0-6 Magazine May 2009

Eêäüôçò ÌÉÁ ÍÅÁ, ÅËÐÉÄÏÖÏÑÁ ÁÑ×Ç Ìéá íÝá åðï÷Þ Ý÷åé áíáôåßëåé ãéá ôçí õðï÷ñåùôéêÞ åêðáßäåõóç óôçí ðñïó÷ïëéêÞ çëéêßá êáé Ýíáò Üëëïò áÝñáò áéóéïäïîßáò ðëÝïí ðíÝåé ãéá ÷éëéÜäåò ðáéäéÜ, ãïíåßò êáé öõóéêÜ éäéïêôÞôåò éäéùôéêþí ðáéäéêþí óôáèìþí êáé íçðéáãùãåßùí. ÌéëÜìå öõóéêÜ ãéá ôçí áðü 27-03-2009 õðïõñãéêÞ áðüöáóç ôïõ êïõ

¢ñç

áíôåðåîÝëèïõí óôéò ðñïãñáììáôéæüìåíåò

Óðçëéùôüðïõëïõ, õð' áñéè. 35085/ÓÔ1,

õðï÷ñåþóåéò ðïõ áíÝëáâáí, äçìéïõñãþíôáò ôïí

ç ïðïßá äçìïóéåýôçêå óôï Ö.Å.Ê. áñéè. 683,

ðáéäéêü ôïõò óôáèìü - íçðéáãùãåßï.

ôåý÷ïò Â, ôçò 14-04-2009, ìéá áðüöáóç ç ïðïßá åßíáé ãíùóôü óå üëïõò üôé åðåôåý÷èç ÷Üñéí óôçí ðïëéôéêÞ âïýëçóç ôïõ Õðïõñãåßïõ Ðáéäåßáò êáé öõóéêÜ ÷Üñéí óôç äñáóôçñéüôçôá êáé ôéò ðñïôÜóåéò ôïõ ÍÅÏ.Ó.É.Ð.Ó.Í.Å. Óå ðñáãìáôéêÜ äýóêïëïõò êáéñïýò, üðùò áõôïß ðïõ æïýìå, èá Þôáí Üäéêï åêáôïíôÜäåò õãéÝóôáôåò åðé÷åéñÞóåéò (áðü êÜèå Üðïøç) íá Ýêëåéíáí åîáéôßáò åíüò íüìïõ ðïõ

Ìå âÜóç ôá íÝá áõôÜ äåäïìÝíá åõ÷üìáóôå ç íÝá ó÷ïëéêÞ ÷ñïíéÜ, ãéá ôçí ïðïßá ïé åããñáöÝò îåêéíïýí ôïí ÌÜéï, íá åßíáé ãåìÜôç åðéôõ÷ßá ãéá ôï êáëü ôçò Ðáéäåßáò ìáò êáé ãéá ôï êáëü ôùí ðáéäéþí ìáò.

ÌçíõôÞñéá áíáöïñÜ áðü ôçí Ï.É.Å.Ë.Å. ãéá ðáñÜíïìá ôìÞìáôá íçðéáãùãåßùí óå éäéùôéêÜ åêðáéäåõôÞñéá Ï Ðñüåäñïò ôçò Ï.É.Å.Ë.Å., êïò Ìé÷Üëçò

äçìéïõñãÞèçêå ÷ùñßò íá ëÜâåé õð' üøéí ôçí

Êïõñïõôüò, êáôÝèåóå ôïí Áðñßëéï ìçíõôÞñéá

åëëçíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá. ¸ôóé óÞìåñá, ïé

áíáöïñÜ åíáíôßïí ôùí ðñïúóôáìÝíùí ôçò

ãïíåßò Ý÷ïõí ðëÝïí ôç äõíáôüôçôá íá åðéëÝîïõí

ðñùôïâÜèìéáò åêðáßäåõóçò ÁíáôïëéêÞò ÁôôéêÞò,

åêåßíï ôï êÝíôñï ðñïó÷ïëéêÞò áãùãÞò ðïõ èá

êáèþò êáé êáôÜ éäéïêôçôþí éäéùôéêþí

ôïõò åîõðçñåôåß ãéá íá åìðéóôåõôïýí ôï ðáéäß

åêðáéäåõôçñßùí, åðåéäÞ ç Ï.É.Å.Ë.Å.

ôïõò.

(Ïìïóðïíäßá Éäéùôéêþí Åêðáéäåõôéêþí ÓÞìåñá, ïé åêáôïíôÜäåò

áõôïáðáó÷ïëïýìåíïé åðéóôÞìïíåò, äçëáäÞ ïé éäéïêôÞôåò ôùí ðáéäéêþí óôáèìþí, Ý÷ïõí ðëÝïí êáé áõôïß ôç äõíáôüôçôá íá åëðßæïõí üôé èá ìðïñïýí íá åíôÜîïõí óôç äõíáìéêüôçôá ôùí ðáéäéêþí óôáèìþí êáé ðÜëé ôá íçðéáêÜ ôìÞìáôá, 14

êáôáöÝñíïíôáò êáôÜ áõôüí ôïí ôñüðï íá

Ëåéôïõñãþí ÅëëÜäïò) ðéóôåýåé üôé êáôÜ ôç ó÷ïëéêÞ ÷ñïíéÜ ðïõ äéáíýïõìå ëåéôïýñãçóáí ðåñéóóüôåñá íçðéáêÜ ôìÞìáôá áðü üóá åß÷áí íüìéìï äéêáßùìá. Ôá ðáñáðÜíù õðïóôÞñéîå -ìåôáîý ôùí Üëëùí- ï êïò Ìé÷Üëçò Êïõñïõôüò óå

ÃÉÁ ÔÇÍ ÐÑÏÓ×ÏËÉÊÇ ÅÊÐÁÉÄÅÕÓÇ áðïêëåéóôéêÞ óõíÝíôåõîç ðïõ ðáñá÷þñçóå óôï

åêðïìðÞ "Ôï ðáéäß & ï êüóìïò ôïõ", äéÝøåõóå

äçìïóéïãñÜöï, ÓôÝñãéï Êáëüãçñï, óôçí

êáôçãïñçìáôéêÜ ôá üóá äÞëùóå ï êïò

åêðïìðÞ ôïõ ïéêïãåíåéáêïý-ðáéäéêïý

Êïõñïõôüò êáé éó÷õñßóôçêå üôé ôá éäéùôéêÜ

ôçëåïðôéêïý óôáèìïý 0-6 TV "Ôï ðáéäß êáé ï

åêðáéäåõôÞñéá ëåéôïõñãïýí íüìéìá üëá ôïõò ôá

êüóìïò ôïõ".

íçðéáêÜ ôìÞìáôá.

ÅÜí ôá óôïé÷åßá ðïõ åðéêáëåßôáé ï êïò

Áêïýãïíôáò êáé âëÝðïíôáò ôïí ðüëåìï ðïõ

Êïõñïõôüò êáé ç Ï.É.Å.Ë.Å. áðïäåé÷èåß üôé

Ý÷åé îåóðÜóåé áíÜìåóá óôçí Ï.É.Å.Ë.Å. êáé óôá

åõóôáèïýí, ôüôå äçìéïõñãåßôáé ìåßæïí èÝìá ãéá

ìåãÜëá åêðáéäåõôÞñéá, åìåßò åõ÷üìáóôå ãéá ôï

ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ëåéôïýñãçóå ç

êáëü ôçò Ðáéäåßáò êáé ôùí ðáéäéþí ìáò, íá

ðñùôïâÜèìéá åêðáßäåõóç ôïõ Õðïõñãåßïõ

åðéêñáôÞóåé óýíåóç êáé áò ìçí îå÷íÜíå ïé

ÅèíéêÞò Ðáéäåßáò êáé åéäéêüôåñá ïé

éäéïêôÞôåò ôùí ìåãÜëùí åêðáéäåõôçñßùí üôé èá

ðñïúóôÜìåíïß ôïõ ÔïìÝá ÁíáôïëéêÞò ÁôôéêÞò,

ðñÝðåé ïé ðáéäéêïß óôáèìïß êáé åéäéêüôåñá, ôá

êáèþò ïé Üäåéåò ðïõ ÷ïñçãÞèçêáí ãéá

íçðéáãùãåßá íá õðÜñ÷ïõí óå üëåò ôéò ãåéôïíéÝò

ëåéôïõñãßá íçðéáãùãåßùí óå ìåãÜëá

ôùí ìåãÜëùí ðüëåùí.

åêðáéäåõôÞñéá äåí áíôáðïêñßíïíôáí óôéò áðáéôÞóåéò ôïõ íüìïõ.

Ôáõôü÷ñïíá, ï êïò Êïõñïõôüò áò ìçí ëçóìïíåß üôé åêðñïóùðåß åêåßíïõò ôïõò

Åðßóçò, ï êïò Êïõñïõôüò áíÝöåñå üôé

åêðáéäåõôéêïýò, ðïõ åñãÜæïíôáé óôá éäéùôéêÜ

äçìéïõñãïýíôáé äéÜöïñåò åíôõðþóåéò ó÷åôéêÜ ìå

ó÷ïëåßá êáé êáôÜ óõíÝðåéá, ôüóï ôï Ä.Ó. ôçò

ôï ðþò éäéïêôÞôåò ìåãÜëùí êáé óïâáñþí

Ï.É.Å.Ë.Å. üóï êáé ïé åêðáéäåõôéêïß ïöåßëïõí íá

åêðáéäåõôçñßùí "äÝ÷èçêáí" ôÝôïéïõ åßäïõò

åßíáé óõíåñãÜóéìïé ìå ôïõò åñãïäüôåò ôïõò ãéá ôï

Üäåéåò êáé ÷áñáêôçñéóôéêÜ áðïêÜëåóå "óïýðåñ-

êáëü ôçò Ðáéäåßáò, Üñá êáé ôùí ðáéäéþí.

ìÜñêåô ðáéäåßáò" ôá ìåãÜëá åêðáéäåõôÞñéá.

ÄéÜöïñá ôå÷íÜóìáôá ðïõ ìåñéêïß åêðáéäåõôéêïß åðéêáëïýíôáé ìåôÜ ôï ôÝëïò ôçò äéåôïýò Þ ôçò

Äéáøåýäåé ôçí Ï.É.Å.Ë.Å. ï óýíäåóìïò éäéùôéêþí åêðáéäåõôçñßùí Êáé áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ, ï êïò Ãåþñãéïò

åîáåôïýò åñãáóßáò óå Ýíá éäéùôéêü åêðáéäåõôÞñéï, ìå ìïíáäéêü óêïðü ôïí Üìåóü ôïõò äéïñéóìü óôï äçìüóéï ôïìÝá, óßãïõñá äåí

ËéíáñäÜôïò, Ðñüåäñïò ÓõíäÝóìïõ Éäéùôéêþí

ôïõò ôéìÜ, äçìéïõñãåß äå ðïëëÜ ðñïâëÞìáôá ìå

Åêðáéäåõôçñßùí ÅëëÜäïò, óå óõíÝíôåõîç ðïõ

ôåëéêü áðïäÝêôç ôá ðáéäéÜ. Åìåßò èÝëïõìå êáé

ðáñá÷þñçóå ìéá åâäïìÜäá ìåôÜ ôçí ðñïâïëÞ

åõåëðéóôïýìå íá âñåèåß ìéá êïéíÜ áðïäåêôÞ

ôçò åêðïìðÞò êáé óõãêåêñéìÝíá óôéò 26

ëýóç, ç ïðïßá ðÜíù áðü üëá èá óÝâåôáé ôï ðáéäß.

Áðñéëßïõ 2009, ðÜëé óôï 0-6 TV êáé óôçí

ÓôÝñãéïò Êáëüãçñïò 15

ÓõíçèéóìÝíåò

ÁÍÇÓÕ×ÉÅÓ

êáôÜ ôçí

ÅÃÊÕÌÏÓÕÍÇ Åíçìåñùèåßôå ãéá üôé óáò áðáó÷ïëåß êáé áíôéìåôùðßóôå ôïõò öüâïõò êáé ôéò áíçóõ÷ßåò óáò Åßíáé áðïëýôùò öõóéïëïãéêü ãéá ìéá ãõíáßêá íá áñ÷ßóåé íá Ý÷åé áíçóõ÷ßåò áðü ôçí ðñþôç óôéãìÞ ðïõ ìáèáßíåé üôé åßíáé Ýãêõïò. Åíþ áõôü ôåßíåé íá óõìâáßíåé ðåñéóóüôåñï óôéò ãõíáßêåò ðïõ ðåñéìÝíïõí ðáéäß ãéá ðñþôç öïñÜ, óôçí ðñáãìáôéêüôçôá áêüìá êáé ìéá ãõíáßêá ðïõ Þäç Ý÷åé êÜíåé Ýíá ðáéäß ìðïñåß íá âéþóåé êÜðïéåò áíçóõ÷ßåò êáôÜ ôéò ðñþôåò çìÝñåò ôçò åãêõìïóýíçò ôçò.

18

ÐñùéíÞ íáõôßá

ÁðïâïëÝò Ìéá áðü ôéò ðéï óõíçèéóìÝíåò áíçóõ÷ßåò åßíáé üôé ìðïñåß íá ìçí ïëïêëçñþóåôå ôçí åãêõìïóýíç óáò. Ïé áðïâïëÝò óõìâáßíïõí óõ÷íÜ óå ðïëëÝò ãõíáßêåò, óôçí ðñáãìáôéêüôçôá üìùò åßíáé üôé ç ðëåéïøçößá ôùí ãõíáéêþí êáôáöÝñíåé êáé öÝñíåé åéò ðÝñáò ôçí åãêõìïóýíç ôïõò. Åßíáé åðßóçò ëÜèïò íá ðéóôåýåôå üôé ïé áðïâïëÝò ðñïêáëïýíôáé áðü ïôéäÞðïôå êÜíåé ç ìÝëëïõóá ìáìÜ. Åíþ åßíáé áëÞèåéá üôé õðÜñ÷ïõí óõãêåêñéìÝíïé ðáñÜãïíôåò, üðùò ç êáêïäéá÷åßñéóç ôùí ÷ñüíéùí áóèåíåéþí, Þ èÝìáôá ôïõ ôñüðïõ æùÞò, üðùò ôï êÜðíéóìá êáé ôï áëêïüë, ïé ïðïßïé ìðïñåß íá áõîÞóïõí ôéò ðéèáíüôçôåò ìéáò áðïâïëÞò, ùóôüóï ç ðëåéïøçößá ôùí áðïâïëþí ðñïêáëåßôáé áðü áíùìáëßåò ôïõ åìâñýïõ, ðáñÜ áðü ôéò åíÝñãåéåò ôçò ìçôÝñáò.

Åßíáé åðßóçò óõíçèéóìÝíï ãéá ìéá ãõíáßêá íá áñ÷ßóåé íá áíçóõ÷åß ãéá ôá óõìðôþìáôá ôçò åãêõìïóýíçò, ðñéí áêüìá ôçò óõìâïýí, Þ ðñéí ãßíïõí ðéï äýóêïëá. Ãéá ðáñÜäåéãìá, åßíáé áëÞèåéá üôé ôï 70% ôùí ãõíáéêþí èá âéþóïõí ðñùéíÞ áäéáèåóßá. Ç ðñùéíÞ áäéáèåóßá åßíáé ðïëý óõíçèéóìÝíç óôéò áñ÷Ýò ôçò åãêõìïóýíçò ç ïðïßá ó÷åäüí åîáöáíßæåôáé óôï äåýôåñï ôñßìçíï (óôïí ôÝôáñôï ðåñßðïõ ìÞíá). Ðáñüëá áõôÜ, ç ðñùéíÞ áäéáèåóßá äåí ÷ñåéÜæåôáé íá óáò áíçóõ÷åß. ÐïëëÝò ãõíáßêåò áðëÜ âéþíïõí åëáöñéÜò ìïñöÞò íáõôßá, ùò ìÝñïò ôçò ðñùéíÞò áäéáèåóßáò. ÅðéðëÝïí õðÜñ÷ïõí ðïëëÝò óõìâïõëÝò ðïõ ìðïñïýí íá âïçèÞóïõí óôçí áíáêïýöéóç áðü ôçí ðñùéíÞ áäéáèåóßá. ‹ Íá ôñþôå ìéêñÜ ãåýìáôá êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò çìÝñáò þóôå íá ìçí íéþóåôå ðïôÝ ðåéíáóìÝíç Þ ðïëý öïõóêùìÝíç áðü ôï öáãçôü. ‹ Áðïöýãåôå ôéò ðëïýóéåò, ëéðáñÝò ôñïöÝò. ‹ Áðïöýãåôå ôñïöÝò ôùí ïðïßùí ç ìõñùäéÜ óáò åíï÷ëåß. ‹ Íá ôñþôå ðåñéóóüôåñåò ôñïöÝò ìå õäáôÜíèñáêåò (øçôÞ ðáôÜôá, ëåõêü ñýæé, óôåãíü ôïóô). ‹ ¼ôáí íéþèåôå íáõôßá íá ôñþôå áëìõñÜ êñÜêåñ êáé Üëëåò ðáñüìïéåò ôñïöÝò. ‹ Ï óßäçñïò ìå êÜðïéåò ðñïãåííçôéêÝò âéôáìßíåò. Áí íïìßæåôå üôé ç ðñùéíÞ óáò áäéáèåóßá ó÷åôßæåôáé ìå ôéò âéôáìßíåò óáò, ìéëÞóôå ìå ôïí ãéáôñü óáò êáé åêåßíïò ìðïñåß íá óáò ôéò áëëÜîåé.

19

Ç åìðåéñßá ôïõ ôïêåôïý Ìéá Üëëç óõíçèéóìÝíç áíçóõ÷ßá Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôïí ôïêåôü êáé ôç ãÝííá. Ðáñüëï ðïõ ç ãÝííá óõ÷íÜ èåùñåßôáé ùò ìéá åðþäõíç åìðåéñßá, ùóôüóï åßíáé ôåëåßùò äéáöïñåôéêÞ áðü ãõíáßêá óå ãõíáßêá, áêüìá êáé áðü åãêõìïóýíç óå åãêõìïóýíç. Ç êÜèå ãõíáßêá âéþíåé äéáöïñåôéêÜ ôïõò ðüíïõò ôïõ ôïêåôïý. ÕðÜñ÷ïõí ðïëëïß ôñüðïé ãéá íá ìåéþóåôå ôïí ðüíï êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ôïêåôïý, áí áêïëïõèÞóåôå ôéò ðáñáêÜôù óõìâïõëÝò: ‹ Ç óõ÷íÞ Üóêçóç (åêôüò êáé áí ï ãéáôñüò óáò, óáò Ý÷åé óõìâïõëÝøåé íá ìçí áóêåßóôå), ìðïñåß íá âïçèÞóåé óôçí åíäõíÜìùóç ôùí ìõþí êáé óôçí ðñïåôïéìáóßá ôïõ óþìáôüò óáò ãéá ôçí Ýíôáóç ôçò ãÝííáò. ‹ Ç ôå÷íéêÞ áíþäõíïõ ôïêåôïý åíçìåñþíåé ôéò ãõíáßêåò ãéá ôïõò ôñüðïõò ìå ôïõò ïðïßïõò ìðïñïýí íá ìåéþóïõí ôçí áíôßëçøÞ ôïõò ãéá ôïí ðüíï, üðùò ìÝóù ôå÷íéêþí ÷áëÜñùóçò, áóêÞóåùí áíáðíïÞò, ìÝóù ôçò

76 20

äéÜóðáóçò ôçò ðñïóï÷Þò, Þ ìÝóù ìáóÜæ. Åßíáé áëÞèåéá üôé ï ôïêåôüò åßíáé ìéá åðßðïíç åìðåéñßá. Ùóôüóï ï ðüíïò ôçò ãÝííáò åßíáé ðÜíôá ðñïóùñéíüò ðïõ ôïí îå÷íÜôå ìüëéò ðÜñåôå óôá ÷Ýñéá ôï ìùñü óáò.

ÓõíçèéóìÝíåò áíçóõ÷ßåò êáôÜ ôçí åãêõìïóýíç

Ç áíáêïßíùóç ôçò åãêõìïóýíçò Áêüìá ìéá áíçóõ÷ßá ôùí åãêýùí åßíáé ôï ðþò èá áíáêïéíþóïõí óôï áöåíôéêü ôïõò üôé ðåñéìÝíïõí ìùñü. ÐïëëÝò ãõíáßêåò áðïöáóßæïõí íá ðåñéìÝíïõí ìÝ÷ñé íá ðåñÜóåé ôï ðñþôï ôñßìçíï, üôáí ï êßíäõíïò ãéá áðïâïëÞ ìåéþíåôáé óçìáíôéêÜ êáé íéþèïõí ìåãáëýôåñç óéãïõñéÜ ãéá ôçí åãêõìïóýíç ôïõò. ÁëëÜ óßãïõñá äåí èá èÝëåôå íá ðåñéìÝíåôå ìÝ÷ñé íá áñ÷ßóåé íá öáßíåôáé ç åãêõìïóýíç óáò. Åöüóïí íéþèåôå óéãïõñéÜ üôé ôï áöåíôéêü óáò èá äå÷ôåß ôá íÝá ìå åðáããåëìáôéêü ôñüðï, åßíáé ëïãéêü íá ôïõ ôï áíáêïéíþóåôå üóï ðéï óýíôïìá ãßíåôáé. Äõóôõ÷þò, áõôü äåí óõìâáßíåé ìå üëïõò ôïõò åñãïäüôåò. Áí áíçóõ÷åßôå ãéá ôçí áíôßäñáóÞ ôïõ, ðñï÷ùñÞóôå ìå ðñïóï÷Þ. Ìå Üëëá ëüãéá, êáëýôåñá íá ðåñéìÝíåôå íá ôï ðåßôå óôï áöåíôéêü óáò üôáí èá âñßóêåóôå óôçí 14ç ìå 20ç åâäïìÜäá ôçò åãêõìïóýíçò óáò. Áõôü èá óáò åðéôñÝøåé íá ôïõ äåßîåôå ðùò ìðïñåßôå íá óõíå÷ßóåôå íá êÜíåôå ôç äïõëåéÜ óáò, åíþ åßóôå Ýãêõïò. Áí ìðïñåßôå, êÜíôå ôçí áíáêïßíùóÞ óáò ìåôÜ áðü ôï ôåëåßùìá êÜðïéïõ óçìáíôéêïý Ýñãïõ. ¸ôóé èá äþóåôå Ýíá äõíáôü ìÞíõìá: ìðïñåß íá åßóôå Ýãêõïò, áëëÜ ç ðáñáãùãéêüôçôÜ óáò äåí Ý÷åé åðçñåáóôåß. Ï êáëýôåñïò ôñüðïò ãéá íá áíôéìåôùðßóåôå ôéò áíçóõ÷ßåò óáò êáôÜ ôçí åãêõìïóýíç óáò, åßíáé íá åßóôå åíçìåñùìÝíç. Ôï íá ìÜèåôå üëá üóá ìðïñåßôå ãéá ôçí åãêõìïóýíç, èá óáò âïçèÞóåé íá îåðåñÜóåôå üðïéåò áíçóõ÷ßåò ìðïñåß íá Ý÷åôå.

77 21

ÅÃÊÕÌÏÓÕÍÇ êáé êßíäõíïé óôï óðßôé: Ôé åßíáé áóöáëÝò êáé ôé ü÷é

22

ÎÝñåôå üôé ôçí êïýôá ìå ôá ðáëéÜ âéâëßá, ðïõ ðñïïñßæåôáé ãéá ôï ðáôÜñé, èá ôç óçêþóåé ï óýæõãïò, ôþñá ðïõ åßóôå Ýãêõïò. ÎÝñåôå áêüìç, üôé ìðïñåßôå Üíåôá íá ðëýíåôå ôá ðéÜôá óôï íåñï÷ýôç óáò ÷ùñßò êáíÝíá ðñüâëçìá ãéá åóÜò êáé ôï ìùñü óáò. ÕðÜñ÷ïõí, üìùò, êáé ïéêéáêÝò ìéêñïäïõëåéÝò ðïõ ðéèáíüí íá êñýâïõí êéíäýíïõò ðïõ áãíïåßôå. ÄéáâÜóôå ëïéðüí ðñïóåêôéêÜ ôéò óõìâïõëÝò ôùí åéäéêþí ãéá íá îÝñåôå ôé íá áðïöýãåôå ìÝóá óôï óðßôé áõôÞí ôçí åõáßóèçôç ðåñßïäï ôçò æùÞò óáò

Åßíáé áóöáëÝò íá ìåôáêéíþ Ýðéðëá óôç äéÜñêåéá ôçò åãêõìïóýíçò; Ìðïñåßôå íá ìåôáêéíåßôå (ü÷é íá ôá óçêþíåôå, áðëÜ íá ôá ìåôáêéíåßôå, íá ôá óÝñíåôå) Ýðéðëá ôï ðñþôï ôñßìçíï, áëëÜ ü÷é ôá âáñéÜ. Èá íéþèåôå Þäç "ôñÜâçãìá" óôçí ðëÜôç ìüíï áð' ôçí êõïöïñßá. Èá áëëÜîåé ïëüêëçñïò ï ôñüðïò óôÜóçò óáò ãéáôß ôï êÝíôñï âÜñïõò óáò èá ìåôáôïðéóôåß ìðñïóôÜ. Áí ëïéðüí óçêþóåôå êÜôé âáñý, èá áõîçèåß ôï "ôñÜâçãìá" óôçí ðëÜôç áêüìç ðåñéóóüôåñï, ìå êßíäõíï íá ôñáõìáôéóôåß ç ðëÜôç óáò. Áí áðïöáóßóåôå üôé ðñÝðåé ÅÓÅÉÓ íá ìåôáêéíÞóåôå êÜðïéï Ýðéðëï, âåâáéùèåßôå ðùò îÝñåôå ðþò íá ðñïóôáôåýóåôå ôçí ðëÜôç óáò þóôå íá ìçí ôçí ôñáõìáôßóåôå. Ãïíáôßóôå êáé êñáôÞóôå ôçí ðëÜôç åõèåßá üôáí óçêþíåôå êÜôé. Áí ïé ìýåò ôçò ðëÜôçò åßíáé áäýíáìïé êáé Ý÷åôå ìåãÜëç ðñïåîÝ÷ïõóá êïéëéÜ, ìéá æþíç ìçôñüôçôáò ìðïñåß íá ðñïóöÝñåé óçìáíôéêÞ óôÞñéîç. Óå êÜèå ðåñßðôùóç ðÜíôùò, èá Þôáí êáëýôåñá íá æçôÞóåôå ôç âïÞèåéá êÜðïéïõ Üëëïõ ãéá ôç ìåôáöïñÜ ôùí åðßðëùí.

Åßíáé áóöáëÝò íá öñïíôßæù ôç ãÜôá êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åãêõìïóýíçò; Ï êßíäõíïò åßíáé ç ôïîïðëÜóìùóç, ìéá ðáñáóéôéêÞ ëïßìùîç ðïõ ìåôáöÝñïõí ïé ãÜôåò, ìåôáöÝñåôáé óôá ðåñéôôþìáôÜ ôïõò êáé ôç óõíáíôÜìå óôïõò êÞðïõò üðïõ áöïäåýïõí ïé ãÜôåò. Áí ðÜèåé ôïîïðëÜóìùóç ìéá Ýãêõïò, ìðïñåß íá ìïëõíèåß êáé ôï Ýìâñõï óôç ìÞôñá êáé áõôü íá ðñïêáëÝóåé óçìáíôéêÞ íåõñïëïãéêÞ âëÜâç. Áí ëïéðüí îÝñåôå ìå âåâáéüôçôá üôé äåí åß÷áôå ðïôÝ ôïîïðëÜóìùóç êáé Ý÷åôå ãÜôåò, äåí ðñÝðåé íá êáèáñßóåôå ôï êïõôß ìå ôéò áêáèáñóßåò ãáôéþí êáé ðñÝðåé íá åßóôå ãåíéêÜ éäéáßôåñá ðñïóåêôéêÞ ìå ôçí êçðïõñéêÞ. (×ñçóéìïðïéÞóôå ãÜíôéá êáé ìÜóêá). Äåí óõíéóôþíôáé óõíå÷åßò åîåôÜóåéò áßìáôïò, áí ùóôüóï óêïðåýåôå íá åßóôå êïíôÜ óå ãÜôåò, ìðïñåßôå íá

äþóåôå áßìá ãéá åéäéêÝò åîåôÜóåéò ãéá íá äåßôå áí åêôåèÞêáôå óôç ëïßìùîç. Ç ôïîïðëÜóìùóç ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé óôïõò åíÞëéêåò óõìðôþìáôá ðïõ ìïéÜæïõí ìå ãñßðç (êáé ìåñéêÝò öïñÝò äåí õðÜñ÷ïõí óõìðôþìáôá), áëëÜ áí ðáñïõóéáóôåß óôá ðñþôá óôÜäéá ôçò êýçóçò, ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé óïâáñÝò ãåíåôéêÝò áíùìáëßåò óôï Ýìâñõï, üðùò âëÜâç óôá ìÜôéá êáé ôïí åãêÝöáëï. ÁõôÝò ïé ðéèáíÝò ðáñåíÝñãåéåò áêïýãïíôáé ôñïìáêôéêÝò, áëëÜ ðñéí äéþîåôå ôç ãÜôá óáò, çñåìÞóôå ãíùñßæïíôáò ôá åîÞò: ïé ãÜôåò ðïõ äåí âãáßíïõí ðïôÝ Ýîù, óðÜíéá ìåôáöÝñïõí ôïîïðëÜóìùóç. Åðßóçò, áí åßóáóôå óå åðáöÞ ìå ãÜôåò ãéá ìåãÜëï äéÜóôçìá ðéèáíüôáôá Ý÷åôå áíïóßá. Óå êÜèå ðåñßðôùóç, óõìâïõëåõôåßôå ôï ãéáôñü óáò êáé êÜíôå ôéò áðáñáßôçôåò åîåôÜóåéò.

23

24

Åãêõìïóýíç êáé êßíäõíïé óôï óðßôé

Åßíáé áóöáëÝò íá ÷ñçóéìïðïéþ ôï öïýñíï ìéêñïêõìÜôùí óôç äéÜñêåéá ôçò åãêõìïóýíçò; ÌÝ÷ñé óôéãìÞò, äåí õðÜñ÷åé êáìßá ïõóéáóôéêÞ Ýñåõíá ðïõ íá áðïäåéêíýåé üôé õðÜñ÷åé öüâïò ó÷åôéêÜ ìå ôç ÷ñÞóç öïýñíùí ìéêñïêõìÜôùí áðü åãêýïõò. Ç èÝñìáíóç ôïõ öáãçôïý óôï öïýñíï ìéêñïêõìÜôùí äåí óáò åêèÝôåé óå óçìáíôéêÞ ðïóüôçôá áêôéíïâïëßáò.

êáôáñãÞèçêå äéüôé ðñïêáëïýóå óïâáñÜ íåõñïëïãéêÜ ðñïâëÞìáôá. Ç óêüíç áðü ìüëõâäï åßíáé êÜôé ðïõ ðñÝðåé í' áðïöåýãïõí ïé Ýãêõåò. Áí ï ìüëõâäïò âñßóêåôáé óå âáììÝíï ôïß÷ï ðïõ Ý÷åé âáöôåß ðñéí áðü ìåãÜëï äéÜóôçìá êáé äåí ðáñïõóéÜæåé ñùãìÝò, ðéèáíüôáôá äåí õðÜñ÷åé ëüãïò áíçóõ÷ßáò. ¸÷åôå êáôÜ íïõ ùóôüóï üôé áí ôï óðßôé åßíáé âáììÝíï ìå ìðïãéÜ ðïõ ðåñéÝ÷åé ìüëõâäï, ìðïñåß íá ðáñïõóéáóôåß ðñüâëçìá óôï ìÝëëïí- áí ç ìðïãéÜ

Êáíåßò äåí îÝñåé ìå âåâáéüôçôá. Áí ï öïýñíïò

áñ÷ßóåé íá îåöôßæåé, óôá ðåñâÜæéá ð.÷.) Þ áí

åßíáé ðïëý ðáëéüò, õðÜñ÷åé ï êßíäõíïò äéáññïÞò

áðïöáóßóåôå íá ôï áíáêáéíßóåôå.

áêôéíïâïëßáò. Áõôü üìùò, áðïôåëåß ðñüâëçìá ãéá óáò åßôå åßóôå Ýãêõïò, åßôå ü÷é. Ãéá íá åëÝãîåôå ôç

Ìçí áó÷ïëçèåßôå ìå ôçí áíáêáßíéóç ôïõ óðéôéïý

óõóêåõÞ ãéá ôõ÷üí äéáññïÞ, âÜëôå ôï ÷Ýñé óáò

óôç äéÜñêåéá ôçò åãêõìïóýíçò, ãéáôß ôá èñáýóìáôá

äßðëá óôçí ðüñôá êáé åëÝãîôå áí íéþèåôå áÝñá íá

îýëïõ êáé ìðïãéÜò ìðïñïýí íá ðáñÜîïõí óêüíç

âãáßíåé. Ìðïñåßôå áêüìç íá êëåßóåôå Ýíá êïììÜôé

ìüëõâäï ðïõ ìðïñåß íá

÷áñôß óôçí ðüñôá êáé íá äåßôå áí ìðïñåßôå íá ôï

ðåñéÝ÷åé, ôïí ïðïßï êáé

ôñáâÞîåôå. Áí ï öïýñíïò óáò äåí äåß÷íåé íá ÷åé

èá åéóðíåýóåôå. ÁõôÞ ç

äéáññïÞ êáé äåí Ý÷åôå ôçí ïéêïíïìéêÞ äõíáôüôçôá

Ýêèåóç ìðïñåß í'

í' áãïñÜóåôå êáéíïýñéï, ìçí ôïí ÷ñçóéìïðïéÞóåôå.

áõîÞóåé ôçí ðïóüôçôá ìïëýâäïõ óôï áßìá óáò,

Åßíáé áóöáëÝò íá ìÝíù óôï óðßôé ðïõ Ý÷åé âáöôåß ðñüóöáôá;

ôï ïðïßï óôç óõíÝ÷åéá èá ìåôáöåñèåß óôï

Äåí ðñÝðåé íá åêôßèåóôå, üôáí åßóôå Ýãêõïò, óôï ÷þñï ðïõ âÜöåôáé Þ Ý÷åé âáöôåß ðñüóöáôá äéüôé ôá ÷ñþìáôá åßíáé ÷çìéêÜ ðñïéüíôá êáé êáôÜ ôçí ðáñáóêåõÞ ôïõò óõíäõÜæïíôáé ðïëëÝò ïõóßåò ãéá ôéò ïðïßåò äåí Ý÷ïõí ãßíåé åêôåôáìÝíåò ìåëÝôåò ó÷åôéêÜ ìå ôçí åðßäñáóÞ ôïõò óôçí åãêõìïóýíç. ÌÝ÷ñé ôï 1970-1975 óôéò ìðïãéÝò ÷ñçóéìïðïéïýíôáí Ýíá ðïëý ôïîéêü óôïé÷åßï ï ìüëõâäïò, ðïõ 25

Åãêõìïóýíç êáé êßíäõíïé óôï óðßôé

ðñÜãìáôá ãéá üóá åßíáé óÞìåñá óå ÷ñÞóç. Ðïëëïß ðáñÜãïíôåò óôéò ÇÐÁ Ý÷ïõí îåêéíÞóåé ìéá

ìùñü. Ðáñüôé äåí åßíáé ãíùóôü áí áõôÞ ç Ýêèåóç

ìáêñïðñüèåóìç Ýñåõíá ó÷åôéêÜ ìå ôïõò

óå ìüëõâäï Ý÷åé ìáêñï÷ñüíéåò óõíÝðåéåò ãéá åóÜò

ðåñéâáëëïíôéêïýò ðáñÜãïíôåò

Þ ôï Ýìâñõï, åßíáé îåêÜèáñï üôé ôá õøçëÜ åðßðåäá

(óõìðåñéëáìâáíïìÝíùí ôùí ðáñáóéôïêôüíùí)

ìïëýâäïõ óôï áßìá ôïõ ìùñïý ìðïñïýí íá

óôçí õãåßá ôùí ðáéäéþí, ãåãïíüò ðïõ ßóùò

åðçñåÜóïõí ôçí áíÜðôõîç êáé ôï äåßêôç

âïçèÞóåé óôçí áðÜíôçóç ôïõ åñùôÞìáôïò.

íïçìïóýíçò. Åêôüò áð' ôçí áðïöõãÞ óêüíçò êáôÜ ôçí åãêõìïóýíç, êáëü åßíáé íá êáèáñßóåôå ôï óðßôé êáé áð' ôç óêüíç ìïëýâäïõ ðñéí öÝñåôå ìÝóá ôï ìùñü óáò. Èá ðñÝðåé åðßóçò íá åßóôå ðñïóåêôéêÞ üóï ìåãáëþíåé êáé íá ôï êñáôÜôå ìáêñéÜ áðü èñáýóìáôá ìðïãéÜò ðïõ ìðïñåß åýêïëá íá êáôáðéåß. Óáò óõíéóôþ íá êÜíåôå ìéá åîÝôáóç áßìáôïò ãéá ìüëõâäï êáé íá âñåßôå áóöáëåßò ôñüðïõò íá êáëýøåôå Þ íá áíôéêáôáóôÞóåôå ôçí ìðïãéÜ ìïëýâäïõ óôï óðßôé óáò.

Óôï ìåôáîý, åßíáé äýóêïëï íá ðïýìå ôé åßíáé áðüëõôá áóöáëÝò êáé ôé ü÷é. ¼ôáí ïé Üíèñùðïé ñùôïýí ðüóï áóöáëÝò åßíáé íá áðïëõìáßíïõí ôï óðßôé ôïõò ìå åíôïìïêôüíá êáé ðüóïò ÷ñüíïò ðñÝðåé íá ðåñÜóåé ãéá íá îáíáìðïýí ìÝóá, óõíÞèùò ôïõò ðñïôåßíïõìå íá äéðëáóéÜóïõí ôï ÷ñüíï ðïõ óõíéóôÜ ç óõóêåõáóßá, ùò åðéðñüóèåôï ìÝôñï ðñïöýëáîçò. ÁõôÞ ç åìðåéñïôå÷íéêÞ ìÝèïäïò äå âáóßæåôáé óå äåäïìÝíá ãéá ôçí áóöÜëåéá êáôÜ ôçí åãêõìïóýíç, ï óôü÷ïò üìùò åßíáé íá ìåéùèåß üóï ôï äõíáôüí ðåñéóóüôåñï ç Ýêèåóç. ÅíáëëáêôéêÜ, ìðïñåßôå íá áíáæçôÞóåôå ðñïúüíôá ðïõ äåí

Åßíáé áóöáëÝò íá ÷ñçóéìïðïéþ åíôïìïêôüíá êáé êáôóáñéäïêôüíá óôç äéÜñêåéá ôçò åãêõìïóýíçò; ¼óïí áöïñÜ óôá ðáñáóéôïêôüíá êáé ôá áíÜëïãá ÷çìéêÜ, äåí Ý÷ïõìå äåäïìÝíá ãéá ôç ó÷Ýóç ôïõò ìå ôçí åãêõìïóýíç êáé åßíáé äýóêïëï íá õðïëïãßóïõìå êáôÜ ðñïóÝããéóç, âÜóåé ôùí ìåëåôþí åðÜíù óå æþá. Ôá ðéï ôïîéêÜ ðáñáóéôïêôüíá ðïõ ãíùñßæïõìå äå ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ðéá, áëëÜ ãíùñßæïõìå ðïëý ëßãá

26

øåêÜæïíôáé óôïí áÝñá, Üñá äå èá ôá åéóðíåýóåôå.

Té åßíáé ï

28

ÐÑÏÃÅÍÍÇÔÉÊÏÓ ÅËÅÃ×ÏÓ

Åßíáé ôï óýíïëï ôùí äéáãíùóôéêþí åîåôÜóåùí, ðïõ ãßíåôáé êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åãêõìïóýíçò, ìå ôéò ïðïßåò åðéôõã÷Üíïõìå ôçí Ýãêáéñç åíäïìÞôñéá äéÜãíùóç ïñéóìÝíùí ãåííçôéêþí Þ áíáôïìéêþí ðáèÞóåùí ôïõ åìâñýïõ. ¸ôóé, äßíåôáé ç äõíáôüôçôá óôïõò ãïíåßò íá áðïêôÞóïõí Ýíá õãéÝò ðáéäß êáé ôïõò ðñïöõëÜóóåé áðü ôçí ðéèáíüôçôá ãÝííçóçò åìâñýïõ ìå ðáèïëïãéêÜ ðñïâëÞìáôá. Åíäåßîåéò ðïõ åðéâÜëëïõí ôïí ðñïãåííçôéêü Ýëåã÷ï 1. Çëéêßá ìçôÝñáò êÜôù ôùí 16 Þ Üíù ôùí 35 åôþí 2. ÂÜñïò ìçôÝñáò êÜôù ôùí 50 êéëþí 3. ÊáêÞ äéáôñïöÞ, êÜðíéóìá, ÷ñüíéá ëÞøç öáñìÜêùí êáôáíÜëùóç áëêïüë Þ ÷ñÞóç íáñêùôéêþí 4. Áíáéìßá 5. Ãïíåßò Þ ìåãáëýôåñá áäÝñöéá ìå ãåíåôéêÝò áíùìáëßåò 6. Éóôïñéêü ìå ðñïâëÞìáôá áíáðáñáãùãÞò (óôåßñùóç, ðñïçãïýìåíåò áðïâïëÝò Þ åêôñþóåéò, êýçóç ìåôÜ áðü õðïâïçèïýìåíç áíáðáñáãùãÞ).

ÄéÜöïñïé ìÝèïäïé Ðñïãåííçôéêïý ÅëÝã÷ïõ

ÕðÝñç÷ïé:

Ï ðñþôïò õðÝñç÷ïò ãßíåôáé ðåñßðïõ 2 ìå 3 åâäïìÜäåò ìåôÜ áðü ôç èåôéêÞ áðÜíôçóç ãéá ôçí êýçóÞ óáò. Ï åðüìåíïò ãßíåôáé ðåñßðïõ óôçí 6ç ìå 7ç åâäïìÜäá ôçò êýçóçò. Ôï õðåñç÷ïãñÜöçìá -ìéá äéáäéêáóßá åõñÝùò äéáäåäïìÝíç óôç ìáéåõôéêÞ- åßíáé ìéá ìÝèïäïò áðåéêüíéóçò ôïõ åìâñýïõ êáé ôùí ïñãÜíùí ôçò ðõÝëïõ ôçò ãõíáßêáò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò êýçóçò. Áðïôåëïýí ôï êõñéüôåñï ìÝóï ãéá ôïí Ýëåã÷ï ôïõ åìâñýïõ êáôÜ ôçí êýçóç, ôç öõóéïëïãéêÞ åîÝëéîç êáé áíÜðôõîÞ ôïõ ìÝóá óôç ìÞôñá. Ôï

ìç÷Üíçìá õðåñÞ÷ïõ ëåéôïõñãåß ðåñßðïõ üðùò êáé ï öïýñíïò ìéêñïêõìÜôùí, äçëáäÞ ìå ôç ÷ñÞóç õøçëÞò óõ÷íüôçôáò ç÷çôéêþí êõìÜôùí êáé ü÷é áêôéíþí ×. Äåí åßíáé åðéêßíäõíá ãéá ôï DNA ôùí êõôôÜñùí.

Ï õðÝñç÷ïò åîõðçñåôåß óôï íá: 1. Åðéâåâáéùèåß ç ýðáñîç åãêõìïóýíçò êáé íá êáèïñéóôåß ç çëéêßá êýçóçò 2. Åëåã÷èåß ç öõóéïëïãéêÞ áíÜðôõîç åìâñýïõ êáé ç ýðáñîç êáñäéáêïý ðáëìïý ôïõ åìâñýïõ 3. Áíé÷íåõôåß êáé íá ðñïóäéïñéóôåß ç êßíçóç ôïõ åìâñýïõ 4. Äéáãíùóôåß ç ðéèáíüôçôá ýðáñîçò áíùìáëéþí óôç äéÜðëáóç ôïõ åìâñýïõ 5. Ðñïóäéïñéóôåß ç èÝóç, ôï ìÝãåèïò êáé ç ùñßìáíóç ôïõ ðëáêïýíôá. 29

Áõ÷åíéêÞ ÄéáöÜíåéá: Ðñüêåéôáé ãéá ìéá áðëÞ õðåñç÷ïãñáöéêÞ åîÝôáóç ðïõ ðñáãìáôïðïéåßôáé êáôÜ ôçí 12ç ìå 14ç åâäïìÜäá ôçò êýçóçò. Åßíáé Ýíáò áîéüðéóôïò äåßêôçò ãéá ôç äéÜãíùóç ôçò ðéèáíüôçôáò ýðáñîçò áíùìáëßáò ÷ñùìïóùìÜôùí óôï ðñþôï ôñßìçíï ôçò åãêõìïóýíçò. Óôï õðåñç÷ïãñÜöçìá áõôü ìåôñÜôáé ôï ðÜ÷ïò ôïõ õãñïý óôïí áõ÷Ýíá ôïõ åìâñýïõ. Áí áõôü âñåèåß áõîçìÝíï, ôüôå õðÜñ÷åé áõîçìÝíç ðéèáíüôçôá ãéá óýíäñïìï Down. Ç ðéèáíüôçôá áõôÞ áõîÜíåôáé óå ãõíáßêåò Üíù ôùí 35 åôþí. ÖõóéïëïãéêÝò åßíáé ïé ôéìÝò ðïõ êõìáßíïíôáé êÜôù áðü ôá 2 ÷éëéïóôÜ (mm). Áí åßíáé ðáñáðÜíù, ï ãéáôñüò ìðïñåß íá óõóôÞóåé óôçí Ýãêõï íá êÜíåé áìíéïðáñáêÝíôçóç. Ùóôüóï, ç åðéôõ÷ßá ôçò áõ÷åíéêÞò äéáöÜíåéáò ùò ðñïò ôçí áíß÷íåõóç ôïõ óõíäñüìïõ Down áíÝñ÷åôáé óôï 80% ðåñßðïõ. 30

ÅîÝôáóç PAPP-A: Ç åîÝôáóç PAPP-A ãßíåôáé ðÜíôá óå óõíäõáóìü ìå ôï õðåñç÷ïãñÜöçìá ôçò áõ÷åíéêÞò äéáöÜíåéáò. Ðñüêåéôáé áðëÜ ãéá ìéá åîÝôáóç áßìáôïò, ìéá âéï÷çìéêÞ ìÝèïäï êáôÜ ôçí ïðïßá ìåôñþíôáé ç ðñùôåÀíç ôïõ ðëáêïýíôá PAPP-A êáé ç ïñìüíç ðïõ ïíïìÜæåôáé åëåýèåñç â' ÷ïñåéáêÞ ãïíáäïôñïðßíç. Áí ôá áðïôåëÝóìáôá äåßîïõí ÷áìçëÞ ðñùôåÀíç PAPP-Á êáé õøçëÞ â-÷ïñéáêÞ ãïíáäïôñïðßíç, ôüôå õðÜñ÷åé ï êßíäõíïò åìöÜíéóçò óõíäñüìïõ Down óôï Ýìâñõï. Ôá áðïôåëÝóìáôá áõôÞò ôçò åîÝôáóçò óõíäõÜæïíôáé ðÜíôá ìå ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò áõ÷åíéêÞò äéáöÜíåéáò.

Ôé åßíáé ï ðñïãåííçôéêüò Ýëåã÷ïò

Ï õðÝñç÷ïò Â-åðéðÝäïõ Ãßíåôáé ôçí 21ç åâäïìÜäá ôçò êýçóçò êáôÜ ôçí ïðïßá ï ãéáôñüò óáò åëÝã÷åé åîïíõ÷éóôéêÜ ôï Ýìâñõï, áðü ôçí êáñäéÜ êáé ôá ìÜôéá ùò ôá Üêñá ôïõ, ôá êüêáëá êáé âÝâáéá ôá åóùôåñéêÜ üñãáíá.

ÓõãêåêñéìÝíá åëÝã÷åôáé: „ ôï ìÝãåèïò ôïõ åìâñýïõ „ ç ðáñïõóßá êáé / Þ ëåéôïõñãßá ôùí æùôéêþí

ÅîÝôáóç áßìáôïò A - Test: Âéï÷çìéêÞ åîÝôáóç ðñïóäéïñéóìïý áíùìáëéþí ôùí ÷ñùìáôïóùìÜôùí ìå ôç ìÝôñçóç ôñéþí âéï÷çìéêþí äåéêôþí: ôçò ïñìüíçò â - ÷ïñåéáêÞò ãïíïäïôñïðßíçò, ôçò ðñùôåÀíçò á-FP êáé ôçò ïñìüíçò ïéóôñéüëçò. Ôï ïñìïíéêü ðåñéâÜëëïí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò êýçóçò åßíáé ìÝãéóôçò óçìáóßáò ãéá ôç öõóéïëïãéêÞ åéóñïÞ ôùí èñåðôéêþí óõóôáôéêþí óôï Ýìâñõï. Ç åîÝôáóç ãßíåôáé ãýñù óôç 16ç åâäïìÜäá êýçóçò.

ïñãÜíùí „ ç ýðáñîç üëùí ôùí Üêñùí „ ç ðéèáíüôçôá åêäÞëùóçò êÜðïéïõ ãåíåôéêïý ðñïâëÞìáôïò óôï Ýìâñõï „ ç êáëÞ ðñüïäïò ôçò êýçóçò. Áí åßóáóôå -äåáðü ôéò ôõ÷åñÝò ðïõ êõïöïñåßôå äßäõìá Þ êáé ôñßäõìá, óå áõôÞ ôçí öÜóç ôçò êýçóçò ï õðÝñç÷ïò èá äåßîåé áí ôá ðïëëÜ óáò Ýìâñõá áíáðôýóóïíôáé öõóéïëïãéêÜ êáé áí ìïéñÜæïíôáé ôïí ßäéï ðëáêïýíôá

ÁìíéïðáñáêÝíôçóç ÅÜí ç ìçôÝñá åßíáé Üíù ôùí 35 åôþí, åÜí õðÜñ÷åé êëçñïíïìéêüôçôá åìöÜíéóçò óõíäñüìïõ Down Þ åÜí êÜðïéá áðü ôéò ðñïáíáöåñèåßóåò åîåôÜóåéò äåßîïõí êÜôé áíçóõ÷çôéêü, ôüôå ï ãéáôñüò ðïõ óáò ðáñáêïëïõèåß ðéèáíüôáôá íá óáò óõìâïõëÝøåé íá êÜíåôå ðáñáêÝíôçóç õãñïý áðü ôïí áìíéáêü óÜêï, ãéá íá ôï óôåßëïõí ãéá äéÜöïñåò åíäåëå÷åßò êõôôáñïëïãéêÝò, ãåíåôéêÝò êáé âéï÷çìéêÝò áíáëýóåéò. ÓõíÞèùò ç åîÝôáóç áõôÞ ãßíåôáé óôçí 16ç ìå 18ç åâäïìÜäá ôçò êýçóçò. Óõã÷ñüíùò ìå ôç ëÞøç õãñïý ç Ýãêõïò êáé ôï Ýìâñõï âñßóêïíôáé õðü õðåñç÷ïãñáöéêÞ ðáñáêïëïýèçóç. Áí êáé õðÜñ÷åé Ýíá áðåéñïåëÜ÷éóôï ðïóïóôü áðïâïëÞò, ðïõ êõìáßíåôáé ãýñù óôï 0,06%, ôï ðïóïóôü åðéôõ÷ßáò ôùí áðïôåëåóìÜôùí ôçò óõãêåêñéìÝíçò åîÝôáóçò áíÝñ÷åôáé óôï 99.9%. 31

Ôé åßíáé ï ðñïãåííçôéêüò Ýëåã÷ïò

Ç êáìðýëç óáê÷Üñïõ. Ãßíåôáé ôçí 21ç ìå 23ç åâäïìÜäá ôçò êõÞóåùò, êõñßùò óôéò åãêýïõò ïé ïðïßåò óå ðñïçãïýìåíåò åîåôÜóåéò åß÷áí ðáèïëïãéêÜ åðßðåäá óáê÷Üñïõ Þ üôáí õðÜñ÷åé õðïøßá ãéá áõîçìÝíï óÜê÷áñï (ë.÷. åßíáé ìåãÜëï ôï Ýìâñõï) Þ üôáí ç ìçôÝñá åßíáé ðá÷ýóáñêç. Ç Ýãêõïò ðñÝðåé íá ðéåé ãëõêüæç áñáéùìÝíç óå íåñü êáé íá äþóåé áßìá ðñéí êáé ìåôÜ ôç ëÞøç, ãéá íá åëåã÷èïýí ïé äéÜöïñåò ìåôñÞóåéò.

ÅîÝôáóç DOPPLER Þ áëëéþò õðÝñç÷ïò åìâñõúêÞò êáñäéáêÞò ëåéôïõñãßáò Ìéá ëåðôïìåñÞò åîÝôáóç ôçò åìâñõúêÞò êáñäéÜò êáé ôùí ìåãÜëùí áããåßùí (áñôçñéþí) ãßíåôáé ãýñù óôçí 24ç åâäïìÜäá ôçò êýçóçò. ÏõóéáóôéêÜ åëÝã÷åôáé ç êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò áðü ôéò ìçôñéáßåò áñôçñßåò óôï ìùñü êáé ç êáôÜóôáóç ôïõ áìíéáêïý õãñïý êáé ôïõ ðëáêïýíôá. ÓõíéóôÜôáé êõñßùò óå ãõíáßêåò ðïõ Ý÷ïõí ïéêïãåíåéáêü éóôïñéêü êáñäéáêÞò áíùìáëßáò, Þ üôáí Ý÷åé âñåèåß áõîçìÝíç ìÝôñçóç ôçò áõ÷åíéêÞò äéáöÜíåéáò, êáôÜ ôï ðñþôï ôñßìçíï. Åßíáé åðßóçò ìéá áðü ôéò êýñéåò åîåôÜóåéò ãéá íá äéáãíùóèåß Þ ü÷é ç ýðáñîç êÜðïéáò ÷ñùìïóùìéêÞò áíùìáëßáò. 32

Â’ ÌÅÑÏÓ

ÓÕ×ÍÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ãéá ôá íÞðéá Ãéáôß ôï ðáéäß ìïõ ëÝåé øÝìáôá 2.ãéá äéÜöïñá ðñÜãìáôá; Eßíáé óõíçèéóìÝíï ôá ðáéäéÜ ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò íá ëÝíå øÝìáôá. Óå áõôÞ ôçí çëéêßá äåí ãíùñßæïõí ðÜíôïôå ôç äéáöïñÜ áíÜìåóá óôçí ðñáãìáôéêüôçôá êáé ôçí ðëïýóéá öáíôáóôéêÞ æùÞ ôïõò. Ôá ðáéäéÜ åðßóçò ëÝíå ìåñéêÝò öïñÝò øÝìáôá ãéá íá áðïöýãïõí ôçí ôéìùñßá Þ ãéáôß

Ãéáôß ôï ðáéäß ìïõ Ý÷åé 1.öáíôáóôéêü ößëï;

èÝëïõí íá ìéìçèïýí ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí

Åßíáé öõóéïëïãéêü ôï íá Ý÷åé Ýíá ðáéäß

Åßíáé ðïëý óçìáíôéêü íá åíèáññýíåôå ôï ðáéäß

ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò öáíôáóôéêïýò ößëïõò.

óáò íá ëÝåé ôçí áëÞèåéá êáé åóåßò ìðïñåßôå íá

Åßíáé ðéï óõíçèéóìÝíï óôá ðñùôüôïêá

äþóåôå ôï êáëü ðáñÜäåéãìá ìå ôï íá ëÝôå êé

ðáéäéÜ Þ óôá ìïíá÷ïðáßäéá, åéäéêÜ åÜí Ý÷ïõí

åóåßò ôçí áëÞèåéá. Áðïöýãåôå ôéò óïâáñÝò

æùçñÞ öáíôáóßá. Ï öáíôáóôéêüò ößëïò

ôéìùñßåò üôáí áíáêáëýøåôå üôé ôï ðáéäß óáò Ý÷åé

ìðïñåß íá ðñïóöÝñåé óõíôñïöéÜ, åðéôñÝðåé

ðåé øÝìáôá ãéáôß ôçí åðüìåíç öïñÜ èá áðïöýãåé

óôï ðáéäß íá åßíáé õðåýèõíïò

óêüðéìá íá ðåé ôçí áëÞèåéá.

ãéá êÜðïéïí êáé íá åëÝã÷åé êÜðïéïí êáé ôÝëïò ôï âïçèÜåé íá ´´ãåõôåß´´ ðïëëÜ áðü ôá êáëÜ êáé êáêÜ ðñÜãìáôá ðïõ ïíåéñåýåôáé. Áí ôï ðáéäß åßíáé åðßóçò êïéíùíéêü êáé óõíáíáóôñÝöåôáé Üëëá ðáéäéÜ, ôüôå äåí ðñÝðåé íá áíçóõ÷åßôå åÜí Ý÷åé Ýíáí Þ êáé ðåñéóóüôåñïõò öáíôáóôéêïýò ößëïõò. ÅîÜëëïõ áõôü åßíáé Ýíá ðñïóùðéêü êïììÜôé ôçò æùÞò ôïõ ðáéäéïý óáò êáé åêôüò êé áí óáò æçôÞóåé íá ðÜñåôå ìÝñïò óôç öáíôáóôéêÞ ôïõ æùÞ, èá ðñÝðåé íá óåâáóôåßôå ôçí éäéùôéêÞ æùÞ ôïõ ðáéäéïý êáé íá ìåßíåôå ìáêñéÜ áðü ôïí öáíôáóôéêü ôïõ êüóìï. 34

åíçëßêùí.

ôçò ðáéäéÜôñïõ: ÏËÃÁ ÔÆÅÔÆÇ

email: [email protected] ðñïâëÞìáôá óôçí áíÜðôõîç ôçò óôïìáôéêÞò êïéëüôçôáò. Ìåñéêïß ôñüðïé ãéá íá óôáìáôÞóåé ôï ðáéäß ôç ÷ñÞóç ðéðßëáò åßíáé íá ôïõ ðñïóöÝñåôå ìéá áíôáìïéâÞ Þ Ýíá äþñï, íá áñ÷ßóåôå íá ðåñéïñßæåôå ôç ÷ñÞóç ðéðßëáò (áñ÷éêÜ ðåñéïñßóôå ôï ìÝóá óôï óðßôé), áíôéêáôáóôÞóôå ôçí ðáñçãïñéÜ ôïõ áíôß÷åéñá

Ðþò ìðïñþ íá óôáìáôÞóù ôï 4.ðéðßëéóìá ôïõ áíôß÷åéñá / ôç ÷ñÞóç ðéðßëáò;

ìå Üëëïõò ôñüðïõò (ð.÷. êñáôÞóôå ôï ÷Ýñé ôïõ

ÐïëëÜ ðáéäéÜ óôáìáôïýí ôï ðéðßëáóìá ôïõ

áíôéêáôÜóôáôï êáé êñáôÞóôå ôï óôüìá ôïõ

áíôß÷åéñá êáé ôç ÷ñÞóç ðéðßëáò êïíôÜ óôá

áðáó÷ïëçìÝíï ôñáãïõäþíôáò Ýíá ôñáãïýäé,

ôñßôá ôïõò ãåíÝèëéá. Áí ôï ðáéäß óáò äåí ôï

ðáßæïíôáò Ýíá ìïõóéêü üñãáíï êáé ôñþãïíôáò

Ý÷åé êÜíåé óå áõôÞ ôçí çëéêßá, èá ðñÝðåé íá ôï

Ýíá óíáê .

óêåöôåßôå óïâáñÜ íá êüøåôå áõôÞ ôç

Áðïöýãåôå íá áðïêáñäéþóåôå ôï ðáéäß Þ íá

óõíÞèåéá üôáí ôï ðáéäß ðéðéëÜåé ôïí áíôß÷åéñá

ôïõ ðåßôå üôé áõôü ôï ´´êÜíïõí ìüíï ôá ìùñÜ ''.

Þ ÷ñçóéìïðïéåß ôçí ðéðßëá ó÷åäüí êáèüëç ôç

Åðßóçò áðïöýãåôå íá ãêñéíéÜæåôå óôï ðáéäß Þ

äéÜñêåéá ôçò çìÝñáò, üôáí ç óõíÞèåéá áõôÞ

íá ìåôáôñÝøåôå ôçí üëç äéáäéêáóßá óå ìÜ÷ç.

åðçñåÜæåé ôçí åðéêïéíùíßá êáé ôéò êïéíùíéêÝò

¼óï ðéï áíÞóõ÷ï åßíáé ôüóï èá øÜ÷íåé íá

óõíáíáóôñïöÝò ôïõ, üôáí äçìéïõñãåß

âñåé áíáêïýöéóç óôï ðéðßëéóìá ôïõ áíôß÷åéñá

ðñüâëçìá óôçí ðñïöïñÜ ôùí ëÝîåùí Þ

Þ óôçí ðéðßëá.

ðáéäéïý üôáí åßíáé áíáóôáôùìÝíï Þ óôåíá÷ùñçìÝíï), ÷ñçóéìïðïéåßóôå Ýíá

Ðüôå ìðïñþ íá óôáìáôÞóù íá 3.÷ñçóéìïðïéþ êáèéóìáôÜêé áõôïêéíÞôïõ; Èá ðñÝðåé íá ÷ñçóéìïðïéåßôå êáñåêëÜêé óôï ðßóù êÜèéóìá ôïõ áõôïêéíÞôïõ ìÝ÷ñé ôï ðáéäß íá ãßíåé ðåñßðïõ 10 êéëÜ. Óôç óõíÝ÷åéá âÜæåôå Ýíá åíéó÷õôéêü êáñåêëÜêé óôçí ðßóù èÝóç ôïõ áõôïêéíÞôïõ Ýôóé þóôå íá ìðïñåßôå íá ÷ñçóéìïðïéÞóåôå ôç æþíç áóöáëåßáò ôïõ áõôïêéíÞôïõ. Ðïëëïß ãïíåßò êÜíïõí ôï ëÜèïò íá ÷ñçóéìïðïéïýí áðü ðïëý íùñßò ôéò æþíåò áóöáëåßáò ôïõ áõôïêéíÞôïõ. Ôï ðáéäß ìðïñåß íá ôç ÷ñçóéìïðïéÞóåé ìüíï üôáí áõôÞ ðåñíÜåé ðÜíù áðü ôçí êïéëéÜ ôïõ ãéáôß äéáöïñåôéêÜ åßíáé åðéêßíäõíï íá ÷ôõðÞóåé óå ðåñßðôùóç áôõ÷Þìáôïò. 35

ÓõíÞèùò äåí åßíáé ãíùóôü ðïéåò áéôßåò êÜíïõí ôï ðáéäß íá ôñáõëßæåé áëëÜ öáßíåôáé üôé åßíáé ãåíåôéêü êáé åìöáíßæåôáé óå ìåñéêÝò ïéêïãÝíåéåò, Ýôóé Ýíá ðáéäÜêé åßíáé ðéï ðéèáíü íá ôñáõëßæåé üôáí ôñáõëßæåé êáé êÜðïéïò ãïíÝáò. Ôï ôñáýëéóìá ìðïñåß åðßóçò íá óõìâåß óå Ýíá ðáéäß ðïõ âéþíåé Ýíôïíï óñåò ãéá ðáñÜäåéãìá ç áëëáãÞ ðáéäéêïý óôáèìïý, ç ìåôáêüìéóç, ç ãÝííçóç åíüò ìùñïý óôçí ïéêïãÝíåéá êôë. Ôï ôñáýëéóìá åßíáé ðéï óõ÷íü óôá áãüñéá. ÓõíÞèùò ôï ôñáýëéóìá äåí áðáó÷ïëåß ãéá ðïëý ìéáò êáé äåí åðéìÝíåé ãéá ðáñáðÜíù áðü äýï Þ ôñåéò ìÞíåò Þ ôïõëÜ÷éóôïí âåëôéþíåôáé óôáäéáêÜ óå áõôü ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. ÌÝ÷ñé íá õðï÷ùñÞóåé áðü ìüíï ôïõ, õðÜñ÷ïõí ìåñéêÜ âÞìáôá ðïõ ðñÝðåé íá êÜíåôå ãéá íá

Ðüôå èá óôáìáôÞóåé ôï ðáéäß 5.ìïõ íá ôñáõëßæåé; ÐïëëÜ íÞðéá êáé ðáéäéÜ ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò Ý÷ïõí ôçí ôÜóç íá ôñáõëßæïõí üôáí áñ÷ßóïõí íá ìéëÜíå êáé , áí êáé ðïëëïß ãïíåßò áíçóõ÷ïýí, áõôÜ ôá ðáéäéÜ èá ôï îåðåñÜóïõí êáèþò ìåãáëþíïõí êáé ç ïìéëßá ôïõò èá åßíáé áðïëýôùò öõóéïëïãéêÞ. ÅðåéäÞ ôá ðéï ðïëëÜ áð' áõôÜ ôá ðáéäéÜ äåí ôñáõëßæïõí óáí åíÞëéêåò, áõôü ôï öõóéïëïãéêü óôÜäéï ôçò áíÜðôõîçò ôïõ ëüãïõ áíáöÝñåôáé ùò øåõäïôñáýëéóìá. ¼ôáí ôá ðáéäéÜ ìáèáßíïõí íá ìéëÜíå, ìðïñåß íá åðáíáëáìâÜíïõí óõãêåêñéìÝíåò ëÝîåéò, íá êïìðéÜæïõí óôçí ïìéëßá, íá áíôéêáèéóôïýí ëÝîåéò ìåôáîý ôïõò êáé íá ìçí ìðïñïýí íá ðïõí ïñéóìÝíåò ëÝîåéò. Ôá ðáéäéÜ ìå øåõäïôñáýëéóìá óõíÞèùò åðáíáëáìâÜíïõí êÜðïéåò óýíôïìåò ëÝîåéò êáé óõëëáâÝò. Ï ôñáõëéóìüò óõíÞèùò Ýñ÷åôáé êáé öåýãåé êáé ôïí ðáñáôçñåßôå üôáí ôï ðáéäß åßíáé åíèïõóéáóìÝíï, áã÷ùìÝíï Þ ðïëý êïõñáóìÝíï áëëÜ ôï ßäéï óõíÞèùò äåí ôï ðáñáôçñåß. 36

âïçèÞóåôå ôï ðáéäß:

ÊMçí ôï äéïñèþíåôå êáé ìçí ôï äéáêüðôåôå üôáí ìéëÜåé êáé æçôÞóôå áðü ôïõò Üëëïõò íá ìçí ôï äéïñèþíïõí åðßóçò

ÊÌçí ôïõ æçôÞóåôå íá åðáíáëÜâåé áõôü ðïõ

Óõ÷íÝò åñùôÞóåéò ãéá ôá íÞðéá

åßðå

ÊÌçí ôï êÜíåôå íá åîáóêçèåß ëÝãïíôáò ïñéóìÝíåò ëÝîåéò Þ óõëëáâÝò

ÊÂåâáéùèåßôå üôé ìéëÜôå áñãÜ êáé êáèáñÜ óôï ðáéäß óáò êáé äþóôå ôïõ ôïí ÷ñüíï ðïõ ÷ñåéÜæåôáé ãéá íá ôåëåéþóåé áõôü ðïõ ðñïóðáèåß íá ðåé

ÊÌéëÞóôå ðïëý óôï ðáéäß óáò óõæçôþíôáò ãéá ôï ðùò ðÝñáóå ôçí ìÝñá ôïõ êáé äéáâÜæïíôáò âéâëßá

ÊÐñïóðáèÞóôå íá ìåéþóåôå ôï óôñåò êáé ôéò êáôáóôÜóåéò ðïõ ðéèáíüí íá åðéäåéíþóïõí ôï ôñáýëéóìá Áí áðëÜ áãíïÞóåôå ôï ôñáýëéóìá, áõôü èá õðï÷ùñÞóåé áðü ìüíï ôïõ ÷ùñßò êáìéÜ Üëëç ðáñÝìâáóç. Èá ðñÝðåé íá õðïóôçñßæåôå ôï ðáéäß åéäéêÜ üôáí âëÝðåôå üôé ôï ôñáýëéóìá ôï áðáó÷ïëåß. Ôï áëçèÝò ôñáýëéóìá åßíáé ëéãüôåñï óõíçèéóìÝíï áðü ôï øåõäïôñáýëéóìá. Óå áíôßèåóç ìå ôá ðáéäéÜ ìå øåõäïôñáýëéóìá , ôá ðáéäéÜ ìå áëçèÝò ôñáýëéóìá åßíáé ðéï ðéèáíü íá Ý÷ïõí ìåãÜëåò åðáíáëÞøåéò êÜðïéùí óõëëáâþí Þ óýíôïìùí ëÝîåùí. Åíþ êáé ôï áëçèÝò ôñáýëéóìá ìðïñåß íá öåýãåé êáé íá Ýñ÷åôáé, óõìâáßíåé ðéï óõ÷íÜ áðü ôï øåõäïôñáýëéóìá. Åðßóçò ôá ðáéäéÜ ìå áëçèÝò ôñáýëéóìá åßíáé ðéï ðéèáíü íá áéóèÜíïíôáé Üó÷çìá êáé íá íôñÝðïíôáé ãé' áõôü êáé ìåñéêÝò öïñÝò öïâïýíôáé íá ìéëÞóïõí. Ãéá ôá ðáéäéÜ ìå øåõäïôñáýëéóìá, åÜí áõôü åðéìÝíåé ãéá ðáñáðÜíù áðü äýï Þ ôñåéò ìÞíåò, Þ ôï ðáéäß åßíáé áíÞóõ÷ï ãéáôß ôï óõíåéäçôïðïéåß, ôüôå ç ëïãïèåñáðåßá ìðïñåß íá âïçèÞóåé. Ôá ðáéäéÜ ìå áëçèÝò ôñáýëéóìá èá ðñÝðåé íá îåêéíÞóïõí ëïãïèåñáðåßá.

37

Åßíáé ï ðáéäßáôñüò ìïõ öéëéêüò ìå ôï

ÈÇËÁÓÌÏ;

40

Êáôåñßíá Ìé÷áçëßäç ÅéäéêåõìÝíç ÐéóôïðïéçìÝíç Óýìâïõëïò Ãáëïõ÷ßáò IBCLC,Óýìâïõëïò Èçëáóìïý ÓõíäÝóìïõ Èçëáóìïý ÅëëÜäáò LLL ðáñÜñôçìá ôïõ Äéåèíïýò Ïñãáíéóìïý La Leche League International, Âïçèüò Ìçôñüôçôáò CPD

ÐïëëÝò öïñÝò ïé ìçôÝñåò áíáñùôéïýíôáé ðùò ìðïñïýí íá åßíáé óßãïõñåò ãéá ôï åÜí ï ðáéäßáôñïò ôïõò åßíáé öéëéêüò êáé áñêåôÜ åíçìåñùìÝíïò ãéá ôïí ìçôñéêü èçëáóìü... Êáé óõ÷íÜ ÷ñåéÜæïíôáé ôçí õðïóôçñéêôéêÞ óôÜóç åíüò ðáéäéÜôñïõ öéëéêïý ðñïò ôï èçëáóìü. Ï äüêôùñ Ôæáê Íéïýìáí, Êáíáäüò ðáéäßáôñïò ìå åîåéäßêåõóç óå èÝìáôá ìçôñéêïý èçëáóìïý, óõìâïõëåýåé ôéò ìçôÝñåò:

¼ôáí åðéóêÝðôåóôå ôïí ãéáôñü óáò, êïéôÜîôå ãýñù óáò ãéá óôïé÷åßá üôé ôï ðåñéâÜëëïí åßíáé "öéëéêü ðñïò ôá âñÝöç êáé ôï èçëáóìü":

„ ÂëÝðåôå öùôïãñáößåò ìå èçëÜæïõóåò ìçôÝñåò êáé åíçìåñùôéêü õëéêü ãéá ôéò óõíáíôÞóåéò ôïõ ÓõíäÝóìïõ Èçëáóìïý; ¹ ìÞðùò õðÜñ÷åé äéáöçìéóôéêü õëéêü áðü åôáéñßåò âéïìç÷áíéêïý (ôå÷íçôïý) âñåöéêïý ãÜëáêôïò; (áößóåò, óôõëü, óçìåéùìáôÜñéá, äùñåÜí äåßãìáôá); „ ÕðÜñ÷ïõí Üëëåò ìçôÝñåò ðïõ èçëÜæïõí óôçí áßèïõóá áíáìïíÞò; „ Óáò ðñïóöÝñïõí ðëçñïöïñßåò ãéá ôï èçëáóìü, óôïé÷åßá åéäéêåõìÝíùí åðáããåëìáôéþí èçëáóìïý êáé ðñïãñÜììáôá ãéá ôéò óõíáíôÞóåéò ôïõ ÓõíäÝóìïõ Èçëáóìïý; „ Óáò ðñïóöÝñïõí öõëëÜäéá Þ âßíôåï ìå èÝìá ôï èçëáóìü Þ ìÞðùò óáò äßíïõí äùñåÜí äåßãìáôá âéïìç÷áíéêïý (ôå÷íçôïý) âñåöéêïý ãÜëáêôïò; „ ÓõæçôÜôå ìå ôï ãéáôñü óáò ãéá ôï ðþò ìðïñåßôå íá êÜíåôå ìéá êáëÞ áñ÷Þ ìå ôï èçëáóìü êáé ðþò ìðïñåßôå íá óõíå÷ßóåôå ìå åðéôõ÷ßá; „ Óáò ðñïóöÝñïõí ðëçñïöïñßåò ãéá áîéüðéóôá âéâëßá ãéá ôï èçëáóìü;

41

Åßíáé ï ðáéäßáôñüò ìïõ öéëéêüò ìå ôï èçëáóìü;

ÐñïóÝîôå ôéò åíäåßîåéò üôé Ýíáò ãéáôñüò äåí åßíáé öéëéêüò ìå ôï èçëáóìü: „ Óáò äßíåé äåßãìáôá âéïìç÷áíéêïý (ôå÷íçôïý) âñåöéêïý ãÜëáêôïò Þ Ýíôõðá ìéáò Þ ðåñéóóüôåñùí åôáéñéþí åíüóù åßóôå áêüìç Ýãêõïò Þ ìüëéò ãåííÞóåôå; „ Óáò óõóôÞíåé ìéá óõãêåêñéìÝíç ìÜñêá âéïìç÷áíéêïý (ôå÷íçôïý) âñåöéêïý ãÜëáêôïò ùò ôçí êáëýôåñç; „ Óáò ëÝåé üôé ï èçëáóìüò êáé ôï ôÜéóìá ìå âéïìç÷áíéêü (ôå÷íçôü) âñåöéêü ãÜëá åßíáé ó÷åäüí ôï ßäéï; „ Óáò ëÝåé üôé äåí åßíáé áðáñáßôçôï íá èçëÜóåôå áìÝóùò ìåôÜ ôïí ôïêåôü, ðïõ èá åßóôå êïõñáóìÝíç ãéáôß ôüôå Ýôóé êé áëëéþò ôá ìùñÜ äåí äåß÷íïõí ìåãÜëï åíäéáöÝñïí; „ Óáò ëÝåé üôé ç "óýã÷õóç èçëþí" äåí åßíáé êÜôé ðñáãìáôéêü êáé üôé åßíáé êáëü íá îåêéíÞóåôå íùñßò íá ôáÀæåôå ôï ìùñü ìå ìðïõêÜëé þóôå íá óõíçèßóåé ôéò ôå÷íçôÝò èçëÝò; „ Óáò ðñïôñÝðåé íá äéáêüøåôå ôï èçëáóìü üôáí åßóôå Üññùóôç Þ ôï ìùñü óáò åßíáé Üññùóôï, üôáí ÷ñåéÜæåóôå öÜñìáêá Þ éáôñéêÝò åîåôÜóåéò; „ Äåß÷íåé Ýêðëçîç üôáí ìáèáßíåé üôé ôï Ýîé ìçíþí

Jack Newman - Âéïãñáöéêü Ï Jack Newman áðïöïßôçóå áðü ôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò ÉáôñéêÞò Ó÷ïëÞò ôïõ Ôïñüíôï óáí ðáéäßáôñïò ôï 1970. Îåêßíçóå ôçí ðñþôç êëéíéêÞ èçëáóìïý óôïí ÊáíáäÜ ôï 1984 óôï Íïóïêïìåßï Ðáßäùí ôïõ Ôïñüíôï. ¹ôáí óýìâïõëïò ôçò UNICEF ó÷åôéêÜ ìå ôï îåêßíçìá ôïõ Öéëéêïý óôá ÂñÝöç Íïóïêïìåßïõ (Baby Friendly Hospital) óôçí ÁöñéêÞ êáé óå áñêåôÜ éáôñéêÜ ðåñéïäéêÜ. Ï Äñ. Íéïýìáí Ý÷åé åñãáóôåß óáí ãéáôñüò óôïí ÊáíáäÜ, óôç ÍÝá Æçëáíäßá êáé óôç Íüôéá ÁöñéêÞ. 42

ìùñü óáò èçëÜæåé áêüìá; „ Óáò ëÝåé üôé ìåôÜ áðü ìéá óõãêåêñéìÝíç çëéêßá ôïõ ìùñïý (Ýîé ìçíþí, äþäåêá ìçíþí, ïðïôåäÞðïôå) ôï ìçôñéêü ãÜëá äåí Ý÷åé ðéá áîßá; „ Óáò ëÝåé üôé äåí ðñÝðåé íá åðéôñÝðåôå óôï ìùñü óáò íá áðïêïéìéÝôáé óôï óôÞèïò; „ Óáò ðñïôñÝðåé íá áöÞóåôå ôï íïóçëåõüìåíï ìùñü óáò ìüíï ôïõ óôï íïóïêïìåßï ðñïêåéìÝíïõ íá ãõñßóåôå óôï óðßôé óáò íá îåêïõñáóôåßôå; Áí ç áðÜíôçóç åßíáé èåôéêÞ ãéá êÜðïéï áð' áõôÜ ôá ðåäßá, áíáæçôÞóôå ðåñéóóüôåñåò ðëçñïöïñßåò. ÆçôÞóôå ìéá äåýôåñç ãíþìç -êáé áíáæçôÞóôå Ýíáí åðáããåëìáôßá åéäéêåõìÝíï óôï èçëáóìü. (ðçãÞ: Dr Jack Newman handout #18, www.breastfeedingonline.com )

ÅÍÄÏÌÇÔÑÉÙÓÇ

44

ÉùÜííçò Ä. ÊáëïãÞñïõ DRCOG, DFFP ÌáéåõôÞñáò ×åéñïõñãüò Ãõíáéêïëüãïò www.drkalogirou.gr email: [email protected]

Åíäïìçôñßùóç åßíáé ìßá äéáôáñá÷Þ ôïõ ãõíáéêåßïõ áíáðáñáãùãéêïý óõóôÞìáôïò êáôÜ ôçí ïðïßá o åíäïìçôñéêüò éóôüò ðïõ öõóéïëïãéêÜ ðñÝðåé íá õðÜñ÷åé ìüíï ìÝóá óôçí êïéëüôçôá ôçò ìÞôñáò, âñßóêåôáé Ýîù áðü áõôÞí. Áí êáé ç åíäïìçôñßùóç áöïñÜ óõíÞèùò, óôï ìåãáëýôåñï ðïóïóôü, ãõíáßêåò 30 - 40 åôþí, åßíáé äõíáôüí ùóôüóï íá áñ÷ßóåé êáé áðü íåáñüôåñç çëéêßá. Ãåãïíüò åßíáé üôé ôï 40% ôùí ãõíáéêþí áõôþí èá áíôéìåôùðßóïõí óå êÜðïéï âáèìü õðïãïíéìüôçôá.

Äåí åßíáé áðüëõôá êáôáíïçôü ãéáôß óõìâáßíåé áõôü. Ç êýñéá áéôßá ôçò õðïãïíéìüôçôáò ðïõ ïöåßëåôáé óå ðñï÷ùñçìÝíá óôÜäéá åíäïìçôñßùóçò åßíáé ç ïõëþäçò áðüöñáîç ôùí óáëðßããùí êáé ç äçìéïõñãßá óõìöýóåùí. Ïé óõìöýóåéò áõôÝò åßíáé äõíáôüí íá åìðïäßóïõí ôï ùÜñéï íá óõíáíôçèåß ìå ôï óðåñìáôïæùÜñéï Þ íá åìðïäßóïõí ôï ãïíéìïðïéçìÝíï ùÜñéï íá áêïëïõèÞóåé ôç öõóéïëïãéêÞ ôïõ ðïñåßá ðñïò ôçí ìÞôñá, ìå áðïôÝëåóìá íá ðñïêáëåßôáé ìåñéêÝò öïñÝò åîùìÞôñéá êýçóç. Ìßá Üëëç èåùñßá ðïõ óõíäÝåé ôçí õðïãïíéìüôçôá ìå ôçí Þðéá åíäïìçôñßùóç åßíáé áõôÞ ôçò áõôïÜíïóçò áíôßäñáóçò. Ðéóôåýåôáé üôé o éóôüò åíäïìçôñßïõ ðïõ åõñßóêåôáé åêôüò ôçò ìÞôñáò, èåùñåßôáé áðü ôïí ïñãáíéóìü ôçò ãõíáßêáò óáí îÝíï óþìá ðïõ ðñïóðáèþíôáò íá ôï áðïìáêñýíåé åíåñãïðïéåß åéäéêÞ áìõíôéêÞ áíôßäñáóç ç ïðïßá ìðïñåß íá åðçñåÜæåé ôá ùÜñéá êáé ôá óðåñìáôïæùÜñéá. Ìßá Üëëç èåùñßá âáóßæåôáé óôï ãåãïíüò üôé ïé ãõíáßêåò ìå åíäïìçôñßùóç Ý÷ïõí ðåñéóóüôåñï ðåñéôïíáúêü õãñü êáé õøçëüôåñá ðïóïóôÜ ðñïóôáãëáäéíþí. Ç áõîçìÝíç ðáñáãùãÞ ðñïóôáãëáäßíçò åßíáé äõíáôüí íá åðçñåÜóåé ôç öõóéïëïãéêÞ ëåéôïõñãßá ôùí óáëðßããùí, åìðïäßæïíôáò Ýôóé ôç öõóéïëïãéêÞ ìåôáöïñÜ ôïõ ùáñßïõ êáé ôïõ óðåñìáôïæùáñßïõ áðü ôéò óÜëðéããåò ðñïò ôç ìÞôñá. 45

Óõìðôþìáôá: Ãõíáßêåò ìå åíäïìçôñßùóç óõ÷íÜ, áëëÜ ü÷é ðÜíôá, ìðïñåß íá åìöáíßóïõí Ýíá Þ ðåñéóóüôåñá áðü ôá áêüëïõèá óõìðôþìáôá: Äõóìçíüññïéá (ðüíïò êáôÜ ôçí Ýììçíï ñýóç), Äõóðáñåýíéá (ðüíïò êáôÜ ôç óåîïõáëéêÞ åðáöÞ), Äéáôáñá÷Ýò êýêëïõ, ÊïëðéêÞ áéìüññïéá. ¸íá ðïóïóôü 30% ôùí ãõíáéêþí ìå åíäïìçôñßùóç äåí Ý÷ïõí êáíÝíá Üëëï óýìðôùìá åêôüò áðü ôçí õðïãïíéìüôçôá.

ÄéÜãíùóç: Ç äéÜãíùóç ôçò åíäïìçôñßùóçò ãßíåôáé ìå Ýíá óõíäõáóìü åîåôÜóåùí ðïõ ðåñéëáìâÜíåé: ËåðôïìåñÝò éóôïñéêü ôùí óõìðôùìÜôùí êáé ôïõ åììçíïññõóéáêïý êýêëïõ ôçò áóèåíïýò, ãõíáéêïëïãéêÞ åîÝôáóç, ëáðáñïóêüðçóç ãéá íá åëåã÷èïýí ç ðåñéôïíáúêÞ êïéëüôçôá, ïé ùïèÞêåò, ïé óÜëðéããåò. Ç åíäïìçôñßùóç äåí ðñÝðåé íá áðïêëåßåôáé áí äåí Ý÷åé ãßíåé ëáðáñïóêüðçóç. Óå ìåñéêÝò ðåñéðôþóåéò, åíäïìçôñßùìá óôçí ùïèÞêç åßíáé äõíáôü íá äéáãíùóèåß êáé ìå êïëðéêü õðåñç÷ïãñÜöçìá.

Ç Þðéá åíäïìçôñßùóç äåí åìöáíßæåé ïõëþäç éóôü óôéò óÜëðéããåò êáé ôéò ùïèÞêåò, áëëÜ ëßãåò åóôßåò åíäïìçôñßùóçò óôéò ùïèÞêåò êáé äéÜóðáñôåò âëÜâåò óôçí ðýåëï.

Ç ìÝôñéá åíäïìçôñßùóç åìöáíßæåé åóôßåò 46

åíäïìçôñßùóçò óôç ìßá Þ êáé óôéò äýï ùïèÞêåò ðïõ óõíïäåýïíôáé ìå óõìöýóåéò.

Ç óïâáñÞ åíäïìçôñßùóç ðåñéëáìâÜíåé ìåãÜëåò åóôßåò åíäïìçôñßùóçò óôéò ùïèÞêåò ìå óõìöýóåéò ðïõ óõãêïëëïýí ôéò óÜëðéããåò ìå ôéò ùïèÞêåò. Óå ìåñéêÝò ðåñéðôþóåéò åßíáé äõíáôüí íá ðáñáôçñçèïýí åêôåôáìÝíåò åóôßåò åíäïìçôñßùóçò óôï Ýíôåñï êáé óôï ïõñïðïéçôéêü óýóôçìá. Óå ìåñéêÝò ãõíáßêåò ìå åíäïìçôñßùóç õðÜñ÷åé ìßá áýîçóç ôçò ôéìÞò ôïõ äåßêôç CA-125 óôï áßìá. Ï Ýëåã÷ïò áõôüò åßíáé åðßóçò ÷ñÞóéìïò óôçí

Åíäïìçôñßùóç

ðáñáêïëïýèçóç ãéá ðéèáíÞ õðïôñïðÞ ôçò åíäïìçôñßùóçò ìåôÜ áðü ÷åéñïõñãéêÞ Þ öáñìáêåõôéêÞ èåñáðåßá.

Èåñáðåßá åíäïìçôñßùóçò: Ïé ãõíáßêåò ðïõ åðéèõìïýí ôçí åãêõìïóýíç, ç èåñáðåßá Ý÷åé äýï óôü÷ïõò:

„ Ôçí äéÜíïéîç ôùí óáëðßããùí áðü ôéò óõìöýóåéò ðïõ ßóùò åðçñåÜæïõí ôç óýëëçøç, ôç ãïíéìïðïßçóç êáé ôçí ðñïþèçóç ôïõ ãïíéìïðïéçìÝíïõ ùáñßïõ êáôÜ ìÞêïò ôùí óáëðßããùí

ëáðáñïôïìßá Þ ëáðáñïóêüðçóç. Óôç ëáðáñïóêüðçóç ãßíåôáé ìßá ìéêñÞ ôïìÞ ÷áìçëÜ óôç êïéëéÜ êáé ìå ìéêñï÷åéñïõñãéêÞ, Þ ìå LASER, áöáéñïýíôáé ïé óõìöýóåéò êáé áðïêáèßóôáíôáé ôá üñãáíá ôçò ðõÝëïõ óôç öõóéïëïãéêÞ ôïõò êáôÜóôáóç. Ç ëáðáñïôïìßá åßíáé áñêåôÜ ìåãÜëç åðÝìâáóç êáé ÷ñåéÜæïíôáé 2-3 åâäïìÜäåò ãéá ðëÞñç áíÜññùóç. Ìåñéêïß ãéáôñïß óõíäõÜæïõí ôç ÷åéñïõñãéêÞ åðÝìâáóç êáé ôçí ïñìïíéêÞ èåñáðåßá ãéá ôçí êáôáóôïëÞ ôùí åíäïìçôñéùóéêþí åìöõôåõìÜôùí. Óõíçèßæåôáé ç ÷ñÞóç öáñìÜêùí ãéá ôçí êáôáóôïëÞ ôçò ùïèõëáêéïññçîßáò ðñéí áðü ôï ÷åéñïõñãåßï. ÕðÜñ÷ïõí äéÜöïñá öÜñìáêá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ôïí Ýëåã÷ï ôçò åíäïìçôñßùóçò. Ìßá ðáëéÜ áãùãÞ ðåñéëÜìâáíå ôç óõíå÷Þ ÷ïñÞãçóç áíôéóõëëçðôéêþí ÷áðéþí ãéá 9 12 ìÞíåò þóôå íá åìðïäßóïõí ôç ãõíáßêá íá Ý÷åé ùïèõëáêéïññçîßá Þ Ýììçíï ñýóç. ¢ëëåò ïñìïíéêÝò èåñáðåßåò ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôçò åíäïìçôñßùóçò ðåñéëáìâÜíïõí ôç ÷ñÞóç ôïõ danazol êáé GnRH áãùíéóôþí. Ôï danazol åìöáíßóôçêå ôï 1971, áëëÜ äåí ÷ñçóéìïðïéåßôáé ðïëý óÞìåñá. Ðñüêåéôáé ãéá óõíèåôéêÞ áíäñéêÞ ïñìüíç ðïõ åíÝ÷åôáé óôçí Ýêêñéóç ôùí ïñìïíþí FSH êáé LH áðü ôçí õðüöõóç ìå áðïôÝëåóìá ôçí ðáýóç ôçò åììÞíïõ ñýóåùò. Ç ïñìïíéêÞ èåñáðåßá ìå GnRH áãùíéóôÝò, ç ðëÝïí óõ÷íÞ óÞìåñá, ìåéþíåé ôá åðßðåäá ôùí ïñìïíþí FSH, LH êáé ïéóôñïãüíùí ìå áðïôÝëåóìá ôçí áðïõóßá ôçò ùïèõëáêéïññçîßáò êáé ôçò åììÞíïõ ñýóåùò êáé ÷ïñçãïýíôáé óå ìçíéáßåò Þ ôñéìçíéáßåò åíÝóéìåò äüóåéò ãéá 4-8 ìÞíåò

„ Ôçí ðáñáêïëïýèçóç ôçò íüóïõ êáé ôïí Ýëåã÷ü ôçò åëáôôþíïíôáò ôçí ïñìïíéêÞ äéÝãåñóç þóôå íá ìçí åîáðëùèåß ç åíäïìçôñßùóç êáé ðñïêáëÝóåé ðåñéóóüôåñç âëÜâç. Ç èåñáðåßá ãéá ôç äéÜíïéîç ôùí óáëðßããùí, ôçí áöáßñåóç ôùí óõìöýóåùí êáèþò êáé ôùí åìöõôåõìÜôùí ôçò åíäïìçôñßùóçò ãßíåôáé ìå 47

EÎÅÑÅÕÍÙÍÔÁÓ

ôéò äõíáôüôçôÝò ôïõ Ïé ãïíåßò ðñïåôïéìÜæïíôáé ãéá ôá ðñþôá âÞìáôá ôïõ ìùñïý ôïõò êáé üôáí áñãÞóïõí íá ðåñðáôÞóïõí áíçóõ÷ïýí!

50

Ðüôå èá ðåñðáôÞóåé ôï ðáéäß ìïõ; Ôï ìùñÜêé óáò Ýóâçóå ôï ðñþôï ôïõ êåñÜêéá êáé áêüìá äåí Ý÷åé ðåñðáôÞóåé; ÓêÝöôåóôå ðþò ãéá áõôü ôï ëüãï ßóùò ôï ðáéäÜêé óáò íá ìçí åßíáé ôüóï Ýîõðíï;

Ç Óïöïýëá, ç êüñç ôçò ößëçò óáò, "ôñÝ÷åé" üðùò ëÝåé ðåñÞöáíá ç ìáìÜ ôçò áðü 10 ìçíþí; Ìçí äßíåôå óçìáóßá óôá ëåãüìåíá êáé óôéò åìðåéñßåò óõããåíþí êáé ößëùí. Ôï ðüôå Ýíá ðáéäÜêé èá êÜíåé ôï èñõëéêü ðñþôï ôïõ âÞìá äåí óõíäÝåôáé ïýôå ìå ôçí åîõðíÜäá ïýôå ìå ôï âÜñïò Þ ôï ýøïò ôïõ ïýôå ìå ôï ðüóç âïÞèåéá äÝ÷åôáé áðü ôïõò ãïíåßò ôïõ.

Ç ìïíáäéêüôçôá: Ôï êÜèå ðáéäß Ý÷åé ôï äéêü ôïõ ÷ñïíïäéÜãñáììá. Óýìöùíá ìå ôïõò åéäéêïýò êÜèå ðáéäéêü îåêßíçìá åßíáé ìïíáäéêü. Ïé óôáôéóôéêÝò ëÝíå ðþò Ýíá ðáéäÜêé êÜíåé ôá ðñþôá ôïõ äåéëÜ âÞìáôá ìåôáîý ôïõ 12ïõ êáé 14ïõ ìÞíá ôçò æùÞò ôïõ, áëëÜ õðÜñ÷ïõí ìåãÜëåò äéáöïñïðïéÞóåéò áðü ðáéäß óå ðáéäß. Áí üìùò, ôï äéêü óáò ðáéäß êáèõóôåñåß ìçí áíçóõ÷Þóåôå! ÐïëëÜ, áðïëýôùò öõóéïëïãéêÜ êáé õãéÞ ðáéäéÜ ðåñðáôïýí êáôÜ ôïí 16ï ìå 19ï ìÞíá. ¢ëëá, ðÜëé, ðáéäÜêéá ðåñðáôïýí ðïëý íùñßôåñá êáé Üëëá ðïëý áñãüôåñá áêüìá êáé ãýñù óôïõò 21 ìÞíåò ôçò æùÞò ôïõò!

Ðþò ìðïñïýìå íá ôá âïçèÞóïõìå; Ëßãá ðñÜãìáôá ìðïñåß íá êÜíåé Ýíáò ãïíéüò ãéá íá âïçèÞóåé ôï ìùñÜêé ôïõ íá ðåñðáôÞóåé ðéï ãñÞãïñá. Ôï óçìáíôéêü åßíáé íá ôï åíèáññýíåôå êáé íá ôï åðáéíåßôå. ¢ëëùóôå, êáé ôï ßäéï ÷áßñåôáé ìå ôçí ðñüïäü ôïõ êáé áíõðïìïíåß íá óçêùèåß óôá ðïäáñÜêéá ôïõ ãéá íá åîåñåõíÞóåé üëï ôïõ ôï óðßôé!

ÐñÝðåé, ðÜíôùò, íá ãíùñßæåôå üôé åíþ äåí õðÜñ÷ïõí ôñüðïé íá åðéóðåýóåôå ôï ðåñðÜôçìá, õðÜñ÷ïõí ùóôüóï "åîùôåñéêïß" ðáñÜãïíôåò ðïõ ìðïñïýí íá ôï åðéâñáäýíïõí. Ãéá ðáñÜäåéãìá, üôáí Ýíá ðáéäÜêé ìðïõóïõëÜåé ðïëý êáëÜ êáé Ý÷åé ãßíåé "åîðÝñ" óôï óõãêåêñéìÝíï "Üèëçìá", åßíáé ðïëý ðéèáíü íá åßíáé éêáíïðïéçìÝíï ìå áõôü êáé íá ìçí Ý÷åé ìåãÜëç äéÜèåóç ãéá Üëëá "ñåêüñ"! Áõôü, ðÜíôùò, äéáñêåß ãéá êÜðïéï äéÜóôçìá êáé ôåëéêÜ ôï ðáéäÜêé èá äïêéìÜóåé êáé íá ðåñðáôÞóåé. Åðßóçò, ðñïóðáèÞóôå íá ìçí ìðïõêþíåôå ôï ðáéäß óáò óôï öáãçôü óôçí ðñï-ðåñðáôÞìáôïò çëéêßá. Ôï åðéðëÝïí âÜñïò, ðïõ óõóóùñåýåôáé óôï

51

Ìçí áíçóõ÷åßôå êáé êõñßùò… ìçí âéÜæåóôå! Ôá ðéï ðïëëÜ ðáéäÜêéá Ý÷ïõí ïðùóäÞðïôå ðåñðáôÞóåé ìÝ÷ñé ôïí 18ï ìÞíá. Áí ðáñüëá áõôÜ ôï ðáéäß óáò äåí Ý÷åé êáôáöÝñåé íá åðéôý÷åé êáé áõôüí ôïí óôü÷ï ìÝ÷ñé ôç óõìðëÞñùóç ôùí 2 åôþí, óõìâïõëåõôåßôå êáé ôïí ðáéäßáôñü óáò.

áäýíáìï áêüìá óùìáôÜêé ôïõ êáé åìðïäßæåé ôï ìùñü óáò íá âñåé ôçí éóïññïðßá óôï óþìá ôïõ êáé íá óôáèåß äõíáôÜ óôá ðïäáñÜêéá ôïõ. Íá èõìÜóôå, ùóôüóï, üôé åêôüò áðü ôçí åíèÜññõíóç äåí õðÜñ÷ïõí Üëëåò ïõóéáóôéêÝò óõìâïõëÝò ãéá Ýíáí ãïíéü, ðïõ èá âïçèÞóïõí íá áëëÜîåé ôï ÷ñïíïäéÜãñáììá ðåñðáôÞìáôïò ôïõ ðáéäéïý. Ôï ðáéäÜêé óáò äåí ÷ñåéÜæåôáé ìáèÞìáôá, ïýôå êÜðïéïõ åßäïõò ðñïðüíçóç. Äåí ÷ñåéÜæåôáé, åðßóçò, êáíÝíá õðåñóýã÷ñïíï ìç÷áíéêü âïÞèçìá, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá, ôéò óôñÜôåò. Ç íÝá åðéóôçìïíéêÞ Üðïøç åðéâÜëëåé íá ëÝìå "ü÷é" óôéò óôñÜôåò. Óýìöùíá ìå Ýñåõíåò, áðïäåß÷ôçêå üôé ç óôñÜôá äåí âïçèÜåé Ýíá âñÝöïò íá ðåñðáôÞóåé ãñçãïñüôåñá, áíôßèåôá ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé óïâáñÜ áôõ÷Þìáôá, üðùò ð.÷. ðôþóç áðü óêÜëá, ôñáõìáôéóìü êáôÜ ôçí ðåñéöïñÜ ôïõ ìÝóá óôï óðßôé, áíÜìåóá áðü Ýðéðëá, êëð. Åðßóçò, ôï ìùñü "êáêïìáèáßíåé" êáèéóìÝíï óôçí óôñÜôá êáé áñãåß íá ðåñðáôÞóåé!

ÐåñðÜôçìá: Ï äñüìïò ðñïò ôçí áíåîáñôçóßá ôïõ! 52

Ôï ðåñðÜôçìá åßíáé Ýíá óçìåßï - óôáèìüò óôçí

åîÝëéîç åíüò ðáéäéïý. Åêåß ðïõ ôï âëÝðåôå íá ìåôáêéíåßôáé êñáôþíôáò ôï ôñáðåæÜêé ôïõ óáëïíéïý Þ ôïí êáíáðÝ, åêåß êÜíåé äýï áâÝâáéá âçìáôÜêéá êáé ðÝöôåé óôçí áãêáëéÜ óáò. ÁõôÜ ôá ðñþôá âÞìáôá óçìáôïäïôïýí êáé ôçí áñ÷Þ ôçò áíåîáñôçóßáò ôïõ, êáèþò ðëÝïí Ý÷åé ôï èÜññïò êáé ôç äýíáìç íá áöÞóåé ãéá ðÜíôá ðßóù ôïõ ôç âñåöéêÞ -áðüëõôá åîáñôçìÝíç áðü åóÜòçëéêßá êáé åôïéìÜæåôáé ãéá ôéò ìåãÜëåò åîåñåõíÞóåéò ôçò õðüëïéðçò æùÞò ôïõ.

Ç åîÝëéîç ôçò áíÜðôõîÞò ôïõ ìÝ÷ñé ôç óôéãìÞ ðïõ èá ðåñðáôÞóåé ÊáôÜ ôïí ðñþôï ÷ñüíï ôçò æùÞò ôïõ ôï ðáéäÜêé óáò ãõìíÜæåé ôïõò ìõò ôïõ êáé ìáèáßíåé íá óõã÷ñïíßæåé ôéò êéíÞóåéò ôïõ. „ Ãýñù óôïõò 6 ìÞíåò ìáèáßíåé íá óôñéöïãõñßæåé ôï óþìá ôïõ êáé íá êÜèåôáé. „ Ãýñù óôïõò 8 ìÞíåò áñ÷ßæåé íá ìðïõóïõëÜåé êáé íá óçêþíåôáé äéóôáêôéêÜ üñèéï, Þ ôïõëÜ÷éóôïí íá ðñïóðáèåß! Åðßóçò, èá ðñïóðáèåß íá óôÝêåôáé. ¼ñèéï, óôçñéæüìåíï óôá Ýðéðëá ôïõ óðéôéïý, ôá ïðïßá èá ðñÝðåé íá åßíáé óôáèåñÜ þóôå íá êñáôïýí ôï âÜñïò ôïõ êáé íá ìçí õðÜñîåé êßíäõíïò ðôþóçò ôïõ. „ Áðü åêåß êáé ðÝñá, åîáñôÜôáé êáèáñÜ áðü ôçí åðéèõìßá ôïõ íá ðåñðáôÞóåé êáé ôçí åìðéóôïóýíç óôïí åáõôü ôïõ êáé ôéò éêáíüôçôÝò ôïõ, áëëÜ êáé óôçí êáëÞ éóïññïðßá ôïõ óþìáôüò ôïõ.

ò æùÞò ôïõ, ôá ðïäáñÜêéá Ôïõò ðñþôïõò ìÞíåò ôç í åßíáé áñêåôÜ ôïõ íåïãÝííçôïý óáò äå ïõí ôï âÜñïò äõíáôÜ ãéá íá õðïóôçñßî Üôå üñèéï ôïõ. ¼ôáí, üìùò, ôï êñáô èá êáôáöÝñåé áðü ôéò ìáó÷áëßôóåò ôïõ, ñÜêéá ôïõ êáé íá íá áêïõìðÞóåé ôá ðïäá Ý÷åé ðñïò ôá êÜôù, óðñþîåé ìå üóç äýíáìç íåé ôá ðñþôá ôïõ óáí íá ðñïóðáèåß íá êÜ óõíáñðáóôéêÞ êßíçóç âÞìáôá. ÁõôÞ åßíáé ìéá ï ìÞíåò. Ïé ðïõ äéáñêåß ìüëéò ãéá äõ ïíôáé êéíÞóåéò áõôÝò èá åîåëßóó ôïõò 5 ìÞíåò ìÝ÷ñé íá óõìðëçñþóåé èá áñ÷ßóåé çëéêßáò ôïõ. ÓéãÜ - óéãÜ, ìç êáé ìå íá ÷ïñïðçäÜåé ìå äýíá ôï êñáôÜôå üñèéï ñõèìéêÝò êéíÞóåéò üôáí óáò. Áñãüôåñá, èá íá áêïõìðÜåé óôá ðüäéá ìá ôïõ, íá áñ÷ßæåé íá óôñßâåé ôï óþ áíáêÜèåôáé êáé íá ìðïõóïõëÜåé.

¼ôáí ðëÝïí èá íéþèåé óßãïõñï ãéá ôçí üñèéá óôÜóç ôïõ êáé èá âëÝðåé ôçí éêáíüôçôÜ ôïõ íá éóïññïðåß íá ôåëåéïðïéåßôáé, ôüôå

Ðüôå èá ðåñðáôÞóåé ôï ðáéäß ìïõ; èá áñ÷ßóåé íá êÜíåé äåéëÜ - äåéëÜ ôá ðñþôá ôïõ âÞìáôá, ðçãáßíïíôáò áðü Ýðéðëï óå Ýðéðëü! Íá èõìÜóôå íá ôïõ öïñÜôå ôá ðáðïõôóÜêéá ôïõ ãéá íá ôï äéåõêïëýíåôå óôá âÞìáôÜ ôïõ êáé ãéá íá áðïöåõ÷èåß ï êßíäõíïò ãëéóôñÞìáôïò. Êáèþò èá ìðïñåß íá óôÝêåôáé ÷ùñßò âïÞèåéá, èá êáôáöÝñåé íá êÜíåé êáé Üëëåò êéíÞóåéò, üðùò, ð.÷. íá óêýâåé ãéá íá ðéÜóåé ðáé÷íßäéá áðü êÜôù, Þ üôé Üëëï ôïõ ôñáâÜåé ôçí ðåñéÝñãåéá. Áêüìá, èá ðñïóðáèåß íá ìåôáöÝñåé ìéêñÜ, åëáöñÜ ðñÜãìáôá óõíäõÜæïíôáò ôçí êßíçóç ìå ôçí éóïññïðßá êáé ôï êïõâÜëçìá, ðïëõóýíèåôåò åíÝñãåéåò ãéá Ýíá ìéêñü ðáéäß! ÌåôÜ ôïí 9ï ìå 10ï ìÞíá, ôï ìùñÜêé óáò áñ÷ßæåé íá îåêáèáñßæåé ìéá ëåéôïõñãßá ðïõ óå åìÜò ôïõò åíÞëéêåò öáßíåôáé ôñïìåñÜ åýêïëç êáé Üêïðç, áëëÜ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ðïëý äýóêïëç: ôï ëýãéóìá ôùí ãïíÜôùí êáé ôï êÜèéóìá áðü üñèéá óôÜóç. ÌÝ÷ñé ôïí 11ï ìÞíá êáé áöïý èá Ý÷åé óêïíôÜøåé óå üëá ôá ðéèáíÜ óçìåßá ìÝóá óôï óðßôé óáò, èá ìðïñåß íá óôÝêåôáé ìüíï ôïõ. ºóùò, íá ìðïñåß íá êÜíåé ìåñéêÜ âçìáôÜêéá êñáôþíôáò ôï ÷Ýñé óáò. Ôá ðñþôá ôïõ âÞìáôá ïëïìüíá÷ï èá ôá êÜíåé ìåñéêÝò åâäïìÜäåò áñãüôåñá, êáé óõíÞèùò óôéò ìýôåò ôùí ðïäéþí êáé ìå ôá ðÝëìáôá óôñáììÝíá ðñïò ôá Ýîù.

Ôï ðåñðÜôçìá åßíáé ìéá öõóéêÞ ëåéôïõñãßá ðïõ äåí Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôï ðüóï ãñÞãïñá ðåñðÜôçóå ôï ðáéäÜêé ôçò ãåéôüíéóóáò Þ ôçò óõíáäÝëöïõ óôï ãñáöåßï, ïýôå ìå ôï áí ôï ðáéäß óáò åßíáé áãïñÜêé Þ êïñéôóÜêé. ÕÐÏÌÏÍÇ! Óôïõò 13 ìÞíåò ôá ðåñéóóüôåñá ðáéäéÜ áñ÷ßæïõí íá ðåñðáôÜíå ìüíá ôïõò. Áí óå áõôÞ ôçí çëéêßá ôï ðáéäÜêé óáò áêüìá ìðïõóïõëÜåé áõôü áðëÜ óçìáßíåé üôé ÷ñåéÜæåôáé ëßãï áêüìá ÷ñüíï. 53

ìùñü êëáßåé, ï óýæõãïò

Ôï

óõã÷ýæåôáé! Ôé êÜíïõí ïé ößëåò áëëÜ êáé ïé ößëïé ìáò ãéá íá ôï áíôéìåôùðßóïõí;

ÄéáâÜóôå ôç óõìâïõëÞ ôïõò! Ï åñ÷ïìüò ôïõ íåïãÝííçôïõ óôï óðßôé êáé ïé ðñþôåò ìÝñåò ìáæß ôïõ, áðïôåëïýí ãéá êÜèå ãïíéü ôéò ðéï üìïñöåò áíáìíÞóåéò... Ôá ðñÜãìáôá, üìùò, ðáýïõí íá åßíáé ôüóï ñüäéíá üôáí ôá õðåñåõáßóèçôá áõôéÜ ôïõ óõæýãïõ äåí áíôÝ÷ïõí Üëëï ôï êëÜìá ôïõ ìùñïý! ÓõãêáôáëÝãåóôå êáé åóåßò óå áõôÞ ôçí êáôçãïñßá; ÇñåìÞóôå... Ãéá áêüìç ìéá öïñÜ, ïé ößëïé ìáò ðñïôåßíïõí ôç äéêÞ ôïõò ëýóç ðïõ ìðïñåß íá âïëÝøåé êáèåìßá áðü åóÜò!

Ó' áõôÞí ôçí ðåñßðôùóç, èá åðéêåíôñùíüìïõí óôï íá çñåìÞóù ôï ìùñü. Óôç óõíÝ÷åéá, èá Ýäåé÷íá óôï óýæõãü ìïõ üôé áõôü ðïõ êÜíåé äéáôáñÜóóåé ôï äåóìü ìå åìÝíá êáé ôï ìùñü ìáò. ¼ôáí Ýíáò Üíôñáò êáé ìéá ãõíáßêá áðïöáóßæïõí íá êÜíïõí ðáéäß, ðñÝðåé íá åßíáé ÊÁÉ ÏÉ ÄÕÏ Ýôïéìïé ãéá ôá êáëÜ êáé ôá êáêÜ... Ãéá ôá åýêïëá áëëÜ êáé ãéá ôá äýóêïëá! Ï Üíôñáò óáò äåí Ý÷åé ôï ðåñéèþñéï íá öÝñåôáé óáí ìùñü. ¸íá óáò öôÜíåé ãéá ôþñá! Åãþ èá ôïõ Ýëåãá íá ùñéìÜóåé Þ íá öýãåé! Ôï óðßôé Ý÷åé ÷þñï ìüíï ãéá Ýíá ìùñü! Âáëåíôßíá 54

êáôÜóôáóç. Ôï óôÜäéï ôïõ êëÜìáôïò èá ðåñÜóåé ãñÞãïñá êáé üëá èá ãßíïõí ìéá ÷áñÜ. ¼óåò öïñÝò åßðá óôïí Üíôñá ìïõ íá âãåé íá êÜíåé ìéá âüëôá ìüíïò ôïõ Þ ëßãç ãõìíáóôéêÞ, åßäá üôé ôïí âïÞèçóå ðïëý. Íïìßæù ðùò ïé Üíôñåò ÷ñåéÜæïíôáé áðëþò ëßãç åêôüíùóç, áëëéþò ôñåëáßíïíôáé. ÕðïìïíÞ êáé ìüíï õðïìïíÞ! ÃñÞãïñá üëá èá ðåñÜóïõí! ¸ëåíá

ÅìÝíá ìå åíï÷ëåß ôï ãåãïíüò üôé ïé Üíôñåò áõôïß âëÝðïõí ôá ìùñÜ óáí ðñÜãìáôá, ü÷é óáí áíèñþðïõò. Åãþ ôïõ ëÝù üôé ôá ìùñÜ ôïõ äåí êëáßíå ãéá íá ôïí íåõñéÜóïõí, áëëÜ ãéáôß èÝëïõí êÜôé áðü åìÜò. Íïìßæù ðùò óå áõôÞí ôçí ðåñßðôùóç õðÜñ÷åé ðñüâëçìá óôçí ïéêïãÝíåéá êáé ç ãõíáßêá ðñÝðåé íá óõìâïõëåýåôáé êÜðïéïí øõ÷ïëüãï ðñéí ðëçãùèïýí ôá ðáéäéÜ óõíáéóèçìáôéêÜ Þ óùìáôéêÜ. Ïé Üíôñåò áõôïß öáßíåôáé ðþò äåí èÝëïõí íá äåèïýí êáèüëïõ ìå ôá ðáéäéÜ ôïõò! ÊÝëëõ

Ç ìáìÜ åßíáé óõíÞèùò áõôÞ ðïõ ôñÝ÷åé ðñþôç üôáí êëáßåé ôï ìùñü. Äåßîôå óôïí ìðáìðÜ ôé ÷ñåéÜæåóôå ãéá íá ìçí ôñåëáèåßôå üëïé ìáæß! Ïé ðåñéóóüôåñïé Üíäñåò åßíáé ëéãüôåñï áíåêôéêïß óôï êëÜìá êáé ôá ðáñáôïýí åýêïëá ãéáôß åßóôå åóåßò åêåß. Ìç íïìßæåôå üôé áðïöåýãïõí íá áó÷ïëçèïýí… áðëÜ äåí óõíåéäçôïðïéïýí ðüóï êïõñáóìÝíç åßóôå, áöïý êáé åóåßò äåí ôïõò ôï äåß÷íåôå Þ äåí ôïõò ôï ëÝôå! Èõìçèåßôå ðùò ïé Üíäñåò äõóêïëåýïíôáé ìåñéêÝò öïñÝò íá ìáò "äéáâÜóïõí" êé Ýôóé Ý÷ïõí ëéãüôåñç õðïìïíÞ ìå ôï ìùñü. Áðëþò åðéêïéíùíÞóôå. Èá åîáöáíéóôåß ôï åðéðëÝïí óôñåò áí ðåßôå óôï óýæõãï üôé èÝëåôå íá áíáëÜâåé êé åêåßíïò ôï ìùñü ìéá-äõï öïñÝò ìÝóá óôç ìÝñá

Ï óýæõãüò ìïõ ðÝñáóå ôï ßäéï ìå ôïí ôñß÷ñïíï ãéï ìáò üôáí Þôáí ìùñü. Ôþñá, ôï ðáéäß áõôü åßíáé ôï öùò óôç æùÞ ôïõ! ÓÞìåñá, Ý÷ïõìå äßäõìá äýï ìçíþí ðïõ ôïí åíï÷ëïýí ìå ôï êëÜìá ôïõò. Áò åßìáóôå åéëéêñéíåßò, åßíáé áã÷ùôéêü ãéá üëïõò, áëëÜ ôï êáëü åßíáé üôé ìå ôïí êáéñü êáëõôåñåýåé ç 55

íá âïçèÜù ãéá íá çñåìåß êáé ëßãï ç ãõíáßêá ìïõ. Ìçí åßóôå óêëçñÝò ìáæß ìáò -äåí ôï êÜíïõìå åðßôçäåò… åßíáé åíóôéêôþäçò áíôßäñáóç áí ü÷é üëùí ôüôå ôùí ðåñéóóïôÝñùí áíäñþí óôï óýìðáí! Ãéþñãïò

56

ãéá íá çñåìÞóåôå êáé íá êÜíåôå ôéò õðüëïéðåò äïõëåéÝò. Äåí êÜíåé êáêü ëßãç äéáðñáãìÜôåõóç. Ðåßôå ôïõ üôé èÝëåôå í' áëëÜîåé ðÜíá óôï ìùñü. ÅðåéäÞ üìùò óå êáíÝíáí äåí áñÝóåé íá ãõñíÜåé óðßôé êïõñáóìÝíïò áð' ôç äïõëåéÜ êáé íá íéþèåé ðåñéóóüôåñï óôñåò, áöÞóôå ôïí íá îåêïõñáóôåß ëéãÜêé ðñéí ôïõ æçôÞóåôå âïÞèåéá. Åßíáé ìéá äýóêïëç ðåñßïäïò êáé ãéá ôïõò äõï, ãé' áõôü ðñÝðåé íá öÝñåóôå êáëÜ ï Ýíáò óôïí Üëëïí. ¢ííá

Ï óýæõãüò ìïõ öåñüôáí Ýôóé áêñéâþò. ¼ôáí Ýêëáéãå ôï ìùñü Ýëåãå: "ÐÜñ' ôïí áãêáëéÜ, ìçí ôïí áöÞíåéò íá êëáßåé" Þ áí Þìáóôå Ýôïéìïé íá ðÜìå êÜðïõ üðïõ èá Ýêëáéãå ôï ìùñü, ìïõ Ýëåãå íá ìåßíïõìå óðßôé. Ôïõ õðåíèýìéæá üôé ôá ìùñÜ áõôü êÜíïõí: êëáßíå! Íáé, åßíáé åíï÷ëçôéêü, áëëÜ âåëôéþíåôáé. ×èåò âñÜäõ, êáèþò åðéóôñÝöáìå óôï ôï óðßôé êé Ýêëáéãå ôï ìùñü, ìïõ åßðå üôé ôï óõíÞèéóå ðéá êáé äåí ôïí åêíåõñßæåé ôüóï. Êé åãþ ôïõ åßðá ðùò ÷áßñïìáé ðïëý ãé' áõôü. ÑÝíá

Äåí íïìßæù ðùò ïé ãõíáßêåò êáôáëáâáßíïõí ðüóï åðçñåÜæåé åìÜò, ôïõò Üíäñåò áõôüò ï èüñõâïò êáé ç üëç áíáóôÜôùóç. Óßãïõñá èá ðåßôå ðùò åóåßò ðåñíÜôå ôá äýóêïëá ìå ôç ãÝííá, ôï èçëáóìü, ôçí áëëáãÞ óôï óþìá êáé óôçí øõ÷ïóýíèåóÞ óáò, áëëÜ ï åêíåõñéóìüò óôï êëÜìá åßíáé åíóôéêôþäçò áíôßäñáóç ãéá êÜèå Üíäñá. Åãþ ëáôñåýù ôï ãéï ìïõ, áëëÜ ï Þ÷ïò ôïõ óõíå÷ïýò ôïõ êëÜìáôïò ìå åêíåõñßæåé êáé ìåôÜ áðü äÝêá ëåðôÜ, íéþèù êáôáâåâëçìÝíïò, áíÞìðïñïò êáé ôñïìåñÜ óôñåóáñéóìÝíïò! Åßìáé Üíèñùðïò ðïõ -êáëþò Þ êáêþò- öÝñíù äïõëåéÜ óðßôé êáé äåí ìðïñþ íá óõãêåíôñùèþ ìå ôï êëÜìá ôïõ ìùñïý. Ïýôå êáé ìðïñþ íá ôï âïçèÞóù. Êáé ðéóôÝøôå ìå ðñïóðáèþ

Ï óýæõãüò ìïõ áíôéäñïýóå Ýôóé óôï ðñþôï ìáò ðáéäß (ôþñá Ý÷ïõìå ôñßá). Ôïõ åßðá íá öïñÝóåé ùôïáóðßäåò êáé íá ôñÝ÷åé áìÝóùò ìüëéò áñ÷ßóåé íá êëáßåé ôï ìùñü ãéá íá ìçí ðñïëÜâåé íá êëÜøåé äõíáôÜ. Óå êáíÝíáí äåí áñÝóåé í' áêïýåé Ýíá ìùñü íá êëáßåé, áëëÜ åßíáé êáé êáëÞ äéêáéïëïãßá ãéá í' áðïöýãåé êáíåßò ôï ìùñü. ¿ñåò-þñåò ðéóôåýù üôé ìðïñåß êáé íá æçëåýïõí ôï ìùñü, ãé' áõôü áíôéäñïýí Ýôóé. Ðåßôå ôïõ íá öïñÝóåé ùôïáóðßäåò êáé íá ùñéìÜóåé! Ìçí ôïí áöÞíåôå íá áðïöýãåé ôéò åõèýíåò ôïõ ãéáôß Ý÷åé åõáéóèçóßá óôï èüñõâï! Ðüóï äõíáôÜ áêïýåé åêåßíïò åîÜëëïõ ôçëåüñáóç êáé ñáäéüöùíï, éäßùò üôáí Ý÷åé ðïäüóöáéñï; ÍáôÜóóá

Ôï ìùñü êëáßåé, ï óýæõãïò óõã÷ýæåôáé ðïõ êëáßíå êÜèå öïñÜ. Ïé ðáôåñÜäåò ðñÝðåé íá êáôáëÜâïõí üôé áí êëáßåé ôï ìùñü, ç ìáíïýëá ÷ñåéÜæåôáé âïÞèåéá êáé ðéèáíüôáôá ôï ìùñü èá óôáìáôÞóåé ðéï ãñÞãïñá íá êëáßåé. ÊáëÞ ôý÷ç -áí êáé Ýìáèá üôé ìåñéêÝò öïñÝò êáëýôåñá íá ôá êÜíåéò üëá ìüíïò óïõ ãéáôß ôï íá ëåò óôïí ðáôÝñá íá ùñéìÜóåé êáé íá âïçèÞóåé, óõ÷íÜ êáôáëÞãåé óå ðåñéóóüôåñåò äõóêïëßåò. ËÝíá Äåí êáôáëáâáßíù ãéáôß ïé ößëåò ìáò íïìßæïõí üôé ôï ðñüâëçìá ôï Ý÷åé ï óýæõãïò êáé ðñÝðåé íá ùñéìÜóåé. Ìåñéêïß Üíèñùðïé áðëþò äåí áíôÝ÷ïõí ôçí ðßåóç, üðùò ôï êëÜìá åíüò ìùñïý ìÝóá óôç íý÷ôá. Åãþ ãéá ðáñÜäåéãìá, áíåâÜæù ðßåóç êáé áã÷þíïìáé üôáí ï ãéïò ìïõ êëáßåé óáí ôñåëüò êáé äåí ìðïñþ íá ôïí óôáìáôÞóù. Ìßá ëýóç åßíáé íá âÜëù ìïõóéêÞ ãéá íá êáëýøù ëéãÜêé ôï êëÜìá ôïõ. Ìçí êáôçãïñåßôå ôïõò Üíäñåò ðïõ äåí áíÝ÷ïíôáé ôï êëÜìá. ¸ôóé áíôéäñïýí êáé ìåñéêÝò ãõíáßêåò. ¸ôóé åßíáé ìåñéêïß Üíèñùðïé… Ñüç

Ï Üíäñáò ìïõ ôï ðÞñå áõôü áð' ôïí ðáôÝñá ôïõ ðïõ ìÝíåé êáé åêåßíïò óôï óðßôé ìáò. Äåí ìðïñïýí íá áíå÷ôïýí ïýôå ãéá äåõôåñüëåðôï ôï êëÜìá ôïõ ìùñïý. Êé Ý÷ïõìå äßäõìá, ïðüôå ç êáôÜóôáóç åßíáé äýóêïëç. Ìïõ öùíÜæåé óõíÝ÷åéá ìÝóá óôç íý÷ôá üôé öôáßù åãþ ðïõ êëáßíå. Êáé êáôáëÞãù íá êëáßù êé åãþ êáé íá êïéìÜìáé óôï ðÜôùìá, äßðëá óôçí êïýíéá ôïõò. ¼÷é, äåí åßíáé åýêïëï üôáí äåí óå âïçèÜåé ï óýæõãïò. Åßíáé ðïëý äýóêïëï íá çñåìåßò ìüíç óïõ ôï ìùñü êáé áêüìá ðéï äýóêïëï ôá ìùñÜ

ÅîçãÞóôå ôïõ üôé åßóôå ü,ôé ðïëõôéìüôåñï Ý÷åé ôï ìùñü óôïí êüóìï êáé áí åßóôå êáé ïé äõï êïõñáóìÝíïé, ðïéïò èá áó÷ïëçèåß ìáæß ôïõ; Äåí ìðïñåßôå íá ôï áöÞóåôå íá êëáßåé åðåéäÞ åßóôå êïõñáóìÝíïé. ¼ôáí ï óýæõãïò êÜíåé ìéá äïõëåéÜ ðïõ ôïí ôñåëáßíåé, ìðïñåß íá ôçí ðáñáôÞóåé, ôï ìùñü üìùò äåí ìðïñåßò íá ôï ðáñáôÞóåéò! ÊÜíôå ôïí íá óõíåéäçôïðïéÞóåé üôé ôá ðáéäéÜ ìðïñïýí áí ðÜèïõí ÷åéñüôåñá êáé üôé åßóôå ôõ÷åñïß ðïõ ôç ãëéôþíåôå ìå Ýíá áðëü êëÜìá, üôáí õðÜñ÷ïõí ÷éëéÜäåò ðáéäéÜ óôïí êüóìï ðïõ Ý÷ïõí ðáñÜîåíåò áóèÝíåéåò. ÆçôÞóôå ôïõ íá óêÝöôåôáé èåôéêÜ. Åãþ áõôü êÜíù êÜèå öïñÜ ðïõ ôá ðáéäéÜ ìïõ äåí ìå áöÞíïõí íá êïéìçèþ ôï âñÜäõ. ÓêÝöôïìáé: "ÅíôÜîåé, ôïõëÜ÷éóôïí äåí åßíáé Üññùóôá, ãéáôß áí Þôáí, èá ÷ñåéÜæïíôáí ðïëý ìåãÜëç öñïíôßäá êé åíÝñãåéá". Ôæßíá 57

ÇëéêéáêÞ äéáöïñÜ óå áäÝñöéá

Ðùò åðçñåÜæïõí ôéò ïéêïãÝíåéåò 58

áöïñÜ ÕðÜñ÷åé "êáôÜëëçëç" äé

çëéêßáò;

ãêåêñéìÝíç "êáôÜëëçëç" Äåí õðÜñ÷åé êÜðïéá óõ ðïõ ìðïñåß íá äéáöïñÜ çëéêßáò, ðáñüëï õ óôçí ïéêïãÝíåéÜ óáò ðï õðÜñ÷ïõí ðåñéðôþóåéò óõíåôü íá ðåñéìÝíåôå óçìáßíïõí üôé åßíáé ðéï ðñéí äïêéìÜóåôå íá ëéãüôåñï Þ ðåñéóóüôåñï . Ãéá ðáñÜäåéãìá, áí êÜíåôå áêüìá Ýíá ðáéäß üôçôÜ óáò, Þ áí Ýðñåðå áíçóõ÷åßôå ãéá ôç ãïíéì éñü ðñéí óõëëÜâåôå ôï íá ðåñéìÝíåôå áñêåôü êá ç Ý÷åôå, Þ áí åßóôå ðÜíù ðáéäß Þ ôá ðáéäéÜ ðïõ Þä ðïôå áðü áõôÝò ôéò áðü 35 åôþí. Óå ïðïéáäÞ í íéþèåôå üôé ï ÷ñüíïò äå ðåñéðôþóåéò, ìðïñåß íá é üôé ðñÝðåé íá åßíáé ìå ôï ìÝñïò óáò, êá , áí åßóôå âéáóôåßôå. Áðü ôçí Üëëç é óôç äåêáåôßá ôùí åßêïó êáé Ý÷åôå äßäõìá ðáéäéÜ íçðéáêÞò çëéêßáò, åßíáé ðïëý ëïãéêü íá èÝëåôå íá êáèõóôåñÞóåôå ôçí óýëëçøç åíüò ôñßôïõ ðáéäéïý.

Óôçí ïõóßá äåí õð Üñ÷åé ìéá ìáãéêÞ äéáöïñ Ü çëéêßáò ðïõ êÜíå é ðéï åýêïëç êáé êá ëýôåñç ôç æùÞ óá ò. Ê Üè å çëéêéáêÞ äéáöïñÜ Ý÷åé ôá ðë åïíåêôÞìáôá êáé ôá ìå éï íåêôÞìáôÜ ôçò, êáé ïé ðáñÜãïíôåò ôçò ðñïóùðéêüôçôá ò óç ìá ßíïõí üôé áõôü ðïõ ìðïñåß íá ëåéô ïõñãåß êáëÜ óå ìé á ïé êï ãÝ íåéá, ìðïñåß íá ìçí Ý÷åé åðéôõ÷ ßá óå êÜðïéá Üëëç . Ãé á ðá ñÜäåéãìá, êÜðïéïé ãïíåßò ëÝ íå üôé åðåéäÞ ôá ðá éä éÜ ôï õò Ý÷ïõí ìéêñÞ äéáöïñÜ çëéêßáò, ðáßæïõí ìáæß êáé ôá ðÜíå ðïëý êáëÜ Üëëïé ëÝíå üôé ç ìé , åíþ êñÞ çëéêéáêÞ äéáö ïñ Ü óÞ ìáéíå üôé ìÜëùíáí ãéá ôï ðï éï èá ôñáâïýóå ôç í ðåñéóóüôåñç ðñïóï÷Þ áðü ôïõò ãïíåßò.

59

ÇëéêéáêÞ äéáöïñÜ óå áäÝñöéá

Ôé óçìáßíåé ç ìéêñÞ äéáöïñÜ çëéêßáò;

Äõóêïëßåò. Ìéëþíôáò ãåíéêÜ, üóï ðéï ìéêñÞ äéáöïñÜ çëéêßáò Ý÷ïõí ôá ðáéäéÜ óáò, ôüóï ðéï äýóêïëá èá åßíáé ãéá åóÜò, óôá ðñþôá ÷ñüíéá ôçò æùÞò ôïõò. Áí ç äéáöïñÜ åßíáé ðïëý ìéêñÞ (êÜðïéá æåõãÜñéá êáôáöÝñíïõí íá êÜíïõí ðáéäéÜ ìå äéáöïñÜ ìüíï åíüò ÷ñüíïõ) ìðïñåß íá óáò öáíåß óáí íá Ý÷åôå äßäõìá, ìå üëåò ôéò áðáéôÞóåéò ôùí ìùñþí ôçí ßäéá óôéãìÞ. Ç æùÞ ìðïñåß íá óáò öáíåß ëßãï äýóêïëç ãéá êÜðïéï êáéñü, êáé ðñÜãìáôá üðùò ôï íá âãáßíåôå áðü ôï óðßôé, ôï íá ôáîéäåýåôå êáé íá êïéìÜóôå êáëÜ ôá âñÜäéá, ìðïñåß íá óáò öáíïýí ðïëý äýóêïëá.

¸ëëåéøç áíôáãùíéóìïý. Ç ìéêñÞ çëéêéáêÞ äéáöïñÜ üìùò, ìðïñåß êáé íá óçìáßíåé üôé ôï ðáéäß ðïõ Þäç Ý÷åôå äåí èõìÜôáé ðñáãìáôéêÜ ôç æùÞ ôïõ ÷ùñßò ôï áäåñöÜêé ôïõ, êáé êÜðïéïé ãïíåßò ðéóôåýïõí üôé áõôü ìåéþíåé ôïí áíôáãùíéóìü. Åðßóçò, ðïëëÝò ìáìÜäåò ëÝíå üôé åßíáé åõ÷áñéóôçìÝíåò ðïõ ðåñíÜíå ôá "÷ñüíéá ôçò ðÜíáò" êáé ôá "÷ñüíéá ôïõ Üôóáëïõ öáãçôïý" óõãêåíôñùìÝíá óå ìéá ìéêñÞ ðåñßïäï êáé áðïëáìâÜíïõí ôï óõíáßóèçìá êáèþò ôï ìåãáëýôåñï ðáéäß ìåãáëþíåé êáé öåýãåé ìéá êáé êáëÞ áðü ôéò ðÜíåò, ôá ìðïõêÜëéá, ôï ðïëôþäåò öáãçôü êáé üëåò ôéò ðáãßäåò ôçò âñåöéêÞò çëéêßáò. Ìáêñïðñüèåóìá, ç ìéêñÞ çëéêéáêÞ äéáöïñÜ ìðïñåß íá óçìáßíåé üôé åßíáé ðéï åýêïëï íá äéáóêåäÜæåôå ôá ðáéäéÜ êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí ó÷ïëéêþí äéáêïðþí, ìéáò êáé õðÜñ÷ïõí ìåãáëýôåñåò ðéèáíüôçôåò íá ôïõò áñÝóïõí ôá ßäéá ðñÜãìáôá.

60

ÇëéêéáêÞ äéáöïñÜ óå áäÝñöéá

Ôé óçìáßíåé ç ìåãáëýôåñç äéáöïñÜ çëéêßáò; Ìéá íÝá áñ÷Þ Ìéá ìåãáëýôåñç çëéêéáêÞ äéáöïñÜ ôçò ôÜîçò ôùí ôñéþí Þ ðåñéóóïôÝñùí ÷ñüíùí, óçìáßíåé üôé èá ðñÝðåé êáé ðÜëé íá áñ÷ßóåôå íá öñïíôßæåôå Ýíá ìùñü. Ãéá êÜðïéïõò áíèñþðïõò áõôü åßíáé Ýíá Üìåóï ðëåïíÝêôçìá. Áí óáò áñÝóåé íá öñïíôßæåôå ìùñÜ, êáé èÝëåôå íá áðïëáýóåôå êÜèå óôéãìÞ ôïõ, ôï íá õðÜñ÷åé ìåãáëýôåñç çëéêéáêÞ äéáöïñÜ óçìáßíåé üôé ìðïñåß íá Ý÷åôå ðåñéóóüôåñï ÷ñüíï íá áöéåñùèåßôå óôï ìùñü óáò, åíþ ôï ìåãáëýôåñï ðáéäß óáò ìðïñåß íá ðáßæåé óôçí ðáéäéêÞ ÷áñÜ, Þ íá åßíáé óôï íçðéáãùãåßï Þ óôï ó÷ïëåßï. Åðßóçò, åßíáé ðéï åýêïëï íá åîçãÞóåôå ôé óõìâáßíåé óå Ýíá ìåãáëýôåñï ðáéäß, þóôå íá åßíáé ðñïåôïéìáóìÝíï ãéá ôï íÝï ìùñü. Áßóèçóç åëåõèåñßáò. Ôá æåõãÜñéá ðïõ Ý÷ïõí ðáéäéÜ ìå ìåãÜëç äéáöïñÜ çëéêßáò, óõ÷íÜ ëÝíå üôé

ôá áðüëáõóáí êáëýôåñá, ãéáôß ìðïñïýóáí íá åðéêåíôñùèïýí óôï êÜèå ðáéäß, ÷ùñßò íá íéþèïõí óõíå÷Þ ðßåóç. ÁëëÜ Üëëïé ãïíåßò ðïõ áðïëáìâÜíïõí ìéá áßóèçóç åëåõèåñßáò êáèþò ôá âñåöéêÜ ÷ñüíéá Ý÷ïõí ðåñÜóåé, ìðïñåß íá ìçí åßíáé ôüóï åõ÷áñéóôçìÝíïé ðïõ èá åðéóôñÝøïõí óôï èçëáóìü êáé óôï îýðíçìá êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò íý÷ôáò. ÄéáôÞñçóç ôçò óéëïõÝôáò. Ãéá êÜðïéåò ãõíáßêåò, ç áßóèçóç ôïõ íá áðïêôÞóïõí êáé ðÜëé ôç óéëïõÝôá ôïõò ðñéí ìåßíïõí îáíÜ Ýãêõåò, åßíáé óçìáíôéêü. ÊÜðïéåò öïñÝò åßíáé ðéï åýêïëï íá ÷Üóåéò ôï âÜñïò ðïõ ðÞñåò êáôÜ ôçí åãêõìïóýíç êáé íá ôï êñáôÞóåéò ìáêñéÜ áí õðÜñ÷åé ìåãáëýôåñç çëéêéáêÞ äéáöïñÜ. Ìðïñåß íá Ý÷åôå ìéá êáëýôåñç åõêáéñßá íá åðéóôñÝøåôå óôï ãõìíáóôÞñéï Þ íá áêïëïõèÞóåôå êÜðïéá äßáéôá áí ôï ðáéäß óáò åßíáé ìåãáëýôåñï ðñéí áðïöáóßóåôå íá ìåßíåôå êáé ðÜëé Ýãêõïò.

Ðïéá åßíáé ç êáëýôåñç óõìâïõëÞ Ãéá ðïëëÜ æåõãÜñéá äåí õðÜñ÷åé ç ðïëõôÝëåéá åðéëïãÞò ãéá ôï ðüôå èá êÜíïõí ôï åðüìåíï ðáéäß ôïõò, åîáéôßáò äõóêïëéþí ãïíéìüôçôáò, éáôñéêþí ðáèÞóåùí Þ áðñüïðôçò åãêõìïóýíçò, ïðüôå, áí Ý÷åôå ôç äõíáôüôçôá íá áðïöáóßóåôå åóåßò ãéá ôï ðüôå èá öÝñåôå óôïí êüóìï ôï åðüìåíï ðáéäß óáò, åßóôå áíÜìåóá óôïõò ôõ÷åñïýò. ÁëëÜ ç êáëýôåñç óõìâïõëÞ, áí Ý÷åôå ôçí äõíáôüôçôá åðéëïãÞò, åßíáé íá ðåñéìÝíåôå ìÝ÷ñé íá íéþóåôå üôé ìðïñåßôå íá áíôéìåôùðßæåôå áõôü ðïõ Þäç Ý÷åôå, ðñéí áñ÷ßóåôå íá ó÷åäéÜæåôå íá ðñïóèÝóåôå êáé Üëëï âÜñïò. Áí ï ÷ñüíïò åßíáé ìå ôï ìÝñïò óáò, êáé íéþèåôå üôé ôá âãÜæåôå ðÝñá ìå ôï ìéêñü óáò ìå êÜðïéá äõóêïëßá, åßíáé ðéï óõíåôü íá ðåñéìÝíåôå ìÝ÷ñé íá íéþóåôå ðåñéóóüôåñï áõôïðåðïßèçóç, ðñéí áðïöáóßóåôå íá áõîÞóåôå ôéò Þäç óçìáíôéêÝò êáé äýóêïëåò áðáéôÞóåéò ôïõ íá åßóáé ãïíéüò. 61

ÅÐÉÊÉÍÄÕÍÁ ÔÏÎÉÊÁ ð ë éó ì ü ï î å ü éê éä á ð é á ê ü ê éá ä õ ï óôïí ìùñ

64

ÄéáâÜóåôå ðïôÝ óôïí Ôýðï ãéá ðéèáíüí åðéêßíäõíá ÷çìéêÜ ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óôá ìðéìðåñü, ôá ðáé÷íßäéá êáé ôïí åîïðëéóìü ôïõ ðáéäéêïý äùìáôßïõ ôïõ ìùñïý Þ ôïõ ðáéäéïý óáò; Ðïëý ðéèáíüí, áöïý ôï èÝìá áõôü áðáó÷ïëåß ôá ìÝóá ãéá ðïëëÜ ÷ñüíéá. Áðü ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé üìùò áõôÝò ïé éóôïñßåò; ÕðÜñ÷åé ëüãïò áíçóõ÷ßáò; Ôï ðåñéïäéêü ìáò óáò äßíåé üëåò ôéò áðáíôÞóåéò.

Åäþ êáé ëßãá ÷ñüíéá, ïé ðåñéâáëëïíôïëüãïé áíçóõ÷ïýí ãéá ôçí ðáñïõóßá ïñéóìÝíùí ÷çìéêþí óôï ðåñéâÜëëïí ìáò. ÁõôÜ ôá áíèñþðéíá ðáñáóêåõáóìÝíá ÷çìéêÜ ðñïêáëïýí áíçóõ÷ßá ãéáôß äéáôçñïýíôáé. Óõóóùñåýïíôáé óôï ðåñéâÜëëïí Þ óôá óþìáôÜ ìáò ÷ùñßò íá äéáóðþíôáé. Êáíåßò ùóôüóï äåí åßíáé óßãïõñïò ãéá ôçí ìáêñïðñüèåóìç åðßäñáóç áõôþí ôùí ÷çìéêþí óôïí Üíèñùðï, õðÜñ÷ïõí üìùò Þäç áðïäåßîåéò ðùò âëÜðôïõí ôçí ðáíßäá.

Ðþò åðçñåÜæïìáé åãþ êáé ôï ìùñü ìïõ; ÏñéóìÝíá áð' áõôÜ ôá ÷çìéêÜ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óôçí ðáñáóêåõÞ ìùñïõäéáêïý åîïðëéóìïý, üðùò åßíáé ôá ðëáóôéêÜ (ðïëõÜíèñáêáò) ìðéìðåñü, ôá óôñþìáôá êáé ôï îýëï ôçò êïýíéáò, êáé ôá ðëáóôéêÜ ðáé÷íßäéá. Ïé ðåñéâáëëïíôïëüãïé õðïóôçñßæïõí ðùò áõôÝò ïé ïõóßåò ìðïñïýí íá åéóá÷èïýí óôïí ïñãáíéóìü ôùí ðáéäéþí êáé íá áíáðôõ÷èïýí óå åðéêßíäõíá åðßðåäá ìÝóá óôï óþìá ôïõò, ðáñüôé ïñéóìÝíïé êáôáóêåõáóôÝò ôï áñíïýíôáé.

Ãéá ðïéá ÷çìéêÜ áêñéâþò ìéëÜìå; ÕðÜñ÷ïõí ôÝóóåñéò ïìÜäåò ÷çìéêþí ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óôá íïéêïêõñéÜ êáé ðïõ ðñïêáëïýí áíçóõ÷ßá óôïõò ðåñéâáëëïíôïëüãïõò: „ ÖèáëéêÝò åíþóåéò . Ôá ÷çìéêÜ áõôÜ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá íá ìáëáêþóïõí ôï ðëáóôéêü PVC êáé ôá óõíáíôÜìå óõíÞèùò óå ðáé÷íßäéá. ¸ñåõíåò Ýäåéîáí ðùò ïé öèáëéêÝò åíþóåéò

ðéò åíáíôßïí Ï áêôéâéóôÞò ôçò Ãêñßí ñê Óôñáô ôùí ôïîéêþí ïõóéþí, Ìá ß õðïóôçñßæïõí ëÝåé: "ÏñéóìÝíïé åéäéêï óôïé÷åßá ðïõ ðùò õðÜñ÷ïõí åðáñêÞ ôá ÷çìéêÜ áðïäåéêíýïõí üôé áõôÜ çìá äéáôáñÜóóïõí ôï óýóô ôïò (ôï ïðïßï åíäïêñéíþí ôïõ óþìá é ôçí åëÝã÷åé ôéò ïñìüíåò êá áé ìå ÷ñüíéåò áíÜðôõîç) êáé ó÷åôßæïíô ßíïò. ÈÝëïõìå ðáèÞóåéò üðùò ï êáñê í' áðáãïñåõôïýí êáé í' öáëÞ ÷çìéêÜ". áíôéêáôáóôáèïýí ìå áó 65

66

óõóóùñåýïíôáé óôï óþìá êáé ðåéñÜìáôá ðïõ Ýãéíáí óå æþá, áðÝäåéîáí ðùò ïé ïõóßåò áõôÝò êáôáóôñÝöïõí ôá üñãáíá áíáðáñáãùãÞò. ÌÝ÷ñé ðñüóöáôá, ÷ñçóéìïðïéïýíôáí óå ðéðßëåò, üìùò ç ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç áðáãüñåõóå ôç ÷ñÞóç ôïõò óå ðñïúüíôá "ðïõ èá ìáóÞóïõí Þ èá ðéðéëßóïõí ðáéäéÜ êÜôù ôùí ôñéþí åôþí". Ôá ÷çìéêÜ áõôÜ ùóôüóï, ÷ñçóéìïðïéïýíôáé áêüìç óå ìáëáêÜ ðëáóôéêÜ ðáé÷íßäéá, üðùò ðáé÷íßäéá ãéá ôï ìðÜíéï êáé ðáé÷íßäéá ðïõ ìðïñåßò íá "æïõëÞîåéò", Ýôóé ëïéðüí õðÜñ÷åé êßíäõíïò íá åéóÝëèïõí óôïí ïñãáíéóìü ôïõ ìùñïý óáò. „ ÏñãáíïêáóóéôåñéêÝò åíþóåéò. Ôá ÷çìéêÜ áõôÜ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óáí óôáèåñïðïéçôÝò óôï PVC. Ôéò óõíáíôÜìå óå åðéóôñþóåéò âéíõëßïõ êáé óêëçñüôåñá ðáé÷íßäéá áðü PVC. Áðïäåß÷èçêå ðùò ðñïêáëïýí ïñìïíéêÝò áëëáãÝò óôá æþá. „ Âéóöåíüëç Á. Ôï ÷çìéêü áõôü ÷ñçóéìïðïéåßôáé óå ìðéìðåñü. ÅêöñÜæåôáé ç áíçóõ÷ßá ðþò áí ñáãßóåé ôï ìðéìðåñü óå êÜðïéï óçìåßï, ç ïõóßá ìðïñåß íá ðåñÜóåé óôï ãÜëá, áí êáé ïé åðéóôÞìïíåò êáé ïé êáôáóêåõáóôÝò ôï áìöéóâçôïýí. „ ÂñùìéùìÝíá ÅðéâñáäõíôéêÜ Öëüãáò. Tá ÷çìéêÜ áõôÜ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óôá ñïý÷á, ôá Ýðéðëá, ôá êáñïôóÜêéá êáé ôá óôñþìáôá ãéá íá ôá êÜíïõí ëéãüôåñï åýöëåêôá. ¸ñåõíåò Ýäåéîáí ðùò ìðïñïýí íá äéáðåñÜóïõí ôï óþìá êáé Ý÷ïõí âñåèåß óå áßìá êáé ìçôñéêü ãÜëá. ÄéáôáñÜóóïõí ôéò ïñìüíåò êáé ðåéñÜìáôá óå æþá áðÝäåéîáí ðùò óõíäÝïíôáé ìå ìáèçóéáêÝò äõóêïëßåò, êáñêßíï, áðïâïëÝò êáé áëëáãÝò óôï áíïóïðïéçôéêü óýóôçìá.

¢ëëåò åðéêßíäõíåò ôïîéêÝò ïõóßåò Ìüëõâäïò. Ðñüêåéôáé ãéá ìéá áðü ôéò åðéêßíäõíåò ôïîéêÝò ïõóßåò ðïõ âñßóêïíôáé êñõììÝíåò óå öôçíÜ ðáéäéêÜ ðáé÷íßäéá êõñßùò êéíåæéêÞò ðñïÝëåõóçò. Ôïí ÷ñçóéìïðïéïýí ðñïóðáèþíôáò íá ìåéþóïõí ôï êüóôïò ðáñáãùãÞò. Ôá ðñïçãïýìåíá áðü åëÝã÷ïõò ðïõ äéåíåñãÞèçêáí åíôïðßóôçêáí ðáé÷íßäéá áðü ôçí Êßíá ðïõ ðåñéåß÷áí ìüëõâäï êáé ÷ñþìéï. Óýìöùíá ìå Ýñåõíá ðïõ Ýêáíå ôï ÐáñáôçñçôÞñéï Åñãáóßáò ôçò Êßíáò óå ïêôþ åñãïóôÜóéá êáôáóêåõÞò ðáé÷íéäéþí ãéá ëïãáñéáóìü ìåãÜëùí ïìßëùí üðùò ç Íôßóíåú, ïé åôáéñåßåò ðáñáâéÜæïõí ôïõò êéíåæéêïýò íüìïõò êáé ôéò óõìâÜóåéò åñãáóßáò. Ïé åñãáæüìåíïé áíáãêÜæïíôáé íá äïõëåýïõí óå åðéêßíäõíï ðåñéâÜëëïí üðïõ õðÜñ÷ïõí ìüëõâäïò êáé ôïîéêÜ ÷çìéêÜ óå äùìÜôéá ÷ùñßò åîáåñéóìü. Ôïíßæåôáé áêüìá üôé ïé óõíèÞêåò äéáâßùóçò åßíáé ôáðåéíùôéêÝò êáé ïé åñãáæüìåíïé äåí Ý÷ïõí áóöÜëéóç. ÅñãÜæïíôáé ìÜëéóôá êáé ðáéäéÜ ìéêñüôåñá ôùí 16 åôþí. Ç ïñãÜíùóç åêôéìÜ üôé ïé ðïëõåèíéêÝò åôáéñåßåò ðáé÷íéäéþí åðéëÝãïõí êáôáóêåõÝò êáêÞò ðïéüôçôáò ìå óôü÷ï ôï êÝñäïò. Óýìöùíá ìå ôïõò åéäéêïýò, ï ìüëõâäïò ðñïêáëåß âëÜâåò óôá êýôôáñá ôïõ åãêåöÜëïõ, âëÜâåò óôï óõêþôé êáé óôá íåöñÜ êáé ðáñÜëõóç áëëÜ êáé äåñìáôïðÜèåéåò êáé áíáéìßá, ìåôÜ âÝâáéá áðü ìáêñÜ ÷ñÞóç êáé Ýêèåóç ôùí ðáéäéþí óôçí ïõóßá áõôÞ. Áõôüò Þôáí Üëëùóôå êé Ýíáò áðü ôïõò ëüãïõò ðïõ ðñïùèÞèçêå ç êáôÜñãçóç ôïõ ìïëýâäïõ áðü ôç âåíæßíç ôùí áõôïêéíÞôùí.

Åðéêßíäõíá ôïîéêÜ óôïí åîïðëéóìü ôïõ ìùñïý

Ðþò ìðïñþ íá îÝñù áí ï ìùñïõäéáêüò ìïõ åîïðëéóìüò ðåñéÝ÷åé áõôÝò ôéò ïõóßåò; Ç ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç åöÜñìïóå áð' ôï 2006 Ýíá íÝï íüìï, ï ïðïßïò áðïêáëåßôáé ÊáôáãñáöÞ, Åêôßìçóç êáé ¸ãêñéóç ×çìéêþí Ïõóéþí. Ï êáíïíéóìüò áõôüò Üñ÷éóå íá åöáñìüæåôáé óå üëåò ôéò ÷þñåò-ìÝëç ôçò ÅÅ áðü ôï 2006. Ôá ðëÞñç óôïé÷åßá ôùí ÷çìéêþí ïõóéþí ðñÝðåé íá êáôáãñÜöïíôáé êáé íá êáôá÷ùñßæïíôáé óå öÜêåëï áðü ôéò ßäéåò ôéò ÷çìéêÝò âéïìç÷áíßåò (Þ ôïõò åéóáãùãåßò ôùí ÷çìéêþí ïõóéþí) óå êÜèå ÷þñá. Ïé ßäéåò ïöåßëïõí íá êÜíïõí êáé ôçí åêôßìçóç ôùí êéíäýíùí ãéá ôçí õãåßá êáé áóöÜëåéá ôùí åñãáæïìÝíùí, ôùí ÷ñçóôþí êáé ôùí êáôáíáëùôþí. Óõã÷ñüíùò ç ÅõñùðáúêÞ ÅðéôñïðÞ Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá áðáãïñåýóåé Þ íá ðåñéïñßóåé ôç ÷ñÞóç ïõóéþí ðïõ èåùñåß üôé åßíáé õøçëÞò åðéêéíäõíüôçôáò ãéá ôïí Üíèñùðï Þ ìðïñïýí íá ðñïêáëÝóïõí âëÜâåò óå ïéêïóõóôÞìáôá Þ ñýðáíóç óôï ðåñéâÜëëïí. Ç Ãñßíðéò êáé Üëëåò ðåñéâáëëïíôéêÝò ïñãáíþóåéò ùóôüóï, ðéóôåýïõí ðùò ï íÝïò íüìïò äåí áñêåß êáé

Ôé Üëëï ìðïñþ íá êÜíù ãéá íá ðñïóôáôåýóù ôï ðáéäß ìïõ; „ Ìçí áãïñÜæåôå ðáé÷íßäéá PVC Þ áí áãïñÜóåôå, åëÝãîôå áí ðåñéÝ÷ïõí öèáëéêÝò åíþóåéò Þ ïñãáíïêáóóéôåñéêÝò åíþóåéò. „ ÐåôÜîôå ôá ðáëéÜ Þ ñáãéóìÝíá ìðéìðåñü ãéá í' áðïöýãåôå ðéèáíüí êßíäõíï ìüëõíóçò ôïõ ãÜëáêôïò áðü âéóöåíüëç Á. „ ¼ôáí áãïñÜæåôå óôñþìá ãéá ôçí êïýíéá ôïõ ìùñïý óáò, åëÝãîôå áí Ý÷åé õðïóôåß åðåîåñãáóßá ìå åðéâñáäõíôéêü öëüãáò. „ Ìç äßíåôå ôï óôñþìá óáò óå óõããåíåßò. ÁãïñÜóôå íÝï óôñþìá ãéá êÜèå ðáéäß. „ Óôï êáôÜóôçìá, åðéëÝîôå ðáé÷íßäéá, åîáñôÞìáôá ýðíïõ êáé óôñþìáôá êáôáóêåõáóìÝíá áðü õëéêÜ ðïõ äåí åßíáé ðéèáíü íá ðåñéÝ÷ïõí ôïîéêÝò ïõóßåò. „ Óôï óðßôé, áðïöýãåôå íá ðëýíåôå ôá ðëáóôéêÜ ðáé÷íßäéá ìå êáõôü íåñü êáé óáðïýíé ãéáôß Ýôóé, åíäÝ÷åôáé íá âãïõí ôá ÷çìéêÜ áð' ôï ðëáóôéêü.

èÝëïõí í' áíôéêáôáóôÞóïõí ïé êáôáóêåõáóôÝò ôéò åðéêßíäõíåò ïõóßåò ìå Üëëåò, ðéï áóöáëåßò. 67

Åðéêßíäõíá ôïîéêÜ óôïí åîïðëéóìü ôïõ ìùñïý

ôéêÜ ðñïúüíôá: Áí ÷ñçóéìïðïéåßôå ðëáó ôï ìùñü óáò íá „ Ìçí áöÞíåôå ôï ðáéäß Þ ôá âÜæåé óôï óôüìá ôïõ ãçôü Þ ñüöçìá óå „ Ìç æåóôáßíåôå ðïôÝ öá ðëáóôéêü äï÷åßï áóôéêü „ Ìçí áöÞíåôå ãÜëá óå ðë Þ þñá ìðéìðåñü ãéá ðÜñá ðïëë ôéêÜ ðáé÷íßäéá „ Ìç âÜæåôå ðïôÝ ôá ðëáó õíôÞñéï ðéÜôùí ôïõ ðáéäéïý óáò óôï ðë ôéêü Ý÷åé „ ÐåôÜîôå ïôéäÞðïôå ðëáó ãñáôæïõíéÝò.

Áðïöýãåôå: ëõÜíèñáêá Þ „ Ôá äï÷åßá öáãçôïý ìå ðï ðëáóôéêü PVC éìá „ Ôá óõóêåõáóìÝíá ôñüö ßïíôáé óå ðëáóôéêÞ „ Ôá ôñüöéìá ðïõ ðåñéêëå óõóêåõáóßá áðü ðïëõÜíèñáêá „ Ôá ðëáóôéêÜ ìðéìðåñü ïúüíôá üðùò: ÅðéëÝîôå ðéï áóöáëÞ ðñ ôïõò áíáãñÜöåé „ Ðñïúüíôá ðïõ ç åôéêÝôá "PVC Free" „ Îýëéíá ðáé÷íßäéá ÷åßá öáãçôïý „ ÃõÜëéíá ìðéìðåñü êáé äï åìáãéÝ ðáé÷íßäéá. „ ÊåñáìéêÜ, ìåôáëëéêÜ Þ 68

ÌåôÜ áðü Ýíá ôÝôáñôï áðåãíùóìÝíçò ðñïóðÜèåéáò íá îõðíÞóåôå ôï ðáéäß óáò, íéþèåôå Ýôïéìç íá óùñéáóôåßôå êáé íá ôá åãêáôáëåßøåôå. Ç ìÝñá öáßíåôáé Þäç áð' ôï ðñùß üôé äåí èá Ý÷åé êáëÞ óõíÝ÷åéá: ôï ðáéäß óáò èá îõðíÞóåé ìå íåýñá, åóåßò èá ôñÝ÷åôå ðáíéêüâëçôç íá ôï åôïéìÜóåôå ãéá ôï ó÷ïëåßï êáé ôåëéêÜ, èá öôÜóåé óôçí ôÜîç áñãïðïñçìÝíïò… Ôé ìðïñåß íá êÜíåé, üìùò, ç ìáìÜ ãéá íá óçêþóåé ôï áããåëïýäé ôçò áð' ôï êñåâÜôé ôïõ ÷ùñßò öùíÝò êáé äéáìáñôõñßåò;

70

Åõ÷Üñéóôï îýðíçìá ãéá ôïõò ìéêñïýò ìáèçôÝò 3. ÊÜíôå ôï Ýãêáéñï êáèçìåñéíü îýðíçìá Ýíáí ôñüðï æùÞò Ïé ãïíåßò ðñïêáëïýí ÜèåëÜ ôïõò ðñùéíÞ ôñÝëá, üôáí äåí îåêáèáñßæïõí óôï ðáéäß üôé ôï ðñùéíü îýðíçìá ãéá ôï ó÷ïëåßï åßíáé ïéêïãåíåéáêÞ áðáßôçóç êáé äéêÞ ôïõò õðï÷ñÝùóç, ü÷é åðéëïãÞ. ÐñÝðåé íá êáèéåñþóåôå Ýíá áäéáðñáãìÜôåõôï ðñüãñáììá êáé íá åîçãÞóåôå ôéò óõíÝðåéåò, áí áõôü äåí ôçñçèåß (ð.÷. èá áñãÞóåé óôï ó÷ïëåßï êáé

1. ÎõðíÞóôå Ýãêáéñá åóåßò ç ßäéá! Áíôéóôáèåßôå óôçí åðéèõìßá íá ÷ïõæïõñÝøåôå. Áí îõðíÞóåôå Ýãêáéñá åóåßò ç ßäéá, äçëáäÞ ìßá þñá

èá áñãÞóåôå êáé åóåßò óôç äïõëåéÜ, Þ êÜôé üðùò áí äåí óçêùèåß ìå ôçí ðñþôç, èá ðñÝðåé íá êïéìçèåß ìéóÞ þñá íùñßôåñá áðüøå).

ðñéí ÷ñåéáóôåß íá îõðíÞóåôå ôï ðáéäß, èá Ý÷åôå ôï ÷ñüíï íá îõðíÞóåôå ãéá ôá êáëÜ êáé íá åôïéìÜóåôå ðñùéíü, ßóùò íá óéäåñþóåôå ôá ñïý÷á ôïõ Þ ü,ôé Üëëï ÷ñåéáóôåß. ¸ôóé, åÜí ôï ðáéäß áíôéóôÝêåôáé óôï îýðíçìá, èá Ý÷åôå ôï ÷ñïíéêü ðåñéèþñéï íá åðéìåßíåôå ëßãï áêüìç ÷ùñßò íá ÷Üóåôå ôçí õðïìïíÞ óáò áí óõíå÷ßæåé íá áñíåßôáé íá óçêùèåß êáé Ý÷åôå Þäç áñãïðïñÞóåé ãéá ôç äïõëåéÜ óáò.

2. ÂÜëôå ôï îõðíçôÞñé ëßãá ëåðôÜ íùñßôåñá áð' ü,ôé óõíÞèùò. Ôá ßäéá ôá ðáéäéÜ ðïõ ìðïñïýí íá îõðíÞóïõí ÷áñÜìáôá ãéá ìéá åêäñïìÞ, Þ ìéá âüëôá óôï ëïýíá-ðáñê, áíáâÜëïõí ôï îýðíçìÜ ôïõò ìÝ÷ñé ôï ôåëåõôáßï ëåðôü üôáí ðñüêåéôáé ãéá ôï ó÷ïëåßï. ÂÜæïíôáò ôï îõðíçôÞñé ëßãá ëåðôÜ íùñßôåñá, ìðïñåßôå íá îõðíÞóåôå ôï áããåëïýäé óáò óôáäéáêÜ êáé íá ìçí ôï "óýñåôå" áðü ôï êñåâÜôé ìå ôï ðïõ áêïýóåôå ôï åêíåõñéóôéêü "íôñéí"!

71

ÄéáöïñåôéêÜ, ôï ðáéäß

4. Ðñïóáñìüóôå ôçí þñá îõðíÞìáôïò ãéá êÜèå ðáéäß Áí Ý÷åôå ðåñéóóüôåñá áðü Ýíá ðáéäéÜ, êáé êõñßùò áí åßóôå ðïëýôåêíç ïéêïãÝíåéá, ðñïóáñìüóôå ôçí þñá ðïõ èá îõðíÞóåôå ôï êÜèå ðáéäß, ãéá ìåãáëýôåñç áðïôåëåóìáôéêüôçôá. Áñ÷ßóôå ìå ôá ðáéäéÜ ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé ðñþôá âïÞèåéá, Þ ôïõò ðñáãìáôéêïýò õðíáñÜäåò ðïõ êéíïýíôáé êÜèå ðñùß ìå ñõèìïýò ÷åëþíáò ìÝ÷ñé íá âãïõí áðü ôï ëÞèáñãï êáé íá áíáêôÞóïõí êáé ðÜëé ôç óõíåßäçóÞ ôïõò!

5. Ï ðüëåìïò ôùí ñïý÷ùí ëýíåôáé ìüíï ìå óùóôü ðñïãñáììáôéóìü Ôá ñïý÷á ôïõ, áðü ôéò êÜëôóåò êáé ôá ðáðïýôóéá ìÝ÷ñé ôá êïêáëÜêéá ìáëëéþí Þ ôá áîåóïõÜñ üðùò êáðÝëá, ïìðñÝëåò, ãÜíôéá, êáóêüë ðñÝðåé íá åðéëÝãïíôáé áðü ôï ðñïçãïýìåíï âñÜäõ êáé íá âñßóêïíôáé óå ìéá êáñÝêëá Þ óôï 72

ãñáöåßï, óå åõäéÜêñéôï óçìåßï.

óáò èá îïäåýåé êÜèå ðñùß -Üóêïðá- ðïëý ÷ñüíï ðáñáôçñþíôáò îáíÜ êáé îáíÜ ôéò êñåìÜóôñåò êáé ôá óõñôÜñéá ôïõ ãéá íá äéáëÝîåé ôé íá öïñÝóåé. Ùóôüóï, èá ðñÝðåé ôï ðáéäß óáò íá äéáëÝãåé ìüíï ôïõ ôé èá öïñÝóåé ôçí åðüìåíç çìÝñá, áëëÜ ìüëéò êïéìçèåß, äåí åðéôñÝðïíôáé áëëáãÝò. Êáé ðñÝðåé íá åðéìåßíåôå ó' áõôü! Ç ìüíç åîáßñåóç èá ãßíåôáé üôáí õðÜñ÷åé ëåêÝò, ðïõ äåí åß÷áôå ðñïóÝîåé Þ üôáí áëëÜîåé áðñüóìåíá ï êáéñüò. ÅðéðëÝïí, êáé ç ó÷ïëéêÞ ôïõ ôóÜíôá ðñÝðåé íá åßíáé Ýôïéìç áðü ôï âñÜäõ, ìå ôá âéâëßá êáé ôá ôåôñÜäéá ôùí ìáèçìÜôùí ôçò åðüìåíçò ìÝñáò. Ìçí îå÷íÜôå, íá ñùôÜôå ðüôå Ý÷åé ãõìíáóôéêÞ óôï çìåñÞóéï ðñüãñáììá, ãéá íá ôïõ õðåíèõìßæåôå íá öïñÜåé ôç öüñìá êáé ôá áèëçôéêÜ ôïõ ðáðïýôóéá.

Åõ÷Üñéóôï îýðíçìá ãéá ôïõò ìéêñïýò ìáèçôÝò

6. ÅðéëÝîôå åê ôùí ðñïôÝñùí ôï ðñùéíü ãåýìá ¢ëëåò ìçôÝñåò åðéëÝãïõí ôá ßäéï ðñùéíü ãéá üëç

7. ÊÜíôå ìüíï ôá áðïëýôùò áðáñáßôçôá

ôçí åâäïìÜäá, Üëëåò ìåôáðçäïýí áðü ôá

ÏñéóìÝíïé ãïíåßò, äçìéïõñãïýí ÜèåëÜ ôïõò Ýíá

äçìçôñéáêÜ óôá öñïýôá, Þ áðü ôï øùìß ìå

êëßìá ÷Üïõò ôï ðñùß, üôáí áíáèÝôïõí óôï ðáéäß

âïýôõñï êáé ìÝëé Þ ìáñìåëÜäá óôï êëáóóéêü ôïóô.

ôïõò ôüóåò áðñüóìåíåò äïõëåéÝò ("ìÜæåøå ôá

¢ëëåò ðÜëé, ðñïôéìïýí íá äßíïõí óôï ðáéäß ôïõò

ðáé÷íßäéá Þ ôá âéâëßá óïõ áðü ôï óáëüíé", "âÜëå ôá

Ýíá ðïôÞñé æåóôü ãÜëá êáé ôïõ äßíïõí ÷ñÞìáôá íá

ðáðïýôóéá óïõ óôçí ðáðïõôóïèÞêç", "âãÜëå ôï

áãïñÜóåé êïõëïõñÜêéá êáé êñïõáóÜí áð' ôï

óêýëï Þ ôç ãÜôá óôç âåñÜíôá", ê.Ü.), ìå

ó÷ïëåßï. ÕðÜñ÷ïõí êáé åêåßíåò, ðïõ äßíïõí

áðïôÝëåóìá íá äçìéïõñãåßôáé Ýíá áã÷ùìÝíï

êïëáôóéü (äåêáôéáíü) ãéá íá ôï öÜåé ôï ðáéäß óå

êëßìá, ìå öùíÝò êáé ãêñßíéåò. ÖôéÜîôå ãéá áëëáãÞ

êÜðïéï äéÜëåéììá. Óå êÜèå ðåñßðôùóç, ôï ðñùéíü

ìéá ëßóôá, ðïõ èá ðåñéëáìâÜíåé üóá ðñÝðåé íá

åßíáé óçìáíôéêü ãåýìá -ïé äéáôñïöïëüãïé ìÜëéóôá

êÜíåôå êÜèå ðñùß êáé îå÷Üóôå ôá õðüëïéðá. Áí

õðïóôçñßæïõí üôé åßíáé ôï óçìáíôéêüôåñï ìÝóá óôç

èÝëåôå íá öôéÜ÷íåé ôï ðáéäß ôï êñåâÜôé ôïõ êÜèå

ìÝñá- Ýôóé, ëïéðüí, ôï áããåëïýäé óáò ðñÝðåé í'

ðñùß, ãñÜøôå ôï óôç ëßóôá. Ôï êáèÜñéóìá, ùóôüóï,

áñ÷ßæåé ôç ìÝñá ôïõ ìå ãåìÜôï óôïìÜ÷é. ÅðéëÝîôå

ôïõ êïõôéïý ôçò ãÜôáò, ìðïñåß íá ðåñéìÝíåé ìÝ÷ñé

áðü ôï ðñïçãïýìåíï âñÜäõ ôï ðñùéíü ôçò

ôï ìåóçìÝñé.

åðïìÝíçò -ôïõëÜ÷éóôïí óôï ìõáëü óáò- êáé Ýôóé ôï ìüíï ðïõ èá Ý÷åôå íá êÜíåôå ôï ðñùß, åßíáé ç åôïéìáóßá ôïõ.

73

Åõ÷Üñéóôï îýðíçìá ãéá ôïõò ìéêñïýò ìáèçôÝò

8. Ç ðñáêôéêÞ "ðÜñå ôçí ôóÜíôá óïõ êáé öýãáìå" Å×ÅÉ áðïôÝëåóìá!

10. ÊÜíôå ôï áããåëïýäé óáò íá íéþóåé õðåýèõíï ãéá ôïí åáõôü ôïõ

Äåí áñêåß ìüíï íá íôõèåß êáé íá ðÜñåé ðñùéíü ôï

Ãéáôß ðñÝðåé íá îõðíÜôå åóåßò ôï ðáéäß

áããåëïýäé óáò. Ðüóåò öïñÝò ôá ðáéäéÜ ÷Üíïõí ôï

êáèçìåñéíÜ; Áí åîáéñÝóïõìå ôá íÞðéá ðïõ äåí

ó÷ïëéêü ëåùöïñåßï ãéáôß äåí âñßóêïõí ôçí

ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí îõðíçôÞñé, ôá ðáéäéÜ

åñãáóßá ôïõò Þ îÝ÷áóáí í' áëëÜîïõí ôï

ìðïñïýí íá ìÜèïõí íá îõðíïýí ìüíá ôïõò ÷ùñßò

ðåñéå÷üìåíï ôçò ôóÜíôáò áðü ôçí ðñïçãïýìåíç

ôç ìáìÜ êáé ôïí ìðáìðÜ íá ôïõò öùíÜæïõí

ìÝñá; Áí ðçãáßíåôå ôï ðáéäß óôï ó÷ïëåßï ìå ôï

"Áêüìá íá óçêùèåßò;!". ÁöÞóôå ôï áããåëïýäé óáò

áõôïêßíçôï, âÜëôå ôá ðñÜãìáôÜ ôïõ óôï

íá áðïöáóßóåé ðïéá åßíáé ç êáëýôåñç þñá íá

áõôïêßíçôï ôï ðñïçãïýìåíï âñÜäõ. Ôï êïëáôóéü

ñõèìßóåé ôï îõðíçôÞñé, ãéá íá åôïéìáóôåß Ýãêáéñá

ìðïñåß íá åðßóçò íá åôïéìáóôåß ôï âñÜäõ êáé íá

ãéá ôï ó÷ïëåßï. Áí áõôü óçìáßíåé, üôé äå èá

ìðåé óôï øõãåßï, åíþ ôá ìðïõöÜí ðñÝðåé íá åßíáé

ðñïëÜâåé íá öôéÜîåé ôá ìáëëéÜ ôïõ êáñöÜêéá Þ ôçí

óå êåíôñéêü óçìåßï ãéá íá ãëéôþóåôå ÷ñüíï.

áãáðçìÝíç ôçò áëïãïïõñÜ, æçôÞóôå ôïõ íá âÜëåé ôï îõðíçôÞñé 15 ëåðôÜ íùñßôåñá ôçí åðïìÝíç.

9. Ïñãáíþóôå êáé ôéò åîáéñÝóåéò óôï ðñùéíü îýðíçìá ¸íáò ôñüðïò íá äéåõêïëýíåôå ôï ðáéäß íá îõðíÞóåé ôï ðñùß ãéá ôï ó÷ïëåßï, åßíáé íá äçìéïõñãÞóåôå ôç ìÝñá áíôáìïéâÞò "óÞìåñá ÄÅÍ îõðíÜù íùñßò". Ïé ó÷ïëéêÝò áñãßåò êáé ôá óáââáôïêýñéáêá, åßíáé ìéá êáëÞ åõêáéñßá. ÁõôÞ ç ðñáêôéêÞ, êÜíåé ôï ðáéäß íá óõíåéäçôïðïéÞóåé üôé õðÜñ÷ïõí êáé åîáéñÝóåéò óôï êáèçìåñéíü ôõðéêü îýðíçìá êáé üôé ìðïñïýí íá ÷áëáñþóïõí ãéá ëßãåò ìÝñåò áð' ôï áõóôçñü êáèçìåñéíü ðñüãñáììá.

74

13. Áí áíçóõ÷åßôå ãéá õðíçëßá, ìéëÞóôå óôïí ðáéäßáôñü óáò Áí âÜæåôå ôï áããåëïýäé óáò ãéá ýðíï ìéá ëïãéêÞ þñá êÜèå âñÜäõ êáé ðáñüëá áõôÜ ï ðüëåìïò ôçò êïõâÝñôáò óõíå÷ßæåôáé êÜèå ðñùß, óõìâïõëåõôåßôå ôïí ðáéäßáôñü óáò, êáèþò ìðïñåß ôá áßôéá íá åßíáé óùìáôéêÜ. Áí ãéá ðáñÜäåéãìá, ôï ðáéäß Ý÷åé ðñüâëçìá ìå ôçí áíáðíïÞ ôïõ, èá äõóêïëåýåôáé íá êïéìçèåß ôï âñÜäõ êé Ýôóé äåí èá ìðïñåß íá îõðíÞóåé ôï ðñùß. Èá åßíáé ôüóï åîïõèåíùìÝíï áð' ôïí êáêÞò ðïéüôçôáò ýðíï ôïõ, ðïõ ôï ðñùéíü ôïõ îýðíçìá èá åßíáé áã÷ùôéêü ãéá üëç ôçí ïéêïãÝíåéá. Áí

11. Êáèïñßóôå Ýíá ÷þñï ãéá ôá áðáñáßôçôá

ëïéðüí õðïøéÜæåóôå üôé ìðïñåß íá óõíôñÝ÷ïõí ëüãïé õãåßáò, åðéóêåöôåßôå ôïí ðáéäßáôñï êáé êÜíôå ôéò áðáñáßôçôåò åîåôÜóåéò.

Ïñßóôå Ýíáí ÷þñï óôï óðßôé, üðïõ èá óôïéâÜæåôå üëá ôá áðáñáßôçôá, ãéá íá ìçí ôñÝ÷åôå ðáíéêüâëçôïé ôï ðñùß: ðáðïýôóéá, ôóÜíôåò, êëåéäéÜ áõôïêéíÞôïõ, ê.ë.ð. ÓõíÞèùò, ôÝôïéïé ÷þñïé åßíáé ôá ÷ùë. ÁöÞóôå óôï ßäéï óçìåßï êáé ôïí öïñôéóôÞ ôïõ êéíçôïý óáò, óå ðåñßðôùóç ðïõ ÷ñåéáóôåß ôï ðñùß.

12. Äþóôå ôïõ Ýíá êßíçôñï ãéá íá îõðíÞóåé Ðïéïò èÝëåé íá óçêùèåß áð' ôï êñåâÜôé ìéá ìïõíôÞ ìÝñá ãéá íá ðáñáêïëïõèÞóåé äýóêïëá êáé âáñåôÜ ìáèÞìáôá óôï ó÷ïëåßï; Ðïéïò èÝëåé íá áöÞóåé ôç æåóôáóéÜ ôïõ êñåâáôéïý ôïõ ãéá íá âãåé Ýîù óôï êñýï; ¸ôóé óêÝöôïíôáé ïé ðåñéóóüôåñïé ìéêñïß ìáò ößëïé. Áí, üìùò, åóôéÜóåôå óôá èåôéêÜ ôçò çìÝñáò: ôá êáëÜ ëüãéá ðïõ ìðïñåß í áêïýóåé áð' ôï äÜóêáëï ãéá ôçí êáëÞ åñãáóßá ôïõ, ôá ãåíÝèëéá ôçò óõììáèÞôñéÜò ôïõ ê.ë.ð. èá äþóåôå óôï ðáéäß óáò Ýíáí êáëü ëüãï íá îõðíÞóåé Ýãêáéñá êáé áäéáìáñôýñçôá.

75

¸÷åé ôï ðáéäß óáò êÜðïéï

80

ôéê;

áêïýóéåò, Ôá "ôéê" åßíáé Üóêïðåò, ôáêôÜ ÷ñïíéêÜ åðáíáëáìâáíüìåíåò óå , óôåñåïôõðéêÝò äéáóôÞìáôá, Üññõèìåò ò êéíÞóåéò, ðïõ óùìáôéêÝò Þ ëáñõããéêÝ óýóðáóç ôùí ìõþí. ðñïêáëïýíôáé áðü ôç

Ôá ðéï óõíçèéóìÝíá êéíçôéêÜ ôéê åßíáé ôá âëåöáñßóìáôá, Þ üôáí êëåßíïõìå êáé ôá äýï ìÜôéá ôï áíáóÞêùìá ôùí þìùí, êáé äéÜöïñåò ãêñéìÜôóåò ôïõ ðñïóþðïõ, êáé áðü ôá ç÷çôéêÜ ôï óðïñáäéêü êåêÝäéóìá, ôï ðáðáãÜëéóìá, ôï êáèÜñéóìá ôïõ ëáéìïý, ç ìïíüôïíç ìßìçóç ôïõ âüìâïõ ôùí åíôüìùí êáé ôï ñïýöçãìá ôçò ìýôçò. Ùóôüóï, ðñÝðåé íá áíáöåñèåß üôé ôï ôñáýëéóìá, áí êáé óõíäÝåôáé ìå êÜðïéï ôéê, äåí áíÞêåé áõóôçñÜ ó' áõôÞ ôçí êáôçãïñßá. Åßíáé ìéá äéáäéêáóßá ðïõ åìðïäßæåé -åí ôéíß ìÝôñù- ôçí åðéêïéíùíßá ìå ôïõò óõíáíèñþðïõò, áëëÜ äåí ðñïêáëåß ðåñáéôÝñù ðñïâëÞìáôá. ÅîÜëëïõ, ôï ôñáýëéóìá äåí óõíäÝåôáé ìå áèÝëçôåò ìõúêÝò êéíÞóåéò. Ùóôüóï, ôüóï ôï ôéê üóï êáé ôï ôñáýëéóìá Ý÷ïõí ìéá êïéíÞ âÜóç, êÜðïéá øõ÷ïëïãéêÞ äéáôáñá÷Þ, ãé' áõôü óõ÷íÜ ôá óõíáíôÜìå óôï ßäéï Üôïìï. ¼óïí áöïñÜ óôá ôéê ðïõ åêäçëþíïõí ôá ìùñÜ, ôá ôéê áõôÜ áíôáíáêëïýí ìéá áíôßäñáóç áíçóõ÷ßáò, ôçí ïðïßá ôá ìéêñÜ åêôïíþíïõí ìå ìéá óðáóôéêÞ, ìõúêÞ êßíçóç (áðüôïìï ôÝíôùìá, ôñÝìïõëï, êôë.) ÁõôÝò ïé óõóðÜóåéò ìõþí, óõíÞèùò åîáöáíßæïíôáé ãýñù óôá ðÝíôå ìå Ýîé ÷ñüíéá, çëéêßá ðïõ óõìðßðôåé ìå ôá ðñþôá ó÷ïëéêÜ ÷ñüíéá. Áí êáé ç âáèýôåñç áéôßá ôùí ôéê ðáñáìÝíåé áíôéêåßìåíï åðéóôçìïíéêþí óõæçôÞóåùí, ïé åéäéêïß ôá ÷ùñßæïõí óå áðëÜ êáé ðïëýðëïêá ôéê áíÜëïãá ìå ôçí åêäÞëùóÞ ôïõò

ÁÐËÁ ôéê ÊéíçôéêÜ: ìïñöáóìïß ðñïóþðïõ, ôßíáãìá êåöáëéïý, áíïéãïêëåßóéìï âëåöÜñùí, áíáóÞêùìá þìïõ ÖùíçôéêÜ: êáèÜñéóìá ëáéìïý, ñïýöçãìá ìýôçò, êñáõãÝò, ðëáôÜãéóìá ãëþóóáò

ÐÏËÕÐËÏÊÁ ôéê ÊéíçôéêÜ: ðçäÞìáôá, Üããéãìá Üëëùí ðñïóþðùí Þ ðñáãìÜôùí, óôñéöïãýñéóìá ãýñù áðü ôïí åáõôü êáé ìåñéêÝò áõôïôñáõìáôéêÝò ðñÜîåéò üðùò ôï ÷ôýðçìá Þ ôï äÜãêùìá ôùí ÷åñéþí ÖùíçôéêÜ: Üó÷åôåò ëÝîåéò Þ öñÜóåéò, êïéíùíéêÜ áðáñÜäå÷ôåò ëÝîåéò, åðáíÜëçøç åíüò Þ÷ïõ Þ ìéáò öñÜóçò ðïõ Ý÷åé ìüëéò áêïõóôåß, åðáíÜëçøç ôçò ôåëåõôáßáò ëÝîçò ðïõ ôï ßäéï ôï ðáéäß Ý÷åé ðåé

Ôá êïéíÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ôéê: Ìðïñïýí íá áããßîïõí üëåò ôéò êáôçãïñßåò ìõþí Ìåéþíïíôáé óôá äéáóôÞìáôá áíÜðáõóçò Þ ÷áëÜñùóçò Åîáöáíßæïíôáé êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ýðíïõ Åíôåßíïíôáé óå êáôáóôÜóåéò Üã÷ïõò, ðßåóçò, ðüíïõ êáé óôåíï÷þñéáò

81

Ìçí ðñïóðáèåßôå íá âãÜëåôå ìüíïé óáò ãñÞãïñá óõìðåñÜóìáôá: Áðåõèõíèåßôå óå Ýíáí åéäéêü ãéá íá äéáãíþóåé åÜí êáé åöüóïí õðÜñ÷åé ðñáãìáôéêü ðñüâëçìá Íá ãíùñßæåôå üôé ðåñéóóüôåñï áðü ôï 15% ôùí ðáéäéþí ðáñïõóéÜæïõí ðáñïäéêÜ êÜðïéï ôéê. ÊÜðïéåò êïéíÝò åðáíáëáìâáíüìåíåò ðñÜîåéò, üðùò üôáí ôñáâÜìå ôá ìáëëéÜ ìáò Þ ôñþìå ôá íý÷éá ìáò, äåí èåùñïýíôáé ôéê. ÔÝôïéåò êéíÞóåéò ìðïñïýí íá åñìçíåõèïýí ìå äýï ôñüðïõò, üðùò áíáöÝñïõí åéäéêïß. Ãéá ðáñÜäåéãìá, õðÜñ÷ïõí ðåñéðôþóåéò ðïõ äåí åðéâÜëëåôáé ðåñáéôÝñù ðñïóï÷Þ Þ ðáñáêïëïýèçóç, êáôÜ ôéò ïðïßåò ôá ìùñÜ ìðïñåß íá ÷áúäåýïõí ôá ìáëëéÜ ôïõò Þ íá ðéðéëïýí ôï äÜ÷ôõëü ôïõò, óå ìéá ðñïóðÜèåéá áõôï÷áúäÝìáôïò Þ ðñïóðáèþíôáò íá íáíïõñßóïõí ôïõò åáõôïýò ôïõò, êéíÞóåéò ðïëý êïéíÝò ãéá íÞðéá. ¼ìùò, óå Üëëåò ðåñéðôþóåéò, ìéá áðëÞ åðáíáëáìâáíüìåíç êßíçóç åíäÝ÷åôáé íá åîåëé÷èåß óå áññþóôéá üôáí êáôáëÞãåé óå ìáíßá, äçëáäÞ üôáí ãßíåôáé áêáôÜó÷åôç ç åðéèõìßá íá ôñáâÜìå ôá ìáëëéÜ ìáò. Ó' áõôÝò ôéò ðåñéðôþóåéò Ý÷ïõìå íá êÜíïõìå ìå ìéá ðñáãìáôéêÞ íåýñùóç. Óå áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç, ëïéðüí, äåí ãßíåôáé ëüãïò ãéá åêäÞëùóç êÜðïéïõ åßäïõò ôéê, áöïý, ðáñüëï ðïõ äåí êáôáöÝñíïõìå í' áíôéóôáèïýìå óôçí åðéèõìßá íá êÜíïõìå ìéá ïñéóìÝíç êßíçóç, ç ÷åéñïíïìßá áõôÞ åíôõðþíåôáé óôïí åãêÝöáëï, óõíåðþò äåí åßíáé áõôüìáôç. Êïéíþò, äåí óõíåéäçôïðïéïýìå êáí üôé ôçí êÜíïõìå ôç äåäïìÝíç ÷ñïíéêÞ óôéãìÞ.

Ðþò ðñïêáëåßôáé ç åêäÞëùóç ôéê; Äõï äéáöïñåôéêÝò ó÷ïëÝò Ýñ÷ïíôáé óå óýãêñïõóç… Ç ãáëëéêÞ ó÷ïëÞ ðïõ áðÝäéäå ôçí åìöÜíéóç åíüò ôéê óå êÜðïéï ôñáõìáôéóìü êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ðáéäéêÞò çëéêßáò êáé ç áìåñéêáíéêÞ ðïõ ðéóôåýåé óôçí êëçñïíïìéêüôçôá ìÝóù ãåíåôéêÞò ìåôáâßâáóçò. ÓÞìåñá, îÝñïõìå üôé ëßãï-ðïëý éó÷ýåé êáé ôï Ýíá êáé ôï Üëëï. Ãéá íá áíáðôõ÷èåß Ýíá ôéê, ÷ñåéÜæåôáé íá õðÜñ÷åé ðñïäéÜèåóç, Ýíá åõíïúêü ðåäßï êáé êÜðïéï óõãêåêñéìÝíï ðåñéóôáôéêü ðïõ ùò äéáêüðôçò èá ôï åíåñãïðïéÞóåé. Äåí ðñüêåéôáé áðáñáßôçôá ãéá êÜðïéï âßáéï åðåéóüäéï. Ìðïñåß íá åßíáé ëüãù Üã÷ïõò Þ êÜðïéïõ óçìáíôéêïý åîáíáãêáóìïý. ÌÝíïõí, ðÜíôùò, ðïëëÜ óêïôåéíÜ óçìåßá áêüìá, ðáñüëï ðïõ ç ÷çìéêÞ áéôßá (Ýîáñóç íôïðáìßíçò) Ý÷åé áíáãíùñéóôåß. 82

ÐïñôñÝôï ðáéäéþí ìå ôéê „ Ùò åðß ôù ðëåßóôù ðñüêåéôáé ãéá áãüñéá çëéêßáò áðü 6 ìÝ÷ñé 15 åôþí ðïõ åßíáé áäÝîéá Þ êáôáðéåóìÝíïé áñéóôåñü÷åéñåò „ Óõ÷íÜ ðáñïõóéÜæåôáé óå ðáéäéÜ ìå ïéêïãåíåéáêü éóôïñéêü ôéê „ Ï ÷áñáêôÞñáò åíüò ôÝôïéïõ ðáéäéïý óçìáäåýåôáé áðü Ýíôïíç áíôéäñáóôéêÞ óõìðåñéöïñÜ (åêñÞîåéò âßáò) Þ ôï áíôßèåôï áðü óõìðåñéöïñÜ áêñáßáò õðïôáãÞò „ Ôï Üã÷ïò åßíáé ðáíôá÷ïý ðáñüí êáé ìðïñåß íá ïöåßëåôáé óå ïéêïãåíåéáêÝò åíôÜóåéò Þ íá ðñïêýðôåé áðü êÜðïéï óõíáéóèçìáôéêü ðñüâëçìá „ Ç åíôýðùóç ðïõ äßíåé ï ÷áñáêôÞñáò åíüò ôÝôïéïõ ðáéäéïý åßíáé åéêüíá óõíáéóèçìáôéêÞò áóôÜèåéáò „ Ôï ðáéäß ðïõ Ý÷åé áðïêôÞóåé Ýíá ôéê êïõñÜæåé ôüóï ôïõò áíèñþðïõò ôïõ óôåíïý ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò, ðïõ óõ÷íÜ åßíáé åêåßíïé ðïõ ôï ïäçãïýí óå êÜðïéïí åéäéêü

¸÷åé ôï ðáéäß óáò êÜðïéï ôéê;

ÖõóéêÞ åîÝëéîç ôïõ êñïýóìáôïò… óôáäéáêÞ åîÜëåéøç Ðïëý óõ÷íÜ ôá ôéê åîáöáíßæïíôáé áðü ìüíá ôïõò. Ùóôüóï, ï êßíäõíïò åðáíåìöÜíéóÞò ôïõò åßíáé õðáñêôüò, êõñßùò óå ðåñéüäïõò Ýíôïíïõ óôñåò Þ ìåãÜëùí áëëáãþí. ¸íáò êáëüò êáé áéóéüäïîïò äåß÷ôçò åßíáé ç åîáöÜíéóç ôïõ ôéê ãéá äéÜóôçìá ìåãáëýôåñï ôùí 4-5 åôþí.

Ôñüðïé áíôéìåôþðéóçò ÖáñìáêåõôéêÞ áãùãÞ: Ìçí áíáôñÝîåôå áìÝóùò óôç ëýóç ôçò öáñìáêåõôéêÞò áãùãÞò. Ôá öÜñìáêá, êõñßùò ôá íåõñïëçðôéêÜ, åßíáé áðïôåëåóìáôéêÜ, áðáéôïýí, üìùò, ÷ñüíéá ÷ïñÞãçóç óå óõíäõáóìü ìå áõóôçñü êáé óôåíü éáôñéêü Ýëåã÷ï. Óôï ÷Ýñé óáò åßíáé, ùò ãïíåßò, "íá æõãßóåôå" -ðñþôá áðü üëá- ôç óïâáñüôçôá åíüò ôéê ìå ôñüðï áíÜëïãï ìå ôçí åìöÜíéóç ôùí óõìðôùìÜôùí. Êáé ìçí îå÷íÜôå üôé ôá ôéê ìðïñïýí íá åîáöáíéóôïýí ôï ßäéï îáöíéêÜ üðùò åìöáíßóôçêáí.

Ôå÷íéêÝò ÷áëÜñùóçò: Åßíáé áâëáâåßò êáé áðïôåëåóìáôéêÝò, áðáéôïýí, üìùò, ÷ñüíï, ðñáêôéêÞ åîÜóêçóç êáé óõãêÝíôñùóç.

Øõ÷ïèåñáðåßá: Ç øõ÷ïèåñáðåßá áðåõèýíåôáé êáé óôï ðáéäß êáé óôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ êáé ìðïñåß íá Ý÷åé åîáéñåôéêÜ áðïôåëÝóìáôá. Ðñïëáâáßíåé ôçí åðéêßíäõíç åîÝëéîç ôùí óõãêñïýóåùí ðñïóöÝñïíôáò óôï ðáéäß ÷þñï ìÝóá óôïí ïðïßï ìðïñåß íá åêöñÜóåé ôçí üðïéá äõóáñÝóêåéÜ ôïõ êáé íá êáôáíïÞóåé ôïí åáõôü ôïõ.

ÕðïìïíÞ: Äåí åßíáé áðáñáßôçôï íá áêïëïõèåßôáé êÜðïéá öáñìáêåõôéêÞ áãùãÞ ãéá üëá ôá ôéê, êáèþò ïé ðåñéóóüôåñïé êáôáöÝñíïõí íá æïõí ìå áõôÝò ôéò áíåîÝëåãêôåò ìõúêÝò óõóðÜóåéò.

83

¸÷åé ôï ðáéäß óáò êÜðïéï ôéê;

Ï ñüëïò ôùí ãïíÝùí ÅðåéäÞ Ýíá ôéê ìðïñåß íá óôáìáôÞóåé ãéá ìåñéêÝò ìÝñåò êáé ìåôÜ íá îáíáåìöáíéóôåß, ïé ãïíåßò êÜíïõí ôï ëÜèïò íá ðéóôåýïõí üôé åßíáé êÜôé ðïõ ôï ðáéäß ìðïñåß íá åëÝãîåé. Ìå áðïôÝëåóìá íá ôï ðéÝæïõí áêüìá ðåñéóóüôåñï, íá ôï åðéðëÞôôïõí Þ êáé íá ôï ôéìùñïýí. ¼óï, üìùò, ìåãáëþíåé ç ðßåóç, ôï Üã÷ïò êáé ç Ýíôáóç, ôï ðñüâëçìá áíôß íá óõññéêíþíåôáé, ÷åéñïôåñåýåé. Åßíáé óçìáíôéêü ôá ðáéäéÜ áõôÜ íá áéóèÜíïíôáé áðïäï÷Þ êáé áãÜðç êáé ü÷é üôé ìåéïíåêôïýí óå ó÷Ýóç ìå ôïõò õðüëïéðïõò. ÓõíáéóèÞìáôá êáôùôåñüôçôáò êáé áðïãïÞôåõóçò êáé áíôéêïéíùíéêÝò óõìðåñéöïñÝò óßãïõñá äåí ïäçãïýí óôçí áíôéìåôþðéóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò. Áò óçìåéþóïõìå, ôÝëïò, üôé ôá ðáéäéÜ ìå äéáôáñá÷Ýò ôéê Ý÷ïõí öõóéïëïãéêÞ íïçìïóýíç êáé ìðïñïýí íá ðáñáêïëïõèÞóïõí ìáèÞìáôá óå êáíïíéêÜ ó÷ïëåßá. Ç Ýãêáéñç äéÜãíùóç êáé ç åõáéóèçôïðïßçóç ãïíÝùí êáé ðáéäáãùãþí åßíáé ôá êëåéäéÜ ðïõ èá áíïßîïõí ãéá áõôÜ ôá ðáéäéÜ ôéò ðüñôåò ìéáò ðéï öõóéïëïãéêÞò êáèçìåñéíüôçôáò. Ôï ôéê åßíáé Ýíá óýìðôùìá. Ðéï óõ÷íÜ, êñýâåé ìéá ðáñïäéêÞ äéáôáñá÷Þ ôçò ðñïóùðéêüôçôáò êõñßùò ôùí ðáéäéþí. ÕðÜñ÷ïõí, ùóôüóï, êÜðïéåò óðÜíéåò ãåíåôéêÝò áóèÝíåéåò ðïõ ìðïñïýí íá åêäçëùèïýí áðü ôá ôéê. Ôüôå ç äéÜãíùóç åßíáé íåõñïëïãéêÞò öýóåùò, üðùò ôï óýíäñïìï Tourette 84

Óýíäñïìï Tou

rette Ôï óýíäñïìï Tourette åßíá é ç ðéï óïâáñÞ äéáôá ñá÷Þ ìõïóðá óìÜôùí. Ôï ðñüâëçìá åìöáíßæåôáé ó ôçí áñ÷Þ ôçò ðáéäéêÞò ç ëéêßáò. Ïé ðñþôåò åêä çëþóåéò óõíÞ èùò åßíáé êéíçôéêÝò åíþ áêïëïõè ïýí êáé ïé öùíçôéê Ýò. Ðñüêåéôáé ãéá ÷ñüíéá ðÜèçó ç ìå ðáñïäéêÝ ò åîÜñóåéò êáé õöÝóåéò. Ï ñéóìÝíåò öïñ Ýò ðñéí ôçí ðëÞñ ç åêäÞëùóÞ ôçò ðáñïõóéÜ æïíôáé óõìðôþ ìáôá üðùò åõåñåèéó ôüôçôá, õðåñêéíçôéêüôç ôá êáé áäõíáì ßá óõãêÝíôñùóç ò.

ÐÑÏÂËÇÌÁÔÁ ÁÊÏÇÓ óôá ðáéäéÜ

Ôá ðñïâëÞìáôá ôùí åê ãåíåôÞò êùöþóåùí áããßæïõí 1 óôá 1000 ðáéäéÜ, óôá ïðïßá ðñÝðåé íá ðñïóèÝóïõìå ôá ðñüùñá Þ åêåßíá ðïõ Ý÷ïõí ìåãáëýôåñï êßíäõíï íá áññùóôÞóïõí. ¢ñá, ôï 4% ôùí ðáéäéþí Ý÷ïõí êÜðïéï ðñüâëçìá áêïÞò. Ðþò ãßíåôáé ç áíß÷íåõóç ôçò äéáôáñá÷Þò; Ðþò ìðïñïýìå íá äéáãíþóïõìå ôï ðñüâëçìá; ÄéáâÜóôå üëá üóá èá ðñÝðåé íá îÝñåôå ãéá íá ðñïóôáôÝøåôå ôá áõôéÜ ôïõ ìùñïý óáò.

86

ÁÉÔÉÁ & ÁÍÔÉÌÅÔÙÐÉÓÇ

Ôï áêïõóôéêü óýóôçìá åßíáé ðïëýðëïêï… êáé åýèñáõóôï. Ãé’ áõôü êáé ìðïñåß íá õðïóôåß ðïëëÝò äéáôáñá÷Ýò. Äéáêñßíïõìå ôéò ãåíåôéêÝò äéáôáñá÷Ýò êáé åêåßíåò ðïõ åìöáíßæïíôáé ìåôÜ ôç ãÝííçóç. Ïé

ãåíåôéêÝò äéáôáñá÷Ýò óõíäÝïíôáé ìå ôçí êëçñïíïìéêüôçôá êáé åõèýíïíôáé ãéá 2 óôéò 3 ðåñéðôþóåéò êþöùóçò. ÊáìéÜ öïñÜ åßíáé äåßêôåò åõñýôåñùí ðñïâëçìÜôùí ôá ïðïßá, åêôüò áðü ôçí ðñüêëçóç êþöùóçò, åðçñåÜæïõí êáé äéÜöïñá Üëëá üñãáíá. Ôá ðñïâëÞìáôá áêïÞò ðïõ åìöáíßæïíôáé êáôÜ ôçí åãêõìïóýíç ìðïñåß íá ðáñïõóéáóôïýí åîáéôßáò êÜðïéáò ìüëõíóçò ôçò ìçôÝñáò üðùò åßíáé ç åñõèñÜ Þ áðü ôïîéêÝò ïõóßåò. ¼ìùò óå ïñéóìÝíåò ðåñéðôþóåéò, ôá ðñïâëÞìáôá áêïÞò åìöáíßæïíôáé ìåôÜ ôç ãÝííçóç. ¸ôóé ìðïñåß íá ïöåßëïíôáé óå ìïëýíóåéò, ôñáõìáôéóìïýò êáé ôïîéêÝò ïõóßåò (ð÷. Ïõóßåò öáñìÜêùí). Ïé ðñþôïé ðïõ áðåéëïýíôáé åßíáé ôá ðñüùñá êáé ôá ðáéäéÜ ðïõ ðáñïõóéÜæïõí éäéáßôåñåò áäõíáìßåò.

¸ëåã÷ïò áêïÞò óôá ìùñÜ Óôç Ãåñìáíßá, Ýíá óôá 1.000 ðáéäéÜ ãåííéÝôáé ìå ðñüâëçìá áêïÞò. Ãéá ôç ÷þñá ìáò õðïëïãßæåôáé üôé áíáëïãïýí åôçóßùò 100 ãåííÞóåéò ðáéäéþí ìå ìåãÜëïõ âáèìïý áìöïôåñüðëåõñç âáñçêïÀá êáé Ýíáò ìåãáëýôåñïò áñéèìüò íåïãíþí ìå ìéêñüôåñïõ âáèìïý âáñçêïÀá. Óõ÷íÜ, ôï ðñüâëçìá áõôü äéáðéóôþíåôáé êáôÜ ôï äåýôåñï, ôñßôï Þ áêüìç êáé ôÝôáñôï Ýôïò ôçò æùÞò ôïõ ðáéäéïý. Ðïëý áñãÜ, êáèþò Ýíá ðáéäß ðïõ Ý÷åé ðñïâëÞìáôá áêïÞò ìáèáßíåé ìå êáèõóôÝñçóç Þ, óôç ÷åéñüôåñç ðåñßðôùóç, äåí ìáèáßíåé êáèüëïõ íá Óõíïøßæïíôáò ôá ìéëÜ. Ãé' áõôü, ïé ùôïñéíïëáñõããïëüãïé ÁÉÔÉÁ ÊÙÖÙÓÇÓ: èåùñïýí üëï êáé ðåñéóóüôåñï -¢ãíùóôç áéôßá áðáñáßôçôï ôïí Ýëåã÷ï áêïÞò óôá -ðñïãåíåôéêÜ -ðåñéãåíåôéêÜ Þ íåïãÝííçôá. Áõôüò ï Ýëåã÷ïò ìðïñåß ìåôáãåíåôéêÜ êáé íá äéåíåñãçèåß ÷ùñßò ðñïâëÞìáôá êëçñïíïìéêüôçôá áêüìç êáé áðü ôçí ðñþôç åâäïìÜäá ôçò æùÞò ôïõ ìùñïý óáò. 87

ÅëÝãîôå ìüíïé óáò ôçí áêïÞ ôïõ ðáéäéïý óáò: ÔñïìÜæåé ôï ìùñü óáò êáôÜ ôçí 4ç Ýùò ôçí 6ç åâäïìÜäá ôçò æùÞò ôïõ áðü îáöíéêïýò, äõíáôïýò èïñýâïõò, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ôï ÷ôýðçìá ìéáò ðüñôáò; ÓôñÝöåé ôï ðáéäß êáôÜ ôïí 3ï Ýùò 4ï ìÞíá ôçò æùÞò ôïõ ôá ìÜôéá ðñïò ôçí êáôåýèõíóç ôçò ðçãÞò ôïõ èïñýâïõ; Ðñïóðáèåß íá ðñïöÝñåé ôï ðáéäß êáôÜ ôïí 6ï Ýùò 7ï ìÞíá ôçò æùÞò ôïõ äéóýëëáâåò ëåîïýëåò; Áíôáðïêñßíåôáé ôï ðáéäß óå çëéêßá 10 Ýùò 12 ìçíþí óôï øéèýñéóìá áðü áðüóôáóç åíüò ìÝôñïõ êáé áíôáðïêñßíåôáé êáôÜ ðåñßðôùóç óôï üíïìÜ ôïõ; ÌÞðùò ôï ðáéäß óáò åßíáé ðéï óéùðçëü áðü ôïõò óõíïìçëßêïõò ôïõ êáé ç ãëùóóéêÞ ôïõ áíÜðôõîç Ý÷åé êáèõóôåñÞóåé áéóèçôÜ;

1. 2. 3. 4. 5.

Ïé ãéáôñïß äéáèÝôïõí ôá áðáéôïýìåíá ìç÷áíÞìáôá, ðïõ ìðïñïýí íá ìåôñÞóïõí ôçí áêïÞ ôùí ðáéäéþí áðü ôç 2ç çìÝñá ôçò æùÞò ôïõò. Ï ðñïãñáììáôéóìÝíïò Ýëåã÷ïò áêïÞò, ðïõ ïíïìÜæåôáé êáé ðñïäéáãíùóôéêüò Ýëåã÷ïò áêïÞò, äéáñêåß ëéãüôåñï áðü 15 ëåðôÜ, ãßíåôáé üôáí ôï ìùñü êïéìÜôáé êáé åßíáé åíôåëþò áíþäõíïò. Ï Ýëåã÷ïò áêïÞò äéåíåñãåßôáé êáôÜ êáíüíá óôï ìáéåõôÞñéï, ÷ùñßò ùóôüóï íá áíÞêåé ðñïò ôï ðáñüí óôéò áðáñáßôçôåò åîåôÜóåéò. Ìå Üëëá ëüãéá, ôï áíôßôéìï ðñÝðåé íá êáôáâëçèåß áðü ôïõò ßäéïõò ôïõò ãïíåßò. Äõóôõ÷þò, ç êþöùóç Þ ç ìåéùìÝíç áêïÞ áðïôåëåß ìéá áðü ôéò ðéï óõ÷íÝò áíáðçñßåò óôá ìùñÜ, ùóôüóï ðåñíïýí óõ÷íÜ áðáñáôÞñçôåò áðü ôïõò ðáéäéÜôñïõò êáôÜ ôéò ôáêôéêÝò åîåôÜóåéò. ÅÜí áõôÜ ôá ðñïâëÞìáôá áêïÞò åíôïðéóôïýí êáé áíôéìåôùðéóôïýí Ýãêáéñá, ôï ðáéäß Ý÷åé ðïëëÝò ðéèáíüôçôåò íá áíáðôõ÷èåß öõóéïëïãéêÜ áðü ðíåõìáôéêÞ, øõ÷ïëïãéêÞ êáé êïéíùíéêÞ Üðïøç. 88

ÁêïÞ êáé ãëùóóéêÞ áíÜðôõîç Ç áíåðáñêÞò áêïÞ óôá ðáéäéÜ äéáôáñÜóóåé ôç äéáäéêáóßá åêìÜèçóçò ôùí ãëùóóéêþí êáíüíùí ðïõ äéÝðïõí ôçí áíÜðôõîç Þ÷ùí, ëÝîåùí êáé ðñïôÜóåùí. Ç äéáôáñá÷Þ ôçò ãëùóóéêÞò áíÜðôõîçò åðçñåÜæåé êáé ôçí êáôÜêôçóç ôùí íïçôéêþí äåîéïôÞôùí (íïÞìáôá êáé óêÝøç). ÁíÜëïãá ìå ôï âáèìü ôçò áðþëåéáò ôçò áêïÞò, ìðïñåß íá ðáñáôçñçèïýí äéáôáñá÷Ýò óôçí Üñèñùóç, ôç öþíçóç êáé ôç ÷ñïéÜ ôçò öùíÞò. Áêüìá êáé ïé Þðéåò êáé ðáñïäéêÝò áðþëåéåò áêïõóôéêÞò ïîýôçôáò, ðïõ ðñïêáëïýíôáé áðü ùôßôéäåò Þ áëëåñãßåò, ìðïñåß íá åðéâáñýíïõí ôç ãëùóóéêÞ áíÜðôõîç ôïõ ðáéäéïý. Ç ïîåßá áðþëåéá áêïÞò ðñïêáëåß åðéðëÝïí äõóêïëßåò óôïí Ýëåã÷ï ôçò öþíçóçò, ôïõ ñõèìïý, ôïõ åðéãïíéóìïý êáé ôçò áíáðíïÞò. Ç óïâáñüôçôá ôçò ãëùóóéêÞò äéáôáñá÷Þò ðïõ ìðïñåß íá ðñïêëçèåß åîáñôÜôáé áðü ôï åßäïò ôçò âáñçêïÀáò, ôçí áéôéïëïãßá, ôçí çëéêßá åìöÜíéóÞò ôçò, êáèþò êáé áðü ôçí èåñáðåõôéêÞ ðáñÝìâáóç êáé ôçí ïéêïãåíåéáêÞ óôÞñéîç.

ÐñïâëÞìáôá áêïÞò óôá ðáéäéÜ Ïé ãïíåßò èá ðñÝðåé íá âåâáéùèïýí üôé åëÝã÷åôáé ç áêïÞ ôùí ðáéäéþí ôïõò óå ôáêôÜ ÷ñïíéêÜ äéáóôÞìáôá, éäéáßôåñá áí õðÜñ÷åé éóôïñéêü ùôßôéäùí, óõ÷íþí êñõïëïãçìÜôùí Þ Üëëùí ëïéìþîåùí ôïõ Üíù áíáðíåõóôéêïý óõóôÞìáôïò Þ áëëåñãéþí.

ÐñïâëÞìáôá áêïÞò êáé ïéêïãÝíåéá Ùò ãïíåßò åßíáé óçìáíôéêü íá åßóôå åéëéêñéíåßò ìå ôï åõñýôåñï ïéêïãåíåéáêü óáò ðåñéâÜëëïí þóôå íá ìðïñåßôå íá ëÜâåôå áðü áõôü ôçí êáôáíüçóç êáé ôç óôÞñéîç ðïõ èá ÷ñåéáóôåßôå åóåßò êáé ôï ðáéäß óáò óôçí ðñïóðÜèåéá ãéá ìéá üóï ôï äõíáôü ïìáëüôåñç áíÜðôõîç. ÁäÝëöéá. Ìçí åðéêåíôñþíåóôå óôï ðñüâëçìá áêïÞò ãéáôß õðÜñ÷åé ï êßíäõíïò ôá õðüëïéðá ðáéäéÜ óáò íá íéþóïõí æÞëéá. Êáé ç æÞëéá åßíáé Ýíá óõíáßóèçìá ðïõ äåí ïäçãåß

ðïõèåíÜ Þ ìÜëëïí ìðïñåß íá ïäçãÞóåé áêüìá êáé óå âßáéåò óõìðåñéöïñÝò ðïõ åßíáé êáé ôï ôåëåõôáßá ðñÜãìá ðïõ èá èÝëáôå ìÝóá óôï óðßôé. ÂïçèÞóôå ôï êÜèå óáò ðáéäß íá âñåé ôï äéêü ôïõ ñüëï óôçí ïéêïãÝíåéá êáé ðïëëáðëáóéÜóôå ôéò ïìáäéêÝò óáò äñáóôçñéüôçôåò êáé ôá ðáé÷íßäéá. ÓçìáíôéêÞ åßíáé ç áíÜðôõîç ôçò áëëçëåããýçò ìåôáîý ôùí áäåëöþí êáèþò êáé ôï áßóèçìá ôçò áëëçëïâïÞèåéáò. Ðáððïýò êáé ãéáãéÜ. Åßíáé áíáìåíüìåíï ïé çëéêéùìÝíïé ðáððïýäåò íá íéþóïõí ìéá èëßøç Þ êáé áðïãïÞôåõóç ãéá ü,ôé "ìç öõóéïëïãéêü" áããßæåé ôç íåïóýóôáôç ïéêïãÝíåéá ôùí ôÝêíùí ôïõò. Ïé ðñïóäïêßåò ãéá ôá åããüíéá åßíáé ðïëý õøçëÝò. Óôï ÷Ýñé óáò åßíáé íá ôïõò äþóåôå íá êáôáëÜâïõí üôé ìðïñïýí êáé åêåßíïé íá åðéêïéíùíÞóïõí ìå ôï ðáéäß óáò ìÝóá áðü ôï ðáé÷íßäé, ôï óþìá êáé ôéò åêöñÜóåéò ôïõ ðñïóþðïõ. Ìçí îå÷íÜôå üôé üëåò ïé éäéáéôåñüôçôåò Ý÷ïõí êáé ôç èåôéêÞ ôïõò üøç. ÊñáôÞóôå ôá ôáìðïý Ýîù áðü ôï êáôþöëé ôïõ óðéôéïý óáò.

Ôï ðáéäß óáò ¸íá ðáéäß ìå ðñüâëçìá áêïÞò ìðïñåß íá íéþèåé åêôüò ôüðïõ êáé ÷ñüíïõ áêüìá êáé ìÝóá óôï ßäéï ôïõ ôï óðßôé. Ç äõóêïëßá ôïõ íá ðáñáêïëïõèÞóåé ôéò ìåôáîý óáò óõæçôÞóåéò ìðïñåß íá ôïõ ðñïêáëÝóïõí èõìü Þ áíÜãêç ãéá áðïìüíùóç-ìïíáîéÜ. Åßíáé êÜôé áðüëõôá öõóéêü. ÂïçèÞóôå ôï íá óõììåôÝ÷åé êáé êåñäßóôå ôçí åìðéóôïóýíç ôïõ. Ôï ðáéäß óáò Ý÷åé íá êáôáíïåß ôé óõìâáßíåé ãýñù ôïõ. ×ñåéÜæåôáé ôç äéêÞ óáò åíèÜññõíóç þóôå íá ìðïñÝóåé êáé åêåßíï íá ìÜèåé óôáäéáêÜ íá åêöñÜæåôáé.

89

Tá ðñþôá ôïõ Ð Á Ð Ï Õ Ô Ó Á Ê É Á

ãéá ôá

ÐÑÙÔÁ 90

ÔÏÕ

ÂÇÌÁÔÁ

ãõìíÜ ðüäéá âïçèÜåé ôá ðáéäÜêéá ðïõ Ý÷ïõí áíÜãêç íá êáôáëÜâïõí ðþò ëåéôïõñãïýí ôá ðüäéá ôïõò, ðñéí öïñÝóïõí ðáðïýôóéá. ÌåñéêÝò öïñÝò, ðÜíôùò, ïé óõíèÞêåò äåí ôï åðéôñÝðïõí åßôå ãéáôß åßíáé åðéêßíäõíï Ôï ìùñü óáò ðåñðÜôçóå! åßôå áðëÜ êïõñáóôéêü ãéá ôï ìùñÜêé óáò ¸öôáóå ç þñá, ëïéðüí, íá ðåñðáôÜåé îõðüëçôï. Ç áëÞèåéá åßíáé ãéá íá áöÞóåôå óôçí Üêñç ðþò üëá ôá ðáéäÜêéá ÷ñåéÜæïíôáé Ýíá ôá äéáêïóìçôéêÜ æåõãáñÜêé ðáðïýôóéá ðïõ èá ðáðïõôóÜêéá ðñïóôáôåýïõí ôá ðïäáñÜêéá ôïõò áðü áãêáëßôóåò êáé íá ÷ôõðÞìáôá.

áãïñÜóåôå êáíïíéêÜ, áíáôïìéêÜ ðáðïýôóéá ãéá ôï ðáéäß óáò… Ðñéí îåêéíÞóåôå ðÜíôùò ôçí áíáæÞôçóç, äéáâÜóôå ðñþôá ìåñéêÝò óõìâïõëÝò ìáò ðïõ èá âïçèÞóïõí ôï ìùñü óáò íá ÷áñåß ôçí ðåñéðÝôåéá ôçò ðñþôçò ôïõ âüëôáò ìå ôá ðüäéá!

Ðïéá ðáðïýôóéá åßíáé êáôÜëëçëá; „ Ôá ðáéäéêÜ ðáðïõôóÜêéá ðñÝðåé íá åßíáé ìáëáêÜ, åëáöñÜ êáé åýêáìðôá þóôå íá âïçèïýí ôï ðáéäÜêé íá êñáôÞóåé ôçí éóïññïðßá ôïõ. „ Ç óüëá ðñÝðåé íá Ý÷åé ãñáììþóåéò ãéá íá ìçí ãëéóôñÜåé (áíôéïëéóèçôéêÞ).

Óõ÷íÜ, ðáñáìåëïýìå ôï óþìá ìáò êáé êõñßùò ôá ðÝëìáôÜ ìáò, áãíïþíôáò üôé ÷ùñßò áõôÜ äåí èá ìðïñïýóáìå íá äéáíýïõìå ôá ôüóá ÷éëéüìåôñá êáèçìåñéíÜ. ÐñÝðåé ëïéðüí íá ôï ðñïóôáôåýïõìå üóï ôï äõíáôüí êáëýôåñá. Ôï åëÜ÷éóôï ðïõ ìðïñïýìå íá êÜíïõìå, åßíáé íá áãïñÜóïõìå óôá ðáéäéÜ ìáò -üðùò êáé óôïí åáõôü ìáò- áíáôïìéêÜ êáé áíáðáõôéêÜ ðáðïýôóéá.

Ðüôå íá áãïñÜóù ðáðïýôóéá ãéá ôï ìùñü ìïõ; Ìüëéò ôï ìùñü óáò êÜíåé ôá ðñþôá ôïõ âÞìáôá, ðïëëïß ãïíåßò ðñïôéìïýí íá áöÞíïõí ôï ìùñü íá ðåñðáôÜåé îõðüëçôï. Ðïëý êáëÞ éäÝá! Èá óáò ôï óõóôÞóåé êáé ï ðáéäßáôñüò óáò. Ôï ðåñðÜôçìá ìå

„ Áðïöýãåôå ôéò ðïëý ÷ïíôñÝò óüëåò: ðñþôïí ðñïóèÝôïõí ðåñéôôü âÜñïò óôï ðáðïýôóé ðïõ "ìåôáöÝñåé" ôï ðáéäß êáé äåýôåñïí, äåí âïçèïýí óôçí éóïññïðßá ôïõ, ìå óõíÝðåéá ôï ðáéäß óáò íá óêïíôÜøåé êáé íá ðÝóåé. 91

Ðñïóï÷Þ óôçí åöáñìïãÞ ôïõ ðáðïõôóéïý! „ Ôá ìùñÜ ðñÝðåé íá áéóèÜíïíôáé Üíåôá ìå ôá

„ Ôá ðáðïýôóéá äåí

92

÷ñåéÜæåôáé íá öôÜíïõí ìÝ÷ñé ôïí áóôñÜãáëï ãéá íá ôïí õðïóôçñßæïõí, üðùò ëÝíå ìåñéêïß. Áí, ðÜíôùò, äéáëÝîåôå ôÝôïéá ðáðïýôóéá, âåâáéùèåßôå üôé ïé áóôñÜãáëïß ôïõ êéíïýíôáé ìå åõ÷Ýñåéá, áëëéþò ôï ðáéäß óáò èá ðåñðáôÜåé ìå äõóêïëßá. „ Öñïíôßóôå, åðßóçò, ôï äÝñìá ôùí ðáðïõôóéþí íá áíáðíÝåé þóôå ôá ðïäáñÜêéá ôïõ íá ðáñáìÝíïõí óôåãíÜ êáé Üíåôá. ÐñïôéìÞóôå õëéêÜ üðùò ôï äÝñìá êáé ôï âáìâÜêé ðïõ åðéôñÝðåé óôï ðüäé íá "áíáðíÝåé". Áðïöýãåôå ôá óõíèåôéêÜ õëéêÜ, ðïõ ðñïêáëïýí äõóïóìßá, áöïý äåí åðéôñÝðïõí óôï ðüäé íá áíáðíÝåé.

ðáðïýôóéá ôïõò. ÁöÞóôå ôï íá ôñéãõñßóåé ëßãï óôï êáôÜóôçìá ìå ôá êáéíïýñéá ôïõ ðáðïýôóéá. ÌåôÜ, âãÜëôå ôá êáé äåßôå áí óå êÜðïéï óçìåßï Ý÷åé êïêêéíßëåò óôï ðïäáñÜêé ôïõ, ãåãïíüò ðïõ èá áðïäåéêíýåé üôé ôá ðáðïýôóéá ôï óôåíåýïõí. Áí íáé, øÜîôå ãéá Üëëï æåõãÜñé, ßóùò êáé óå ëßãï ìåãáëýôåñï íïýìåñï. „ ÑùôÞóôå ôï áí ôá íéþèåé ðïëý óôåíÜ ìðñïóôÜ Þ ðßóù. Ôï óôÝíåìá ðïõ ìðïñåß íá íéþèåé óôá ðëáúíÜ äåí ðñÝðåé íá óáò áíçóõ÷åß, áöïý ç öüñìá ôïõò èá áíïßîåé ìåôÜ áðü 2-3 öïñÝò ðïõ èá ôá öïñÝóåé. „ ÌéêñÞ óõìâïõëÞ: ¼ôáí öïñÜåé ôï ðáðïõôóÜêé ôïõ, ôï ìéêñü óáò äÜ÷ôõëï ðñÝðåé íá ÷ùñÜåé áíÜìåóá óôç öôÝñíá ôïõ êáé óôï ðßóù ìÝñïò ôïõ ðáðïõôóéïý ôïõ. Åðßóçò, ðñÝðåé íá õðÜñ÷åé äéÜóôçìá ßóï üóï êáé ôï öÜñäïò ôïõ "äåßêôç" óáò ìåôáîý ôùí äá÷ôýëùí ôïõ ðïäéïý ôïõ êáé ôçò ìýôçò ôùí ðáðïõôóéþí. „ Äåí ðñÝðåé ðïôÝ íá áãïñÜæåôå ìåôá÷åéñéóìÝíá Þ íá ôïõ öïñÜôå ôùí ìåãáëýôåñùí áäåñöþí ôïõ. Ôï êÜèå ðüäé åßíáé äéáöïñåôéêü, êáé åðåéäÞ ôá êüêáëá åíüò ðáéäéïý åßíáé ìáëáêÜ, ìðïñåß ôï ðáéäß íá ìç äéáìáñôõñçèåß üôé ðïíïýí ôá ðüäéá ôïõ Þ üôé ôï "÷ôõðÜíå". ÁëëÜ, ôï íá ÷ñçóéìïðïéåß öïñåìÝíá êáé öèáñìÝíá ðáðïýôóéá, ðïõ Ý÷ïõí ðÜñåé ôï ó÷Þìá ôïõ ðñþôïõ êáôü÷ïõ ôïõò, ìðïñåß íá ïäçãÞóïõí óôçí ðáñáìüñöùóç ôùí äéêþí ôïõ ðïäéþí.

Êïñäüíéá Þ áõôïêüëëçôá "óêñéôòóêñáôò" (ôáéíßåò âÝëêñï); Ùò ãíùóôüí, ôá êïñäüíéá ðñÝðåé íá äÝíïíôáé êáé

Ôá ðñþôá ôïõ ðáðïõôóÜêéá

ÊÜèå ðüôå ðñÝðåé íá áãïñÜæåôå ðáðïýôóéá ãéá ôá ðáéäéÜ óáò;

íá ëýíïíôáé üëç ôçí þñá, ãåãïíüò ðïõ êáôáíôÜåé åíßïôå åêíåõñéóôéêü. Åðßóçò, "åëëï÷åýåé" ðÜíôá êáé ï êßíäõíïò ôïõ "ëõìÝíïõ êïñäïíéïý", ðïõ ðáôþíôáò ôï, ôï ðáéäß ìðïñåß íá ÷ôõðÞóåé. Áðü ôçí Üëëç, õðÜñ÷ïõí êáé ôá ðáðïýôóéá ìå ôéò "åýêïëåò" áõôïêüëëçôåò ôáéíßåò âÝëêñï Þ ìå áãêñÜöåò, ôá ïðïßá åßíáé åõêïëüôåñï ãéá Ýíá ðáéäß íá ôá âÜëåé êáé íá ôá âãÜëåé, áíôß íá äÝóåé Þ íá ëýóåé ôá êïñäüíéá ôïõ. Ùóôüóï, åßíáé åíôåëþò ðñïóùðéêü æÞôçìá ôï ôé èá åðéëÝîåôå.

Áí áãïñÜóåôå ðáðïýôóéá ìå êïñäüíéá Ðñéí áãïñÜóåôå ðáðïýôóéá ìå êïñäüíéá, êÜíôå áñêåôÝò äïêéìÝò óôï êáôÜóôçìá. Ìéáò êáé èá äÝóåôå êáé èá ëýóåôå ôá êïñäüíéá Üðåéñåò öïñÝò, âåâáéùèåßôå üôé Ý÷ïõí ôï êáôÜëëçëï ìÞêïò êáé üôé ñõèìßæïíôáé åýêïëá óôéò ôñýðåò ôïõò. Áí ðÜëé åðéëÝîåôå íá ôïõ áãïñÜóåôå ìðïôÜêéá Þ êáëïêáéñéíÜ áèëçôéêÜ ðáðïýôóéá ìå ëÜóôé÷ï óôá ðëáúíÜ, âåâáéùèåßôå üôé äåí èá ìðáéíïâãáßíïõí ìüëéò ôï ðáéäß êÜíåé ëßãá âÞìáôá, ïýôå èá "ðëÝïõí" óôï ðïäáñÜêé ôïõ!

¼ðùò óôïõò åíÞëéêåò Ýôóé êáé ôá ðüäéá ôùí ðáéäéþí ôåßíïõí íá ðñÞæïíôáé ðñïò ôï ôÝëïò ôçò çìÝñáò. Áí øùíßóåôå äçëáäÞ ôï áðïãåõìáôÜêé, èá åßóôå ðéï óßãïõñåò üôé ôá ðáðïýôóéá ðïõ áãïñÜóáôå äåí ôïõ åßíáé ðïëý óôåíÜ üôáí ôá ðïäáñÜêéá ôïõ èá åßíáé êïõñáóìÝíá. ÐÜôå ãéá øþíéá ìåôÜ ôï ìåóçìåñéáíü ôïõ ýðíï êáé êõñßùò üôáí ôï ðáéäÜêé óáò åßíáé óå êáëÞ äéÜèåóç. ¸íá ðáéäß åêíåõñéóìÝíï êáé êïõñáóìÝíï ðïõ èá ðñÝðåé íá ðñïâÜñåé êáé íá ðåñðáôÜåé ìå äéÜöïñá ðáðïýôóéá äåí èá åßíáé ìéá åõ÷Üñéóôç åìðåéñßá.

Ðüóï óõ÷íÜ áãïñÜæïõìå ðáðïýôóéá; ÅëÝã÷åôå ôçí åöáñìïãÞ ôùí ðáéäéêþí ðáðïõôóéþí ôïõëÜ÷éóôïí ìéá öïñÜ ôï ìÞíá. ÊÜèå ðáéäß áíáðôýóóåôáé ìå äéáöïñåôéêü ñõèìü, õðïëïãßóôå üìùò üôé èá áëëÜîåé íïýìåñï êÜèå 3 ìå 6 ìÞíåò. ÊÜðïéá ðáéäéÜ áëëÜæïõí íïýìåñï ó÷åäüí êÜèå ìÞíá! ÁíôéêáôáóôÞóôå ôá ðáðïõôóÜêéá ðïõ Ý÷ïõí öèáñåß ðïëý (êïììÝíåò óüëåò Þ ôñýðåò óôï ðÜíù ìÝñïò ôïõ ðáðïõôóéïý Þ êáé óôá ðëáúíÜ ôïõ). Ôá ìùñÜ êáé ôá ðáéäÜêéá óêïíôÜöôïõí óå ðïëëÜ ðñÜãìáôá, óõíåðþò öñïíôßóôå ôá ðáðïýôóéá ôïõò íá ôá âïçèïýí íá óôÝêïíôáé åõ÷Üñéóôá, íá ìçí åßíáé âáñéÜ êáé ôá êïõñÜæïõí êáé íá ðåñðáôïýí Üíåôá! 93

ÁíïéîéÜôéêç êçðïõñéêÞ ìå ôá ðáéäéÜ óáò

96

Ç Üíïéîç Ý÷åé öôÜóåé, êáé êÜèå êáëüò êçðïõñüò ëá÷ôáñÜåé íá âãåé êáé íá áó÷ïëçèåß ìå ôï ÷þìá. Ìçí îå÷Üóåôå êáé ôá ðáéäéÜ óáò. Ôá ðáéäéÜ íçðéáêÞò çëéêßáò ìðïñåß íá ìçí öáßíïíôáé Ýôïéìá ãéá âïôáíéêÞ, áëëÜ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, åßíáé ç êáôÜëëçëç óôéãìÞ ãéá íá îåêéíÞóïõí. Êáé ãéá ôá ðáéäéÜ ðñïó÷ïëéêÞò Þ ìåãáëýôåñçò çëéêßáò, áõôÞ ç åðï÷Þ åßíáé ìéá õðÝñï÷ç åìðåéñßá.

Ðþò íá êÜíåôå ôï ðáéäß óáò íá åíäéáöåñèåß ãéá ôçí êçðïõñéêÞ

ÊÜðïéåò óõìâïõëÝò:

Ôï ðþò ðñïóåããßæåôå åóåßò ôï èÝìá ôçò êçðïõñéêÞò, èá åðçñåÜóåé êáé ôï ðþò èá ôç âëÝðåé ôï ðáéäß óáò êáèþò èá ìåãáëþíåé. ÂëÝðåôå ôçí êçðïõñéêÞ óáí ìéá êïõñáóôéêÞ åñãáóßá, üðïõ ðñÝðåé íá ôñáâÜôå áãñéü÷ïñôá êáé üðïõ ðñïóðáèåßôå íá ìçí ëåñùèåßôå ðïëý; ¹ ìÞðùò ôç âëÝðåôå óáí Ýíá åã÷åßñçìá íÝùí õöþí êáé ìõñùäéþí, êáé áíïé÷ôÞò åîåñåýíçóçò; Ìðïñåß íá Ý÷åôå ôéò äéêÝò óáò éäÝåò ãéá ôï ðþò èá ðñÝðåé íá ìåãáëþóåé ï êÞðïò óáò, áëëÜ üôáí èá êÜíåôå ôçí ðñþôç ãíùñéìßá ôïõ ðáéäéïý óáò ìå ôçí êçðïõñéêÞ, êáôåâåßôå óôï åðßðåäü ôïõ êáé ïñßóôå êÜðïéåò ìéêñÝò ðñïôåñáéüôçôåò.

óåéñÝò êáé ìåñéêÜ áãñéü÷ïñôá, äåí åßíáé êáé ôßðïôá óïâáñü. Ç ôáêôéêüôçôá åßíáé ãéá ôïõò ìåãÜëïõò.

„ ×áëáñþóôå ôá óôÜíôáñ óáò. Ïé Üíéóåò

„ ÓõìðåñéëÜâåôå ôá ðáéäéÜ óáò óå Ýíá êçðïõñéêü ó÷Ýäéï. ÁöÞóôå ôá íá ðñïôåßíïõí ôéò äéêÝò ôïõò éäÝåò ãéá ôï ôé èá öõôÝøåôå êáé ðïõ.

„ ÄéáëÝîôå Ýíá èÝìá. Ôé ëÝôå ãéá Ýíáí êÞðï - ðßôóá ìå âáóéëéêü êáé íôïìÜôåò; ¹ Ýíáí êÞðï ìå ðåôáëïýäåò, ãåìÜôï ìå ëïõëïýäéá ðïõ áãáðïýí ðïëý ïé ðåôáëïýäåò ôçò ðåñéï÷Þò óáò;

„ Ïñãáíþóôå êÜðïéá êáëëéôå÷íéêÜ Ýñãá. Ôï íá ðåñéìÝíåôå íá áíèßóåé ï êÞðïò óáò ìðïñåß íá óáò öáíåß áéùíéüôçôá. ÐåñÜóôå ôçí þñá óáò ìå êáëëéôå÷íéêÜ Ýñãá ðïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôçí êçðïõñéêÞ, üðùò ôï íá öôéÜîåôå Ýíá óêéÜ÷ôñï, Þ íá æùãñáößóåôå ôéò ðÝôñåò ôïõ êÞðïõ Þ ôïõ ìïíïðáôéïý óáò.

„ ÅðéôñÝøôå ôçí åîåñåýíçóç. Ôá ðáéäéÜ óáò ìðïñåß íá èÝëïõí íá óêÜøïõí ðåñéóóüôåñåò ôñýðåò, íá ðáñáêïëïõèÞóïõí ôá Ýíôïìá, Þ íá öôéÜîïõí ðßôåò áðü ëÜóðç. ¼ëá

97

ÓõìâïõëÝò áóöáëåßáò ãéá ôçí êçðïõñéêÞ

Ôé íá öõôÝøåôå Åíþ ìðïñåßôå íá äþóåôå óôïí ìéêñü óáò êçðïõñü ôç äõíáôüôçôá äéáôýðùóçò ôçò Üðïøçò ôïõ, åßíáé ðïëý ëïãéêü íá ôïõ ðñïóöÝñåôå êÜðïéåò óõìâïõëÝò. Íá Ý÷åôå õðüøç óáò üôé ôá ðáéäéÜ ìðïñåß íá åßíáé ðïëý áíõðüìïíá ðåñéìÝíïíôáò ôá íÝá ôïõò öõôÜ íá áíèßóïõí. Ãéá áõôü ôï ëüãï, ìðïñåß íá óáò öáíåß Ýîõðíï íá ôï ïäçãÞóåôå ðñïò ôçí êáôåýèõíóç êÜðïéùí åéäþí ðïõ öõôñþíïõí êáé áíáðôýóóïíôáé ðïëý ãñÞãïñá. Óôçí ïéêïãÝíåéá ôùí ëïõëïõäéþí, óáò ðñïôåßíïõìå ôï êüóìïò, ôçí êåíôáýñéá, ôï áãÞñáôï êáé ôç æßííéá. Ôá öõôÜ ôá ïðïßá öõôñþíïõí ðÜñá ðïëý ãñÞãïñá, åßíáé ôï áããïýñé, ôï êáëáìðüêé êáé ôï ìáñïýëé. Åêôüò áðü ôçí éäéïóõãêñáóßá êáé ôçí ðñïóùðéêüôçôá ôïõ ìéêñïý óáò êçðïõñïý, èá ðñÝðåé íá áíáëïãéóôåßôå êáé ôç èåñìïêñáóßá ôïõ êÞðïõ óáò. Äåí ÷ñåéÜæåôáé íá êáèßóåôå êáé íá ðåñéìÝíåôå ðüôå èá áíÝâåé ï õäñÜñãõñïò. ÊÜðïéá öõôÜ èá ùöåëçèïýí áêüìá êáé áí ôá öõôÝøåôå ìÝóá óôï óðßôé. Ãéá ðáñÜäåéãìá, ôá ðåðüíéá ÷ñåéÜæïíôáé ðïëý ÷ñüíï íá ùñéìÜóïõí, ïðüôå áí öõôÝøåôå ðåðüíéá åóùôåñéêÜ, óå Ýíá îå÷ùñéóôü óêåýïò, ôï áðïôÝëåóìá èá åßíáé íá Ý÷åôå ìéá õðÝñï÷ç óïäåéÜ ìå áõôü ôï êáëïêáéñéíü öñïýôï. 98

¼ðùò êáé ìå êÜèå Üëëç äñáóôçñéüôçôá, èá èÝëåôå íá åßóôå óßãïõñïé üôé ôï ðáéäß óáò èá åßíáé áóöáëÝò üóï èá óõììåôÝ÷åé óå áõôÞ. Ãéá íá êÜíåôå ôïí êÞðï óáò ðéï áóöáëÞ ãéá ôïõò ìéêñïýò óáò êçðïõñïýò, óáò ðñïóöÝñïõìå êÜðïéåò óõìâïõëÝò: „ Äþóôå ðñïóï÷Þ óôá ðñïúüíôá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôå. ÊñáôÞóôå ìáêñéÜ áðü ôá ðáéäéÜ ôá ÷çìéêÜ ëéðÜóìáôá, ôá æéæáíéïêôüíá, êáé ôá åíôïìïêôüíá. Áêüìá êáëýôåñá, ìçí ôá ÷ñçóéìïðïéÞóåôå êáèüëïõ. Áíôß ãéá áõôü, áêïëïõèÞóôå öõóéêÝò ìåèüäïõò. „ ÐñïóöÝñåôå åñãáëåßá óôï ìÝãåèïò ôùí ðáéäéþí. Ôá öôõÜñéá êáé ïé ôóïõãêñÜíåò ðïõ åßíáé óôï êáôÜëëçëï ìÝãåèïò ãéá Ýíáí åíÞëéêá, ìðïñåß íá åßíáé åðéêßíäõíá ãéá Ýíá ðáéäß. Åðåíäýóôå óå åñãáëåßá ðïõ åßíáé êáôÜëëçëá ãéá ðáéäéÜ „ ÅëÝãîôå ôï ÷þìá óáò ãéá ôõ÷üí ìüëõâäï. Ôá óðßôéá ðïõ åßíáé ÷ôéóìÝíá ðñéí áðü ôï 1970, óõ÷íÜ Ý÷ïõí ìðïãéÜ ìå ìüëõâäï. Áêüìá êáé ôá íåüôåñá óðßôéá ìðïñåß íá Ý÷ïõí ìüëõâäï óôïõò êÞðïõò ôïõò, ìéáò êáé ôï ÷þìá ðïëëÝò öïñÝò ìåôáöÝñåôáé áðü êÜðïéá Üëëç ôïðïèåóßá. „ Íá åßóôå ðñïóå÷ôéêïß ìå ôï íåñü. Èõìçèåßôå ðùò Ýíáò êïõâÜò ìå íåñü ìðïñåß íá åßíáé åðéêßíäõíïò ãéá Ýíá ðáéäß íçðéáêÞò çëéêßáò, ïðüôå íá åðéôçñåßôå óõíÝ÷åéá ôá ðáéäéÜ óáò üôáí âñßóêåôáé íåñü êïíôÜ ôïõò. „ ÅëÝãîôå ãéá ôõ÷üí áëëåñãßåò. Ôá ðáéäéÜ ìðïñåß íá Ý÷ïõí êÜðïéá áíôßäñáóç óå óõãêåêñéìÝíá öõôÜ Þ ëïõëïýäéá. Íá âñßóêåóôå óå åðéöõëáêÞ ãéá öôåñíßóìáôá Þ åñåèéóìïýò ôïõ äÝñìáôïò.

ÁíïéîéÜôéêç êçðïõñéêÞ ìå ôá ðáéäéÜ óáò

ÊçðïõñéêÞ ÷ùñßò êÞðï Äåí Ý÷åôå êÞðï; Ìçí áíçóõ÷åßôå. Ç êçðïõñéêÞ äåí åßíáé ìüíï ãéá ïéêïãÝíåéåò ðïõ åßíáé áñêåôÜ ôõ÷åñÝò þóôå íá Ý÷ïõí áõëÞ óôï óðßôé ôïõò. Ìðïñåßôå íá êÜíåôå ôçí êçðïõñéêÞ óáò óå ìéá æáñíôéíéÝñá - èá Ý÷åôå ó÷åäüí Üìåóá áðïôåëÝóìáôá êáé äåí èá ÷ñåéÜæåôáé íá îåöïñôþíåóôå êáé ôá áãñéü÷ïñôá!

Ôé ÷ñåéÜæåóôå: „ Ìéá æáñíôéíéÝñá - äéáëÝîôå ìéá ðïõ íá åßíáé ôïõëÜ÷éóôïí 20 åêáôïóôÜ óå öÜñäïò êáé âÜèïò. „ ×þìá „ ÐïôéóôÞñé „ ÖõôÜ Ýôïéìá ãéá öýôåìá. Ïäçãßåò: 1. Óôåñåþóôå ðñïóå÷ôéêÜ ôçí æáñíôéíéÝñá óáò êÜôù áðü ôï ðáñÜèõñü óáò Þ óôï ìðáëêüíé óáò, ìå õðïóôçñßãìáôá óå ó÷Þìá "L" âéäùìÝíá óôï îýëï Þ óôïí ôïß÷ï óáò. Èõìçèåßôå üôé èá åßíáé ðïëý ðéï âáñý üôáí ãåìßóåé! 2. Ãåìßóôå ôç ìéóÞ æáñíôéíéÝñá óáò ìå ÷þìá êáé ðñïóèÝóôå íåñü ãéá íá õãñáèåß. 3. ÔïðïèåôÞóôå ôá öõôÜ ìå áðüóôáóç 5 ìå 13 åêáôïóôÜ ôï Ýíá áðü ôï Üëëï. ÂãÜëôå ôá öõôÜ áðü ôï äï÷åßï ôïõò ìå ðñïóï÷Þ, êáé îåäéðëþóôå ìáëáêÜ ôéò ñßæåò ðñéí ôá öõôÝøåôå. 4. Ãåìßóôå ôá äéáóôÞìáôá ìåôáîý ôùí öõôþí ìå ÷þìá Þ ëßðáóìá êáé ðïôßæåôÝ ôá åðéìåëþò. Ìå êáëÞ ïñãÜíùóç êáé ëßãç Ýñåõíá áðü ìÝñïõò óáò, ìðïñåßôå íá âïçèÞóåôå ôá ðáéäéÜ óáò íá ìÜèïõí íá áãáðÜíå ôçí êçðïõñéêÞ, åßôå åßíáé óôçí áõëÞ óáò, Þ áêüìá êáé óôçí æáñíôéíéÝñá ôïõ ðáñáèýñïõ óáò. Ç êçðïõñéêÞ ðñïóöÝñåé óôá ðáéäéÜ ìéá "÷åéñïíáêôéêÞ" åìðåéñßá êáé ôá äéáóêåäÜæåé ðïëý.

99

ÁíïéîéÜôéêåò

×ÅÉÑÏÔÅ×ÍÉÅÓ ãéá ôïõò ìéêñïýò ìáò ößëïõò

Åîïðëéóôåßôå ìå ìáñêáäüñïõò, ÷áñôüíéá, øáëßäéá êáé ðïëý öáíôáóßá êáé áðïôõðþóôå ôç öýóç ìáæß ìå ôï ðáäß óáò

100

ÕðÜñ÷åé êáëýôåñç åðï÷Þ áð' ôçí Üíïéîç, ãéá íá îåäéðëþóåé ôï áããåëïýäé óáò ôï êáëëéôå÷íéêü ôïõ ôáëÝíôï; Ëïõëïýäéá, ÷ñþìáôá, áñþìáôá, æùÜêéá ç öýóç óáò êáëåß íá ôçí áíôéãñÜøåôå!

×ñùìáôéóôÝò ìáñãáñßôåò ÕëéêÜ:

„ ×áñôüíé êáíóüí óå äéÜöïñá ÷ñþìáôá „ Ìáñêáäüñïé „ Øáëßäé „ Êüëëá „ ÌáãíÞôçò ÅêôÝëåóç: 1. Ó÷åäéÜóôå ìßá ìáñãáñßôá óôï ÷áñôüíé êáé êüøôå ôçí. 2. Ó÷åäéÜóôå óôï ÷áñôüíé ôïõ Üëëïõ ÷ñþìáôïò Ýíáí êýêëï êáé êüøôå ôïí. 3. ÊïëëÞóôå ôïí êýêëï óôç ìÝóç ôçò ìáñãáñßôáò êáé ôï ìáãíÞôç ðßóù. ÁöÞóôå ôá íá óôåãíþóïõí êáé êïëëÞóôå ôá óôï øõãåßï.

Ðáó÷áëßôóåò ÕëéêÜ: „ Ëåßåò, óôñïããõëÝò Þ ïâÜë ðÝôñåò, ðëõìÝíåò êáé óôåãíùìÝíåò „ ÁêñõëéêÞ ìðïãéÜ óå ÷ñþìáôá ôçò åðéëïãÞò óáò „ Ìáýñç áêñõëéêÞ ìðïãéÜ „ 2 ìÜôéá ðïõ êïõíéïýíôáé ãéá êÜèå ðáó÷áëßôóá „ Ìáýñïò ìáñêáäüñïò „ Áêñõëéêü ìáô êáëõðôéêü óðñÝé „ Êüëëá ÅêôÝëåóç: 1. Ðëýíåôå êáëÜ ôéò ðÝôñåò êáé áöÞóôå ôéò íá óôåãíþóïõí. 2. ÂÜøôå ôéò ðÝôñåò óôï ÷ñþìá ðïõ èÝëåôå êáé áöÞóôå ôéò íá óôåãíþóïõí. ÐåñÜóôå êáé äåýôåñï êáé ôñßôï

÷Ýñé áí ÷ñåéáóôåß. Ôá áíïé÷ôüôåñá ÷ñþìáôá áðáéôïýí ðåñéóóüôåñá ÷Ýñéá áð' ôá óêïõñü÷ñùìá. 3. ÂÜøôå ôï êåöÜëé, ìå ôçí áêñõëéêÞ ìáýñç ìðïãéÜ. Äåí õðÜñ÷åé óõãêåêñéìÝíï ó÷Ýäéï, áðëþò âÜøôå ôï ìðñïóôéíü ìÝñïò ôçò ðÝôñáò. 4. Ìå ôï ìáýñï ìáñêáäüñï ó÷åäéÜóôå ìéá åõèåßá ãñáììÞ êáôÜ ìÞêïò ôçò ðÝôñáò, áñ÷ßæïíôáò áðü ôï êÝíôñï ôçò âÜóçò ôïõ êåöáëéïý. 5. ÂïõôÞîôå ôçí Üêñç åíüò ìåãÜëïõ ðéíÝëïõ æùãñáöéêÞò Þ ôç ãüìá åíüò ìïëõâéïý óôç ìáýñç áêñõëéêÞ ìðïãéÜ êáé öôéÜîôå êïõêßäåò óôçí ðáó÷áëßôóá. 6. ¼ôáí óôåãíþóåé ç ìðïãéÜ, øåêÜóôå ìå ôï áêñõëéêü óðñÝé. ÁöÞóôå ôï íá óôåãíþóåé åíôåëþò. 7. ÊïëëÞóôå ôá ìÜôéá ìå ôçí êüëëá êáé áöÞóôå ôçí êáôáóêåõÞ íá óôåãíþóåé. 101

ÁíïéîéÜôéêåò ÷åéñïôå÷íßåò

ÃëÜóôñá ìå ëïõëïýäéá ÕëéêÜ: „ Êïýðá áðü áöñïëÝî „ Ìéêñü êïììÜôé áöñïý ãéá Üíèç „ ×ñùìáôéóôÜ êïõìðéÜ „ Êüëëá „ Êßôñéíç áêñõëéêÞ ìðïãéÜ „ ÐéíÝëï „ Øáëßäé ÅêôÝëåóç: 1. ÂÜøôå ôçí êïýðá êßôñéíç êáé áöÞóôå ôçí íá óôåãíþóåé êáëÜ. 2. ÊïëëÞóôå êïõìðéÜ ãýñù áð' ôï ðåñßãñáììá ôçò êïýðáò êáé áöÞóôå ôá íá óôåãíþóïõí. 3. ÊïëëÞóôå ìéêñÜ êïììÜôéá áöñïý ãéá Üíèç ìÝóá óôçí êïýðá, ãéá íá âõèßóåôå ìÝóá ëïõëïýäéá.

Ðåôáëïýäåò ìå ößëôñï ãéá ãáëëéêü êáöÝ ÕëéêÜ: „ Ìáýñï êïñäüíé óåíßë „ ×Üñôéíï ößëôñï êáöÝ „ ÍåñïìðïãéÝò óå äéÜöïñá ÷ñþìáôá „ ÐéíÝëï „ Íåñü „ Îýëéíï ìáíôáëÜêé „ ÌÜôéá ðïõ êïõíéïýíôáé „ ÐÝíóá ÅêôÝëåóç: 1. Êüøôå ôï êïñäüíé óåíßë óôá 4 åê. 2. ÂÜøôå ìå ôéò íåñïìðïãéÝò ôï ößëôñï ôïõ êáöÝ. ÁöÞóôå ôï íá óôåãíþóåé. 3. Äéðëþóôå ôï ößëôñï ôïõ êáöÝ óáí áêïñíôåüí. 4. ÁöÞóôå ôçí ðåôáëïýäá íá ãëéóôñÞóåé óôï óçìåßï áíÜìåóá óôï ìáíôáëÜêé. 5. Äéðëþóôå ôï ìáýñï êïñäüíé óåíßë óôç ìÝóç. 6. ×ùñßóôå ôéò Üêñåò ôïõ ìáýñïõ êïñäïíéïý óåíßë. 7. Ëõãßóôå ôç ìßá Üêñç ðåñßðïõ óôá 4 åê. Ëõãßóôå îáíÜ. 8. ÊÜíôå ôï ßäéï ìå ôï Üëëï êïñäüíé. ¸ôóé, èá öôéÜîåôå ôéò êåñáßåò. 102

9. ÔïðïèåôÞóôå ôéò êåñáßåò áíÜìåóá óôï ìáíôáëÜêé. 10. Îåäéðëþóôå ôá öôåñÜ ôçò ðåôáëïýäáò. 11. ÊïëëÞóôå óôï ìáíôáëÜêé ôá ìÜôéá.

ÁíÜðïäï âÜæï ìå ëïõëïýäéá ÕëéêÜ:

„ ÂÜæï öáãçôïý ìå ôï êáðÜêé ôïõ „ ÌéêñÜ ìåôáîùôÜ ëïõëïýäéá „ ÐëÜóôçò „ Êüëëá „ ÐñÜóéíç ðëáóôåëßíç ÅêôÝëåóç: 1. Áíïßîôå ôçí ðëáóôåëßíç ìå ôïí ðëÜóôç. 2. ×ñçóéìïðïéþíôáò ôï êáðÜêé ôïõ âÜæïõ óáí êüöôç, êüøôå Ýíá êýêëï óôçí ðëáóôåëßíç. 3. ÊïëëÞóôå ôçí ðëáóôåëßíç ìÝóá óôï êáðÜêé. 4. ÊïëëÞóôå ëïõëïýäéá óôçí ðëáóôåëßíç. 5. Âéäþóôå ôï êáðÜêé óôï âÜæï ôïðïèåôþíôáò ðñïóåêôéêÜ ôá ìåôáîùôÜ ëïõëïýäéá ìÝóá óôï âÜæï. 6. ÄéáêïóìÞóôå ôï êáðÜêé üðùò èÝëåôå (ÄÝóôå ð.÷. ìéá êïñäÝëá óáí öéüãêï ãýñù ôïõ).

ï ÄÉÁÂÇÔÇÓ óôçí ðáéäéêÞ çëéêßá Ðüôå åìöáíßæåôáé êáé ðùò áíôéìåôùðßæåôáé;

104

Ãñçãïñßïõ ¸öç, Äéáéôïëüãïò - Äéáôñïöïëüãïò, MSc ÊëéíéêÞò ÄéáôñïöÞò ×áñïêïðåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ

Ôé åßíáé ï äéáâÞôçò; Äýï åßíáé ïé ôýðïé ôïõ äéáâÞôç ðïõ åìöáíßæïíôáé óôá ðáéäéÜ. Ï ôýðïò 1 êáé ï ôýðïò 2. Óôá ðáéäéÜ åìöáíßæåôáé óõ÷íüôåñá ï äéáâÞôçò ôýðïõ 1. Áõôüò ï ôýðïò äéáâÞôç åìöáíßæåôáé êõñßùò ìÝ÷ñé ôçí çëéêßá ôùí 30 åôþí, ãéá ôï ëüãï áõôü ëÝãåôáé êáé íåáíéêïý ôýðïõ äéáâÞôçò. Ôá âêýôôáñá ôïõ ðáãêñÝáôïò óôá Üôïìá ìå áõôÞ ôç ìïñöÞ äéáâÞôç äåí ðáñÜãïõí ôçí ïñìüíç éíóïõëßíç ìå áðïôÝëåóìá íá åßíáé áðáñáßôçôï íá ÷ïñçãçèåß óå åíáßóéìç ìïñöÞ. Ï ñüëïò ôçò éíóïõëßíçò åßíáé íá ïäçãåß ôçí ãëõêüæç ðïõ ðñïóëáìâÜíïõìå áðü ôéò ôñïöÝò (ðïõ ðåñéÝ÷ïõí õäáôÜíèñáêåò) ìÝóá óôá êýôôáñá ãéá íá áðïèçêåõôåß êáé íá ÷ñçóéìïðïéçèåß óáí êáýóéìï áðü ôïí ïñãáíéóìü ãéá ôçí ðáñáãùãÞ åíÝñãåéáò. Ç ãëõêüæç åßíáé ç âáóéêÞ ðçãÞ åíÝñãåéáò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï ïñãáíéóìüò ìáò ãéá ôéò äéÜöïñåò ëåéôïõñãßåò ôïõ. Óôá Üôïìá ðïõ Ý÷ïõí äéáâÞôç, ç ãëõêüæç åßíáé ðïëý áõîçìÝíç óôçí êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò áëëÜ äåí ìðïñåß íá åéóÝëèåé óôá êýôôáñá êáé íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ãéá ðáñáãùãÞ åíÝñãåéáò.

ÄéáâÞôçò ôýðïõ 2 ÕðÜñ÷åé êáé ï äéáâÞôçò ôýðïõ 2 üðïõ ôá âêýôôáñá ðáñÜãïõí éíóïõëßíç áëëÜ áõôÞ äåí Ý÷åé áðïôåëåóìáôéêÞ äñÜóç, Ýôóé ç ãëõêüæç áõîÜíåôáé óôçí êõêëïöïñßá êáé äåí ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá ðáñáãùãÞ åíÝñãåéáò. Áõôüò ï ôýðïò äéáâÞôç åßíáé ðéï óðÜíéïò óôá ðáéäéÜ áí êáé ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá åìöáíßæåôáé óõ÷íüôåñá êõñßùò ëüãù ðá÷õóáñêßáò êáé êáêÞò äéáôñïöÞò.

Óõìðôþìáôá Ôá óõìðôþìáôá ðïõ åìöáíßæåé Ýíá ðáéäß ìå äéáâÞôç êáé êÜíïõí ôïõò ãïíåßò íá áíçóõ÷Þóïõí, åßíáé ðïëõïõñßá, ðïëõäéøßá, áöõäÜôùóç êáé

áðþëåéá âÜñïõò. Ïé ìáêñï÷ñüíéá áõîçìÝíåò ôéìÝò ôïõ óáê÷Üñïõ óôï áßìá ïäçãïýí óôçí ðáñáãùãÞ êåôïíéêþí óùìÜôùí, ìßá êáôÜóôáóç ðïëý åðéêßíäõíç ãéá ôç æùÞ. Ç õðïãëõêáéìßá, åßíáé åðßóçò åðéêßíäõíç êáôÜóôáóç ðïõ ðáñáôçñåßôå óôá Üôïìá ðïõ ëáìâÜíïõí éíóïõëßíç.

Ç äéáôñïöÞ óôï äéáâÞôç Ïé ïäçãßåò ãéá ôç äéáôñïöÞ ôùí ðáéäéþí ìå äéáâÞôç äåí äéáöÝñïõí áðü ôéò óõóôÜóåéò ãéá õãéåéíÞ äéáôñïöÞ ôùí ìç äéáâçôéêþí ðáéäéþí. Ïé óôü÷ïé ôçò äéáôñïöÞò ðñÝðåé íá åßíáé ç åðßôåõîç êáé äéáôÞñçóç öõóéïëïãéêïý óùìáôéêïý âÜñïò, ç óùóôÞ áíÜðôõîç. Óçìáíôéêü åßíáé íá åëÝã÷åôå ç äéáôÞñçóç ôùí öõóéïëïãéêþí ôéìþí óôï áßìá ÷ïëçóôåñüëçò êáé ôñéãëõêåñéäßùí, ç êáëÞ ñýèìéóç ôùí åðéðÝäùí ãëõêüæçò êáé ç äéáôÞñçóç öõóéïëïãéêþí ôéìþí áñôçñéáêÞò ðßåóçò. Áõôü èá ïäçãÞóåé óå åëÜôôùóç ôïõ êéíäýíïõ ãéá åìöÜíéóç êáñäéáããåéáêþí ðïõ Ý÷ïõí ôá ðáéäéÜ ìå äéáâÞôç.

ÊáôáíÜëùóç õäáôáíèñÜêùí Ç ðïóüôçôá ôùí õäáôáíèñÜêùí ðïõ êáôáíáëþíïíôáé êáé ï êáôáìåñéóìüò ôïõò óôá ãåýìáôá åßíáé ðïëý óçìáíôéêÜ óôç ñýèìéóç ôùí åðéðÝäùí ôçò ãëõêüæçò óôï áßìá. Êýñéåò ðçãÝò õäáôáíèñÜêùí åßíáé øùìß êáé äçìçôñéáêÜ, ðáôÜôåò, üóðñéá, ÷ïñôáñéêÜ, öñïýôá, 105

ÂáóéêÝò ïäçãßåò ãéá êáëýôåñç ñýèìéóç ôçò ãëõêüæçò óôá ðáéäéÜ „ Êáôáíáëþíïõìå ðïéêéëßá áðü üëåò ôéò

ãáëáêôïêïìéêÜ. Ôá ôñüöéìá ðïõ ðåñéÝ÷ïõí öõôéêÝò ßíåò, üðùò ëá÷áíéêÜ öñïýôá êáé ïëéêÞò áëÝóåùò äçìçôñéáêÜ, êáèõóôåñïýí ôçí áðïññüöçóç ôùí õäáôáíèñÜêùí áðü ôï Ýíôåñï êáé âïçèïýí óôçí êáëýôåñç ñýèìéóç ôïõ óáê÷Üñïõ. Ôá ðáéäéÜ óôá ïðïßá ÷ïñçãåßôáé åîùãåíþò éíóïõëßíç, áëëÜ êáé ïé ãïíåßò ôïõò, èá ðñÝðåé íá åêðáéäåõôïýí áðü åîåéäéêåõìÝíïõò åðáããåëìáôßåò, óôïí õðïëïãéóìü ôùí õäáôáíèñÜêùí ôùí ãåõìÜôùí, ôçí ìÝôñçóç ôùí åðéðÝäùí ãëõêüæçò óôï áßìá êáé ôçí áíÜëïãç ÷ïñÞãçóç éíóïõëßíçò. 106

ïìÜäåò ôñïößìùí (ãáëáêôïêïìéêÜ, êñÝáò, äçìçôñéáêÜ, ëßðïò, öñïýôá, ëá÷áíéêÜ) „ Êáôáíáëþíïõìå 5-6 ãåýìáôá ôçí çìÝñá áðü ôá ïðïßá ôá 3 íá åßíáé êýñéá . „ Êáôáìåñéóìüò ôùí õäáôáíèñÜêùí óôá ãåýìáôá. Ìå áõôü ôïí ôñüðï ñõèìßæåôå êáëýôåñá ôï óÜê÷áñï êáé áðïöåýãïíôáé ïé õðïãëõêáéìßåò „ Êáëü ðñùéíü Ý÷åé äåé÷èåß üôé ïäçãåß óå áõîçìÝíåò åðéäþóåéò óôï ó÷ïëåßï êáé âïçèÜåé óôçí åðßôåõîç õãéïýò óùìáôéêïý âÜñïõò. „ Óôá äéáëåßììáôá íá åðéëÝãïíôáé áðü ôï êõëéêåßï ìç ëéðáñÜ ôñüöéìá, ÷ùñßò ìåãÜëç ðåñéåêôéêüôçôá óå æÜ÷áñç (ð.÷. êïõëïýñé Èåóóáëïíßêçò, ôïóô, öñïýôá) êáé áðïöåýãïõìå ôá óíáêò ðïõ ìáò ðñïóöÝñïõí "êåíÝò" èåñìßäåò ÷ùñßò èñåðôéêÜ óõóôáôéêÜ (ð.÷. êñïõáóÜí, ðáôáôÜêéá, áíèñáêïý÷á áíáøõêôéêÜ). „ ÊáèçìåñéíÞ êáôáíÜëùóç öñïýôùí êáé ëá÷áíéêþí. „ ÅðéëÝãïõìå ïëéêÞò áëÝóåùò øùìß êáé äçìçôñéáêÜ. „ Êáôáíáëþíïõìå øÜñéá ðïõ åßíáé ðïëý êáëÞ ðçãÞ ðñùôåúíþí êáé ëéðþí.

Ï äéáâÞôçò óôçí ðáéäéêÞ çëéêßá

„ Êáôáíáëþíïõìå åðáñêÞ ðïóüôçôá ãáëáêôïêïìéêþí ÷áìçëÞò ðåñéåêôéêüôçôáò óå ëéðáñÜ. „ ×ñçóéìïðïéïýìå åëáéüëáäï óôï öáãçôü êáé áðïöåýãïõìå ôá æùéêÜ ëéðáñÜ ðïõ åßíáé êïñåóìÝíá. „ Ðßíïõìå áñêåôü íåñü êáé áðïöåýãïõìå ôçí êáôáíÜëùóç áíáøõêôéêþí. „ Ðåñéïñßæïõìå ôï áëÜôé. „ ÐñïóÝ÷ïõìå ôçí êáôáíÜëùóç ôñïößìùí ãéá äéáâçôéêïýò. ÐïëëÜ áðü áõôÜ äåí åßíáé êáôÜëëçëá ãéá ðáéäéÜ. „ Ôá ãëõêÜ êáé ïé óïêïëÜôåò äåí âïçèïýí óôç ñýèìéóç ôïõ óáê÷Üñïõ, üìùò äåí ìðïñïýí íá áðáãïñåõôïýí ôåëåßùò áðü ôá ðáéäéÜ, áëëÜ íá õðïëïãéóôïýí ìå ìÝôñï óôá ðëáßóéá ìéáò éóïññïðçìÝíçò äéáôñïöÞò. „ ÓõóôçìáôéêÞ öõóéêÞ äñáóôçñéüôçôá. Ç Üóêçóç âïçèÜ ôçí åßóïäï ôçò ãëõêüæçò óôï êýôôáñï ÷ùñßò ôç äñÜóç ôçò éíóïõëßíçò áëëÜ êáé óôç äéáôÞñçóç õãéïýò óùìáôéêïý âÜñïõò.

Ï íåáíéêüò äéáâÞôçò åßíáé ìßá ÷ñüíéá ðÜèçóç ç ïðïßá áðáéôåß áëëáãÝò óôïí ôñüðï æùÞò êáé óôéò äéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò ôïõ ðáéäéïý. ¼ëç ç ïéêïãÝíåéá èá ðñÝðåé íá õðïóôçñßîåé áõôÝò ôéò áëëáãÝò þóôå íá âïçèÞóåé ôï ðáéäß íá óõììïñöùèåß ìå ôéò óõóôÜóåéò ôïõ ãéáôñïý, ôéò äéáôñïöéêÝò óõóôÜóåéò êáé ôçí áýîçóç ôçò öõóéêÞò äñáóôçñéüôçôáò. Ç âïÞèåéá áðü ìßá Ýìðåéñç ïìÜäá ãéáôñïý, äéáéôïëüãïõ êáé øõ÷ïëüãïõ åßíáé áðáñáßôçôç.

107

ÓÐÏÑ ãéá ðáéäéÜ

çëéêßáò 6 Ýùò 12 åôþí!

108

ç óùìáôéêÞ, Ôá óðïñ óõìâÜëëïõí óô Üðôõîç êáé øõ÷éêÞ êáé äéáíïçôéêÞ áí Ç âïÞèåéÜ ôïõò äéÜðëáóç ôùí ðáéäéþí. åðßðåäç. Ôé óçìáßíåé åßíáé ðïëýôéìç êáé ðïëõ æùçñü êáé áôßèáóï áõôü; Ãéá ðáñÜäåéãìá, ôï ðåéèáñ÷ßá, ôïí ðáéäß èá ìÜèåé ôçí áõôï Ýëåã÷ï. éêü ðáéäß èá Ôï íôñïðáëü êáé äéóôáêô ôïðåðïßèçóç êáé áðïêôÞóåé ìåãáëýôåñç áõ áðïöáóéóôéêüôçôá. åé ôï äñüìï ðñïò ôçí Ôï öïâéóìÝíï ðáéäß èá âñ ìùóç ôïõ áõôïíïìßá êáé ôçí åíäõíÜ ÷áñáêôÞñá ôïõ… ïé ãïíåßò èÝëïõí íá ÁñåôÝò ìå ôéò ïðïßåò üëïé õò êáé ïé åöïäéÜóïõí ôá ðáéäéÜ ôï åíéó÷ýïíôáé ïðïßåò ìåôáäßäïíôáé êáé í êüóìï åõêïëüôåñá ìÝóá áðü ôï ôùí óðïñ.

ÁíÜëïãá ìå ôï ÷áñáêôÞñá „ Óôá íôñïðáëÜ, åóùóôñåöÞ êáé ÷ùñßò áõôïðåðïßèçóç ðáéäéÜ ôáéñéÜæïõí ôá ïìáäéêÜ óðïñ Þ ôá áèëÞìáôá åðáöÞò. (ðïëåìéêÝò ôÝ÷íåò, ñÜãêìðé, ÷Üíôìðïë).

„ ÐáéäéÜ õðåñêéíçôéêÜ, ìå äõóêïëßåò óôïí ýðíï êáé ôç óõãêÝíôñùóç, ðïõ áããßæïõí ôá ðÜíôá ãéáôß üëá èÝëïõí íá ôá åîåñåõíïýí êáé íá ôá ìáèáßíïõí åßíáé ðñïôéìüôåñï íá êáôåõèýíïíôáé óå áôïìéêÜ áèëÞìáôá (êïëýìâçóç, ðïäçëáóßá, óêé, ãõìíáóôéêÞ).

„ Ôá ìåôñçìÝíá êáé Þñåìá ðáéäéÜ -

Ãéá ìåãáëýôåñç áðïôåëåóìáôéêüôçôá, êñßíåôáé áðáñáßôçôï ôï ßäéï ôï ðáéäß íá åðéëÝîåé ìå ðïéï óðïñ èÝëåé íá áó÷ïëçèåß áíÜëïãá ðÜíôá ìå ôçí ðñïóùðéêüôçôá êáé ôéò éêáíüôçôÝò ôïõ. Ðñéí áðü ôçí ôåëéêÞ áðüöáóç, áêïëïõèïýí ìåñéêÝò ïäçãßåò, þóôå êé åóåßò ùò ãïíåßò íá ìðïñåßôå íá óõìâïõëÝøåôå êáé íá ðñïóáíáôïëßóåôå ôï ðáéäß óáò óùóôÜ êáé ðéï áðïôåëåóìáôéêÜ.

ÖñÝíï óôéò õðåñâïëÝò! Ç åíáó÷üëçóç ìå ôá óðïñ

ãéá ðáéäéÜ çëéêßáò 8 å ô þ í äåí ðñÝðåé íá õðåñâáßíåé ôéò 4-6 þñåò åâäïìáäéáßùò óõìðåñéëáìâáíïìÝíçò ôçò þñáò ôçò ó÷ïëéêÞò ãõìíáóôéêÞò.

Ãéá ôïõò 12÷ñïíïõò íåáñïýò êáé íåáñÝò ïé áèëçôéêÝò þñåò êõìáßíïíôáé áðü 6-8 êáé ãéá ôïõò 14÷ñïíïõò åöÞâïõò öôÜíïõí ôçí åâäïìÜäá ôéò 8-10 þñåò ðÜíôá óå åâäïìáäéáßá âÜóç.

ìðïñïýí íá êÜíïõí èáýìáôá óôá ôå÷íéêÜ áèëÞìáôá üðùò åßíáé ôï ôÝíéò êáé óå óðïñ åðéäåîéüôçôáò (ðéíãê-ðïíãê).

ÁíÜëïãá ìå ôçí çëéêßá „ Áðü 6-8 ÷ñïíþí åíèáññýíåôå ôá áôïìéêÜ óõììåôñéêÜ óðïñ (êïëýìâçóç, ãõìíáóôéêÞ, óêé, ÷ïñüò). „ Áðü ôá 8 êáé ìåôÜ ðñïôåßíïíôáé áôïìéêÜ óðïñ óõã÷ñïíéóìïý êáé áíôßóôáóçò (ôÝíéò, ôæïýíôï, êáñÜôå) êáé ïìáäéêÜ óðïñ (ðïäüóöáéñï, ìðÜóêåô, ñÜãêìðé, ÷Üíôìðïë) „ Áðü ôá 9-13 åßíáé êáëü ôï ðáéäß óáò íá îåêéíÞóåé êÜðïéï óðïñ åíäõíÜìùóçò üðùò åßíáé ï óôßâïò êáé ç ðïäçëáóßá. Óôï ðñïåöçâéêü óôÜäéï ôá ðáéäéÜ Ý÷ïõí åîáéñåôéêÜ õøçëÝò éêáíüôçôåò åêìÜèçóçò. ÐñïùèÞóôå ôçí ôå÷íéêÞ êáé ôçí áôïìéêüôçôá óôç áèëçôéêÞ äéáäéêáóßá. 109

Ç åíüñãáíç ãõìíáóôéêÞ üôáí ãßíåôáé óå ðïëý ìéêñÞ çëéêßá ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé ëüñäùóç óôçí ðñïóðÜèåéá ôïõ ðáéäéïý íá ðåôý÷åé ìåãáëýôåñç åõëõãéóßá.

Óðïñ ãéá ðáéäéÜ

ÕðÜñ÷ïõí êáëÜ êáé êáêÜ óðïñ ðïõ åðéâáñýíïõí Þ âïçèïýí ôç óðïíäõëéêÞ óôÞëç; Ðïëëïß ãïíåßò ðéóôåýïõí üôé ç êïëýìâçóç åßíáé ôï êáëýôåñï óðïñ, åíþ ôï ôÝíéò êáé ç éððáóßá ôá ÷åéñüôåñá. Áò äïýìå ôé ðñáãìáôéêÜ éó÷ýåé. ßç óðïíäõëéêÞ óôÞëç, áñêå Ç êïëýìâçóç âïçèÜ ôç á êáé ôáêôÜ ÷ñïíéêÜ äéáóôÞìáô óå é åôá ãßí íá óç êç Üó åî ìå ôçí åðßâëåøç åíüò äáóêÜëïõ. ÓõíéóôÜôáé é Þðéá äñáóôçñéüôçôá êá åíáëëáãÞ äéáöüñùí óôõë êïëýìâçóçò êÜèå öïñÜ.

êÜôù Ç éððáóßá üôáí ãßíåôáé áðü ôéò êáôÜëëçëåò óõíèÞêåò êáé ÷ùñßò õðåñâïëÝò ôïíþíåé ôïõò . ïóöõúêïýò óðïíäýëïõò Ç ßóéá ðëÜôç, ïé þìïé ù ðïõ ðñÝðåé íá åßíáé ðßó êáé ç ëåêÜíç ðïõ ðñÝðåé íá åßíáé ìðñïóôÜ, í óõíÞèùò äéïñèþíïõí ôç ò. êáêÞ óôÜóç ôïõ óþìáôï

110

Ôï ìðÜóêåô êáé ôï âüëå ú ôÝëïò êñßíïíôáé åõíïúêÜ ÷Üñç óôéò äéáôÜ óåéò ôïõ óþìáôïò êáé óôçí Ýíôïíç áåñüâéá ãõìíáóôéêÞ ðïõ åìðåñéÝ÷ïõí.

Ôï ôÝíéò Ý÷åé êáôçãïñç èåß ãéá ôçí åìöÜíéóç óêïëßùóç ò. ¼ìùò, êÜôé ôÝôïéï äåí éó÷ýåé!!!

Ï ÷ïñüò ìüíï ïöÝëç Ý÷åé ãéá ôç óðïíäõëéêÞ óôÞëç.

åßíáé ßóùò Ôï ôæïýíôï êáé ç ðÜëç Þ óðïñ ãéá ôç óðïíäõëéê áðü ôá ðéï åðéêßíäõíá ò ïóöõúêïýò óôÞëç, üóïí áöïñÜ óôïõ Ýðåé íá åðéâëÝðåôáé óðïíäýëïõò. Ãéá áõôü ðñ ïðïíçôÝò. ðÜíôá áðü Ýìðåéñïõò ðñ

ÂÉÏËÏÃÉÊÇ äéáôñïöÞ

ÂéïëïãéêÜ öñïýôá êáé ëá÷áíéêÜ. Ç óçìáóßá ôïõò óôçí êáèçìåñéíÞ äéáôñïöÞ ôùí ìéêñþí ðáéäéþí Óßãïõñá üëïé óáò Ý÷åôå ðñïóÝîåé ôéò åôéêÝôåò óôéò óõóêåõáóßåò ôùí ôñïößìùí ðïõ õðÜñ÷ïõí óôá óïýðåñ-ìÜñêåô, üðïõ áíáëýïíôáé ôá óõóôáôéêÜ ôïõ åêÜóôïôå ðñïúüíôïò. Óôéò ðåñéóóüôåñåò áðü áõôÝò -áí ü÷é óå üëåò áíáãñÜöïíôáé Ýíá óùñü ÷çìéêÝò ïõóßåò, óõíôçñçôéêÜ, ÷ñþìáôá, ïñìüíåò êáé äéÜöïñåò áíÜëïãåò ðñïóèåôéêÝò ïõóßåò, ðïõ âïçèïýí ôï êÜèå ðñïúüí íá ìçí áëëïéùèåß ðïëý ãñÞãïñá. ÁëëÜ êáé ôá öñïýôá êáé ôá ëá÷áíéêÜ åßíáé, ùò åðß ôï ðëåßóôïí, "íôïðáñéóìÝíá" áðü åíÝóåéò ÷çìéêþí, ÷ñùìÜôùí, ëéðáóìÜôùí êáé öõôïöáñìÜêùí ðïõ ôá äéïãêþíïõí êáé ôïõò ðñïóäßäïõí Ýíá ÷ñþìá ôüóï æùçñü, ëåò êáé åßíáé øåýôéêá!

ÁëëÜîôå ôñüðï æùÞò!

112

Áí èÝëåôå ç êáèçìåñéíÞ äéáôñïöÞ ôçò ïéêïãÝíåéáò óáò, íá áðáëëáãåß áðü áõôÝò ôéò åðéâëáâåßò ïõóßåò- ðïõ ìáêñïðñüèåóìá ìðïñåß íá åðéöÝñïõí óå åóÜò êáé ôá ðáéäéÜ óáò ðñïâëÞìáôá õãåßáò- ðñïôéìÞóôå íá åíôÜîåôå óôá ãåýìáôÜ óáò âéïëïãéêÜ ðñïúüíôá. Ôá âéïëïãéêÜ ôñüöéìá ðñïêýðôïõí ìÝóù ôçò ÂéïëïãéêÞò Þ ÏñãáíéêÞò Ãåùñãßáò êáé Êôçíïôñïößáò. ÐáñÜãïíôáé ìå öõóéêÝò äéåñãáóßåò, ÷ùñßò ôç ÷ñÞóç ÷çìéêþí, óõíèåôéêþí ëéðáóìÜôùí, Þ ôçò åðåîåñãáóßáò ãåíåôéêÞò ôñïðïðïßçóçò. ÅðéðëÝïí, ôá ðñïúüíôá áõôÜ åßíáé áðáëëáãìÝíá áðü ïðïéáäÞðïôå ÷ñÞóç ÷çìéêþí ìåèüäùí ãéá ôçí êáôáðïëÝìçóç áóèåíåéþí êáé æéæáíßùí, êáèþò êáé áðü ôç ÷ñÞóç áíôéâéïôéêþí êáé ïñìïíþí.

¸íá âéïëïãéêü ìÞëï ôçí çìÝñá… Ôï ÷åéìþíá, ôá öñïýôá ôçò åðï÷Þò åßíáé ðïëëÜ, æïõìåñÜ êáé ëá÷ôáñéóôÜ! ¼ðùò ôá ìÞëá, ôá á÷ëÜäéá, ôá êåñÜóéá, ôá ðïñôïêÜëéá, ïé öñÜïõëåò áëëÜ êáé ôï óÞìá êáôáôåèÝí ôïõ ÷åéìþíá, ôá êÜóôáíá! Ìðïñåßôå íá ôá åíôÜîåôå óôç äéáôñïöÞ ôïõ ðáéäéïý óáò, ïëüêëçñá Þ óå ÷õìïýò! ¼ëá áõôÜ ôá öñïýôá, âÝâáéá, äåí áíôÝ÷ïõí ðïëý óôá ñÜöéá ôïõ øõãåßïõ ìå ôñáíÞ åîáßñåóç ôá ìÞëá! ÐñÝðåé, åðßóçò, íá ðñïóÝ÷åôå ðÜíôá, üôé üðùò êáé ôá öñïýôá ôçò êïéíÞò áãñïôéêÞò êáëëéÝñãåéáò, Ýôóé êáé ôá âéïëïãéêÜ, åßíáé ðñïôéìüôåñï íá ìçí ôá îåöëïõäßæåôå áöïý Ýôóé ÷Üíïõí Ýíá ìåãÜëï ìÝñïò ôùí èñåðôéêþí ôïõò áîéþí. Ç öëïýäá óõíÞèùò Ý÷åé óßäçñï, êáé ìáãíÞóéï óå ìåãÜëç ðåñéåêôéêüôçôá. 113

Ç èñåðôéêÞ áîßá ôùí âéïëïãéêþí öñïýôùí Ãåíéêüôåñá, ôá öñïýôá óõìðåñéëáìâÜíïíôáé óôéò ôñïöÝò åêåßíåò ðïõ ìáò åöïäéÜæïõí ìå üëåò ôéò áðáñáßôçôåò âéôáìßíåò, öõôéêÝò ßíåò, ðñùôåÀíåò êáé é÷íïóôïé÷åßá ðïõ åßíáé áíáãêáßá ãéá ôçí åýñõèìç ëåéôïõñãßá ôïõ åíôÝñïõ êáé êáô' åðÝêôáóç ôïõ ïñãáíéóìïý. ¸÷åé áðïäåé÷èåß óå ìåëÝôåò üôé ôá âéïëïãéêÜ öñïýôá:

„ ÐåñéÝ÷ïõí õøçëüôåñá åðßðåäá âéôáìßíçò C, óéäÞñïõ, ìáãíçóßïõ êáé öùóöüñïõ, áëëÜ êáé öõôü-÷çìéêþí ïõóéþí, ðïõ ðñïóôáôåýïõí áðü äéÜöïñåò áóèÝíåéåò, üðùò ôéò êáñäéáããåéáêÝò ðáèÞóåéò.

„ Åßíáé åðßóçò, ðëïýóéá óå âéôáìßíåò êáé ìåôáëëéêÜ Üëáôá êáé áðïôåëïýí óçìáíôéêÞ ðçãÞ ëÞøçò íåñïý.

„ Ç ÷ñÞóç ôïõò óôç äéáôñïöÞ ôùí ðáéäéþí ìðïñåß íá ãßíåé Üöïâá áðü ìéá çëéêßá êáé ýóôåñá, ùóôüóï ÷ñåéÜæåôáé ðñïóï÷Þ üôáí ðñüêåéôáé ãéá âñÝöç ðïõ äåí ìðïñïýí áêüìç íá ìáóÞóïõí êáëÜ ôçí ôñïöÞ. Ãé' áõôü äéáôñÝ÷ïõìå óôç ëýóç ôçò ðïëôïðïßçóçò ôùí öñïýôùí êáé ëá÷áíéêþí, öôéÜ÷íïíôáò óôá ìùñÜêéá Üíù ôùí 6 ìçíþí íïóôéìüôáôåò êñåìïýëåò! 114

ÂéïëïãéêÞ äéáôñïöÞ

Ôé ðñÝðåé íá ðñïóÝ÷ïõìå üôáí êáôáíáëþíïõìå öñïýôá êáé ëá÷áíéêÜ;

¼ðùò êáé ìå üëåò ôéò ôñïöÝò, Ýôóé êáé ìå ôá öñïýôá êáé ôá ëá÷áíéêÜ, ãéá íá áðïöýãåôå äõóÜñåóôåò óõíÝðåéåò, üðùò ðïíüêïéëï, ðñÞîéìï, êáïýñá êáé äõóöïñßá, êáëü èá Þôáí íá ìçí êáôáíáëþóåôå ðåñéóóüôåñï áðü ìéá óõãêåêñéìÝíç ðïóüôçôá öñïýôùí áíÜ çìÝñá. Åðßóçò, üóïí áöïñÜ óôç äéáëïãÞ ôïõò ðñÝðåé íá ðñïóÝ÷åôå : „ Óôá óõóêåõáóìÝíá ðñïúüíôá, ðñÝðåé íá åëÝã÷åôå ôçí åôéêÝôá ôïõò, üðïõ ðñÝðåé íá áíáãñÜöåôáé üôé ôï åí ëüãù ðñïúüí Ý÷åé ðéóôïðïéçèåß, ùò ðñïò ôçí êáôáëëçëüôçôÜ ôïõ, áðü ôïí Ïñãáíéóìü ÅëÝã÷ïõ êáé Ðéóôïðïßçóçò. „ ÅðéðëÝïí, üôáí áãïñÜæåôå âéïëïãéêÜ ðñïúüíôá áðü õðáßèñéåò êáé ëáúêÝò áãïñÝò, ðñÝðåé íá ðáñáôçñåßôå áí ï ðùëçôÞò Ý÷åé áíáñôçìÝíï ðÜíù áðü ôïí ðÜãêï ôïõ ôï ðéóôïðïéçôéêü Ïñãáíéóìïý ÅëÝã÷ïõ êáé Ðéóôïðïßçóçò. „ Ðñïôïý êáôáíáëþóåôå ïðïéïäÞðïôå öñïýôï Þ ëá÷áíéêü ðñÝðåé íá ôï ðëýíåôå ìå ÷ëéáñü íåñü êáé íá ôï ôñßøåôå êáëÜ. „ ØÜîôå ãéá öñïýôá êáé ëá÷áíéêÜ ðïõ äåí åßíáé ãäáñìÝíá, ðáñáìïñöùìÝíá, õðÝñìåôñá ìáëáêÜ, ìïõ÷ëéáóìÝíá Þ æáñùìÝíá. Ìçí îå÷Üóåôå íá ôá

ìõñßóåôå êéüëáò, áöïý ãéá ôá ðåñéóóüôåñá öñïýôá ìðïñåßôå íá êáôáëÜâåôå áí åßíáé "ãéíùìÝíá" (äçëáäÞ þñéìá áñêåôÜ ãéá íá öáãùèïýí) áðü ôçí áñùìáôéêÞ ôïõò ìõñùäéÜ. Áí ôï öñïõôÜêé, ðïõ åßóôå Ýôïéìïé íá âÜëåôå óôç óáêïýëá óáò, óáò ìõñßæåé Üó÷çìá, êáëýôåñá íá ôï ðñïóðåñÜóåôå, áöïý üìùò ðñþôá ôï åðéóçìÜíåôå êáé óôïí ðùëçôÞ, ãéáôß êáíïíéêÜ èá ðñÝðåé íá ôï âãÜëåé áðü ôïí ðÜãêï ôïõ êáé íá ôï ôïðïèåôÞóåé ìÝóá óôçí êÜäï áðïññéììÜôùí.

„ Äéáôçñåßóôå ôá öñïýôá óáò óôç óõíôÞñçóç ôïõ øõãåßïõ. Íá èõìÜóôå üôé äåí ðñÝðåé íá áãïñÜæåôå ðïëëÜ öñïýôá êáé ëá÷áíéêÜ áíÜ åâäïìÜäá, ãéáôß áí äåí êáôáíáëùèïýí åíôüò ïëßãùí çìåñþí, ìåôÜ èá åßíáé ãéá ðÝôáìá. ¸÷ïíôáò áõôü êáôÜ íïõ áãïñÜóôå ìüíï ü,ôé èÝëåôå íá êáôáíáëþóåôå ôéò áìÝóùò åðüìåíåò çìÝñåò. 115

Ôï ó÷ïëåßï ôïõ ìÝëëïíôïò åßíáé åäþ!* Æïýìå óå ìéá åðï÷Þ óõíôáñáêôéêþí êáé ñáãäáßùí ôå÷íïëïãéêþí áëëáãþí, ðïõ åðçñåÜæïõí êáôáêëõóìéêÜ ôç æùÞ ìáò. Ôï ó÷ïëåßï Ý÷åé êáô' åîï÷Þí áíÜãêç íá åíóùìáôþóåé äçìéïõñãéêÜ áõôÝò ôéò íÝåò ôå÷íïëïãßåò óôç äéäáêôéêÞ ðñÜîç êáé íá ôéò áîéïðïéÞóåé áðïôåëåóìáôéêÜ ãéá ôç âåëôßùóç ôùí äéáäéêáóéþí ôçò äéïßêçóçò, åðéêïéíùíßáò êáé êõñßùò åêðáßäåõóçò. Ï ëüãïò åßíáé äéôôüò. Áðü ôç ìéá õðÜñ÷åé ç áíÜãêç ôçò áðåëåõèÝñùóçò ôïõ ó÷ïëåßïõ êáé ôùí åêðáéäåõôéêþí áðü ôç ãñáöåéïêñáôéêÞ ìÝããåíç, ãéá íá áó÷ïëçèïýí ðéï ïõóéáóôéêÜ êáé áðåñßóðáóôá ìå ôï äçìéïõñãéêü äéäáêôéêü ôïõò Ýñãï. Áðü ôçí Üëëç, ç äéäáêôéêÞ äéáäéêáóßá ãéá íá êåñäßóåé ôá óçìåñéíÜ ðáéäéÜ, Ý÷åé áíÜãêç üëùí åêåßíùí ôùí óýã÷ñïíùí, äõíáìéêþí ìÝóùí åêðáßäåõóçò , ðïõ áíôáãùíßæïíôáé óå åëêõóôéêüôçôá êáé åðéêïéíùíéáêÞ áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôçí ôçëåüñáóç, ìÝóá óôçí ôÜîç.

122

Ôçí áé÷ìÞ ôïõ äüñáôïò áõôþí ôùí ìÝóùí áðïôåëïýí ïé Äéáäñáóôéêïß Çëåêôñïíéêïß Ðßíáêåò (InteractiveWhite-Boards), ïé ïðïßïé ìå ãñÞãïñåò óõíäÝóåéò óôï äéáäßêôõï (internet), äçìéïõñãïýí ãéá ôéò ó÷ïëéêÝò ôÜîåéò ðáñÜèõñá áëëçëåðßäñáóçò ìå ôïí êüóìï ôçò ãíþóçò, ôçò åðéóôÞìçò, ôïõ öõóéêïý êáé áíèñùðïãåíïýò ðåñéâÜëëïíôïò. Ôï ó÷Ýäéï ìáèÞìáôïò äïìåßôáé ðëÝïí ãýñù áðü ôï çëåêôñïíéêü áõôü ðáñÜèõñï, ìå ðñùôáãùíéóôÞ üìùò ü÷é ôï ðáñÜèõñï, ïýôå ôï äÜóêáëï áëëÜ ôá ðáéäéÜ. Ç âéùìáôéêÞ ìÜèçóç öôÜíåé óôï ðáéäß ìÝóá áðü ôçí åéêïíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá. Ç áéóèçôïðïßçóç ôçò ãíþóçò,

ìÝóá áðü ôç äéáäñáóôéêüôçôá ôïõ ðßíáêá, áããßæåé ôçí ôåëåéüôçôá. Óôçí Åõñþðç ôï óçìåñéíü ó÷ïëåßï ìåôáëëÜóóåôáé Þäç ñáãäáßá óôï ó÷ïëåßï ôïõ ìÝëëïíôïò. Ç Óýã÷ñïíç Ó÷ïëÞ Ó. ÁõãïõëÝá-ËéíáñäÜôïõ áíáãíùñßæïíôáò Ýãêáéñá ôçí áíáãêáéüôçôá ôçò ìåôÜâáóçò óå áõôÞ ôç íÝá åðï÷Þ, ÷ôßæåé ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá óõóôçìáôéêÜ êáé ìåèïäéêÜ ôï äéêü ôçò øçöéáêü ìÝëëïí. Óôç ëïãéêÞ áõôÞ áãïñÜóôçêáí éó÷õñüôáôïé servers, äçìéïõñãÞèçêáí ôåëåéüôáôá åñãáóôÞñéá ðëçñïöïñéêÞò, åãêáôáóôÜèçêáí óýã÷ñïíá äßêôõá õðïëïãéóôþí, ìéóèþèçêáí ôá÷ýôáôåò åõñõæùíéêÝò óõíäÝóåéò, áãïñÜóôçêáí åêáôïíôÜäåò õðïëïãéóôÝò, åêôõðùôÝò, óáñùôÝò, âéíôåïðñïâïëåßò êáé åîáóöáëßóôçêáí ðáíÜêñéâá ëïãéóìéêÜ. ÔÝëïò åãêáôáóôÜèçêáí Þäç 24 äéáäñáóôéêïß çëåêôñïíéêïß ðßíáêåò (IWB) êáé óõíå÷ßæåôáé ç åãêáôÜóôáóç íÝùí, ìÝ÷ñé íá êáëõöôïýí üëåò ïé áßèïõóåò äéäáóêáëßáò ôïõ ó÷ïëåßïõ. Ç áîéïðïßçóç ôùí áíùôÝñù åðåíäýóåùí äéáìïñöþíåé ãéá ôç Óýã÷ñïíç Ó÷ïëÞ ÁõãïõëÝáËéíáñäÜôïõ ôá áêüëïõèá ðëåïíåêôÞìáôá:

„ Ôá ðåñéóóüôåñá ìáèÞìáôá äéäÜóêïíôáé ðëÝïí ìå ÷ñÞóç äéáäñáóôéêþí ðéíÜêùí, áîéïðïéþíôáò åîáéñåôéêü, äéäáêôéêü, çëåêôñïíéêü õëéêü (multimedia), ìå êåßìåíá, åéêüíåò, ó÷Þìáôá, âßíôåï êáé ç÷çôéêÜ íôïêïõìÝíôá. Ï óýã÷ñïíïò áõôüò ôñüðïò äéäáóêáëßáò åíèïõóéÜæåé ôïõò ìáèçôÝò, äéáôçñåß áìåßùôï ôï åíäéáöÝñïí ôïõò, åóôéÜæåé ôçí ðñïóï÷Þ ôïõò êáé óôçñßæåé áðïôåëåóìáôéêÜ ôç ìáèçôéêÞ ôïõò ðñüïäï.

Ïé Äéáäñáóôéêïß çëåêôñïíéêïß ðßíáêåò ðñïóöÝñïõí óôïõò ìáèçôÝò ôïõ Ãõìíáóßïõ øçöéáêÞ áéóèçôïðïßçóç ðïõ áããßæåé ôçí ôåëåéüôçôá

„ Ôï ôåñÜóôéï áñ÷åßï ìå ôï ðëïýóéï, ðïéïôéêü, äéäáêôéêü õëéêü ôïõ ó÷ïëåßïõ Ý÷åé øçöéïðïéçèåß ðëÞñùò, åðéôñÝðïíôáò ôçí åýêïëç åíóùìÜôùóç áëëáãþí êáé âåëôéþóåùí êáèþò êáé ôç ìåôáôñïðÞ ôïõ óå äéáäñáóôéêü, ðïëõìåóéêü õëéêü, êáèéóôþíôáò ôï Ýôóé ðÜíôá åðßêáéñï, åëêõóôéêü êáé äéäáêôéêÜ áðïôåëåóìáôéêü.

ôá servers ôïõ ó÷ïëåßïõ, þóôå íá ìðïñïýí êé áðü ôï óðßôé ôïõò Þ áðü ïðïõäÞðïôå áëëïý, íá åêôåëïýí áðïôåëåóìáôéêÜ ôá êáèÞêïíôÜ ôïõò áîéïëüãçóçò, âáèìïëüãçóçò êáé êáôá÷þñçóçò, êáèþò êáé ðñïåôïéìáóßáò ôïõ ó÷åäßïõ ìáèÞìáôïò êáé ôïõ äéäáêôéêïý õëéêïý ôïõò.

„ Ïé áßèïõóåò ôïõ ó÷ïëåßïõ äéáóõíäÝïíôáé on„ Ïé âÜóåéò äåäïìÝíùí ôïõ ó÷ïëåßïõ ðñïóöÝñïõí ðëÝïí ïñãáíùìÝíç ðëçñïöüñçóç, áôïìéêÞ, ïìáäéêÞ êáé óôáôéóôéêÞ ãéá ôçí ðñüïäï, ôç óõìðåñéöïñÜ êáé ôéò áðïõóßåò ôùí ìáèçôþí. Ï ðëÞñçò êáé ëåðôïìåñÞò, ìüíéìá åíçìåñùìÝíïò, çëåêôñïíéêüò öÜêåëïò ôïõ ìáèçôÞ åßíáé äéáèÝóéìïò ðñïò åíçìÝñùóç ôüóï ôùí ãïíÝùí ôïõ üóï êáé ôùí åêðáéäåõôéêþí ôïõ.

„ Ïé åêðáéäåõôéêïß ôïõ ó÷ïëåßïõ Ý÷ïõí ðëÝïí åî áðïóôÜóåùò ðñüóâáóç óôéò âÜóåéò äåäïìÝíùí êáé

line ìå Þ÷ï êáé åéêüíá, ìå ôéò áßèïõóåò ôùí áäåëöïðïéçìÝíùí ó÷ïëåßùí óôï åîùôåñéêü êé Ýôóé ïé ìáèçôÝò Ý÷ïõí ôç äõíáôüôçôá íá åðéêïéíùíïýí Ýíáò ðñïò Ýíá Þ üëïé ìå üëïõò ìå ôïõò óõììáèçôÝò ôïõò óôï åîùôåñéêü, ãéá ôçí ðñáãìáôïðïßçóç êïéíþí äéäáóêáëéþí Þ ôçí åêôÝëåóç êïéíþí ïìáäéêþí óõíèåôéêþí åñãáóéþí.

„ Ç ðïëýäñïìç çëåêôñïíéêÞ åðéêïéíùíßá ôçò äéåýèõíóçò ôïõ ó÷ïëåßïõ, ôùí åêðáéäåõôéêþí, ôùí ìáèçôþí êáé ôùí ãïíÝùí êáèßóôáôáé ðëÝïí Üìåóç êáé äéáñêÞò.

123

Ôï ó÷ïëåßï ôïõ ìÝëëïíôïò åßíáé åäþ!

Ç Äéáäñáóôéêüôçôá ôùí íÝùí ôå÷íïëïãéþí ïäçãåß ôï åíäéáöÝñïí ôùí ìáèçôþí ôïõ Äçìïôéêïý óôï æåíßè

„ Ç áîéïðïßçóç ôçò ôçëåìáôéêÞò åðéôñÝðåé óôï ãñáöåßï êßíçóçò ôïõ ó÷ïëåßïõ, íá ðáñáêïëïõèåß óôïõò çëåêôñïíéêïýò ÷Üñôåò ðïý áêñéâþò âñßóêåôáé êÜèå ó÷ïëéêü ëåùöïñåßï, ìå ôé ôá÷ýôçôåò êéíåßôáé, ðïéá äéáäñïìÞ áêïëïõèåß êáé íá åíçìåñþíåé ìå ìáæéêÝò áðïóôïëÝò SMS ôïõò ãïíåßò, áí õðÜñ÷åé êáèõóôÝñçóç. Ç åðåîåñãáóßá ôùí äåäïìÝíùí áõôþí ïäçãåß óå åëåã÷üìåíç êáé Üñá áóöáëÞ, ãéá ôïõò ìåôáöåñüìåíïõò ìáèçôÝò, ïäçãéêÞ óõìðåñéöïñÜ, ðïõ åîáóöáëßæåé ðáñÜëëçëá ôçí ôá÷ýôåñç êáé êáëýôåñç åîõðçñÝôçóÞ ôïõò.

„ Ôï ìåãáëýôåñï üìùò ðëåïíÝêôçìá åßíáé ï åíèïõóéáóìüò êáé ôï åíäéáöÝñïí ðïõ üëá ôá áíùôÝñù êáëëéåñãïýí óôïõò ìáèçôÝò, ôïõò åêðáéäåõôéêïýò êáé ôïõò ëïéðïýò åñãáæïìÝíïõò 124

ôïõ ó÷ïëåßïõ ìå áðïôÝëåóìá ôç äçìéïõñãßá åíüò ó÷ïëéêïý ðåñéâÜëëïíôïò ðïõ ðñïÜãåé ôç ìüñöùóç, êåñäßæåé ôç ãíþóç, äéäÜóêåé áãùãÞ, äéáóöáëßæåé ðïéüôçôá êáé ðñïóöÝñåé áóöÜëåéá. 21ïõ áéþíá èá åßíáé ÇãÝôéäåò êïéíùíßåò ôïõ õí íá áîéïðïéïýí ôéò áõôÝò ðïõ èá êáôáöÝñï åíóùìáôþíïõí íÝåò ôå÷íïëïãßåò êáé íá ìåíåò áëëáãÝò, ìå äçìéïõñãéêÜ ôéò åðåñ÷ü ôïõò, ìÝóá áðü ôç óôü÷ï ôç ìåôáìüñöùóÞ ðëçñïöïñßáò, óå ãüíéìç äéá÷åßñéóç ôçò Ç Óýã÷ñïíç Ó÷ïëÞ Ó. êïéíùíßåò ôçò ãíþóçò. ìå ôéò êáéíïôüìåò ÁõãïõëÝá-ËéíáñäÜôïõ, ïñéáêÝò äéáäéêáóßåò äñÜóåéò êáé ôéò ðñùôïð êáé ðñïùèåß ôçí ðïõ õéïèåôåß, óôçñßæåé çò ôçò åëëçíéêÞò ðñïóðÜèåéá ìåôáìüñöùó ôåýèõíóç áõôÞ. êïéíùíßáò ðñïò ôçí êá

* ¢ñèñï áðü ôç Óýã÷ñïíç ó÷ïëÞ ÁõãïõëÝá-ËéíáñäÜôïõ