πνηα ε εμαξηεκέλε. Γίκαη επραξηζηεκέλνο επεηδή όια πήγαλ θαιά ζήκεξα. εμαξηεκέλε:..................................................................... αλεμάξηεηε: .................................................................... Αλ δε βξέμεη ζα πάκε ζηε εμνρή. εμαξηεκέλε:..................................................................... αλεμάξηεηε: ....................................................................

Γιώζζα Γ΄ Δεκνηηθνύ

47

Α΢ΚΗ΢Η 4 Πξνζπάζεζε λα ελώζεηο ηηο αλεμάξηεηεο πξνηάζεηο κε ηηο εμαξηεκέλεο, έηζη πνπ λα βγαίλεη λόεκα. Με μεράζεηο λα βάιεηο θόκκα:

ηα ζπάληα βηβιία δε δαλείδνληαη

επεηδή

μαθληθά

άθνπζε

βήκαηα

ζην

δηπιαλό

δσκάηην ήηαλ βπζηζκέλνο ζηηο ζθέςεηο ηνπ

όηαλ

δελ ήμεξε πώο λα ζπλερίζεη

ν ζπγγξαθέαο θαζόηαλ ζθεθηηθόο

ελώ

ππάξρεη θίλδπλνο λα θαηαζηξαθνύλ

είρε ηόζν πνιιά βηβιία

γηαηί

δελ ήμεξε πνην λα δηαιέμεη

δηαβάδεη

ώζηε

ηαπηόρξνλα αθνύεη κνπζηθή

Γξάςε ηώξα ηηο πξνηάζεηο νινθιεξσκέλεο: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Γιώζζα Γ΄ Δεκνηηθνύ

48

9.3 Σν επίζεην πνιύο Γληθόο αξηζκόο Μλ.

ν

πνιύο

ε

πνιιή

ην

πνιύ

Γελ.

ηνπ

πνιύ / ηνπ πνιινύ

ηεο

πνιιήο

ηνπ

πνιύ / ηνπ πνιινύ

Αηη.

ηνλ

πνιύο

ηελ

πνιιή

ην

πνιύ

Ηι.

-

-

Πιεζπληηθόο αξηζκόο

Μλ.

νη

πνιινί

νη

Γελ.

ησλ

πνιιώλ

Αηη. Ηι.

πνιιέο

ηα

πνιιά

ησλ πνιιώλ

ησλ

πνιιώλ

ηνπο πνιινύο

ηηο

ηα

πνιιά

-

-

πνιιέο

-

Α΢ΚΗ΢Η 5 ΢ην θείκελν είλαη γξακκέλεο κε θόθθηλν δύν ιέμεηο. Πνηα είλαη επίζεην θαη πνηα επίξξεκα; Πώο ην θαηαιαβαίλνπκε; Οηόρνο ηνπ παηδηθνύ ηκήκαηνο ηεο Βηβιηνζήθεο Νύξγνπ είλαη λα πξνζθέξεη ζηα παηδηά βηβιία πνπ θαιύπηνπλ ηηο αλάγθεο ηεο ειηθίαο ηνπο. Νξνζπαζεί λα ηα θέξεη από πνιύ λσξίο ζ’ επαθή κε ηνλ έληππν ιόγν θαη λα ηα θάλεη λα αγαπήζνπλ ην βηβιίν θαη ην δηάβαζκα.Μη ρξήζηεο, καζεηέο θαη εθπαηδεπηηθνί, έρνπλ ηε δπλαηόηεηα λα ελεκεξσζνύλ γηα παιαηνύο αιιά θαη πνιινύο λένπο ηίηινπο όισλ ησλ ελδηαθεξόλησλ, λεαληθή ινγνηερλία, δνθίκηα, ζρνιηθά βηβιία, εγθπθινπαίδεηεο, βηβιία γεληθνύ ελδηαθέξνληνο θηι.

Α΢ΚΗ΢Η 6 ΢πκπιεξώλσ ηηο πξνηάζεηο πνπ αθνινπζνύλ κε ην επίζεην ν πνιύο, ε πνιιή, ην πνιύ ή ην επίξξεκα πνιύ.

Γιώζζα Γ΄ Δεκνηηθνύ

49

Ε ............... βξνρή δελ θάλεη πάληα θαιό ζηηο θαιιηέξγεηεο ησλ αγξνηώλ. Από ην κπαιθόλη είδε ηνλ ............... θόζκν θαη ηξόκαμε. Πν ........... αιάηη πνπ έβαιε ζην θαγεηό ην έθαλε αικπξό. Από ηόηε πέξαζαλ ................. ρξόληα θαη θύιεζε ............ λεξό ζην απιάθη. Ε ............... δπζηπρία ηνλ έθαλε λα θαίλεηαη ............. γέξνο. .................. θνξέο κνπ ‘ξρεηαη λα ηξαγνπδήζσ κέζα ζηελ ηάμε, αιιά θξαηηέκαη.

Α΢ΚΗ΢Η 7 ΢πκπιεξώζηε ηα θελά κε ην επίζεην πνιύο, πνιιή, πνιύ ή ην επίξξεκα πνιύ: Οήκεξα ζεθώζεθα _________________ πξσί. Δελ κπνξνύζα λα θνηκεζώ γηαηί έθαλε _________________ δέζηε. Νήγα ζην κπάλην θη έξημα __________________________________ λεξό ζην πξόζσπό κνπ. Πελ ώξα πνπ ηξώγακε ην πξσηλό καο, ν αδεξθόο κνπ είρε κηα _________________ θαιή ηδέα. Ινπ πξόηεηλε λα

επηζθεθηνύκε ηε

βηβιηνζήθε ηεο πόιεο καο. Ε βηβιηνζήθε

είλαη____________________ κεγάιε θαη έρεη ____________________βηβιία. Θίγν αξγόηεξα πήξακε ην ιεσθνξείν γηα λα πάκε ζηε βηβιηνζήθε. Οην ιεσθνξείν ππήξρε _______________

θόζκνο

θαη

αξγήζακε

λα

θηάζνπκε,

γηαηί

νη

δξόκνη

είραλ

____________________θίλεζε θαη ην ιεσθνξείν έθαλε ____________________ζηάζεηο. Γπξίζακε ζην ζπίηη αξγά ην απόγεπκα. Ε κεηέξα κνπ καο έβαιε λα θάκε, αιιά εγώ δελ ήζεια λα θάσ, γηαηί δελ είρα _________ όξεμε.

9.4 ΢ύλζεηεο ιέμεηο κε ηελ πξόζεζε ζπλΕ ιέμε ζπλελλνεζείηε είλαη ζύλζεηε: πξόζεζε ζπλ+ξήκα ελλνώ. Θπκεζείηε:ζπλ+γ=ζπγγ,

ζπλ+ρ=ζπγρ,

ζπλ+ι=ζπιι,

ζπλ+κ=ζπκκ,

ζπλ+λ=ζπλλ,

ζπλ+ξ=ζπξξ, ζπλ+ζ=ζπζζ-, ζπλ+β=ζπκβ, ζπλ+π=ζπκπ, ζπλ+θ=ζπκθ, ζπλ+ς=ζπκς, ζπλ+θ=ζπγθ, ζπλ+δ=ζπδ, ζπλ+μ=ζπμ,

Γιώζζα Γ΄ Δεκνηηθνύ

50

Α΢ΚΗ΢Η 8 ΢πλδέσ ηηο παξαθάησ ιέμεηο κε ηελ πξόζεζε «ζπλ». ζπλ + γξάθσ ...............................

ζπλ + ιόγνο ...............................

ζπλ + ξέσ .........................

ζπλ+αγσληζηήο ……………………….

ζπλ + καδεύσ ...............................

ζπλ + βαδίδσ …………………………

ζπλ + λέθνο .........................

ζπλ + παίρηεο ………………………..

ζπλ + θαηνηθώ ...............................

ζπλ+ ζσξεύσ

………………………..

9.5 ΢ύλζεηεο ιέμεηο κε ηε ιέμε βηβιίν Α΢ΚΗ΢Η 9 Αληηζηνηρίζηε ζσζηά ηηο ιέμεηο κε ηε ζεκαζία ηνπο: α. βηβιηνζεθάξηνο β. βηβιηνθξηηηθή γ. βηβιηνζηάηεο δ .βηβιηνγξαθία

ε. βηβιηνθάγνο ζη. βηβιηνδεζία δ. βηβιηνθαπειία ε. βηβιηνραξηνπσιείν

1.ν θαηάινγνο βηβιίσλ θαη γεληθόηεξα δεκνζηεπκάησλ πνπ αλαθέξνληαη ζε νξηζκέλν αληηθείκελν κειέηεο θαη όπνπ αλαγξάθνληαη ην όλνκα ηνπ ζπγγξαθέα, ν ηίηινο ηνπ δεκνζηεύκαηνο, ν ηόπνο θαη ε ρξνλνινγία έθδνζήο ηνπ θηι. 2. ν ππάιιεινο ηεο βηβιηνζήθεο ν ππεύζπλνο γηα ηελ ηαμηλόκεζε, ηε ζπληήξεζε, ηε θύιαμε ησλ βηβιίσλ θαη ηελ παξνρή πιεξνθνξηώλ ζρεηηθά κε απηά ζηνπο αλαγλώζηεο

Γιώζζα Γ΄ Δεκνηηθνύ

51

3. ν καληώδεο αλαγλώζηεο βηβιίσλ (πνπ δηαβάδεη πνιιά βηβιία) 4. ε θξηηηθή βηβιίνπ ή άιινπ δεκνζηεπκέλνπ θεηκέλνπ από εηδηθό, ε νπνία δεκνζηεύεηαη ζε εθεκεξίδα ή πεξηνδηθό 5.. ε παξάλνκε αλαηύπσζε θαη πώιεζε βηβιίσλ 6. ε ζπξξαθή ησλ θύιισλ ρεηξνγξάθνπ ή εληύπνπ θαη ε έλσζή ηνπο κε πξνζηαηεπηηθό θάιπκκα (εμώθπιιν), ώζηε λα πάξνπλ ηε κνξθή βηβιίνπ ή άιινπ εληύπνπ (π.ρ. πεξηνδηθνύ) 7. ην θαηάζηεκα ζην νπνίν πσινύληαη βηβιία, ραξηηθά θαη είδε γξαθηθήο ύιεο 8. ζηήξηγκα γηα ηα βηβιία, ώζηε λα ζηέθνληαη όξζηα ζηα ξάθηα Α΢ΚΗ΢Η 10 Να επηιέμεηο ηε ζσζηή ιέμε θαη λα ζπκπιεξώζεηο ηηο πξνηάζεηο: Ε ………………………. …………ηηκσξείηαη από ην λόκν α)βηβιηνγξαθία

β)βηβιηνθαπειία

γ)βηβιηνθξηηηθή

Μ ………………………. ……… κε βνήζεζε λα βξσ ην βηβιίν πνπ έςαρλα. α) βηβιηνζηάηεο

β) βηβιηνζεθάξηνο

Ε Βηνιέηα δηαβάδεη πνιιά βηβιία. Γίλαη πξαγκαηηθή …………………. α)βηβιηνθάγνο

β)βηβιηνγξαθία

γ)βηβιηνκαλία

9.6 Ολνκαηηθέο-Ρεκαηηθέο θξάζεηο Μη θξάζεηο πνπ δελ πεξηέρνπλ ξήκα ιέγνληαη νλνκαηηθέο, π.ρ.: Ε ιύζε ηνπ πξνβιήκαηνο Μη θξάζεηο πνπ έρνπλ ξήκα ιέγνληαη ξεκαηηθέο, π.ρ.: Πν πξόβιεκα ιύζεθε

Γιώζζα Γ΄ Δεκνηηθνύ

52

Α΢ΚΗ΢Η 11 Μεηέηξεςε ηηο θξάζεηο από νλνκαηηθέο ζε ξεκαηηθέο θαη αληίζηξνθα: Γθαξκόδνπκε ηνπο θαλόλεο ηεο ηάμεο …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Νηώζε ηεο ηηκήο ηνπ πεηξειαίνπ …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Αληαιιάμακε δώξα. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Οπλεξγαζία καζεηώλ θαη δαζθάινπ. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Ξππαίλεηαη ην πεξηβάιινλ. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Άιιαμαλ ηα ζρέδηά ιόγσ ηεο θαθνθαηξίαο.

Α΢ΚΗ΢Η 12 Να κεηαηξέςεηο ηηο νλνκαηηθέο θξάζεηο ζε ξεκαηηθέο, ρξεζηκνπνηώληαο ηηο ιέμεηο ηεο παξέλζεζεο, όπσο ζην παξάδεηγκα. Αύμεζε ησλ ηηκώλ ξύπαλζεο ζηελ Αζήλα. (απμήζεθαλ) Απμήζεθαλ νη ηηκέο ξύπαλζεο ζηελ Αζήλα Γληνπηζκόο επζπλώλ ζην Δήκν γηα ην λεξό. (εληνπίζηεθαλ) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Αλαθάιπςε εκβνιίνπ γηα ηνλ θαξθίλν. (αλαθαιύθζεθε) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Ηήξπμε απεξγίαο ζην εξγνζηάζην. (θεξύρζεθε) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Α΢ΚΗ΢Η 13 Να κεηαηξέςεηο ηηο ξεκαηηθέο θξάζεηο ζε νλνκαηηθέο, ρξεζηκνπνηώληαο ηηο ιέμεηο ηεο παξέλζεζεο, όπσο ζην παξάδεηγκα. Οπλεξγάζηεθαλ γεσπόλνη θαη γεσξγνί. (ζπλεξγαζία) Οπλεξγαζία γεσπόλσλ θαη γεσξγώλ.

Γιώζζα Γ΄ Δεκνηηθνύ

53

Θα δεκηνπξγεζνύλ πξνβιήκαηα ζηελ εθπαίδεπζε (δεκηνπξγία) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Ηαηαζηξάθεθε ην άγαικα από ηε ξύπαλζε. (θαηαζηξνθή) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Θύλεηαη ην πξόβιεκα ηεο ιεηςπδξίαο. (ιύζε) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Α΢ΚΗ΢Η 14 Να μαλαγξάςεηο ηηο θξάζεηο κε κεο ή κέζ’

κέζα από ηελ πόξηα κέζα από ηε ζάιαζζα κέζα ζην ζπίηη κέζα ζην ζόξπβν κέζα από ην βνύξθν κέζα ζην ζθνηάδη

Γιώζζα Γ΄ Δεκνηηθνύ

54