08 Mpu2312 T4.pdf

Topik



4

Memahami Pemakanan dan Diet

HASIL PEMBELAJARAN Pada akhir topik ini, anda seharusnya dapat: 1.

Mengenal pasti komponen diet yang sihat;

2.

Membezakan cabaran pemakanan untuk golongan tertentu;

3.

Membandingkan antara diet yang sihat dengan diet terapeutik; dan

4.

Merancang diet yang sihat.

 PENGENALAN Mari kita mulakan pelajaran kita dalam topik keempat ini dengan melihat petikan berikut (rujuk Rajah 4.1 dan 4.2).

Rajah 4.1: Hippocrates (dari 460 hingga 370 SM) ă Pakar perubatan Yunani pada zaman Pericles Sumber: www.azquotes.com Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

72 

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET

Rajah 4.2: Terri Guillemets (1973) ă Antologi petikan Sumber: www.vebidoo.com

Pernahkah anda mendengar tentang kedua-dua petikan ini? Adakah anda faham maksudnya? Bagaimanakah ubat dikaitkan dengan makanan? Bolehkah badan kita benar-benar mendapat sumber tenaga daripada bahan api hijau? Bayangkan jika ini benar-benar berlaku dalam kehidupan! Bukankah ia satu yang menarik? Petikan tersebut adalah berkaitan dengan diet yang sihat dan pengambilan makanan yang sihat untuk meningkatkan kehidupan kita secara luar biasa. Topik ini akan meningkatkan pemahaman anda tentang pemakanan dan diet. Di samping itu, terdapat beberapa aktiviti berkaitan yang boleh membantu anda untuk lebih memahami topik ini. Sebagai orang dewasa yang bekerja, adalah sangat penting bagi anda untuk memahami maklumat asas mengenai pemakanan dan diet supaya anda mendapat manfaat daripada pengetahuan yang diperoleh. Adakah anda bersetuju bahawa makanan ialah sumber keseronokan? Ini pendapat sesetengah orang. Terdapat banyak sebab mengapa seseorang makan dengan cara yang tersendiri dan memang benar bahawa makanan bukan sahaja alat untuk kelangsungan hidup. Makanan boleh menjadi sumber keselesaan, simbol layanan yang baik serta petunjuk taraf sosial. Walau apa pun sebabnya, ingatlah makanan juga boleh menjadi punca kita mendapat penyakit. Jadi, bagaimanakah kita mengelakkan diri daripada mendapat penyakit disebabkan oleh makanan kita?

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET



73

Makanan pada umumnya adalah bagus tetapi ia juga boleh memberi masalah kepada anda. Jadi, bagaimanakah untuk kita kekal sihat? Pertama, anda perlu tanya diri anda, „Adakah saya makan dengan betul?‰ Seterusnya ialah kesedaran. Dengan meningkatkan kesedaran anda tentang makan dengan sihat, anda boleh mencegah diri anda daripada jatuh sakit. Ramai orang mengetahui peranan pemakanan dalam kesihatan dan mereka mahu makan secara berhemah demi kesihatan tetapi gagal menterjemahkan keinginan mereka melalui tindakan yang betul. Tabiat makan yang buruk merangkumi semua kumpulan umur. Pemakanan sihat ialah faktor yang semakin mendapat perhatian di kebanyakan negara disebabkan oleh peningkatan kes berat badan berlebihan dan obesiti, bukan sahaja di Malaysia tetapi juga di seluruh dunia. Gaya hidup moden seperti makan lewat dan generasi muda bergantung pada makanan segera telah menyebabkan keadaan gangguan makan. Kementerian Kesihatan Malaysia telah melaksanakan pelbagai dasar dan kempen untuk menggalakkan tingkah laku pemakanan yang sihat dalam kalangan orang ramai. Antara kempen yang telah dijalankan ialah Kempen Cara Hidup Sihat, Kempen Kurangkan Pengambilan Gula dan Garis Panduan Pelaksanaan Pemakanan Sihat dalam Sektor Awam yang telah dilancarkan di peringkat kebangsaan. Versi yang telah disemak semula iaitu Garis Panduan Diet Malaysia (MDG) telah dilancarkan pada tahun 2010, terdiri daripada 14 mesej dan 55 syor untuk diet yang sihat. Objektif garis panduan ini adalah mempromosikan pemakanan yang sihat, senaman yang kerap dan penggunaan berkesan bagi maklumat pemakanan pada label makanan (Tee, 2011). Anda boleh mendapatkan salinan garis panduan ini untuk anda sendiri di http://goo.gl/eUrivj. Dalam usaha untuk makan dengan betul atau merancang pemakanan anda, anda perlu mengetahui komponen diet yang sihat. Oleh itu, topik ini akan mengajar anda cara untuk melakukan perkara ini dan kemudian, anda akan dapat memilih diet yang betul mengikut keperluan badan anda. Ingat: untuk meneruskan dan mengekalkan gaya hidup sihat, anda juga perlu bersenam!

4.1

KOMPONEN DIET YANG SIHAT

Apakah yang anda faham mengenai komponen diet yang sihat? Adakah anda fikir bahawa dengan memakan sandwic tuna dengan beberapa hirisan timun di dalamnya dan minum segelas susu segar, anda akan mendapat komponen yang betul untuk diet yang sihat? Apakah nutrien penting yang terkandung dalam makanan tersebut? Mari kita periksa kandungan makanan berdasarkan piramid makanan yang sentiasa disyorkan oleh pakar pemakanan untuk diet yang sihat (rujuk Rajah 4.3). Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

74 

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET

Rajah 4.3: Piramid makanan Sumber: www.healthworks.my

Berdasarkan Rajah 4.3, adakah anda boleh mengenal pasti kandungan dalam makanan ini? Secara umumnya, badan kita memerlukan protein, lemak, karbohidrat, vitamin, mineral dan air yang boleh didapati dalam makanan yang kita makan. Ini disebut nutrien penting yang bermaksud anda perlu mendapatkan bahan ini daripada makanan yang anda makan kerana badan anda langsung tidak dapat menghasilkannya. Sekarang mari kita lihat nutrien ini dengan lebih lanjut dalam subtopik seterusnya.

4.1.1

Protein

Tahukah anda bahawa protein ialah asas bagi struktur badan kita? Protein membentuk bahagian penting dalam komponen struktur utama badan (otot dan tulang) dan juga membentuk bahagian penting dalam darah, enzim, beberapa hormon dan membran sel (Insel & Roth, 2008). Apakah yang membentuk protein? Protein terdiri daripada rantaian asid amino. Asid amino seolah-olah „batu-bata‰ bagi badan di mana badan membentuk proteinnya sendiri. Dalam badan manusia, kita menggunakan 20 asid amino dalam pelbagai kombinasi untuk membina protein yang diperlukan untuk

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET



75

proses fisiologi supaya kita boleh terus menjadi sihat (Williams, Anderson & Rawson, 2013). Penyelenggaraan tisu badan adalah penting kerana tubuh badan sentiasa mengalami keadaan haus dan lusuh. Oleh itu, protein dan asid amino melakukan pembaikan yang berterusan. Apakah yang dimaksudkan dengan haus dan lusuh? Haus dan lusuh bermakna bahawa setiap hari tisu dan sel kita mati dan akan digantikan dengan yang baharu. Di samping itu, protein turut bertindak sebagai perisai. Ia akan mempertahankan tubuh daripada pelbagai penyakit. Apabila badan mengesan sebarang antigen akan menyerang, badan akan mengeluarkan antibodi dan molekul protein gergasi yang direka bentuk khusus untuk memerangi antigen. Di manakah kita boleh mendapatkan protein? Apakah jenis diet yang mengandungi protein? Protein dalam diet manusia datang daripada dua sumber utama, iaitu: (a)

Protein haiwan (seperti telur, susu, daging dan ikan); dan

(b)

Protein tumbuhan (seperti bijirin, kacang [nuts], kekacang [beans] dan produk soya).

AKTIVITI 4.1 Buat kumpulan kecil semasa sesi tutorial anda dan bincangkan kepentingan protein dalam diet mengikut kumpulan umur.

4.1.2

Karbohidrat

Anda telah mempelajari bahawa protein membentuk struktur asas badan. Bagaimanakah pula dengan karbohidrat? Apakah peranan karbohidrat dalam badan kita? Mari kita lihat dahulu definisinya. Karbohidrat ialah gabungan unit gula dan sumber tenaga utama untuk badan.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

76 

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET

Malah, setiap gram karbohidrat mengandungi empat kalori. Karbohidrat terjadi dalam tiga bentuk ă monosakarida, disakarida dan polisakarida. Saya pasti anda sudah biasa dengan glukosa. Tahukah anda bahawa glukosa ialah salah satu monosakarida yang paling penting? Ia membentuk gula dalam darah yang digunakan sebagai sumber utama tenaga tubuh badan. Di samping itu, ia satusatunya sumber tenaga untuk otak dan sistem saraf. Apakah yang akan berlaku jika otak dan sistem saraf tidak mempunyai tenaga yang mencukupi? Kekurangan glukosa boleh menyebabkan kelemahan, pening dan glukosa darah rendah (hipoglisemia). Glukosa darah yang rendah semasa bersenam mengurangkan prestasi dan ini boleh menyebabkan keletihan mental serta fizikal. Semua sel dan tisu dalam badan kita memerlukan karbohidrat. Tambahan lagi, ia juga penting untuk kesihatan usus dan penyingkiran bahan buangan. Malah, karbohidrat mudah ditukar kepada bahan tenaga apabila ia memasuki badan kita. Terdapat dua jenis karbohidrat, iaitu yang ringkas dan kompleks. Karbohidrat ringkas (juga dikenali sebagai gula ringkas) termasuklah gula yang terdapat dalam buah-buahan, sayur-sayuran dan susu serta gula yang ditambahkan semasa pemprosesan makanan. Bagaimanakah pula dengan karbohidrat kompleks? Karbohidrat kompleks (juga disebut kanji) termasuklah roti gandum penuh dan bijirin, sayur-sayuran berkanji dan kekacang. Kebanyakan karbohidrat kompleks mengandungi serat yang membantu kesihatan sistem penghadaman dan meningkatkan kepuasan makan (berasa kenyang), mengurangkan makan berlebihan dan kenaikan berat badan. Di samping itu, makanan yang tinggi serat membantu menurunkan kolesterol dan mengurangkan risiko penyakit jantung. Sekarang mari kita lihat fungsi karbohidrat. Apakah fungsinya? Adakah anda mempunyai apa-apa idea? Mari kita lihat Jadual 4.1 untuk jawapannya.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET



77

Jadual 4.1: Fungsi Karbohidrat Fungsi

Deskripsi

Memberi tenaga

Karbohidrat adalah seperti sumber tenaga di dalam badan kita. Apabila anda makan makanan yang mengandungi karbohidrat, badan anda akan memecahkannya menjadi glukosa untuk penyerapan yang lebih baik.

Protein simpanan

Digunakan sebagai tenaga akibat kekurangan karbohidrat.

Mengekalkan kesihatan penghadaman

Serat ialah karbohidrat yang diperlukan untuk kesihatan penghadaman. Fungsi utamanya adalah membantu mencegah sembelit dan cirit-birit serta membantu anda berasa kenyang dengan lebih lama yang membantu dan mengelakkan anda daripada makan secara berlebihan.

Merangsang pertumbuhan bakteria di dalam usus

Karbohidrat yang berada di dalam usus anda akan merangsang pertumbuhan bakteria. Bakteria ini membantu memecahkan makanan supaya ia boleh digunakan oleh badan. Sesetengah bakteria melindungi usus besar daripada sel yang berbahaya seperti kanser. Makanan yang merangsang bakteria jenis ini dikenali sebagai probiotik. Probiotik sangat penting untuk kesihatan usus dan anda mungkin mahu mengambilnya dalam bentuk tablet atau cecair. Contohnya, minuman yogurt seperti Yakult atau Vitagen.

AKTIVITI 4.2 Fikirkan satu resipi untuk makan tengah hari bagi memastikan anda mendapat bahagian karbohidrat yang mencukupi. Bincangkan dengan rakan-rakan sekuliah anda semasa tutorial dan kongsi dapatan anda.

4.1.3

Lemak

Sekarang mari kita mengalih perhatian kita kepada lemak. Tahukah anda bahawa lemak juga dikenali sebagai lipid? Lemak disimpan di dalam badan kita mewakili tenaga yang boleh digunakan, membantu sebagai menebat badan, dan menyokong dan menjadi pelapik pada organ kita. Lemak dalam diet membantu badan kita untuk menyerap vitamin larut lemak (A, D, E dan K) serta menambah perasa penting dan tekstur kepada makanan. Di samping itu, lemak ialah bahan tenaga utama bagi badan semasa berehat dan aktiviti ringan.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

78 

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET

Terdapat dua jenis lemak ă asid linoleik dan asid alfa-linolenik. Ia komponen penting dalam diet kita. Ia digunakan untuk membuat sebatian yang mengawal selia fungsi utama badan seperti mengekalkan tekanan darah dan kemajuan kehamilan yang sihat. Fungsi lemak diterangkan dengan lebih lanjut dalam Jadual 4.2. Jadual 4.2: Fungsi Lemak di Dalam Badan Fungsi Tenaga

Penyerapan vitamin

Penebatan

Deskripsi Karbohidrat ialah sumber utama bahan tenaga di dalam badan kita. Kadangkala sistem badan kita beralih kepada lemak sebagai sumber tenaga sandaran apabila tiada karbohidrat. Beberapa jenis vitamin bergantung pada lemak untuk penyerapan dan penyimpanannya. Vitamin A, D, E dan K (disebut vitamin larut lemak) tidak boleh berfungsi tanpa pengambilan lemak harian yang mencukupi. Vitamin ini ialah bahagian penting dalam diet harian anda. Penyerapan vitamin ini boleh terjejas tanpa diet yang betul. Sel lemak, disimpan dalam tisu adipos, menjadi penebat pada badan anda dan membantu untuk mengekalkan suhu badan normal. Tisu adipos tidak selalunya boleh dilihat tetapi jika anda mempunyai berat badan berlebihan, anda mungkin dapat melihatnya di bawah kulit anda. Lemak disimpan mengelilingi organ penting untuk memastikannya dilindungi daripada pergerakan secara tiba-tiba atau impak luaran.

Adakah anda menyedari bahawa kebanyakan lemak yang kita makan adalah „tersembunyi‰ dalam makanan? Ini kerana ia telah digabungkan semasa penyediaan atau kaedah memasak seperti menggoreng. Setiap jenis lemak terdiri daripada gabungan tiga lemak ă tepu, mono tak tepu dan poli tak tepu berdasarkan komposisi kimia. Ambil perhatian bahawa kita tidak akan mempelajari dengan lebih terperinci jenis lemak ini tetapi sebagai pengguna, kita perlu memberi perhatian kepada jumlah setiap jenis dalam diet kita kerana ia mempunyai peranan dalam penyakit jantung. Selain itu, jenis lemak berlainan mempunyai kesan yang berbeza ke atas kesihatan terutamanya tahap kolesterol dan risiko penyakit jantung. Lemak tepu dan lemak asid trans meningkatkan tahap darah lipoprotein ketumpatan rendah (LDL ă low-density lipoprotein). Ini kolesterol jahat yang meningkatkan risiko masalah jantung. Asid lemak mono tak tepu boleh didapati di dalam minyak Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET



79

zaitun atau minyak bunga kanola. Asid lemak jenis ini boleh meningkatkan lipoprotein ketumpatan tinggi (HDL ă high-density lipoprotein) yang juga dikenali sebagai kolesterol baik. Bolehkah anda mengenal pasti antara lemak baik dan jahat? Mari kita lihat Rajah 4.4 untuk jawapannya.

Rajah 4.4: Lemak baik dan lemak jahat Sumber: https://blogs.otago.ac.nz

Lemak tepu didapati boleh menjejaskan kemampuan HDL untuk mencegah keradangan saluran darah dan mengurangkan keupayaannya untuk bertindak balas secara normal kepada tekanan, sekali gus mengurangkan risiko penyakit jantung. Jadi adalah penting untuk kita memilih lemak tak tepu dan bukannya lemak trans atau tepu. Bagaimanakah kita mengurangkan kedua-dua lemak tepu dan trans dalam diet kita? Cara terbaik adalah untuk mengurangkan pengambilan daging dan produk tenusu penuh lemak (susu penuh, krim, mentega, yogurt dan ais krim). Bagaimanakah pula dengan lemak trans? Adakah anda suka makan kentang goreng? Jika jawapan anda ya, harap pertimbangkannya semula kerana makanan bergoreng dengan minyak banyak, keropok, biskut dan makanan yang dibakar mengandungi lemak trans yang tidak begitu baik untuk kesihatan anda.

AKTIVITI 4.3 Bincangkan hubung kait antara lemak baik dan jahat, dan bagaimanakah lemak ini boleh menyebabkan penyakit jantung. Kemudian, cadangkan cara-cara untuk mencegahnya.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

80 

4.1.4

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET

Vitamin

Apakah yang anda faham mengenai vitamin? Kita telah mendengar tentang semua jenis vitamin tetapi sejauh manakah kita memahami kepentingan vitamin dalam diet kita? Perlukah kita mengambil vitamin tambahan untuk memastikan kita mempunyai vitamin yang mencukupi? Ini soalan yang selalu diutarakan oleh ramai orang apabila mereka merancang untuk membeli vitamin tambahan. Sekarang, mari kita lihat butiran lanjut tentang vitamin. Pertama, definisinya. Vitamin ialah sebatian organik yang diperlukan dalam jumlah yang kecil untuk pertumbuhan normal, pembiakan dan mengekalkan kesihatan.

Ambil perhatian bahawa vitamin tidak menjadi kalori tetapi bertindak sebagai koenzim. Dengan memudahkan tindakan koenzim, vitamin membantu memulakan pelbagai tindak balas badan termasuklah pengeluaran tenaga, penggunaan mineral dan pertumbuhan tisu yang sihat. Sebagai manusia, kita memerlukan 13 jenis vitamin, iaitu empat larut lemak (A, D, E dan K) dan sembilan larut air (C dan lapan vitamin B-kompleks seperti tiamin, riboflavin, niasin, vitamin B-6, folat, vitamin B-12, biotin dan asid pantotenik). Vitamin larut air diserap terus ke dalam aliran darah (Insel & Roth, 2008). Vitamin penting untuk melepaskan tenaga yang tersimpan dalam karbohidrat, protein dan lemak. Ia penting dalam pengeluaran sel darah merah dan mengekalkan sistem saraf, rangka dan imun. Sebahagian daripada vitamin tersebut bertindak sebagai antioksidan yang membantu memelihara sel sihat di dalam badan. Di manakah kita boleh mendapatkan vitamin dengan mudah? Lupakan vitamin di dalam botol di farmasi! Mari kita lihat sumber semula jadi. Vitamin banyak terdapat di dalam buah-buahan, sayur-sayuran dan bijirin. Malah, kulit kita menghasilkan vitamin D apabila terdedah kepada cahaya matahari dan bakteria usus kita turut menghasilkan vitamin K. Apakah yang akan berlaku jika anda tidak mendapat cukup vitamin? Kekurangan vitamin akan menyebabkan banyak masalah. Contohnya, kekurangan vitamin A boleh menyebabkan buta dan kekurangan vitamin B6 boleh menyebabkan sawan. Namun anda perlu ingat! Jika anda mengambil vitamin tambahan, ia juga boleh membahayakan anda! Misalnya, dos vitamin A yang tinggi menghasilkan toksik dan meningkatkan risiko kecacatan kelahiran Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET



81

manakala pengambilan vitamin B6 berlebihan boleh menyebabkan kerosakan saraf yang tidak boleh dipulihkan. Mari kita lihat Jadual 4.3 yang menunjukkan kepada anda vitamin larut air dan fungsinya. Anda mungkin mahu mengingati fungsi ini untuk memastikan anda mendapat dos yang mencukupi. Jadual 4.3: Vitamin Larut Air dan Fungsinya Vitamin

Fungsi

B1 (tiamin)



Mengeluarkan tenaga daripada karbohidrat.

B2 (riboflavin)



Mengeluarkan tenaga daripada protein, lemak dan karbohidrat.



Menggalakkan kulit dan mata yang sihat.



Mengeluarkan tenaga daripada protein, lemak dan karbohidrat.



Terlibat dalam pengeluaran kolesterol.

B5 (asid pantotenik)



Mengeluarkan tenaga daripada karbohidrat, lemak dan protein.

B6 (piridoksin)



Memecahkan protein.



Membantu penghasilan sel darah merah.



Membantu penghasilan sel darah merah, sel saraf dan bahan genetik (deoxyribonucleic acid atau DNA).



Memecahkan karbohidrat dan lemak.



Membantu penghasilan sel darah merah dan enzim serta mencegah kecacatan tiub neural.



Memecahkan bahan DNA dan mengurangkan paras homosistin (tahap tinggi ialah faktor risiko penyakit kardiovaskular).



Memecahkan lemak dan protein.



Menggalakkan pertumbuhan dan sel saraf yang sihat.



Membentuk kolagen (komponen penting di dalam kulit, salur darah, tulang dan gigi).



Bertindak sebagai antioksidan, memberikan rintangan terhadap jangkitan dan menggalakkan penyembuhan luka.



Meningkatkan penyerapan zat besi yang tidak berbahaya.

B3 (niasin)

B12 (sianokobalamin)

Folat (asid folik)

Biotin

C (asid askorbik)

Sumber: Carruthers (2006)

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

82 

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET

Jadual 4.4 pula menerangkan vitamin larut lemak dan fungsinya. Jadual 4.4: Vitamin Larut Lemak dan Fungsinya Vitamin Vitamin A (retinol)

Fungsi •

Mengekalkan kulit dan mata yang sihat, meningkatkan penglihatan pada waktu malam dan dalam cahaya malap.



Bertindak sebagai antioksidan, mempunyai peranan dalam pencegahan kanser.

Vitamin D (kolekalsiferol)



Menggalakkan tulang dan gigi yang kuat.

Vitamin E (tokoferol)

•

Mengekalkan membran sel yang sihat.



Bertindak sebagai antioksidan.

Vitamin K (filokuinon)



Diperlukan untuk pembekuan darah.

Sumber: Carruthers (2006)

AKTIVITI 4.4 Adakah anda fikir bahawa dengan mendedahkan diri anda kepada cahaya matahari secara langsung, anda boleh mendapatkan vitamin D yang mencukupi? Bincangkan kebaikan dan keburukan kaedah ini dengan tutor anda.

4.1.5

Mineral

Mengapakah kita memerlukan mineral? Mineral ialah elemen penting untuk mengawal atur fungsi badan, membantu dalam pertumbuhan dan mengekalkan tisu badan serta membantu melepaskan tenaga. Ia juga kritikal dalam mengawal atur beberapa proses badan, termasuklah keseimbangan cecair, impuls saraf, pengecutan otot, fungsi jantung, pembekuan darah, sintesis protein dan sintesis sel darah merah. Untuk pengetahuan anda, terdapat kira-kira 17 mineral penting yang diperlukan oleh badan kita termasuklah kalsium, fosforus, magnesium, natrium, kalium dan klorida.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET



83

Mineral penting dibahagikan kepada mineral utama (mineral makro) dan mineral surih (mineral mikro). Kedua-dua kumpulan mineral ini adalah sama penting tetapi mineral surih diperlukan dalam jumlah yang lebih kecil daripada mineral utama. Contoh mineral makro ialah kalsium, fosforus, natrium, kalium dan magnesium, manakala mineral mikro terdiri daripada zink, zat besi, tembaga, selenium dan iodin. Bolehkah anda namakan beberapa contoh makanan yang mengandungi mineral? Contoh makanan yang mengandungi mineral ialah daging tanpa lemak (kaya dengan zat besi), produk tenusu (sumber terbaik kalsium). Sayur-sayuran berdaun hijau, kentang putih dan keledek, pisang dan buah-buahan lain juga mengandungi kalium.

SEMAK KENDIRI 4.1 Namakan semua nutrien yang kita perlukan untuk kekal sihat dan berikan tiga contoh untuk setiap satu.

4.1.6

Air

Kami pasti anda sedar bahawa air ialah komponen utama di dalam badan kita dan dalam makanan. Secara umumnya, manusia boleh mati jika tidak mendapat air untuk tempoh tertentu disebabkan dehidrasi. Badan kita terdiri daripada 50 hingga 60% air. Air membentuk bahan asas untuk darah, cecair penghadaman, air kencing dan peluh, dan terkandung dalam otot tanpa lemak (lean muscle), lemak dan tulang. Mengapakah kita memerlukan air? Badan kita memerlukan air untuk mengawal atur suhu badan; air memainkan peranan penting dalam hampir semua tindak balas biokimia tubuh badan. Walau bagaimanapun, ramai orang tidak pernah memikirkan secara serius tentang kepentingan air untuk badan mereka. Malah, ramai antara kita mendapatkan cecair daripada buah-buahan atau sayur-sayuran daripada meminumnya secara terus.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

84 

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET

Yang berikut ialah beberapa fakta menarik tentang air untuk anda ketahui (Better Health Channel, 2015): (a)

Kandungan air di dalam badan adalah lebih tinggi pada lelaki berbanding wanita dan berkurangan mengikut usia;

(b)

Kebanyakan orang dewasa matang kehilangan kira-kira 2.5 hingga 3 liter air setiap hari. Kehilangan air boleh meningkat dalam cuaca panas dan dengan senaman yang berpanjangan;

(c)

Orang tua kehilangan kira-kira dua liter sehari;

(d)

Orang yang menaiki pengangkutan udara boleh kehilangan kira-kira 1.5 liter air semasa tiga jam penerbangan; dan

(e)

Kehilangan air perlu diganti.

Apakah risiko jika kita tidak minum air yang cukup? Pengambilan air yang tidak mencukupi boleh meningkatkan risiko batu karang dan jangkitan saluran kencing, terutamanya dalam kalangan wanita! Ia juga boleh menurunkan prestasi fizikal dan mental kita dan menyebabkan dehidrasi. Bagaimanakah anda tahu bila tubuh anda memerlukan air? Sedikit air kencing berwarna gelap boleh menjadi petunjuk bahawa anda tidak minum air yang mencukupi! Tahukah anda apakah penyelesaiannya? Minum banyak air (disyorkan lapan gelas sehari) kerana air kencing yang berwarna jernih atau pucat ialah petunjuk bahawa cecair mencukupi di dalam badan anda.

4.1.7

Cabaran Pemakanan untuk Kumpulan Khas

Mari kita membincangkan cabaran pemakanan untuk golongan tertentu. Siapakah yang dikategorikan sebagai kumpulan khas? Mereka ialah kanakkanak dan remaja, pelajar kolej, orang tua, atlet dan wanita hamil. Secara umumnya, kumpulan orang dengan usia yang berbeza memerlukan jenis makanan yang berlainan. Contohnya, orang muda perlu memakan pelbagai jenis makanan. Kanak-kanak dan remaja, sering memerlukan galakan untuk makan sayur-sayuran dan buah-buahan. Kumpulan ini biasanya suka mengambil makanan segera yang mengandungi lebih natrium dan bahan pengawet daripada makanan sihat yang segar. Perkara terbaik yang ibu bapa boleh lakukan adalah menyediakan pelbagai jenis makanan kepada kanak-kanak.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET



85

Pelajar kolej selalu memilih untuk mengambil makanan yang tidak sihat kerana aktiviti harian mereka. Sesetengah kolej menyediakan dewan makan atau medan selera yang tidak menawarkan makanan yang kaya dengan nutrien atau rendah lemak. Mereka juga suka mengambil makanan segera kerana kesibukan jadual mereka. Ambil perhatian bahawa nutrien tidak berubah begitu banyak seperti usia seseorang tetapi orang tua cenderung untuk menjadi kurang aktif dan mereka memerlukan kalori yang sedikit untuk mengekalkan berat badan. Oleh sebab perubahan yang berkaitan dengan usia berlaku dalam saluran penghadaman, badan mereka juga mempunyai masalah dengan penyerapan nutrien. Maka, mereka perlu mengambil makanan yang penuh dengan nutrien untuk memenuhi keperluan pemakanan bagi badan mereka. Untuk menjadi atlet elit memerlukan gen yang baik, latihan yang teratur dan bersesuaian serta diet yang betul. Pemakanan yang optimum adalah penting untuk prestasi yang terbaik. Aspek yang paling penting untuk atlet adalah meningkatkan keperluan tenaga mereka dan memastikan mereka minum air secukupnya semasa sesi latihan untuk kekal terhidrat. Yang berikut ialah beberapa garis panduan bagi atlet: (a)

Atlet boleh mencapai prestasi yang terbaik dengan latihan yang kerap dan makan makanan yang seimbang yang merangkumi pelbagai jenis makanan;

(b)

Karbohidrat dan lemak boleh membekalkan tenaga untuk badan mereka;

(c)

Penggunaan lemak sebagai sumber tenaga bergantung pada keamatan dan tempoh senaman serta keadaan atlet tersebut;

(d)

Senaman akan meningkatkan keperluan protein untuk atlet; dan

(e)

Air ialah nutrien yang sangat kritikal untuk semua atlet. Jika air yang diminum tidak mencukupi, dehidrasi boleh berlaku dan menyebabkan kekejangan otot dan keletihan. Selain itu, keadaan ini akan meningkatkan risiko strok haba.

Untuk membolehkan anda memahami jenis diet, perbincangan lanjut dalam subtopik seterusnya akan membolehkan anda melihat perbezaan antara diet yang sihat dengan diet terapeutik. Mari kita teruskan pembelajaran!

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

86 

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET

AKTIVITI 4.5 1.

Bincangkan dengan tutor anda diet yang sesuai untuk kanakkanak lelaki dan perempuan yang berusia enam tahun. Sediakan diet yang sesuai yang perlu diambil oleh kanak-kanak tersebut.

2.

Buat dua kumpulan dan bahaskan dua pernyataan ini:

4.2

(a)

Setiap kali anda makan atau minum, anda dikatakan sama ada mengundang penyakit atau melawannya.

(b)

Jangan kurangkan pengambilan makan makanan yang betul.

makanan,

sebaliknya

DIET YANG SIHAT BERBANDING DIET TERAPEUTIK

Sebelum kita tamatkan pelajaran kita tentang pemakanan dan diet, marilah kita membincangkan isu antara diet yang sihat dengan diet terapeutik. Diharapkan pada akhir subtopik ini, anda akan dapat membezakan antara diet yang sihat dengan diet terapeutik.

4.2.1

Diet yang Sihat

Adakah anda sedar bahawa pemakanan yang sihat bukanlah mengenai mengehadkan diet anda, menjadi terlalu kurus secara tidak realistik atau menahan diri anda daripada makan makanan yang anda gemari? Sebenarnya, ia lebih kepada berperasaan hebat, mempunyai lebih tenaga, memperbaiki penampilan anda dan menstabilkan angin anda. Kita tahu bahawa makan dengan betul boleh membantu anda mengekalkan berat badan yang sihat dan mengelakkan masalah kesihatan yang tertentu. Namun apakah yang akan berlaku jika diet anda mempunyai kesan mendalam kepada angin (mood) anda dan kesejahteraan? Sebab itulah jika anda mahu kekal sihat, anda perlu mengambil diet yang sihat. Anda perlu makan lebih banyak buah-buahan dan sayur-sayuran, memasak makanan di rumah dan mengurangkan pengambilan lemak dan gula. Dengan kata lain, ia akan membantu meningkatkan angin anda dan mengurangkan risiko terhadap masalah kesihatan mental. Jika anda telah didiagnosis dengan masalah kesihatan mental, makan dengan baik juga boleh membantu anda Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET



87

menguruskan gejala dan mengawal semula hidup anda. Ini menunjukkan kuasa yang ada pada makanan. Bagaimanakah kita memastikan diri kita mengikuti diet yang sihat? Anda tidak perlu menjadi sempurna dan menghapuskan semua makanan yang anda gemari untuk mendapatkan diet yang sihat yang akan membuahkan perbezaan pada cara anda berfikir dan rasa. Yang berikut ialah beberapa petua untuk merancang diet yang sihat (Robinson, Segal & Segal, 2015): (a)

Petua Mudah untuk Berjaya (i)

Sediakan makanan anda sendiri: Memasak makanan di rumah akan membantu anda menjaga pemakanan anda. Anda boleh memantau dengan tepat apa yang masuk ke dalam makanan anda.

(ii)

Buat perubahan yang tepat: Pilih makanan yang sihat hanya untuk diet anda.

(iii) Mudahkan: Kira kalori anda; fikirkan diet anda dari segi warna, kepelbagaian dan kesegaran. Elakkan makanan yang dalam pek dan diproses serta pilihlah bahan yang lebih segar. (iv) Baca label: Berhati-hati dengan apa yang ada dalam makanan anda seperti jumlah gula dan garam yang tersembunyi dalam makanan berpek. (v)

(b)

Perasaan anda selepas makan: Ini akan membantu memupuk tabiat baharu yang sihat dan rasa makanan. Lebih banyak makanan sihat yang anda makan, anda akan rasa lebih segar selepas makan. Jangan makan makanan ringan kerana ia mengandungi lebih banyak keburukan daripada kebaikan.

Banyakkan Minum Air (i)

Air boleh membantu dalam pembilasan sistem bahan buangan dan toksin kita.

(ii)

Anda boleh mengalami dehidrasi jika anda tidak minum air yang mencukupi dan tanda gejalanya ialah keletihan, kurang bertenaga dan sakit kepala.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

88 

(c)

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET

Kesederhanaan ialah Kunci Kejayaan (i)

Ia bermakna makan apabila anda berasa lapar.

(ii)

Anda harus berasa puas selepas makan tetapi tidak terlampau kenyang.

(iii) Dapatkan diet yang seimbang: Protein, lemak, serat, vitamin dan mineral untuk mengekalkan badan yang sihat. (d)

(e)

(f)

Lebihkan Buah-buahan dan Sayur-sayuran Berwarna-warni (i)

Buah-buahan dan sayur-sayuran adalah rendah kalori dan padat dengan nutrien. Tumpukan kepada makan secara minimum lima hidangan harian buah-buahan dan sayur-sayuran yang disyorkan.

(ii)

Cuba makan pelbagai buah-buahan dan sayur-sayuran yang berwarna-warni setiap hari seperti buah-buahan dan sayur-sayuran dengan warna yang lebih terang yang mengandungi kepekatan yang lebih tinggi dari segi vitamin, mineral dan antioksidan. Anda boleh tambahkan buah beri pada bijirin untuk sarapan, buah-buahan untuk pencuci mulut dan makan snek sayur-sayuran seperti lobak merah, kacang pea atau ceri tomato dan bukannya makanan ringan yang diproses.

Makan Lebih Banyak Karbohidrat yang Sihat dan Bijirin Penuh (i)

Karbohidrat yang sihat (atau karbohidrat baik) termasuklah bijirin penuh, kacang, buah-buahan dan sayur-sayuran. Karbohidrat yang sihat dicerna perlahan-lahan, membantu anda berasa kenyang lebih lama dan menjadikan gula dalam darah dan tahap insulin anda stabil.

(ii)

Karbohidrat yang tidak sihat (atau karbohidrat jahat) ialah makanan seperti tepung putih, gula halus dan beras putih yang telah ditanggalkan semua bran, serat dan nutrien. Ia dihadamkan dengan cepat dan boleh menyebabkan kenaikan tinggi paras gula darah dan tenaga.

Mengurangkan Pengambilan Gula dan Garam (i)

Gula bukan sahaja menimbulkan masalah berat badan tetapi ia juga menyebabkan tenaga meningkat. Di samping itu, ia dikaitkan dengan diabetes, kemurungan dan peningkatan terhadap tingkah laku untuk membunuh diri bagi sesetengah orang.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

TOPIK 4

(ii)

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET



89

Itulah sebabnya kita perlu mengurangkan jumlah gula-gula dan pencuci mulut yang kita makan. Walau bagaimanapun, ia hanya sebahagian daripada penyelesaian kerana gula juga tersembunyi dalam makanan seperti roti, bijirin, sup dalam tin dan sayur-sayuran, sos pasta, marjerin, kentang putar segera, makan malam sejuk beku, makanan rendah lemak, makanan segera dan sos tomato.

(iii) Sodium ialah satu bahan lain yang sering ditambah kepada makanan untuk menambah rasa. Walau bagaimanapun, badan kita sebenarnya tidak memerlukan banyak sodium dalam pengambilan harian kita. (iv) Mengambil terlalu banyak garam boleh menyebabkan tekanan darah tinggi dan menyebabkan peningkatan risiko strok, penyakit jantung, penyakit buah pinggang, hilang ingatan dan mati pucuk.

4.2.2

Diet Terapeutik

Sekarang mari kita beralih kepada diet terapeutik. Apakah yang dimaksudkan dengan diet terapeutik? Diet terapeutik ialah pelan hidangan yang mengawal pengambilan makanan atau nutrien tertentu.

Ia sebahagian daripada rawatan bagi keadaan perubatan dan biasanya diarahkan oleh doktor dan dirancang oleh pakar pemakanan. Diet terapeutik biasanya adalah pengubahsuaian diet biasa; ia diubah suai atau disediakan khusus untuk memenuhi keperluan pemakanan individu tertentu (Akademi Latihan IHSS, t. t.). Untuk modul ini, perbincangan mengenai diet terapeutik akan memberi tumpuan kepada diabetes, tekanan darah tinggi dan diet buah pinggang sahaja. Anda boleh mendapatkan maklumat lanjut mengenai penyakit lain daripada buku teks atau Internet. Mengapakah kita hanya memberi tumpuan kepada ketiga-tiga penyakit utama ini? Ini kerana ia penyakit biasa pada masa kini dan boleh memberi kesan kepada orang ramai pada semua peringkat umur.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

90 

(a)

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET

Diet Terapeutik untuk Diabetes Pertama, apakah yang dimaksudkan dengan diabetes? Diabetes ialah gangguan kronik yang dicirikan oleh glukosa dalam darah tinggi dan sama ada insulin tidak mencukupi atau tidak berkesan; bergantung pada jenis diabetes. Apakah fungsi insulin? Fungsi insulin adalah membantu dalam mengekalkan glukosa darah dalam had normal dan merangsang sintesis protein, sintesis glikogen dalam hati dan otot serta sintesis lemak (Whitney & Rolfes, 2002). Jadi, apakah yang dimaksudkan dengan diet diabetes? Dalam bidang perubatan, ia juga dikenali sebagai terapi pemakanan perubatan (MNT ă medical nutrion therapy) untuk pesakit diabetes. Ia mengenai pemakanan pelbagai jenis makanan berkhasiat dalam jumlah yang sederhana dan mengikut waktu makan yang tetap. Ia bukanlah diet terhad yang ketat tetapi MNT ialah pelan makanan sihat yang kaya dengan nutrien dan rendah lemak dan kalori. Malah, diet ini menekankan pemakanan buahbuahan, sayur-sayuran dan bijirin penuh; ia pelan pemakanan terbaik bagi semua orang untuk kekal sihat. Apakah makanan yang disyorkan untuk pesakit diabetes? Makanan yang disyorkan untuk pesakit diabetes adalah seperti yang berikut: (i)

Karbohidrat yang sihat: Pesakit boleh mengambil buah-buahan, sayur-sayuran, bijirin penuh dan produk tenusu rendah lemak untuk mendapatkan karbohidrat ringkas.

(ii)

Makanan kaya serat: Ia penting untuk mengurangkan risiko penyakit jantung dan membantu dalam mengawal gula dalam darah. Contohnya, sayur-sayuran, buah-buahan, kekacang, biji kacang, tepung gandum penuh dan bran gandum.

(iii) Ikan: Pesakit boleh makan ikan sekurang-kurangnya dua kali seminggu. Ikan boleh menjadi alternatif yang baik kepada daging tinggi lemak. Sebagai contoh, ikan kod, tuna dan halibut mempunyai jumlah lemak, lemak tepu dan kolesterol yang kurang daripada daging dan ayam. Ikan seperti salmon, tenggiri, tuna dan sardin yang kaya dengan asid lemak omega-3 yang boleh menggalakkan kesihatan jantung dengan menurunkan lemak darah yang dikenali sebagai trigliserida.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET



91

(iv) Lemak „baik‰: Kebanyakan lemak adalah berkalori tinggi. Walau bagaimanapun, makanan yang mengandungi lemak mono tak tepu dan poli tak tepu seperti avokado, badam, kacang pekan, walnut, buah zaitun, minyak kanola, minyak zaitun dan minyak kacang tanah boleh membantu menurunkan paras kolesterol anda. Ambil perhatian bahawa penyakit diabetes boleh meningkatkan risiko penyakit jantung dan strok dengan mempercepatkan pembentukan arteri tersumbat dan keras. Yang berikut ialah makanan yang anda perlu elakkan jika anda ada diabetes: (i)

Lemak tepu: Produk tenusu tinggi lemak dan protein haiwan seperti daging lembu, hot dog, sosej dan bakon mengandungi banyak lemak tepu. Anda harus mengehadkan makanan ini untuk memastikan anda dapat kekal sihat.

(ii)

Lemak trans: Lemak ini boleh didapati dalam makanan ringan yang diproses, makanan yang dipanggang, lelemak dan marjerin, serta harus dielakkan sepenuhnya.

(iii) Kolesterol: Sumber kolesterol termasuklah produk tenusu yang tinggi lemak dan protein haiwan yang tinggi lemak, kuning telur, kerang, hati dan organ lain dalaman haiwan. Itulah sebabnya mengapa anda harus mengehadkan pengambilan anda. (iv) Sodium: Sasarkan pengambilan kurang daripada 2,300mg sodium sehari. Sodium yang tinggi amat tidak digalakkan kerana ia boleh meningkatkan risiko untuk mendapat tekanan darah tinggi dan penyakit lain. (b)

Diet Terapeutik untuk Tekanan Darah Tinggi (HBP  High Blood Pressure) Sekarang mari kita lihat HBP. Tekanan darah tinggi atau hipertensi ialah satu penyakit. Walaupun ia biasanya tidak mempunyai gejala, HBP boleh memberi kesan pada kesihatan yang boleh membawa maut jika tidak dirawat dengan sewajarnya. Memakan diet jantung sihat adalah sangat penting untuk menguruskan tekanan darah dan mengurangkan risiko serangan jantung, penyakit jantung, strok dan penyakit lain. Persatuan Jantung Amerika mencadangkan menggunakan diet melalui Pendekatan Pemakanan untuk Menghentikan Hipertensi (DASH  Dietary Approaches to Stop Hypertension). Ia pendekatan diet sepanjang hayat untuk tabiat pemakanan sihat yang menggalakkan atau membantu dalam mencegah tekanan darah tinggi. Diet DASH ini menggalakkan anda mengurangkan natrium (sodium) dalam diet anda dan makan pelbagai Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

92 

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET

jenis makanan yang kaya dengan nutrien yang dapat membantu tekanan darah yang lebih rendah seperti kalium (potasium), kalsium dan magnesium (Mayo Clinic, 2015). Apakah diet yang terkandung dalam diet DASH? Berpandukan diet ini, apakah pemakanannya? Untuk kekal sihat, anda perlu mengikuti diet yang disyorkan untuk mencegah penyakit ini (rujuk Jadual 4.5). Jadual 4.5: Makanan untuk Mencegah Penyakit Tekanan Darah Tinggi Makanan Bijirin

Deskripsi • Enam hingga lapan hidangan sehari. • Roti, bijirin, nasi dan pasta.

Sayur-sayuran

• Empat hingga lima hidangan sehari. • Tomato, lobak merah, brokoli, ubi keledek, sayur-sayuran dan sayur-sayuran lain yang penuh dengan serat, vitamin dan mineral seperti kalium dan magnesium.

Buah-buahan

• Empat hingga lima hidangan sehari.

Hasil tenusu

• Dua hingga tiga hidangan sehari. • Susu, dadih, keju dan produk tenusu lain ialah sumber utama kalsium, vitamin D dan protein. • Pilih produk tenusu yang rendah lemak.

Daging tanpa lemak, ayam/ itik dan ikan

• Enam atau kurang hidangan sehari.

Kacang, biji kacang dan kekacang

• Empat hingga lima hidangan seminggu.

Lemak dan minyak

• Dua hingga tiga hidangan sehari.

• Daging boleh menjadi sumber yang kaya dengan protein, vitamin B, zat besi dan zink. • Badam, biji bunga matahari, kacang parang, kacang pea, kacang merah dan makanan lain dalam kumpulan kekacang ini merupakan sumber terbaik magnesium, kalium dan protein. • Lemak membantu badan anda menyerap vitamin dan membantu sistem imun badan anda. • Walau bagaimanapun, terlalu banyak lemak boleh meningkatkan risiko penyakit jantung, diabetes dan obesiti.

Makanan yang manis

• Lima kali atau kurang makanan yang manis dalam seminggu. • Apabila anda makan makanan yang manis, pilih yang bebas lemak atau rendah lemak seperti serbat, ais buah-buahan, gulagula jeli, gula-gula keras atau biskut rendah lemak. Sumber: Mayo Clinic (2013) Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET



93

Satu perkara penting yang perlu diingat: Minum alkohol terlalu banyak boleh meningkatkan tekanan darah. Diet DASH ini mengesyorkan lelaki dewasa mengehadkan minuman beralkohol kepada dua gelas atau kurang dalam sehari dan wanita hanya satu gelas atau kurang. Walau bagaimanapun, diet DASH tidak menyatakan penggunaan kafein. Pengaruh kafein terhadap tekanan darah masih tidak jelas. Namun kafein boleh menyebabkan tekanan darah anda meningkat buat sementara waktu. (c)

Diet Terapeutik untuk Masalah Buah Pinggang Jika anda telah didiagnosis dengan masalah buah pinggang seperti penyakit buah pinggang kronik, anda mungkin perlu mengubah diet anda. Perubahan ini termasuk: (i)

Mengehadkan cecair.

(ii)

Makan diet yang rendah protein.

(iii) Mengehadkan garam, kalium, fosforus dan elektrolit lain. (iv) Mendapatkan kalori yang mencukupi jika anda kehilangan berat badan. Diet ini untuk mengekalkan keseimbangan tahap elektrolit, mineral dan cecair di dalam badan anda terutamanya apabila anda mempunyai penyakit buah pinggang kronik atau menjalani rawatan dialisis. Individu yang menjalani dialisis perlu mengikuti diet yang khas ini untuk mengehadkan bahan buangan yang terbentuk di dalam badan. Pengehadan cecair antara rawatan dialisis adalah sangat penting kerana kebanyakan orang yang menjalani dialisis membuang air kecil dalam kuantiti yang sangat sedikit disebabkan oleh kerosakan buah pinggang mereka. Tanpa membuang air kecil, cecair akan terkumpul di dalam badan dan menyebabkan cecair terlalu banyak di jantung, paru-paru dan pergelangan kaki, dan boleh menyebabkan komplikasi lain.

SEMAK KENDIRI 4.2 Bezakan antara diet yang sihat dengan diet terapeutik.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

94 

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET

AKTIVITI 4.6 1.

Syorkan satu diet yang sesuai untuk pesakit dengan tekanan darah tinggi.

2.

Rancang diet yang betul untuk pesakit diabetes.

3.

Bincangkan kelebihan makanan organik berbanding makanan biasa.

4.

Terangkan potensi faedah makanan yang diubah suai secara genetik untuk masyakat.



Makanan bukan sekadar alat untuk kelangsungan hidup.



Komponen diet yang sihat ialah protein, karbohidrat, lemak, vitamin, mineral dan air.



Individu daripada kumpulan umur yang berlainan memerlukan jenis makanan yang berbeza. Kumpulan populasi khas termasuklah kanak-kanak dan remaja, pelajar kolej, orang dewasa, atlet dan wanita hamil.



Pemakanan yang sihat adalah mengenai perasaan yang hebat, mempunyai lebih banyak tenaga, meningkatkan pandangan dan menstabilkan angin anda.



Diet terapeutik ialah pelan hidangan yang mengawal pengambilan makanan tertentu atau nutrien.



Diet terapeutik ialah pengubahsuaian diet yang biasa. Ia diubah suai atau disesuaikan untuk memenuhi keperluan pemakanan individu.



Diabetes adalah gangguan kronik yang dicirikan oleh glukosa darah tinggi; sama ada insulin tidak mencukupi atau tidak berkesan dan bergantung pada jenis diabetes.



Persatuan Jantung Amerika mencadangkan menggunakan diet DASH kerana ia diet pendekatan sepanjang hayat kepada tabiat pemakanan sihat yang menggalakkan atau membantu dalam mencegah tekanan darah tinggi. Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

TOPIK 4



MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET



95

Penting untuk mengekalkan keseimbangan tahap elektrolit, mineral dan cecair di dalam badan anda apabila anda mempunyai penyakit buah pinggang kronik atau menjalani rawatan dialisis.

Air

Lipid

Antioksidan

Lipoprotein ketumpatan rendah (LDL  low-density lipoprotein)

Asid amino Cabaran pemakanan Diabetes Diet yang sihat Diet terapeutik Glukosa

Lipoprotein ketumpatan tinggi (HDL  high-density lipoprotein ) Masalah buah pinggang Mineral Protein

Karbohidrat

Tekanan darah tinggi (HBP  high blood pressure )

Koenzim

Vitamin

Lemak

Better Health Channel. (2015). Water: A vital nutrient. Dicapai dari http:// www.betterhealth.vic.gov.au/bhcv2/bhcpdf.nsf/ByPDF/Water_a_vital_ nutrient/$File/Water_a_vital_nutrient.pdf Blakely, T. (2013). A fat week: Debates about saturated fat that will not go away. Dicapai dari http://blogs.otago.ac.nz/pubhealthexpert/2013/10/29/afatweek-debates-about-saturated-fat-that-will-not-go-away/ Carruthers, F. (2006). The facts about vitamins and minerals. Dicapai dari http:// www.healthyfood.co.nz/articles/2006/december/the-facts-aboutvitaminsand-minerals

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

96 

TOPIK 4

MEMAHAMI PEMAKANAN DAN DIET

IHSS Training Academy. (t. t.). Types of therapeutic diets. Dicapai dari http:// www.cdss.ca.gov/agedblinddisabled/res/VPTC2/9%20Food%20Nutrition %20and%20Preparation/Types_of_Therapeutic_Diets.pdf Insel, P. M., & Roth, W. T. (2008). Core concepts in health (Ed. ke-10). Boston, MA: McGraw-Hill. Mayo Clinic. (2013). DASH diet: Healthy eating to lower your blood pressure. Dicapai dari http://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/nutritionandhealthy-eating/in-depth/dash-diet/art-20048456 Mayo Clinic. (2015). Sample menus for the DASH diet. Dicapai dari http:// www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/nutrition-and-healthyeating/indepth/dash-diet/art-20047110?pg=1 National Coordinating Committee on Food and Nutrition, Ministry of Health Malaysia. (2010). Malaysian dietary guidelines. Dicapai dari http://dg. cnsoc.org/upload/affix/20140818104029708.pdf Robinson, L., Segal, J., & Segal, R. (2015). Healthy eating. Dicapai dari www.helpguide.org/articles/healthy-eating/healthy-eating.htm

http://

Whitney, E. N., & Rolfes, S. R. (2002). Understanding nutrition (Ed. ke-9). Victoria, Australia: Wadsworth Thomson Learning. Williams, M. H., Anderson, D. E., & Rawson, E. S. (2013). Nutrition for health, fitness and sport (Ed. ke-10). New York, NY: McGraw-Hill.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)