02 Romeinse Architectuur

ROMEINSE ARCHITECTUUR

Algemene geschiedenis: Stichting Rome: legende Romulus en Remus Koninkrijk  Republiek  Keizerrijk Republiek: de

Romeins

magistraten en pontifex maximus (hield zich bezig met religieuze zaken) 3 Punische Oorlogen ( Carthago) 1. verovering Sicilië en Sardinië (264-241 vC) 2. oorlog met Hannibal => Carthago onder bewind 3. Afrika wordt definitief een Romeinse provincie

Triumviraat: 3 heersers aan de macht 1ste triumviraat: Caesar + Pompeius + Crassus 2de triumviraat: Octavianus (Augustus) + Marcus Antonius + Lepidus

Architectuur • • • •

veel invloed Griekse architectuur wel vernieuwingen zuilenordes overgenomen uitvinders van het antieke beton

Tempels •

Ronde tempels o Tempel van Vesta  Forum Romanum  Vestaalse maagden (priesteressen van Vesta [godin van het haardvuur, huiselijke sfeer, veiligheid…]) moesten het ‘eeuwige haardvuur’ brandende houden + gouden beeld bewaken  Een van de oudste en belangrijkste tempels

18



•

Corinthische zuilen

o

Tempel van Hercules  Forum Boarium

o

Tempel van Vesta  Tivoli  Ossenkop

Rechthoekige tempels o Maison Carrée  Nîmes  Intact gebleven (werd gebruikt als kerk)  Gebouwd tsn 15 en 12 v.C (Augustus)  Corinthische zuilen  Zuilen hebben een louter decoratieve functie ( grieken: dragend)  Trap vooraan ( grieken: rondom)

19

20

o

Tempel van Fortuna Virilis  Forum Boarium  Ionische Zuilen  Cella omgeven door halfzuilen

Pantheon     

    

 

  

121-125 nC ‘pantheon’ = aan alle goden Gebouwd onder Hadrianus Ter vervanging van tempel van Agrippa (vernield door brand) Waarom staat de naam van Hadrianus niet op de gevel maar die van zijn voorganger? Bescheidenheid? (nog steeds niet opgelost) Portiek= 33m op 15.5m Corinthische zuilen (uit Egyptisch graniet) van 14m hoog, voetstuk en kapiteel uit marmer Er zitten geometrische figuren in: kubus, bol en driehoek Hoogte gebouw = 43m De muren zijn 6m dik (niet massief maar met holtes) Cassetteplafond Apsissen + rechthoekige nissen => beelden (GRONDPLAN!!) Nu geen beelden meer maar graftomben (o.a. schilder Rafaël) Gat in dak = oculus Oculus zorgt voor ‘soepelheid’, bij een aardbeving zou het gebouw niet direct instorten Werd later gebruikt als kerk => daarom nu nog intact

21

22

Amfitheater o

Colosseum  Rome  = Flavisch theater  geopend in 80 n.C.  brood en spelen  ellipsvorm (188x165m)  3 verdiepingen met 80 arcaden per verdieping  3 zuilenorden boven elkaar (van onder naar boven dorisch-ionisch-corinthisch)  50 000 à 70 000 toeschouwers  gevechten tussen gladiatoren – wilde dieren – slaven  ondergrondse ruimte  zeeslagen (=> niet 100% zeker)   grieks theater: niet op flank berg  kon overdekt worden

23

o

Lucca  Amfitheater verdwenen, maar ellipsvorm nog altijd merkbaar

24

Circus o

Circus Maximus  Rome  Wagenrennen  250 x 60 m  verschillende keren afgebrand en herbouwd  150 000 toeschouwers  3 verdiepingen

o

Piazza Navona  = stadion van Domitianus  enkel vorm overgebleven

25

Triomfbogen o

Triomfboog Titus  oostzijde Forum Romanum (hoogste punt), Rome  ongeveer 81 n.C.  1 centrale boog  15.5 m hoog  Marmer  Overwinning Jeruzalem (sommige joden weigeren er onder door te lopen vanwege de beledigende bas-reliëfs)

o

Triomboog Trajanus  Benevento, Italië

o

Triomfboog Septimus Severus  Forum Romanum, Rome  203 n.C.  Zat voor een deel in de grond, terug uitgegraven

nu

26

o

Triomfboog Constantijn  Rome  ‘recyclage’: stukken van andere triomfbogen samen  ronde bas-reliëfs

o

Triomfboog Janus  = quadrifrons  grondplan = kubus

o

Triomboog Marius  Orange, Frankrijk  fronton

27

o

Triomfboog Trajanus  Timgad, Algerije  Gebogen frontons

Thermen    

 

wassen, sporten, ontmoeten koudwaterbad = frigidarium lauwwaterbad = tepidarium warmwaterbad = caldarium (in zuiden gelegen) hypocaustum  vloerverwarmend palaestra  sport

o Thermen van Carcalla   

Rome ‘keizerlijke thermen’ 1600 mensen

28

o

Thermen van Diocletianus  Rome  3000 mensen  station dichtbij in Rome  naam Thermini  vorm nog altijd herkenbaar in grondplan  omgevormd tot kerk door Michelangelo  typische thermvensters

29

Aquaducten o

Segovia  Spanje  geen mortel  50 n.C.  geul bovenaan (geleidelijke daling)

o

Pont du Gard  3 verdiepingen

30

Basilica      

= ruimte die aansluit op een forum grote rechthoekige hal 3-schepig (zuilen tussen verschillende beuken) uitbouw = apsis (halfrond/rechthoekig) ingang meestal aan lange zijde functies: markthal, beursgebouw, bank, rechtbank

o

Basilica Julia  Forum Romanum, Rome  1e E v.C.  niet veel van over

31

o

Basilica Aemilia  Forum Romanum, Rome  2e E v.C.  aan de kant van forum => winkels

o

Basilica van Maxentius en Constantijn  Forum Romanum, Rome  4000 vierkante meter  gebouwd in opdracht van Maxentius, afgewerkt onder Constantijn  4e E n.C.  overwelfd met 3 kruisgewelven (middenbeuk)  2 apsissen  ingang in loop van tijd verandert  8 monolithische zuilen  tongewelf boven zijbeuk  cassetteplafond  zuil verplaatst  Piazza Santa Maria Maggiore  bouwmateriaal: baksteen en antiek beton  in apsis: kolossaal standbeeld van Constantijn

32

Forum 33

o

Forum Romanum  zie apart besproken gebouwen

34

o

Forum Traianum  Trajanus: keizer in periode van stabiliteit en groei  laatste en grootste keizerlijk forum  107 – 112 n.C gebouwd  architect: Apollodorus van Damascus  belangrijkste gebouw was niet de tempel maar de basilica  niet veel meer van over: markt + zuil

35

1 2 3 7

8 9 10 11

Triomfboog (toegang) Midden: ruitersbeeld Trajanus Zuilengalerij (wit marmer) Basilica Ulpia (5 schepen, 2 apsissen) Grootste basilica Romeinse (afgebeeld op Romeinse munten) Ingang ziet eruit als een triomfboog Bibliotheken (Latijnse en Griekse) Zuil van Trajanus Binnenplein Tempel (later gebouwd)

Rijk

ZUIL: 40m hoog marmer wenteltrap erin bovenaan: beeld Trajanus fries: oorlogstafereel (wreedheid, pijn uitbeelden  roep om vrede?) 2500 op afgebeeld, 60x keizer

36

wordt later gebruikt als uitkijkpost MARKT:

6 verdiepingen boogvorm (~> theater) in baksteen ( marmer forum), details in marmer winkels + kantoren

Cloaca Maxima    

1e riool mondt uit in de Tiber eerst in openlucht, later overdekt wordt nog deels gebruikt

37

Villa van Hadrianus/Villa Hadriana      

118 - 134 n.C. 4 km ten zuidwesten van Tivoli, 31 km van Rome (= 1 dag te paard) omtrek = 5m, 120 ha in boslandschap inspiratie voor veel architecten nog niet alles opgegraven o

Piazza d’Oro 

  



Opgedragen aan de cultuur van Dyonisos drievoudige ingang (1: hoofdingang  klaverbladvorm) plein met centrale vijver 2: dubbele colonade Nymphaeum  momument gewijd aan nymphen

38

o

Canopus/Serapis-heiligdom  2 = Canopus (~ kanaal)  4 = Serapis ( = god afkomstig van Grieken en Egyptenaren ~ onderwereld)  mortelgewelf  Beelden rond vijver: o.a. 4 kariatiden

39

o

Teatro Marittimo  scharnierpunt tussen verschillende assen

40

   

  

diameter = die van het pantheon 9m hoog 2: overdekte ommegang (40 Ionische zuilen in marmer) 3: water eiland: diameter = 27 meter  paviljoen 4: houten bruggen  konden roteren (men weet nog altijd niet hoe) functie: nog altijd onbekend (hypotheses: kosmologische en astrologische functie)

Pompeii 

 

24 augustus 79 n.C.  Vesuvius barst uit Ook Herculaneum ‘slachtoffer’ Vesuvius Pompeii wordt bedolven onder as, brokstukken, puin  stad wordt vergeten  niets is aan de stad verandert sinds 79 OW : 1 km NZ : 750 m Straten werden ook gebruikt voor afvoer regenwater (uitstekende stenen = ‘zebrapad’) o

Romeins woonhuis       

 

Atrium = centraal gedeelte van het huis, binnenhof met woonvertrekken rond (geen ramen) Impluvium = opvangbak/bassin regenwater Compluvium = gat in dak recht boven impluvium Peristilium = binnentuin Triclinium = eetkamer Materiaal: ruw metselwerk + pleister (imitatiemarmer werd soms op het pleisterwerk geschilderd); dak = hout + dakpannen Water werd door loden pijpen binnengebracht Verwarming: alleen voor luxehuizen  hypocaustum De meest luxueuze huizen hadden ook hun eigen thermen

41

Stedenbouw  

 

N-Z = cardo maximus (hoofdstraat met winkels) O-W = decumanus maximus + parallelle straten  schaakbordpatroon nu nog zichtbaar in steden zoals Firenze, Parijs….

42

Vitruvius  architect 1e E v.C.  heeft bijna zelf niks gebouwd, maar schreef over architectuur  ‘De Architectura’  10 boeken Architectuurtheorie 1 Bouwmaterialen 2 Tempels + Orden 3+4 Gebouwen 5+6 Technische dingen 7+8+9+10  opgedragen aan Augustus  geen illustraties (achteraf bijgevoegd)

43

Einde Romeinse Rijk 313: Edict van Milaan: Constantijn geeft vrijheid aan de christenen Econoclasme = vervaardigen van afbeeldingen wordt verboden (bestaande worden vernietigd of verwijderd) 395 : Romeinse Rijk wordt opgesplitst in het West-Romeinse Rijk (blijft bestaan tot 476  spreken Latijn) en het Oost-Romeinse Rijk (tot 1143, dan opgenomen in Ottomaanse rijk  spreken Grieks). Het Oost-Romeinse Rijk wordt ook wel eens het Byzantijnse Rijk genoemd. Byzantium  Novaroma  Constantinopel  Istanbul (1930) West-Romeinse Rijk ( Germanen)  Merovingers (christendom = staatsgodsdienst) met o.a. Clovis  Karolingers met o.a. Karel de Grote  wiki

44